14.3.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 76/1

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny jest świadom, że problematyka dzieci i młodzieży wybitnie zdolnych jest dość dobrze zbadana dzięki analizom prowadzonym od kilku dziesięcioleci oraz istnieniu obszernej specjalistycznej literatury naukowej (1). Jednak ze względu na znaczenie tej tematyki EKES zaleca, by Komisja Europejska i państwa członkowskie wspierały prowadzenie dodatkowych badań i analiz oraz przedsięwzięły odpowiednie kroki sprzyjające zwróceniu uwagi na różnorodność wśród ludzi, w tym programy wspierające wykorzystanie w bardziej zróżnicowanym zakresie potencjału dzieci i młodzieży wybitnie uzdolnionych. Celem tych działań byłoby m.in. ułatwienie zatrudnienia i poprawa zdolności do zatrudnienia w Unii Europejskiej, zwiększenie uznania dla wiedzy specjalistycznej oraz, co ma szczególne znaczenie w kontekście kryzysu gospodarczego, uniknięcie masowych wyjazdów osób uzdolnionych do innych części świata.

1.2

Komitet proponuje, by wspierać rozwój i potencjał dzieci i młodych ludzi o wysokich zdolnościach intelektualnych na poszczególnych etapach edukacji i w różnych formach kształcenia, unikając specjalizacji na etapach zbyt wczesnych i uwzględniając różnorodność w ośrodkach szkolnych oraz wykorzystując możliwości, jakie stwarzają nauka oparta na współpracy i kształcenie pozaformalne.

1.3

Komitet zaleca propagowanie kształcenia i uczenia się przez całe życie, pamiętając, że potencjał intelektualny każdego człowieka nie jest statyczny i zmienia się w zależności od etapu życia.

1.4

Komitet zaleca, by w przyszłości poświęcano większą uwagę modelom pracy z udziałem studentów wybitnie zdolnych w każdym państwie członkowskim oraz zdobytemu w tej dziedzinie doświadczeniu, szczególnie takim modelom, które przynoszą korzyści całemu społeczeństwu, ułatwiają spójność, zmniejszają liczbę niepowodzeń w szkole i sprzyjają poprawie edukacji, zgodnie z celami strategii „Europa 2020”.

1.5

Komitet przypomina o potrzebie identyfikowania w miejscu pracy pracowników, szczególnie młodych, którzy mają odpowiednie zdolności i są zainteresowani rozwojem swoich możliwości intelektualnych i przyczynianiem się do innowacji, oraz o potrzebie stworzenia im możliwości dalszej edukacji w zakresie odpowiadającym ich ambicjom i zainteresowaniom.

1.6

Komitet proponuje poświęcanie większej uwagi pedagogicznej dzieciom i młodzieży wybitnie zdolnym w następujących aspektach:

1.7

Większa opieka pedagogiczna nad dziećmi i młodzieżą wybitnie zdolnymi powinna obejmować edukację emocjonalną, szczególnie istotną w okresie dojrzewania, oraz zdobywanie kompetencji społecznych; powinna też być nakierowana na ułatwianie integracji tych dzieci i młodzieży w społeczeństwie i zwiększanie ich późniejszych szans na znalezienie pracy oraz powiększanie zdolności do pracy w zespole.

1.8

Konieczne jest wykorzystywanie mechanizmów i procedur wymiany oraz tymczasowych pobytów uczniów w innych krajach, aby mogli w nich brać udział uczniowie uznani za wybitnie uzdolnionych, zwłaszcza pochodzący ze środowisk defaworyzowanych.

1.9

Należy wykorzystywać możliwości wymieniania między państwami Unii Europejskiej informacji i wzorców postępowania w dziedzinie rozpoznawania wybitnych zdolności intelektualnych u uczniów i opieki nad tymi uczniami.

1.10

Należy wspierać wśród dzieci i młodzieży wysoko uzdolnionych ducha przedsiębiorczości w kontekście odpowiedzialności i solidarności przynoszącej korzyści całemu społeczeństwu.

2.1

Strategia „Europa 2020” na rzecz inteligentnego i zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu, przyjęta przez Komisję Europejską w 2010 r., obejmuje jako jeden z trzech priorytetów dążenie do inteligentnego wzrostu poprzez rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach. W tym kontekście kształcenie wszystkich obywateli staje się kluczowym zasobem gwarantującym przyszłość Unii Europejskiej, a jednym z jego aspektów jest lepsze rozpoznawanie osób wybitnie uzdolnionych i obejmowanie ich opieką.

2.2

W ramach obecnej polityki edukacyjnej państw członkowskich Unii Europejskiej nadaje się duże znaczenie uwzględnianiu różnorodności uczniów, co ma umożliwić lepszą opiekę pedagogiczną nad wszystkimi uczniami, niezbędną dla pełnego rozwoju ich potencjału. Wśród wysiłków na rzecz wszystkich uczniów wymagających szczególnego wsparcia pedagogicznego konieczne jest zwiększenie zasobów przeznaczanych obecnie dla osób o szczególnych zdolnościach intelektualnych.

2.3

Analiza aktualnej sytuacji w państwach Unii Europejskiej wskazuje na duże różnice w rozpoznawaniu uczniów wysoko uzdolnionych i opiece pedagogicznej nad nimi. Podobnie widoczna jest potrzeba poprawy praktyk i działań edukacyjnych skierowanych do tego rodzaju uczniów, uwarunkowana brakiem specjalistycznego kształcenia kadry w tym zakresie.

3.1.1

Analizy i badania międzynarodowe wskazują, że osoby posiadające szczególne zdolności można znaleźć we wszystkich grupach społecznych (2). Odnosi się to również do ludności państw członkowskich Unii Europejskiej. Z punktu widzenia społecznego, politycznego i edukacyjnego rozpoznawanie uczniów o wysokich zdolnościach i opieka nad nimi to tematyka, która pojawiła się stosunkowo niedawno i która z pewnością będzie zyskiwała na znaczeniu w najbliższych latach. Wspomniane badania potwierdzają, że poprawa rozpoznawania uczniów szczególnie uzdolnionych i opieki pedagogicznej nad nimi wymaga zaangażowania całego społeczeństwa – decydentów politycznych, kadry nauczycielskiej, naukowców i badaczy, rodzin oraz partnerów społecznych.

3.1.2

W specjalistycznej literaturze naukowej poświęconej tematyce szczególnych uzdolnień używa się różnych związanych z nimi pojęć: wczesna dojrzałość intelektualna (wyniki wyższe od oczekiwanych w danej grupie wiekowej), talent (szczególne uzdolnienia w konkretnych dziedzinach: matematyka, muzyka itd.), a wreszcie ponadprzeciętne lub wysokie zdolności. To ostatnie pojęcie – ponadprzeciętne lub wysokie zdolności – jest obecnie oceniane na podstawie następujących cech:

Choć szczególne zdolności w środowisku szkolnym i akademickim zwykle łączą się z dobrymi wynikami w nauce, relatywnie często spotyka się też wśród uczniów szczególnie zdolnych przypadki porażek szkolnych. Szczególnych zdolności nie należy rozumieć jako statycznej sytuacji, lecz jako potencjał, który – by mógł się w pełni rozwinąć – musi zostać zauważony, uznany i otoczony troską przez społeczeństwo. W przeciwnym wypadku może zostać utracony.

3.1.3

Literatura naukowa potwierdza również, że posiadanie szczególnych uzdolnień ma charakter wielowymiarowy, tzn. szeroki i kompleksowy, który nie może ograniczać się do współczynnika inteligencji, lecz powinien obejmować też ocenę takich aspektów jak myślenie w sposób oryginalny i twórczy, i który często ulega wpływom środowiska rodzinnego i społeczno-kulturowego. W pewnych przypadkach, na przykład wśród niektórych osób dotkniętych autyzmem lub niepełnosprawnością ruchową, wybitne zdolności współwystępują z niepełnosprawnością.

3.1.4

Uczniowie i osoby szczególnie uzdolnione są obecne we wszystkich grupach i warstwach społecznych, bez względu na płeć czy warunki socjalne. W praktyce jednak w procesach odkrywania tych osób uwidoczniają się następujące zjawiska, które należy wziąć pod uwagę w celu ich zrekompensowania:

3.1.5

Podobnie jak w przypadku pozostałej części uczniów, mówiąc o uczniach i młodzieży wybitnie zdolnych, należy pamiętać, że stanowią oni bardzo zróżnicowaną grupę.

3.1.6

Może się zdarzyć, że uczniowie wybitnie zdolni mogą mieć problemy z odnoszeniem sukcesów edukacyjnych i należą do grupy osób z trudnościami w szkole ze względu na niewystarczającą lub nieistniejącą specjalną opiekę pedagogiczną lub nieprzystosowanie. Częste jest też zjawisko marginalizacji i odrzucania uczniów wybitnie zdolnych przez grupę, co również przyczynia się do zwiększenia prawdopodobieństwa niepowodzeń w szkole. Właściwe rozpoznanie uczniów o szczególnych zdolnościach oraz opieka nad nimi to czynnik, który może przyczynić się do ograniczenia porzucania nauki szkolnej i zwiększenia odsetka osób podejmujących studia wyższe, co jest jednym z podstawowych celów w dziedzinie edukacji określonych w strategii „Europa 2020” – strategii na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu.

3.2.1

Lepsza opieka pedagogiczna nad uczniami wybitnie zdolnymi składa się z wielu różnych elementów: rozpoznania wstępnego, szeroko zakrojonej oceny psychologicznej, pedagogicznej i społecznej, aby potwierdzić bądź wykluczyć występowanie szczególnych zdolności, a wreszcie właściwej opieki pedagogicznej, którą można zapewnić zarówno w ramach kształcenia formalnego, jak i pozaformalnego.

3.2.2

Powszechnie uważa się, że znaczna liczba osób szczególnie zdolnych nie jest zauważana. Proces rozpoznania może odbywać się już od zakończenia okresu przedszkolnego lub na początku edukacji na poziomie podstawowym. Tak jak w przypadku każdego innego ucznia, który wymaga szczególnej opieki pedagogicznej, wczesne rozpoznanie szczególnych zdolności ułatwia właściwą reakcję i opiekę oraz zapobiega możliwym niepowodzeniom szkolnym i porzuceniu nauki w przyszłości. Choć identyfikacja wybitnych uzdolnień jest również możliwa na późniejszych etapach edukacji (i życia), fakt ten podkreśla szczególne znaczenie procesu wczesnego rozpoznawania i oceny psychopedagogicznej uczniów, którzy mogą posiadać szczególne zdolności.

3.2.3

Wstępne rozpoznanie takich uczniów następuje zwykle, gdy rodzice lub nauczyciele zauważą, że dziecko różni się od pozostałych dzieci w jego wieku lub gdy w pewnych sytuacjach uwidacznia się jego nieprzystosowanie. To wstępne rozpoznanie, które następnie powinni potwierdzić lub wykluczyć specjaliści, może opierać się na następujących wskaźnikach:

3.2.4

W wieku wczesnoprzedszkolnym (do 4–5 roku życia) należy zachować szczególną ostrożność podczas identyfikacji dziecka jako szczególnie zdolnego, ponieważ zjawisko wczesnej dojrzałości intelektualnej lub środowisko rodzinne bardzo stymulujące pod względem edukacyjnym może doprowadzić do zbyt wczesnej diagnozy, która może nie być trwała ani dokładna. W takich przypadkach należałoby dokonać przeglądu stwierdzającego, czy szczególne zdolności się umacniają, czy też, przeciwnie, poziom ucznia zbliża się do przeciętnych parametrów.

3.2.5

W defaworyzowanych środowiskach społecznych zdarza się często, że szczególne zdolności pozostają ukryte z powodu trudności i niedostatków społeczno-gospodarczych, a nawet niskich oczekiwań ze strony ośrodków szkolnych, a także trudniej się ujawniają. Ważne jest uwzględnienie tego faktu i zwrócenie szczególnej uwagi na rozwój i ewolucję dzieci i młodzieży ze środowisk defaworyzowanych w celu zapewnienia im niezbędnej opieki pedagogicznej, w tym wykrywanie osób wybitnie zdolnych.

3.2.6

Należy unikać następujących utartych przekonań lub oczekiwań dotyczących wybitnie zdolnych uczniów i młodych ludzi:

3.2.7

Gdy rodzice i uczniowie powezmą podejrzenie, że dziecko lub młody człowiek może mieć szczególne zdolności, podczas wstępnego rozpoznania należy zastosować konkretne narzędzia oceny. Powinni zająć się nim specjaliści w dziedzinie oceny psychopedagogicznej przy wsparciu nauczycieli z danej szkoły. Ocena ta musi być jak najbardziej zróżnicowana i kompletna oraz obejmować różne aspekty (szkolny, społeczny, rodzinny), a także różnorodne instrumenty gromadzenia informacji, by można było zastosować taką ocenę do każdego ucznia, niezależnie od jego pochodzenia rodzinnego i społecznego. Taka szeroko pojęta i zróżnicowana ocena jest podstawą ostatecznego raportu psychopedagogicznego, który potwierdzi lub wykluczy występowanie szczególnych uzdolnień.

3.3.1

Po potwierdzeniu występowania szczególnych zdolności, czynniki i warunki, które mogą ułatwić odpowiednią opiekę pedagogiczną nad wybitnie zdolnymi dziećmi i młodzieżą, to:

3.3.2

W ramach różnych modeli pedagogicznych i systemów edukacyjnych istnieją różne podejścia do zaspokajania potrzeb edukacyjnych uczniów wybitnie zdolnych. Środki przyjmowane w tym kierunku mogą wpisywać się w dwie różne tendencje:

3.3.3

Obecnie edukacja integracyjna stanowi dominujący paradygmat w różnych systemach edukacyjnych w Unii Europejskiej. Ma ona na celu zapewnienie wszystkim uczniom na pierwszych etapach edukacji możliwości wspólnego uczenia się w środowisku szkolnym uwzględniającym różnorodność oraz uniknięcie początkowego i przedwczesnego podziału uczniów na jednolite grupy. Podejście to jest zgodne z faktem, że w późniejszym okresie, na nieobowiązkowym etapie edukacji, bądź pod koniec szkoły średniej, gdy uczniowie zbliżają się do rozpoczęcia edukacji uniwersyteckiej, w niektórych państwach członkowskich Unii Europejskiej prowadzi się próby mające na celu rozwój konkretnych talentów lub łączenie w grupy bardziej jednolite uczniów szczególnie uzdolnionych lub uczniów o dużych osiągnięciach akademickich. Analiza aktualnej sytuacji wskazuje możliwą tendencję na przyszłość: utrzymanie edukacji integracyjnej na wczesnych etapach kształcenia i otwarcie drogi do konkretnych doświadczeń w jednolitych grupach na etapach bardziej zaawansowanych lub wychodzących poza nauczanie obowiązkowe.

3.3.4

Jeżeli chodzi o uczniów wysoko uzdolnionych, można przyjąć następujące konkretne środki w samym ośrodku edukacyjnym. Niektóre z nich, o charakterze zwyczajnym, mogą być stosowane do wszystkich uczniów ogółem:

3.3.5

Poza szkołą uczniowie wybitnie zdolni mogą uczestniczyć w zajęciach mających określony program, lecz mniej sformalizowanych niż nauka szkolna, które pozwalają na kontakty ze szczególnie zdolnymi uczniami z innych szkół. Ten rodzaj zajęć pozaszkolnych jest dość rozpowszechniony i ma bardzo zróżnicowany zakres. Mogłyby być one wspierane przez państwo, administrację publiczną i Unię Europejską.

3.3.6

Te dwa rodzaje opieki pedagogicznej – kształcenie formalne i kształcenie pozaformalne – nie są wykluczającymi się alternatywami. Lepsza opieka pedagogiczna nad uczniami szczególnie uzdolnionymi musi obejmować dwa aspekty: opiekę w samej szkole w godzinach jej funkcjonowania, podobną do opieki, której wymagają wszyscy uczniowie potrzebujący szczególnego wsparcia, a także opiekę dodatkową i wychodzącą poza obowiązkowy program nauczania, zarówno w szkole, jak i poza nią.

3.3.7

Obecnie istotnym wyzwaniem pozostaje zdecydowana poprawa opieki pedagogicznej nad uczniami szczególnie zdolnymi w samej szkole, co wymaga poprawy wstępnego i ustawicznego kształcenia nauczycieli w dziedzinie rozpoznawania uczniów wybitnie uzdolnionych i udzielania im opieki pedagogicznej w ramach ogólnej opieki nad zróżnicowaną grupą uczniów.

3.3.8

Uwolnienie potencjału wszystkich młodych osób w Unii Europejskiej, zwłaszcza szczególnie uzdolnionej młodzieży, nie jest zadaniem jedynie dla sektora edukacji. Ważne jest także wdrożenie w praktyce polityki gospodarczo-społecznej pozwalającej na zaoferowanie tym osobom, od wczesnego wieku, pracy i możliwości wykorzystania ich zdolności. W tym przypadku Europa ma zasadniczą misję: zapobiec i przeszkodzić odpływowi najbardziej uzdolnionych osób, które wyjeżdżają w poszukiwaniu miejsca do wykorzystania swoich zdolności.

4.1.1

Przeprowadzone w ostatnich latach różnorodne badania dotyczyły sytuacji osób o wysokich zdolnościach intelektualnych w całej Unii Europejskiej (4). Dostarczyły one następujących informacji:

4.2.1

We wszystkich państwach Unii Europejskiej istnieją prywatne stowarzyszenia specjalistów i rodzin, które prowadzą działania pozaszkolne w celu wzmacniania zdolności uczniów ponadprzeciętnych. W niektórych stowarzyszeniach prowadzi się działania wspierane lub współorganizowane przez odpowiednie organy administracji w dziedzinie szkolnictwa.

4.2.2

Opieka pedagogiczna nad uczniami wybitnie uzdolnionymi w krajach Unii Europejskiej ma następujący zakres:

4.3.1

Mimo obecnej trudnej sytuacji gospodarczej, która wpływa również na system edukacji, oraz mimo wyzwań, z którymi spotykają się nauczyciele w swej codziennej pracy, konieczna jest poprawa specjalistycznego kształcenia kadry w tej dziedzinie. Dotyczy to zarówno kształcenia wstępnego, jak i ustawicznego.

4.3.2

Większość państw członkowskich Unii Europejskiej przewiduje w oficjalnych programach studiów dla przyszłych nauczycieli jakąś formę specjalnego przygotowania do opieki nad uczniami szczególnie uzdolnionymi, jako oddzielny przedmiot bądź jako zagadnienie omawiane w ramach innego przedmiotu poświęconego opiece nad zróżnicowaną grupą uczniów.

4.3.3

Jeżeli chodzi o kształcenie ustawiczne nauczycieli w tej dziedzinie prowadzone przez organy publiczne, tylko połowa państw oferuje je w ramach programu kształcenia ustawicznego nauczycieli. Ten rodzaj kształcenia istnieje obok szkoleń organizowanych przez niektóre instytucje prywatne.

4.3.4

Podsumowując, analiza bieżącej sytuacji w Unii Europejskiej pozwala zidentyfikować możliwości poprawy w następujących dziedzinach:

Martinez Torres, Mercé i Guirado, Angel (coords.), Altas capacidades intelectuales. Pautas de actuación, orientación, intervención y evaluación en el período escolar, Barcelona, Editorial Graó, 2012.

Torrego, Juan Carlos. (coord.), Alumnos con altas capacidades y aprendizaje cooperativo. Un modelo de respuesta educativa, Madrid, Fundación SM, 2012.

Pfeiffer, Stephen: Current perspectives on the identification and assessment of gifted students, w: „Journal of Psychoeducational Assessment”, 2011.

Wallace, B. i Erikson, G.: Diversity in Gifted Education. International perspectives on global issues, New York, Routledge, 2006.

Sternberg, R.J. i Davidson, J.E.: Conceptions of giftedness, Cambridge University Press, 2005.

Sternberg, R J. (ed.), Definitions and conceptions of giftedness, Thousand Oaks, Corwin Press, 2004.

„La atención a los alumnos con altas capacidades en la Unión Europea”, w: „De todo un poco”, nr 11, coroczna publikacja Programa de Enriquecimiento Educativo para Alumnos con Altas Capacidades de la Comunidad de Madrid, ss. 21–29, Madrid, 2009.

Gifted Learners. A survey of educational policy and provision (Uczniowie wybitnie uzdolnieni. Przegląd polityk i przepisów dotyczących edukacji), Europejska Agencja ds. Rozwoju Szkolnictwa Specjalnego, 2009.

Eurydice (2006), Specific Educations Measures to promote all Forms of Giftedness at School in Europe (Szczególne środki pedagogiczne na rzecz propagowania wszystkich talentów w europejskich szkołach, dokument roboczy), Bruksela: Eurydice.

Monks, F.J., Pflüger, R.: Gifted Education in 21 European Countries: Inventory and Perspective (Kształcenie uczniów wybitnie uzdolnionych w 21 państwach Europy: Obecna sytuacja i perspektywy na przyszłość), Uniwersytet w Nijmegen, 2005.

14.3.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 76/8

1.1

Popiera i podziela zasadę, zgodnie z którą Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu „Europa 2020” (1) i Strategia na rzecz równości kobiet i mężczyzn (2) powinny wzajemnie się wzmacniać. W tym celu niezbędne jest włączanie problematyki płci (gender mainstreaming) i specyficznych dla niej środków do celów, realizacji, monitorowania i oceny polityk opracowywanych w ramach strategii „Europa 2020”.

1.2

Uważa za kwestię podstawową przezwyciężenie problemu polegającego na tym, że problematyka płci nie została szczegółowo uwzględniona w żadnej z siedmiu inicjatyw przewodnich tej strategii. W związku z tym uznaje za konieczne systematyczne włączanie problematyki płci do krajowych programów reform i europejskiego semestru, przede wszystkim w chwili, w której sytuacja gospodarcza w Europie wymaga większej skuteczności we wdrażaniu polityk i efektywności wykorzystywania zasobów w procesie ich realizacji, mając na uwadze negatywny wpływ nierówności płci na wzrost gospodarczy.

1.3

Popiera szczegółowe zalecenia dla poszczególnych państw, w których Komisja zachęca państwa członkowskie do takiej korekty budżetów krajowych programów reform, by środki polityczne uwzględniały zasadę równości płci. Istotne jest, by ministrowie na posiedzeniach dotyczących kontroli i monitorowania ich realizacji zagwarantowali nieprzerwane stosowanie się do tych zaleceń oraz poprawę zauważalności postępów w dziedzinie równości płci. W tym celu należy w sposób spójny korzystać z funduszy unijnych, w szczególności z Europejskiego Funduszu Społecznego.

1.4

Zaleca udostępnienie w wieloletnich ramach finansowych na lata 2014–2020 środków przeznaczonych wyłącznie na prowadzenie prac w dziedzinie praw kobiet i równości płci. W opinii EKES-u finansowanie to powinno być wystarczające i zauważalne, co stanowić będzie gwarancję jego rzetelnego wykorzystania w celu większego wsparcia polityki w zakresie równości płci oraz działań i przedsięwzięć z nią związanych we wszystkich dziedzinach wchodzących w kompetencje UE.

1.5

Uważa, że – uwzględniając różnorodne uwarunkowania w poszczególnych państwach, regionach i sektorach – należy podjąć działania umożliwiające poprawę sytuacji społecznej i zwiększenie udziału kobiet w rynku pracy, w tym udzielanie wsparcia tworzeniu przedsiębiorstw. Należy wspierać ilościowy i jakościowy potencjał kobiet w różnych dziedzinach określonych w strategii „Europa 2020”: innowacji, badań, kształcenia i szkoleń, społeczeństwa informacyjnego, klimatu i zielonej gospodarki, energii, mobilności, konkurencyjności, zatrudnienia, umiejętności, wykluczenia społecznego i ubóstwa.

1.6

Podkreśla znaczenie uczestnictwa i zaangażowania partnerów społecznych na szczeblu europejskim, krajowym, regionalnym i sektorowym oraz na wszystkich etapach realizacji różnorodnych polityk, by zagwarantować konieczne zmiany w kwestii równości płci we wszystkich państwach Unii Europejskiej. Dialog społeczny i układy zbiorowe to podstawowe narzędzia uzupełniające wymiar równości płci w ramach krajowych programów reform. Ramy działań podejmowanych przez europejskich partnerów społecznych w dziedzinie równości płci stanowią istotny tego przykład, który powinien zostać ujęty w strategii „Europa 2020”.

1.7

Podkreśla znaczenie włączania wymiaru płci do realizacji każdej z siedmiu inicjatyw przewodnich. W tym celu konieczne będzie zapoznanie się ze szczególnymi i różniącymi się między sobą sytuacjami mężczyzn i kobiet w odniesieniu do: rynku pracy i uczenia się przez całe życie; dostępu do kształcenia i zatrudnienia na wszystkich poziomach; ubóstwa i zagrożenia wykluczeniem społecznym; dostępu do nowych technologii cyfrowych i korzystania z nich; uczestnictwa w kształceniu, badaniach i produkcji na wszystkich poziomach, zwłaszcza w nowo powstających sektorach. Komitet zaleca, by położyć nacisk na edukację cyfrową kobiet, które są w niewielkim stopniu reprezentowane w zawodach związanych z sektorem informatyki. EKES uznaje za nieodzowne korzystanie przez Komisję i państwa członkowskie z istniejących wskaźników dotyczących płci i opracowanie przez nie nowych wskaźników w dziedzinach, w których dotąd ich nie stosowano.

1.8

Biorąc pod uwagę poważny problem bezrobocia wśród młodzieży i wczesnego kończenia nauki w większości państw członkowskich, przy zauważalnych różnicach w sytuacji młodych mężczyzn i kobiet, jest zdania, że konieczne jest pełniejsze uwzględnianie wymiaru płci podczas opracowywania polityk dotyczących młodzieży.

1.9

Apeluje do państw członkowskich, by uwzględniły zalecenia dla poszczególnych państw sporządzane przez Komisję i przedsięwzięły właściwe środki, by poprawić jakość zatrudnienia kobiet oraz zwiększyć liczbę ofert pracy dla nich we wszystkich państwach. W tym celu konieczna jest poprawa dostępu do przystępnych cenowo publicznych usług opieki nad dziećmi i osobami starszymi oraz jakości tych usług, wyeliminowanie różnic w wynagrodzeniu ze względu na płeć, wprowadzenie środków mających na celu godzenie życia rodzinnego, osobistego i zawodowego (zwiększenie możliwości brania urlopów przez ojców i płatne urlopy).

1.10

Przypomina, że strategia „Europa 2020” powinna wzmacniać i wspierać – z udziałem partnerów społecznych – uzgodnienia oraz konkretne i skuteczne środki mające zagwarantować zdrowie i bezpieczeństwo w miejscu pracy kobietom w ciąży i tym, które niedawno urodziły dziecko. EKES popiera wniosek Komisji dotyczący środków mających zapewnić dostęp do urlopu macierzyńskiego trwającego co najmniej osiemnaście tygodni (3).

1.11

Kryzys wpłynął na życie wielu osób i zaostrzył niektóre problemy związane ze współżyciem społecznym i zdrowiem, choć różne państwa, regiony i sektory zostały nim dotknięte w różnym stopniu. Z tego względu EKES uważa, że niezbędne jest zwrócenie szczególnej uwagi na wprowadzenie w życie środków pomagających zniwelować negatywne skutki tych problemów (stres, przemoc, nękanie w miejscu pracy i w rodzinie (4)). Zasadnicze znaczenie ma zaangażowanie wszystkich stron na rzecz propagowania w społeczeństwie równości płci, zniesienia nierówności strukturalnych i zmiany ról przypisanych płci oraz związanych z nią stereotypów.

1.12

Uważa, że priorytetem powinien być większy udział kobiet w podejmowaniu decyzji, szczególnie w tych sektorach i przedsiębiorstwach, które w strategii „Europa 2020” uznaje się za strategiczne i przyszłościowe. EKES przyjmie wkrótce opinię w sprawie propozycji Komisji, by przyjąć wiążące na poziomie europejskim środki mające zagwarantować ten udział.

1.13

Z troską odnotowuje cięcia budżetowe dotyczące usług socjalnych, ochrony grup znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji i zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz ubóstwem. W tym celu środki, które należy wdrożyć w ramach strategii „Europa 2020”, powinny kierować się zwłaszcza przeciwko rosnącej feminizacji ubóstwa oraz zmierzać do integracji kobiet – w perspektywie krótkoterminowej dzięki zachętom do wejścia na rynek pracy, a na dłuższą metę dzięki dostępowi do kształcenia zasadniczego i nabywania nowych umiejętności, oraz dzięki wykorzystaniu nowych technologii, a także dzięki nowym formom organizacji pracy, przy czym uwzględnić należy godzenie życia zawodowego i rodzinnego. EKES uważa, że po 60 latach integracji europejskiej niedopuszczalna jest sytuacja, w której stała różnica w płacach miedzy kobietami a mężczyznami miałaby służyć za zmienną dostosowawczą albo w której utrwala się zjawisko niepewności zatrudnienia kobiet. Komitet stwierdza, że państwa członkowskie muszą w trybie pilnym umieścić w swoich krajowych programach reform środki zapewniające kobietom stabilne miejsca pracy z godziwym wynagrodzeniem i zabezpieczeniem emerytalnym.

1.14

Aby możliwa była realizacja celów strategii „Europa 2020” i strategii na rzecz równości, EKES uznaje za priorytet przekazanie zainteresowanym stronom i ogółowi społeczeństwa wyraźnego sygnału, że należy dalej wdrażać środki, by kroczyć drogą równości. W tym celu konieczna jest przede wszystkim lepsza i ściślejsza koordynacja działań oraz współpraca między wszystkimi instytucjami europejskimi: Parlamentem Europejskim, Komisją i Radą, Europejskim Bankiem Centralnym oraz EKES-em i Komitetem Regionów, a ponadto zagwarantowanie równości płci w składzie poszczególnych sekcji, Grup i Komitetów (5) w obrębie tych instytucji na wszystkich szczeblach oraz włączenie aspektów równości kobiet i mężczyzn w ich codzienne prace.

2.1

Strategia „Europa 2020”, przyjęta w roku 2010, określiła drogę rozwoju Unii Europejskiej w skomplikowanym kontekście gospodarczym, w którym już można było dostrzec trudności finansowe i polityczne, przez które brnie obecnie Unia. „Europa 2020” nakreśla szereg środków zmierzających do tego, by państwa członkowskie mogły w sposób zharmonizowany i skuteczny radzić sobie z wyzwaniami, jakie stawia przed nimi kryzys, a zarazem wznowić realizację modelu inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu.

2.2

Stworzono również nowy proces zarządzania gospodarczego zwany „europejskim semestrem”, by – z jednej strony – zsynchronizować ocenę polityk budżetowych i strukturalnych państw członkowskich, a z drugiej – umożliwić kontrolę realizacji strategii.

2.3

Z kolei strategia na rzecz równości określa program prac Komisji w dziedzinie równości płci. Ta propozycja polityczna jest kontynuacją Planu działań na rzecz równości kobiet i mężczyzn 2006–2010 (6) i do chwili obecnej jest najistotniejszą próbą zdefiniowania celów strategicznych i opracowania wskaźników dotyczących płci.

2.4

Od roku 1996 UE wprowadzała dwutorowe podejście do kwestii równości płci: z jednej strony wdrażając środki szczegółowe mające na celu przezwyciężenie dyskryminacji kobiet, a z drugiej uwzględniając aspekt płci (gender mainstreaming) podczas podejmowania decyzji politycznych (7).

2.5

EKES popiera zasadę, zgodnie z którą właściwa realizacja strategii „Europa 2020”, umożliwiająca skuteczne reagowanie na wyzwania związane z kryzysem, powinna być zgodna ze strategią na rzecz równości, gdyż obydwie te strategie wzajemnie się uzupełniają. Komitet zgadza się w tej kwestii z opinią wyrażoną przez PE. Europejski pakt na rzecz równości płci (2011–2020), przyjęty przez Radę w marcu 2011 r. (8), również wskazuje na ścisły związek obu tych strategii i wzywa do kompleksowego stosowania instrumentów umożliwiających wyjście z kryzysu.

3.1

Równość płci nie została omówiona szczegółowo w tekście, nie została włączona do żadnej z inicjatyw przewodnich ani też nie wspomniano o niej w żadnym z pięciu wymiernych celów, z wyjątkiem wskaźnika zatrudnienia, w związku z którym wezwano do zwiększenia udziału kobiet w rynku pracy. Stoi to w ogromnej sprzeczności z zasadami przedstawionymi w części wprowadzającej strategii „Europa 2020”, gdzie stwierdzono, że poszanowanie równouprawnienia jest jednym z podstawowych czynników umożliwiających wyjście z kryzysu, w tym samym stopniu co solidarność gospodarcza, społeczna i terytorialna, poszanowanie środowiska naturalnego i różnorodność kulturowa.

3.2

Różne instytucje europejskie, organizacje reprezentujące społeczeństwo obywatelskie i partnerzy społeczni z naciskiem podkreślali konieczność traktowania równości płci jako jednego z priorytetów nowej strategii działania i uznania jej za jeden z czynników kluczowych dla konkurencyjności i wzrostu gospodarczego. W opinii PE do tekstu należałoby włączyć zagadnienie pełnego udziału kobiet w rynku pracy i w szkoleniach zawodowych oraz program mający na celu eliminację różnic w wynagradzaniu mężczyzn i kobiet.

3.3

Sformułowanie strategii „Europa 2020” nie cieszyło się jednomyślnym poparciem i spotkało się z krytyką ze względu na zbyt ogólną treść, zbyt skomplikowaną strukturę i zbytnie zajęcie się kwestiami gospodarczymi z pominięciem aspektów socjalnych. W odniesieniu do równości płci można zauważyć zdecydowane uwstecznienie w porównaniu z wcześniejszymi strategiami na rzecz zatrudnienia. Jedyny jasno wspomniany element – wskaźnik zatrudnienia kobiet – nie uwzględnia jakościowych aspektów zatrudnienia i różnych sytuacji wyjściowych występujących na rynku pracy. Usunięto nawet podział wymiernych celów ze względu na płeć, który istniał w strategii lizbońskiej.

3.4

EKES jest zdania, że ani strategia „Europa 2020”, ani strategia na rzecz równości nie doprowadzą do realizacji wyznaczonych celów, jeżeli nie zostaną podjęte konkretne środki wpływające na poprawę środowiska społecznego i zatrudnienia kobiet. Należy koniecznie wspierać ilościowy i jakościowy potencjał kobiet w ramach poszczególnych działów strategii „Europa 2020”. Z braku konkretnych środków w obrębie siedmiu inicjatyw przewodnich niemożliwe będzie osiągnięcie postępów w realizacji priorytetów ustalonych w strategii; niemożliwe jest urzeczywistnienie inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu bez polityki w zakresie równości płci.

3.5

W krajowych planach reform poszczególnych państw członkowskich należy uznać wartość dodaną pracy kobiet dla gospodarki, na przykład tę, która wynikałaby z profesjonalizacji usług dla osób (9) i uwzględnić konkretne niedociągnięcia, z którymi spotykają się kobiety na rynku pracy (dostęp do pracy na wszystkich szczeblach dla kobiet w każdym wieku, rozwój kariery zawodowej, ciągłość zatrudnienia itd.), a także w społeczeństwie w związku ze wszystkimi aspektami życia społecznego, które w strategii na rzecz równości uznano za kluczowe. Aby wyjść z kryzysu i radzić sobie z nowymi wyzwaniami, w ramach realizacji strategii „Europa 2020” należy ustanowić konkretne programy, plany i środki umożliwiające postępy na polu równości płci. Nie jest to możliwe, o ile nie poznamy wpływu, jaki mogą mieć te środki na przezwyciężanie z kryzysu w zależności od różnych sytuacji wyjściowych.

3.6

EKES wyraża troskę z powodu braku konkretnych środków oraz wskaźników dotyczących płci. Uniemożliwia to monitorowanie i ocenę postępów w realizacji strategii „Europa 2020” (lub ich braku) i pociąga za sobą to, że w ramach europejskiego semestru brak instrumentów niezbędnych do zwalczania nierówności uwzględniających różne sytuacje wyjściowe w zakresie płci w zależności od państwa, sektora i dziedziny.

3.7

Strategia „Europa 2020” powinna dostarczyć skutecznych narzędzi umożliwiających ocenę roli kobiet w rozwoju Unii oraz ich wartości dodanej z punktu widzenia życia społecznego, podkreślonych w opinii EKES-u (10), która zgadza się z wynikami badania przeprowadzonego podczas prezydencji szwedzkiej (11). W badaniu tym podkreśla się między innymi, że równość na rynku pracy mogłaby zaowocować wzrostem produktu krajowego brutto (PKB) państw członkowskich o średnio 27 %.

4.1

Przyjęta w roku 2010 strategia na rzecz równości deklaruje ścisły związek ze strategią „Europa 2020” w odniesieniu do wszystkich aspektów i inicjatyw przewodnich, szczególnie jeżeli chodzi o projektowanie i wdrażanie właściwych środków krajowych, dzięki wsparciu technicznemu, funduszom strukturalnym lub podstawowym instrumentom finansowania, takim jak siódmy program ramowy w zakresie badań. W kontekście wytycznych dotyczących zatrudnienia oraz oceny polityk krajowych Komisja będzie ściśle monitorować realizację tej strategii, by zminimalizować nierówności i ułatwić włączenie społeczne kobiet.

4.2

Strategia odnosi się również do roli mężczyzn w propagowaniu równości płci i wskazuje na ich zaangażowanie jako istotny element umożliwiający wprowadzenie niezbędnych zmian w rolach społecznych kobiet i mężczyzn, zarówno w życiu rodzinnym, jak i zawodowym.

4.3

Strategia na rzecz równości omawia szczegółowo działania odpowiadające pięciu priorytetowym dziedzinom określonym w Karcie kobiet oraz zawiera jeden rozdział poświęcony zagadnieniom przekrojowym. Dziedziny te to: a) równa niezależność ekonomiczna; b) równa płaca za tę samą pracę lub za pracę równej wartości; c) równość w procesach decyzyjnych; d) godność, integralność i eliminacja przemocy uwarunkowanej płcią; e) równość płci w polityce zewnętrznej; f) kwestie horyzontalne (role przypisywane płciom, ustawodawstwo, zarządzanie problematyką równości płci oraz narzędzia służące jej zapewnieniu).

4.4

EKES zgadza się z Komisją, która twierdzi, że należy w pełni zmobilizować instrumenty unijne, takie jak jednolity rynek, pomoc finansowa i narzędzia polityki zewnętrznej, by stawić czoła problemom i osiągnąć cele strategii „Europa 2020”, ale uznaje także za niezbędne monitorowanie zgodności między stosowaniem zasad określonych w strategii na rzecz równości a stosowaniem podstawowych instrumentów strategii „Europa 2020”, zwłaszcza siedmiu inicjatyw przewodnich i zawartych w tej strategii wytycznych, tym bardziej, że będą one realizowane zarówno na szczeblu unijnym, jak i w poszczególnych państwach członkowskich.

5.1.1

EKES w swojej opinii „Roczna wizja wzrostu gospodarczego” (13) podkreślił już między innymi konieczność położenia większego nacisku na kwestię jakości nowo tworzonych miejsc pracy. W chwili obecnej, wskutek kryzysu i jego następstw gospodarczych i społecznych, instytucje europejskie i państwa członkowskie powinny ze swojej strony starać się zagwarantować dalsze postępy w tej dziedzinie.

5.1.2

EKES uważa, że do realizacji tej inicjatywy konieczne jest uwzględnienie aktualnej sytuacji kobiet na rynku pracy, gdyż – choć obecnie stanowią one 44 % ludności czynnej zawodowo – ich sytuacja nadal jest gorsza od sytuacji mężczyzn na różnych płaszczyznach: niższy wskaźnik zatrudnienia, różnice w wynagrodzeniu, koncentracja lub brak kobiet w zależności od sektora, niewielki udział w tworzeniu nowych przedsiębiorstw, praca w niepełnym wymiarze godzin (75 % ogółu), umowy na czas określony, brak odpowiednich struktur opieki nad dziećmi, trudności w realizacji kariery zawodowej, niewielka reprezentacja kobiet na najbardziej odpowiedzialnych stanowiskach, zarówno gospodarczych, jak i politycznych, nierówny dostęp do różnych specjalności w kształceniu, szkoleniu zawodowym i na studiach wyższych.

5.1.3

Wskaźnik zatrudnienia kobiet wzrósł z 51 % w roku 1997 do 62 % w roku 2011, przy czym wzrost ten skupił się głównie w sektorach bardzo sfeminizowanych i mocno dotkniętych przez środki dostosowawcze. Kryzys gospodarczy, który dotknął Unię Europejską, choć w różny sposób dotyka poszczególne państwa, generalnie pogarsza sytuację kobiet i zagraża i tak niewielkim postępom w kwestii równouprawnienia między mężczyznami i kobietami. EKES jest zdania, że należy przedsięwziąć niezbędne środki wsparcia, by w momencie wyjścia z kryzysu nierówności na rynku pracy nie okazały się większe niż uprzednio.

5.1.4

Europejski Fundusz Społeczny w szczególny sposób powinien planować, monitorować i oceniać wszystkie działania podejmowane przez państwa członkowskie, czuwając nad tym, by zagwarantować postępy w realizacji strategii na rzecz równości.

5.2.1

Ta inicjatywa dotyczy przede wszystkim dwóch dziedzin: zatrudnienia i szkoleń. Jej zawartość jest zatem ściśle powiązana z poprzednią inicjatywą, gdyż wzmacnia mobilność w ramach szkoleń, modernizację szkolnictwa wyższego, uznawanie i walidację uczenia się formalnego i pozaformalnego oraz oferuje lepsze gwarancje skutecznych i trwałych inwestycji w kształcenie i szkolenia zawodowe.

5.2.2

EKES uznaje, że jeden z najbardziej niepokojących elementów to wskaźnik bezrobocia wśród młodzieży w Europie. Obecnie wynosi on już 20 %. Ponadto odsetek bezrobotnych młodych kobiet, zwłaszcza tych o niskich kwalifikacjach, jest jeszcze wyższy.

5.2.3

Wpływ macierzyństwa na rynek pracy jest zdecydowanie inny niż wpływ rodzicielstwa wśród mężczyzn. Pracuje jedynie 64,7 % kobiet mających dzieci poniżej 12. roku życia, a mężczyzn – 89,7 %. Różnice te wzrastają wraz z liczbą dzieci. Brak struktur wychowania przedszkolnego i brak równowagi w podziale prac domowych stanowią główny problem, jeżeli chodzi o godzenie życia zawodowego z osobistym, i zarazem poważną przeszkodę dla awansu zawodowego kobiet.

5.2.4

Przyjęte przez Radę na spotkaniu w Barcelonie w roku 2002 cele dotyczące dostępności struktur wychowania przedszkolnego zostały osiągnięte jedynie przez kilka państw członkowskich, a w obecnej sytuacji – przy cięciach budżetowych w sektorze tego rodzaju usług publicznych – istnieje ryzyko, że stan ten jeszcze się pogorszy.

5.2.5

Kolejne zatrważające dane dotyczą odsetka młodych kobiet, które nie uczą się, nie pracują ani nie uczestniczą w szkoleniach (NEET). Według Eurostatu sytuacja ta dotyczy 20 % kobiet i tylko 13 % mężczyzn. Zmniejszenie odsetka wczesnego kończenia nauki jest kolejnym celem strategii „Europa 2020”, który znalazł swoje miejsce w ramach tej inicjatywy.

5.2.6

EKES uważa, że do realizacji tej inicjatywy przewodniej konieczne jest uwzględnienie obecnej sytuacji młodych kobiet w trudnej sytuacji z różnych punktów widzenia, a mianowicie – prócz tych wspomnianych powyżej – takich jak: niski poziom wykształcenia zasadniczego, mniejszy dostęp do szkoleń zawodowych, których wymaga nowe społeczeństwo oparte na wiedzy, niedostateczne uznanie kompetencji, brak orientacji zawodowej i problemy finansowe dotykające te kobiety, które starają się założyć własne przedsiębiorstwo lub prowadzić działalność gospodarczą. Wszystko to wymaga wdrożenia środków skupionych przede wszystkim na młodzieży.

5.3.1

Inicjatywa ta proponuje: opracować i wdrożyć programy propagujące innowacje społeczne na rzecz osób w trudnej sytuacji społecznej, przede wszystkim poprzez dostęp do innowacyjnego kształcenia, szkoleń i możliwości zatrudnienia wśród społeczności znajdujących się w niekorzystnej sytuacji; walczyć z dyskryminacją (np. osób niepełnosprawnych) oraz opracować nowy program na rzecz integracji migrantów i umożliwienia im pełnego wykorzystania własnego potencjału. Proponuje również ocenić adekwatność i trwałość systemów ochrony socjalnej i systemów emerytalnych oraz znaleźć sposoby zapewnienia lepszego dostępu do systemów opieki zdrowotnej. EKES podchodzi z rezerwą do koncepcji innowacji społecznych. W dziedzinie tej eksperymenty są ze swej natury fragmentaryczne i ich efekty są trudne do przełożenia na inne obszary, a ponadto przywołuje się w niej zarówno ustawodawczą zasadę pomocniczości jak i socjologiczne pojęcie „sprawiedliwości”. Lokalne reagowanie na potrzeby wyrażane przez niewielką grupę może być użyteczne, lecz nie zastąpi równości i sprawiedliwości, które zapewniają duże, zbiorowe systemy zabezpieczenia społecznego (14).

5.3.2

Zgodnie ze strategią „Europa 2020” państwa członkowskie będą musiały: określić i wdrożyć środki dostosowane do szczególnych uwarunkowań grup narażonych na konkretne ryzyko oraz w pełni rozwinąć systemy ochrony socjalnej i systemy emerytalne, by zagwarantować właściwe wsparcie dochodu oraz dostęp do opieki zdrowotnej, co służy zapewnieniu spójności społecznej. Wzrost wskaźników bezrobocia i bierności zawodowej, brak bezpieczeństwa ekonomicznego, niskie wynagrodzenia, działania oszczędnościowe i cięcia w świadczeniach socjalnych oraz świadczeniach rodzinnych w szczególny sposób dotykają kobiety. Przede wszystkim kobiety pracujące, gdyż w sektorze publicznym i sektorze usług, w których zmniejsza się liczbę etatów, znaczna część zatrudnionych to właśnie kobiety. Jednak kobiety tracą podwójnie jako obywatelki i użytkowniczki, jeżeli weźmiemy pod uwagę, że cięcia w finansowaniu usług świadczonych w interesie ogólnym dotykają znowu głównie kobiety, gdyż to zwłaszcza one korzystają z tych usług.

5.3.3

W Europie ponad 70 % pracowników otrzymujących niskie wynagrodzenie to kobiety. W większości państw członkowskich 17 % kobiet żyje w ubóstwie, wraz z 15 % mężczyzn, co również stanowi powód do niepokoju. Ubóstwo i wykluczenie społeczne wiążą się z wyłączeniem z rynku pracy. Z tego względu przerwy między okresami zatrudnienia i niestabilne zatrudnienie, tak częste wśród kobiet, zwłaszcza tych, które mają niewielkie kwalifikacje, przynoszą natychmiastowe ujemne skutki, a także negatywne konsekwencje w średniej i długiej perspektywie.

5.3.4

Rodzice samotnie wychowujący dzieci, wdowy, kobiety niepełnosprawne, ofiary przemocy domowej, kobiety w podeszłym wieku oraz emigrantki szczególnie cierpią w związku z cięciami budżetowymi i kryzysem oraz są bardziej zagrożeni wykluczeniem społecznym ze względu na brak ochrony i wsparcia skierowanego konkretnie do nich.

5.4.1

Jej celem jest propagowanie dostępu do technologii informacyjnych, zwłaszcza do internetu, i korzystania z nich przez wszystkich obywateli europejskich, poprzez programy służące podnoszeniu umiejętności informatycznych i ułatwianiu dostępu do sieci.

5.4.2

By to osiągnąć, państwa członkowskie powinny opracować strategie na rzecz szybkiego internetu i skupić finansowanie publiczne, w tym środki z funduszy strukturalnych, na sektorach nieobjętych w całości prywatnymi inwestycjami, a także promować rozwój nowoczesnych usług on-line (takich jak administracja elektroniczna, e-zdrowie, inteligentny dom, umiejętności informatyczne, bezpieczeństwo) i korzystanie z nich (15).

5.4.3

EKES wyraża troskę z powodu braku danych statystycznych uwzględniających płeć, gdyż nie pozwala to poznać sytuacji kobiet w sektorach zawodowych powiązanych z nowymi technologiami oraz danych dotyczących korzystania z tych technologii. Ważne byłoby przeprowadzenie stosownych badań dotyczących sytuacji kobiet, również jako osób korzystających z usług, by lepiej ukierunkować informacje i szkolenia, o których mowa w strategii „Europa 2020”.

5.5.1

Ta inicjatywa ma na celu między innymi promowanie i wzmacnianie związków między kształceniem, przedsiębiorstwami, badaniami naukowymi i innowacjami oraz propagowanie przedsiębiorczości. Państwa członkowskie powinny zreformować krajowe i regionalne systemy prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej, aby sprzyjały one rozwijaniu doskonałości i inteligentnej specjalizacji, promować wydatki na wiedzę, zacieśnić współpracę między uczelniami, społecznością badawczą i biznesem, zapewnić odpowiednią liczbę absolwentów wydziałów matematycznych i inżynieryjnych oraz wprowadzić do programów szkolnych elementy kreatywności, innowacji i przedsiębiorczości.

5.5.2

Kobiety mogą i powinny odgrywać istotną rolę w tym procesie. W roku 2010 około 60 % dyplomów uniwersyteckich zostało uzyskanych przez kobiety, co niestety nie ma odzwierciedlenia w pozycji tych kobiet na rynku pracy. Z drugiej strony kobiety zakładają obecnie jedną trzecią nowo tworzonych przedsiębiorstw, stanowią 13,7 % członków zarządu dużych firm notowanych na giełdzie, lecz tylko 3 % piastuje stanowisko prezesa zarządu.

5.5.3

W większości państw nadal istnieje segregacja pozioma według płci zgodnie z kierunkiem kształcenia: nauki ścisłe, nauki inżynieryjne, matematyka, zawody techniczne. Te kierunki kształcenia stanowią ponadto środowisko, w którym najczęściej dochodzi do współpracy między osobami na odpowiedzialnych stanowiskach w świecie biznesu i badań; szczególnie dotyczy to studiów podyplomowych i doktoranckich, do których kobiety mają mniejszy dostęp. Z tego względu EKES uważa za konieczne podjęcie środków eliminujących te przeszkody.

5.5.4

Kobiety są nadal niedostatecznie reprezentowane w sferach decyzyjnych świata nauki, podobnie jak w sferach decyzyjnych przedsiębiorstw i usług. Na wyższych uczelniach zajmują tylko 18 % najwyższych stanowisk. Należy zapewnić kobietom możliwości poczynienia postępów w zakresie zatrudnienia i uzyskiwania środków na badania, co zwiększyłoby potencjał trwałego rozwoju europejskiego społeczeństwa.

5.6.1

Ta inicjatywa zaleca przyjąć i zrealizować zmieniony Plan działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii i propagować podstawowy program na rzecz efektywnego korzystania z zasobów (wspierając zarówno MŚP, jak i gospodarstwa domowe) z wykorzystaniem funduszy strukturalnych i innych, aby pozyskać nowe środki w oparciu o już działające i bardzo skuteczne innowacyjne modele programów inwestycyjnych. Powinno to przyczynić się do zmiany wzorców produkcji i konsumpcji.

5.6.2

Energetyka i ochrona środowiska nie są kwestiami niezależnymi od płci: zużycie energii, dostęp do wody pitnej, recykling, źródła ciepła dla ogrzewania gospodarstwa domowego i przygotowywania posiłków, poszanowanie środowiska i troska o jego ochronę to przykłady pokazujące, że w tych dziedzinach kobiety odgrywają zasadniczą rolę. Nie do pomyślenia są zmiany wzorców konsumpcji bez opracowania konkretnych środków opartych na poznaniu faktycznej sytuacji i skierowanych do konkretnych odbiorców, w tym przede wszystkim do kobiet.

5.6.3

Zgodziła się z tym Rada ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Ochrony Konsumentów (EPSCO) w konkluzjach z czerwca 2012 r., w których podkreśliła zasadnicze znaczenie kobiet dla zrównoważonego rozwoju. EKES popiera zawarty w tych konkluzjach pogląd, że kobiety mogą w zasadniczy sposób wpływać na podejmowanie decyzji mających znaczenie dla środowiska, zwłaszcza decyzji w dziedzinie zmiany klimatu. Nowa i dynamicznie się rozwijająca zielona gospodarka – sektor kluczowy dla rozwoju i dla tworzenia miejsc pracy – jest dla kobiet nową okazją do odegrania kluczowej roli i do trwałej poprawy ich sytuacji osobistej i ekonomicznej.

5.6.4

W sektorze przedsiębiorstw dyskryminacja wertykalna nadal osiąga wysoki poziom. Choć kobiety zajmują obecnie około 33 % stanowisk menedżerskich, w porównaniu z 31 % w roku 2001, w większości są to stanowiska w sektorze usług i handlu. Kobiety są o wiele mniej obecne w przemyśle wytwórczym, budownictwie i energetyce.

5.6.5

Niewiele przeprowadzono badań i niewiele jest danych umożliwiających poznanie sytuacji płci oraz środków koniecznych, by zwiększyć udział kobiet w zrównoważonym rozwoju. EKES uważa, że ważne są inwestycje, ale także edukacja, by przezwyciężyć stereotypy, zaproponować rozwiązania i promować działania pozytywne, ze względu na to, że sektor ten cechuje wzrost, a jeżeli sytuacja wyjściowa wiąże się z dyskryminacją, istnieje ryzyko pogłębiania się różnic społecznych.

5.6.6

Jednym z priorytetów strategii na rzecz równości są stosunki zewnętrzne UE: z jednej strony programy współpracy z sąsiednimi regionami w ramach polityki sąsiedztwa, zwłaszcza z regionem śródziemnomorskim, a z drugiej udział UE w forach ogólnoświatowych. Imigrantki z państw trzecich, imigrantki z państw Unii Europejskiej oraz te pochodzące z krajów sąsiadujących wymagają szczególnej uwagi. Troską napawa porażka szczytu „Rio+20” w dziedzinie zrównoważonego rozwoju i praw kobiet. W krytycznych kwestiach, takich jak związek między zdrowiem a prawami seksualnymi i reprodukcyjnymi, prawami kobiet do własności ziemi i jej dziedziczenia, zmiana klimatu i ekologiczne miejsca pracy, nie osiągnięto żadnych postępów.

5.7.1

Ta inicjatywa przewodnia odgrywa zasadniczą rolę, jeśli chodzi o wdrażanie aspektów problematyki płci omówionych w strategii na rzecz równości; przejrzystość wynagrodzeń, inicjatywy dotyczące równej płacy, zachęcanie kobiet do wykonywania zawodów „nietradycyjnych” to niektóre spośród kluczowych działań zaproponowanych w tej strategii i pozostających w synergii z inicjatywą przewodnią.

5.7.2

W Europie różnice w wynagrodzeniu mężczyzn i kobiet wynoszą średnio 17 %, przy czym w zależności od państwa mogą one sięgać od 5 % nawet do 31 %. Istnieje kilka powiązanych ze sobą czynników, które powodują taką sytuację: między innymi mniejsza wartość przyznawana pracy w sektorach sfeminizowanych, silna segregacja zawodowa, przerwy w karierze zawodowej z różnych przyczyn. W dobie kryzysu następuje dodatkowe pogorszenie tej sytuacji.

5.7.3

Rozdźwięk między wskaźnikiem zatrudnienia a wynagrodzeniem w niektórych przypadkach się zmniejszył, ale – niestety – nie jest to skutek postępów w zatrudnianiu kobiet ani podwyżki ich wynagrodzeń, lecz zmniejszenia – w związku z kryzysem – popytu na pracę w sektorach, w których dominują mężczyźni (budownictwo, przemysł wytwórczy, sektor finansowy). EKES przypomina, że zgodnie z postanowieniami TFUE jednym z celów integracji europejskiej jest „poprawa warunków życia i pracy, tak aby umożliwić ich wyrównanie z jednoczesnym zachowaniem postępu” (16), i to w odniesieniu do wszystkich.

5.7.4

EKES uważa, że niezbędne są środki służące naprawie gospodarczej sektorów mających trudności oraz – w tym samym czasie – środki zwalczania segregacji zawodowej. Chodzi szczególnie o zwiększenie udziału kobiet w naukach ścisłych, zawodach technicznych, inżynierii i matematyce. Z drugiej strony konieczne są też środki służące lepszemu uznaniu sektorów mocno sfeminizowanych, takich jak prowadzenie domu, usługi zdrowotne i opieka nad innymi osobami.

6.1

Europejski semestr odnoszący się do koordynacji polityki gospodarczej jest nowym instrumentem uzgodnionym przez państwa członkowskie dla nadzoru nad realizacją strategii „Europa 2020”. Europejski pakt na rzecz równości płci zaleca włączenie perspektywy równości płci i propagowania polityki równości płci do opracowywania i realizacji krajowych programów reform. Wzywa również Komisję i Radę do zastosowania perspektywy płci w rocznej analizie wzrostu gospodarczego, konkluzjach i zaleceniach dla poszczególnych państw.

6.2

W kwietniu 2012 r. dwanaście państw członkowskich otrzymało wspomniane zalecenia, do których włączono aspekt płci, w ramach krajowych planów działania. Komisja zaproponowała konkretne reformy, które popiera EKES, w dziedzinach zwiększenia udziału kobiet w rynku pracy, poprawy dostępności i jakości opieki nad dziećmi oraz szkół otwartych przez cały dzień, a także opieki nad osobami w podeszłym wieku i opieki nad osobami pozostającymi na utrzymaniu.

6.3

Większość tych zaleceń ma na celu zwiększenie odsetka zatrudnionych kobiet, nie uwzględnia jednak przeszkód, które stoją przed możliwościami zagwarantowania pracy wysokiej jakości i które są związane z wynagrodzeniem, warunkami pracy i wyrównaniem obowiązków domowych w stosunku do mężczyzn. Tylko jednemu państwu – Austrii – zalecono, by zajęło się różnicami w wynagrodzeniu ze względu na płeć, mimo że różnice te występują we wszystkich państwach członkowskich.

6.4

Jeszcze większą troskę EKES-u budzi fakt, że niektóre z zaleceń mogą mieć negatywne skutki dla równości płci. Chodzi zwłaszcza o te zalecenia, które odnoszą się do reformy systemu emerytalnego, propozycji przeglądu mechanizmów ustalania wysokości płac oraz rent i emerytur, a także podwyższenia wieku emerytalnego bez uwzględnienia długości życia w dobrym zdrowiu i propozycji wprowadzenia ulg podatkowych dotyczących drugiego dochodu w rodzinie.

14.3.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 76/15

1.1

Europejskie społeczeństwo obywatelskie nie ma jeszcze pełnej świadomości tego, jak poważnym problemem jest piractwo morskie. EKES pragnie uwrażliwić społeczeństwo obywatelskie i europejską opinię publiczną na tę kwestię, by zmobilizować państwa członkowskie i instytucje UE do konkretnych działań mających na celu wyeliminowanie tego zjawiska. W 2011 r. Światowy Dzień Morza poświęcono walce z piractwem. Wielowymiarowy charakter tego problemu będzie wymagać całościowych, a nie fragmentarycznych i doraźnych działań. Piractwo nie jest odległym zjawiskiem występującym gdzieś na Oceanie Indyjskim, które dotyka wyłącznie atakowane statki i ich marynarzy. Wywiera ono również wieloraki wpływ na europejskich konsumentów i podatników i nie jest bynajmniej „objawem, z którym można nauczyć się żyć”.

EKES zaleca, by instytucje i państwa członkowskie UE wykazały się wolą polityczną i wypracowały trwałe rozwiązanie problemu piractwa.

1.2

UE ma wyjątkowy zestaw narzędzi obejmujący takie rozwiązania jak m.in. pomoc na rzecz wymiany handlowej, pomoc rozwojową, obecność sił wojskowych, budowanie państwowości i odbudowę.

1.3

EKES przyjmuje z zadowoleniem decyzje Rady Bezpieczeństwa ONZ i UE w sprawie przedłużenia do grudnia 2014 r. operacji wojskowej Unii Europejskiej mającej na celu udział w powstrzymywaniu, zapobieganiu i zwalczaniu aktów piractwa i rozboju u wybrzeży Somalii oraz w sprawie poszerzenia obszaru tej operacji na wschód i południe Oceanu Indyjskiego oraz wzdłuż somalijskiej linii brzegowej. Uważa, że morskim siłom operacyjnym UE należy nadać większy mandat obejmujący zaostrzone zasady zaangażowania. Apeluje o silne zaangażowanie, jeżeli chodzi o liczbę statków, jaką państwa członkowskie UE wysyłają podczas tej operacji.

1.4

Bardzo istotne jest niedawne powiązanie umowy w sprawie współpracy regionalnej w zakresie walki z piractwem i rozbojem przy użyciu broni w Azji (ReCAAP) z kodeksem postępowania z Dżibuti oraz zawarcie umów dwustronnych w sprawie postępowania karnego wobec piratów między UE a Kenią, Seszelami, Mauritiusem i innymi krajami.

1.5

EKES popiera rozpoczęcie przez Europejską Służbę Działań Zewnętrznych (ESDZ) misji dotyczącej budowania regionalnych zdolności morskich. EUCAP NESTOR pomagać będzie krajom leżącym w Rogu Afryki w opracowaniu głównego planu zwalczania piractwa i odpowiednich przepisów, a także we wspieraniu potencjału straży przybrzeżnej.

1.6

EKES wnosi, by państwa członkowskie UE, kraje uczestniczące w procesie akcesyjnym i kraje, które podpisały układ o stowarzyszeniu z UE, występowały na drogę sądową przeciwko piractwu i piratom na morzu pełnym, zgodnie z art. 105 Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza z 10 grudnia 1982 r.

1.7

EKES zachęca statki do stosowania zmienionych sprawdzonych rozwiązań tego sektora w zakresie zwalczania piractwa (BMP 4), dotyczących środków ochrony własnej na pokładzie. EKES zaleca państwom członkowskim, które mają zamiar zezwolić na zatrudnianie prywatnych, wykwalifikowanych i uzbrojonych strażników w celu ochrony statków narażonych na niebezpieczeństwo, by uczyniły to zgodnie z odpowiednimi wytycznymi Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO) oraz by określiły ścisłe ramy prawne, w tym zakres odpowiedzialności kapitana statku, zwłaszcza w wypadku otwarcia ognia. Korzystanie z usług prywatnych uzbrojonych strażników nie jest odrębnym rozwiązaniem, nie powinno stać się normą i stanowi uzupełnienie BMP. Zachęca się państwa członkowskie do organizowania konwojów eskortowanych przez siły zbrojne i do zaangażowania stacjonujących na lądzie jednostek wojskowych (oddziałów ochrony okrętów) pod auspicjami ONZ, które byłyby w stanie wejść na pokład statku podczas przekraczania obszaru wysokiego ryzyka.

1.8

EKES wyraża sprzeciw wobec ograniczenia wypłaty okupu, gdyż miałoby to skutki przeciwne do zamierzonych i jeszcze bardziej naraziłoby zakładników. Okup jest nadal instrumentem zapewniającym bezpieczny powrót marynarzom, których wykorzystuje się jako żywe tarcze. EKES potępia torturowanie marynarzy i wykonywanie na nich egzekucji jako sposób wywierania presji w celu uzyskania okupu.

1.9

EKES uważa, że kluczem do rozwiązania problemu piractwa jest wytropienie i ukrócenie związanego z tym ruchu kapitału. Z zadowoleniem przyjmuje skoncentrowanie się na finansistach i koordynację baz danych w celu pogłębienia wiedzy na temat modelu biznesowego piractwa. W UE trzeba sporządzić czarną listę instytucji finansowych zaangażowanych w pranie pieniędzy pochodzących z piractwa. W tym względzie na uznanie zasługuje działalność Europolu i Eurojustu.

1.10

EKES apeluje do instytucji UE, by zajęły się eskalacją rozboju na morzu (ARAS) oraz kradzieży ropy w Afryce Zachodniej i w Zatoce Gwinejskiej. Zważywszy, że model funkcjonowania ARAS znacznie się różni od modelu funkcjonowania somalijskich piratów, należy pomóc w przedsięwzięciu specjalnych środków dla tego regionu. Na obszarach Oceanu Indyjskiego zagrożonych piractwem każdego dnia jest przewożone 3 mln baryłek ropy naftowej i 50 % światowego transportu kontenerowego.

1.11

EKES podkreśla pilną potrzebę uwolnienia 218 marynarzy przetrzymywanych obecnie w charakterze zakładników i zachęca do szkolenia zawodowego marynarzy z samoobrony oraz do przeszkolenia personelu ośrodków zdrowia marynarzy przetrzymywanych w charakterze zakładników. Trzy konwencje międzynarodowe (konwencja STCW z 2010 r. dot. wyszkolenia marynarzy, wydawania im świadectw oraz pełnienia wacht, Międzynarodowy kodeks ochrony statków i obiektów portowych tzw. kodeks ISPS z 2004 r. oraz Konwencja o pracy na morzu MLC z 2006 r.), stanowią podstawę prawną szkolenia przed wejściem na pokład, musztry i ćwiczeń na pokładzie, repatriacji, odszkodowania, ustalenia związków rodzinnych i opieki nad marynarzami po uwolnieniu. EKES wzywa UE do umocnienia tych konwencji i sporządzenia nowych kompleksowych wytycznych dotyczących dobrego stanu psycho-fizycznego marynarzy, którzy padli ofiarą piractwa lub którzy mogą paść jego ofiarą, i ich rodzin. UE powinna odgrywać wiodącą rolę we wprowadzaniu zmian do tych konwencji międzynarodowych, by uwzględnić środki dla marynarzy przetrzymywanych w charakterze zakładników.

1.12

Wybory 20 sierpnia 2012 r. były kluczowym wydarzeniem w historii Somalii, która jest państwem upadłym. EKES zobowiązuje się do współpracy nad przyszłymi działaniami UE poprzez wspomaganie procesu budowania jej społeczeństwa obywatelskiego, podobnie jak w innych krajach afrykańskich.

1.13

EKES wnosi, by w ramach skoordynowanych działań UE część pomocy rozwojowej lub innych środków na programy szkoleniowe dla młodych ludzi przygotowujące ich do zawodu rybaka przeznaczono na propagowanie zrównoważonego rolnictwa i przedsiębiorczości. Godziwe warunki życia dla młodych Somalijczyków mogą zmniejszyć atrakcyjność piractwa.

2.1.1

Po pięciu latach od eskalacji pirackich ataków na statki handlowe w Zatoce Adeńskiej i Basenie Somalijskim, a także na Morzu Arabskim i Oceanie Indyjskim dane statystyczne mogą stwarzać mylne wrażenie, że udało się rozwiązać problem piractwa. Oznaczałoby to, że ignoruje się efekt naśladownictwa i eskalację piractwa w Afryce Zachodniej. Jest to zjawisko występujące niestety na całym świecie, również w Indonezji, Cieśninie Malakka, Cieśninie Singapurskiej, Ameryce Południowej oraz na Morzu Południowochińskim. Dane liczbowe w chwil obecnej (stan na 24 września 2012 r.) wskazują na 50 wypadków piractwa w Somalii, 34 w Zatoce Gwinejskiej i 51 w Indonezji.

2.1.2

Wykorzystanie statków baz umożliwiło piratom zwiększenie swej skuteczności. Wciąż zmieniająca się taktyka, sprzęt ułatwiający identyfikację celów oraz narzędzia umożliwiające włamanie się do cytadeli na statkach sprawiły, że stali się oni bardziej agresywni, lepiej przygotowani technicznie i brutalni, co czasami prowadzi do śmierci marynarzy.

2.1.3

Piractwo jest na początku problemem morskim, a później przeradza się w problem humanitarny, handlowy i globalny, wpływając na konsumentów na całym świecie. Jego koszty mogą wzrosnąć w wypadku przerwania łańcucha dostaw towarów i energii, jeżeli wspólnota międzynarodowa nie zajmie się skutecznie działalnością piratów lub związki zawodowe marynarzy odmówią żeglugi na zagrożonych obszarach. Co roku osiemnaście tysięcy statków przepływa przez te obszary. Piractwo w Zatoce Adeńskiej i w Rogu Afryki jest zagrożeniem strategicznym dla UE, gdyż wpływa na ruch w głównym korytarzu Europa-Azja. Przedsiębiorstwa coraz częściej korzystają z drogi morskiej wokół Przylądka Dobrej Nadziei, by uniknąć Kanału Sueskiego. Piractwo stało się bardzo dochodową działalnością przestępczą, a także atrakcyjną pracą dla młodych ludzi w tym regionie. Jego koszt jest nieproporcjonalny do liczby zaangażowanych piratów (w Somalii ok. 1 500). Piractwo utrudnia pomoc żywnościową UE w chwili, gdy ofiary suszy w Afryce najbardziej jej potrzebują. Obecność marynarki na Oceanie Indyjskim porównuje się do „patrolowania obszaru Europy za pomocą 20 samochodów policyjnych”.

2.1.4

Bezkarność aktów piractwa i podważanie międzynarodowego porządku publicznego (Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza z 1982 r.) są niedopuszczalne, a UE musi wykazać się silną wolą polityczną, by wyeliminować to zjawisko. Grupa kontaktowa ONZ ds. piractwa u wybrzeży Somalii doprowadziła do ustanowienia światowej strategii, w tym środków zapobiegawczych i odstraszających, a także wskazówek operacyjnych dotyczących lepszej koordynacji sił morskich, postępowania karnego wobec piratów oraz tropienia ich zasobów finansowych.

2.1.5

UE, która kontroluje 40 % żeglugi światowej, nie może sobie pozwolić na niekontrolowaną eskalację piractwa. Jak stwierdził komisarz ds. transportu Siim Kallas: „Piractwo na morzu jest prawdziwym zagrożeniem dla polityki transportowej UE”. Ponadto zagraża ono handlowi zagranicznemu, dostawie energii, bezpieczeństwu energetycznemu, samopoczuciu marynarzy oraz przekazywaniu pomocy humanitarnej UE.

2.2.1

W 2011 r. zamordowanych zostało więcej niż 7 marynarzy, a 39 zostało zranionych przez piratów. W 2012 r. (dane na dzień 24 września 2012 r.) w 225 atakach i 24 porwaniach na całym świecie zamordowano 6 marynarzy, a 448 przetrzymywano jako zakładników. Dnia 30 czerwca 2012 r. w Somalii piraci porwali 11 statków z 218 marynarzami w charakterze zakładników. Od 2007 r. w wypadkach związanych z piractwem u wybrzeży Somalii zginęło 43 marynarzy, a 2 653 zostało pojmanych w charakterze zakładników.

2.2.2

Międzynarodowe stowarzyszenia armatorów i marynarzy (np. Międzynarodowa Izba Żeglugi – ICS, Stowarzyszenia Armatorów Wspólnoty Europejskiej – ECSA, Europejska Federacja Pracowników Transportu – ETF, Forum Armatorów Azjatyckich – ASF, ugrupowanie 31 międzynarodowych organizacji przemysłu morskiego SOS „Save our Seafarers”) połączyły swe siły w celu podniesienia świadomości ludzkich i gospodarczych kosztów piractwa za pośrednictwem mediów, a także zwracając się do polityków i przemysłu na najwyższym szczeblu. Dnia 24 maja 2012 r. Forum Armatorów Azjatyckich ujawniło, że w ciągu ostatnich 7 lat na około 200 statkach porwanych przez Somalijczyków 62 marynarzy zginęło, a 4 000 zostało porwanych w charakterze zakładników. Chociaż po raz pierwszy od 5 lat (2007–2012) ataki piratów na Oceanie Indyjskim zmalały, w ciągu ostatnich 2 lat liczba zabitych marynarzy wzrosła trzykrotnie (Sułtan AHMED BIN SULAYEM, przewodniczący rady nadzorczej DP World, 30 czerwca 2012 r.). Nie można jednak popadać w samozadowolenie.

2.2.3

Drogą do zahamowania piractwa jest zapobieganie przestępstwom, a nie zaprzestanie płatności, które zapewniają wolność ich ofiarom. Śmierci marynarzy nie można akceptować jako strat wśród ludności cywilnej powstałych na skutek wojny z piractwem (Nautilus International).

2.3.1

Warto zwrócić uwagę na dwa sprawozdania dotyczące ekonomiki piractwa:

2.3.2

W „Koszcie gospodarczym piractwa morskiego” z grudnia 2010 r. przeanalizowano koszty bezpośrednie: okupy, składki ubezpieczeniowe, zmianę trasy wokół Przylądka Dobrej Nadziei, środki odstraszające w zakresie bezpieczeństwa, uzbrojeni strażnicy, wysłanie trzech misji morskich, postępowanie karne, finansowanie organizacji zwalczających piractwo oraz koszty humanitarne. Całkowite roczne koszty oszacowano na 7–12 mld euro. Dodatkowo One Earth Foundation oszacowała koszt okupów w latach 2009–2020 na 830 mln USD, a koszt wyposażenia służącego odstraszaniu/uzbrojonych prywatnych strażników rocznie na sumę od 360 mln USD do 2,5 mld USD.

2.3.3

W „Ekonomice piractwa” z maja 2011 r. przeanalizowano piracki „łańcuch wartości” między piratami, finansistami, księgowymi i dostawcami broni. Pokazano, że piractwo może być o wiele bardziej opłacalnym rodzajem działalności w porównaniu z PKB na mieszkańca w Somalii (dochody piratów mogą być 67–157 razy wyższe od średnich somalijskich dochodów). W sprawozdaniu skoncentrowano się na potrzebie wytropienia nieformalnego systemu transferu pieniędzy Hawala i oszacowano roczny koszt z tego tytułu na 4,9 mld do 8,3 mld USD.

3.1.1

W swej wspólnej deklaracji dotyczącej partnerstwa na rzecz przeciwdziałania piractwu morskiemu i rozbojom w zachodniej części Oceanu Indyjskiego (Londyn, 15 maja 2012 r.) Unia Europejska i Międzynarodowa Organizacja Morska (IMO) ponownie dały wyraz swej determinacji, by zwiększyć zdolności przeciwdziałania piractwu morskiemu i rozbojom oraz poprawić zarządzanie obszarami morskimi w zachodniej części Oceanu Indyjskiego. Kodeks postępowania z Dżibuti stał się głównym narzędziem, umożliwiającym 18 państwom w Afryce Wschodniej opracowanie rozwiązania regionalnego tego problemu. Ponadto UE wspierała finansowo przez 3 lata działalność Centrum Raportów w sprawie Piractwa Międzynarodowego Biura Morskiego (IMB), które zajmuje się zwalczaniem piractwa i rozboju przy użyciu broni na statkach.

3.1.2

Międzynarodowa robocza grupa kontaktowa ds. piractwa analizuje metody podjęcia zdecydowanych kroków przeciwko beneficjentom, zważywszy, że okup w wysokości 300–500 mln ląduje w rękach somalijskich przywódców sieci, którzy wpłacają go następnie do banków, być może nawet w UE. EKES nalega, że konieczne jest zlokalizowanie i skonfiskowanie okupu, tak by piractwo przestało być atrakcyjne.

3.1.3

Po przyjęciu ram strategicznych dla Rogu Afryki mianowanie specjalnego przedstawiciela koordynującego działania UE w regionie jest krokiem we właściwym kierunku.

3.1.4

EKES przyjmuje z zadowoleniem rezolucję Parlamentu Europejskiego w sprawie piractwa morskiego (z 10 maja 2012 r.), której tematem jest lepsza koordynacja instytucji UE w celu wzmożenia wysiłków na rzecz zwalczania piratów i odbudowania Somalii jako suwerennego państwa.

3.1.5

W szeregu opinii sporządzonych od 2008 r. EKES wyraził zaniepokojenie nasilaniem się zjawiska rozboju i piractwa w Azji Południowo-Wschodniej i Afryce (1). Zaapelował do Komisji, by wspomagała tworzenie odpowiednich jurysdykcji w celu stawienia czoła obecnej bezkarności piratów i kategorycznie sprzeciwił się uzbrojeniu marynarzy. Zwrócił się również do Komisji, by wraz z państwami członkowskimi przeanalizowała szkolenie marynarzy w zakresie zwalczania piractwa.

3.1.6

Podczas swej konferencji poświęconej atrakcyjności zawodów związanych z morzem w dniu 7 marca 2010 r. EKES stwierdził, że piractwo zniechęca do wykonywania zawodu marynarza i podważa sens organizowania kampanii podnoszących jego atrakcyjność.

3.2.1

Dnia 31 lipca 2012 r. we wspólnej deklaracji Stowarzyszenie Armatorów Wspólnoty Europejskiej (ECSA) i Europejska Federacja Pracowników Transportu (ETF) wyraziły zaniepokojenie nieustającymi atakami pomimo wielu udanych działań na szczeblu europejskim i międzynarodowym. W programie działań Komitetu ds. Sektorowego Dialogu Społecznego w Transporcie Morskim (SSDC) na istotnym miejscu umieściły wyeliminowanie piractwa.

4.1

Piractwo jest złożonym i wielowymiarowym problemem, który można rozwiązać wyłącznie za pomocą całościowego i skoordynowanego podejścia na lądzie i morzu. UE ma wszelkie dane ku temu, by zastosować takie podejście, gdyż cieszy się szacunkiem w regionie w dziedzinie dyplomacji, handlu, transportu, wojskowości i pomocy humanitarnej.

4.2

Marynarze nadal płacą wysoką cenę. Wszystkie wysiłki powinny zmierzać do zapobiegania zagrożeniom wobec ich integralności cielesnej, psychicznej i emocjonalnej. Międzynarodowa Izba Żeglugi (ICS) zebrała wytyczne w sprawie sprawdzonych rozwiązań dla przedsiębiorstw żeglugi liniowej, by pomóc zagrożonym marynarzom i ich rodzinom.

4.3

Ze względu na to, że najgłębsze przyczyny piractwa wymagają długoterminowych rozwiązań na lądzie, budowanie zdolności w Somalii ma zasadnicze znaczenie dla położenia kresu bezkarności i przywrócenia praworządności. Państwa bandery UE muszą się wykazać większym zaangażowaniem, by zapewnić lepszą koordynację sił morskich i postępowanie karne wobec piratów.

4.4

Od czasu odrodzenia się piractwa w 2007 r. konieczna jest teraz wola polityczna, by jego zwalczanie stało się głównym punktem programu politycznego UE i by zwiększono środki na większą liczbę samolotów i statków wojskowych. Europejska Służba Działań Zewnętrznych (ESDZ) i Komisja Europejska powinny współpracować z Radą Europejską w celu wskazania zakresu kompetencji, w którym można by podejmować działania mające na celu walkę z piractwem i budowanie potencjału w Somalii. Bank Światowy, Interpol i Europol mogą pomóc w odzyskiwaniu okupów.

4.5

Niezbędna jest aktualizacja ustawodawstwa państw członkowskich UE w zakresie zwalczania piractwa:

14.3.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 76/20

1.1

EKES z zadowoleniem przyjmuje możliwość wyrażenia swojej opinii w sprawie propozycji Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych Parlamentu Europejskiego odnoszącej się do projektu pilotażowego dotyczącego europejskiego znaku społecznego w 2013 r. Od czasu napłynięcia wniosku o opinię sytuacja uległa jednak zmianie, ponieważ w tekście przyjętym w dniu 4 października 2012 r. przez Komisję Budżetową Parlamentu Europejskiego nie znalazło się odniesienie do tego projektu pilotażowego.

1.2

Zasadniczo EKES popiera koncepcję wzmocnienia wymiaru społecznego w Europie i zgadza się, że należy dostrzegać i wspierać społeczną odpowiedzialność przedsiębiorstw. Trzeba jednak podkreślić, że społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw nie może w żadnej mierze zastępować praw socjalnych zagwarantowanych w instrumentach prawnych lub międzynarodowych, w których dialog społeczny odgrywa istotną rolę.

1.3

Dlatego w pierwszej kolejności należy dodatkowo wyjaśnić wartość dodaną, termin realizacji i zakres przedmiotowej propozycji w odniesieniu do jej celów politycznych. Te cele mają duże znaczenie, ale w obecnych okolicznościach możliwe byłoby ich skuteczniejsze osiągnięcie przede wszystkim za pomocą zaostrzonego i lepiej wdrażanego prawodawstwa socjalnego.

1.4

EKES pragnie również zwrócić uwagę na to, że pomimo dużego znaczenia przedmiotowej inicjatywy zrealizowanie propozycji może być zbyt skomplikowane w okresie, gdy UE przeżywa kryzys, któremu towarzyszą wysokie bezrobocie i wzrastająca liczba przypadków bankructwa. Znak społeczny w odniesieniu do odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw odzwierciedla tylko tę część przedsiębiorczości społecznej, która ma dobrowolny charakter, sytuacja w państwach członkowskich jest jednak pod tym względem zróżnicowana z uwagi na różnice w ustawodawstwie wynikające z tego, że prawodawstwo europejskie przewiduje jedynie standardy minimalne. Niepożądanym krokiem byłoby narzucenie przedsiębiorstwom dodatkowych zobowiązań, które w obecnym okresie raczej grożą zwiększeniem rozziewu niż zapewniają spójność między przedsiębiorstwami różnej wielkości i państwami UE.

1.5

Trzeba również wziąć pod uwagę równoległe inicjatywy, na przykład znakowanie społeczne w dziedzinie przedsiębiorczości społecznej (o którym mowa w Inicjatywie na rzecz przedsiębiorczości społecznej), aby uniknąć nieporozumień. W tym kontekście EKES zaleca, by poczekać na wyniki planowanej przez Komisję identyfikacji znakowania społecznego w dziedzinie przedsiębiorstw społecznych i wyciągnąć z niej wnioski. W odniesieniu do przedmiotowej propozycji należy wziąć pod uwagę również inne inicjatywy o podobnym zakresie, na przykład nowe wyróżnienia z tytułu społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, uwzględnianie kwestii socjalnych w procedurach zamówień itp.

1.6

EKES uważa też, że należy lepiej udokumentować wiarygodność, legitymizację i wykonalność dobrowolnego znaku społecznego. Tworzenie klimatu zaufania do nowego systemu oznakowania na szczeblu europejskim i rozwijanie świadomości jego istnienia wymaga kompleksowego systemu uznawania i monitorowania, któremu należy przeciwstawić korzyści płynące z dodatkowego systemu znakowania. W tym kontekście EKES zaleca, by przed rozważeniem wprowadzenia nowego europejskiego znaku społecznego przeprowadzić kompleksowy proces identyfikacji istniejących systemów znakowania w różnych państwach członkowskich, określić sprawdzone rozwiązania oraz wyciągnąć wnioski z tych, które się nie sprawdziły. Z tego względu EKES zaleca raczej usprawnienie i rozbudowanie istniejących systemów znakowania, by objąć nimi odpowiedzialność społeczną (w przypadkach, w których nie została ona dotychczas ujęta).

1.7

Zamiast tworzyć dodatkowy system, z którym będą musieli poradzić sobie konsumenci i przedsiębiorstwa, należy upowszechniać wiedzę na temat już istniejących systemów oraz przedsiębiorstw, które z nich korzystają, a także zachęcać inne przedsiębiorstwa do korzystania z nich. Ponadto należy rozważyć przeprowadzenie europejskiej akcji informacyjnej dotyczącej oznakowań europejskich, przynajmniej w perspektywie średnioterminowej, by wśród konsumentów i obywateli propagować świadomość ich istnienia.

1.8

Jednak gdyby oznakowanie zostało kiedykolwiek wprowadzone, europejskie oznakowanie społeczne nie powinno zbytnio różnić się od standaryzacji uznanych na szczeblu międzynarodowym, jeśli chcemy uniknąć zakłóceń, choć powinno uwzględniać typowo europejski akcent: poszanowanie praw socjalnych.

2.1

Komisja Zatrudnienia i Spraw Socjalnych Parlamentu Europejskiego przedstawiła propozycję przeprowadzenia w 2013 r. projektu pilotażowego w sprawie europejskiego znaku społecznego, ale w przyjętym w październiku tekście Komisji Budżetowej Parlamentu Europejskiego w sprawie projektów pilotażowych w 2013 r. nie uwzględniono tej propozycji (1). Ze względu na tę nową sytuację niniejsza opinia będzie stanowić przede wszystkim wkład do proponowanego projektu pilotażowego.

2.2

Zamysłem przyświecającym propozycji jest wsparcie procesu tworzenia bardziej socjalnej Europy, w której obowiązujące minimalne normy socjalne i normy w zakresie prawa pracy są skuteczniej egzekwowane. Jej celem jest zachęcenie do tworzenia miejsc pracy, wsparcie zatrudnienia młodzieży oraz zwalczanie ubóstwa poprzez wprowadzenie systemu stopniowanych wyróżnień w formie „europejskiego znaku społecznego”.

2.3

Wniosek Parlamentu Europejskiego skierowany do EKES-u dotyczy konkretnie: a) wpływu znaku na różne obszary polityki i korzyści, jakie by przyniósł; b) rodzajów przedsiębiorstw, które dobrowolnie chciałyby go uzyskać; c) możliwości stworzenia systemu stopniowego oznakowania; d) kryteriów jego uzyskania; oraz e) działań służących zwiększeniu świadomości tych kwestii.

2.4

Zaproponowany przez Komisję Zatrudnienia znak społeczny ma być dobrowolny i bezpłatny. Jest on skierowany do wszystkich przedsiębiorstw w UE, ale w szczególności do MŚP (2) i mikroprzedsiębiorstw (3). Celem jest stworzenie Europy bardziej odpowiedzialnej społecznie poprzez zagwarantowanie wysokich standardów socjalnych we wszystkich przedsiębiorstwach w UE. Ponadto propozycja służy ujednoliceniu istniejących systemów oznakowania i wykorzystaniu skali ratingowej do określenia potencjalnych usprawnień. Pomysł polega na wykorzystaniu listy kryteriów społecznych do oceny wewnętrznej odpowiedzialności społecznej każdego przedsiębiorstwa poprzez przyznanie różnych poziomów znaku społecznego.

3.1

Zdaniem EKES-u wysiłki na rzecz wzmocnienia wymiaru społecznego i wartości socjalnych w Europie mają duże znaczenie, ale wartość dodana, termin realizacji i zakres przedmiotowego projektu wymagają rozważenia, a pod uwagę należy wziąć istniejące inicjatywy w pokrewnych dziedzinach. Z tego względu EKES chciałby uzyskać jaśniejsze argumenty świadczące o tym, jaką wartość dodaną niesie za sobą taka inicjatywa i dla kogo, a także jaki jest jej wkład w prawodawstwo wspólnotowe.

3.2

EKES zwrócił niedawno uwagę w swojej opinii w sprawie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw (4), że społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw to podejście zgodne z zasadą zrównoważonego rozwoju. W tej samej opinii podkreślił również potrzebę wyjaśnienia takich terminów, jak „odpowiedzialność socjalna” (dotycząca tylko miejsca pracy) i „odpowiedzialność wobec społeczeństwa” (społeczna, wykraczająca poza miejsce pracy).

3.3

Zgodnie z tymi definicjami zaproponowany przez Komisję Zatrudnienia znak społeczny zdaje się odnosić do „odpowiedzialności socjalnej”; ponieważ jest on skierowany do wszystkich przedsiębiorstw w UE, należy wziąć pod uwagę trwające obecnie prace Komisji nad strategią UE na lata 2011–2014 dotyczącą społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw (5), która obejmuje już podobne aspekty.

3.4

Trzeba podkreślić – co EKES czynił w przeszłości – że społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw pod żadnym pozorem nie może być wykorzystywana jako zamiennik dla praw socjalnych zagwarantowanych w instrumentach prawnych lub międzynarodowych, za które odpowiadają w pierwszej kolejności państwa i rządy. Co więcej, wiele przedsiębiorstw dobrowolnie podejmuje dodatkowe zobowiązania, należy zatem podkreślić, że trzeba wyrazić uznanie dla podejmowania większej odpowiedzialności socjalnej wykraczającej poza wymogi ustawowe i ją wspierać. Zdaniem EKES-u każde przedsiębiorstwo powinno znaleźć własną metodę urzeczywistniania odpowiedzialności społecznej, wykraczając poza same instrumenty prawne. Z europejskim znakiem odnoszącym się do społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw wiąże się zagrożenie, iż chęć uzyskania certyfikacji przesłoni wysiłki na rzecz innowacji społecznych.

3.5

Koncepcja znakowania społecznego pojawiła się uprzednio w powiązaniu z pracami Komisji dotyczącymi przedsiębiorczości społecznej, w które EKES aktywnie zaangażował się w kilku opiniach (6). Komunikat „W kierunku Aktu o jednolitym rynku” (7) dotyczy oznaczeń społecznych w odniesieniu do przedsiębiorczości społecznej i przedsiębiorstw społecznych. Kwestię tę uznano za kluczowe działanie w kolejnym komunikacie Komisji, dotyczącym Inicjatywy na rzecz przedsiębiorczości społecznej (8), której celem jest zwiększenie możliwości działania, konkurowania i rozwoju przedsiębiorstw społecznych na takich samych warunkach jak w przypadku innych przedsiębiorstw. Jedna z propozycji w tej inicjatywie dotyczyła utworzenia publicznej bazy danych dotyczących oznakowań i certyfikatów, aby podnieść poziom zrozumienia wśród zainteresowanych podmiotów oraz zwiększyć porównywalność między różnymi formami oznakowania przedsiębiorstw społecznych w UE. Komisja zamierza również zainicjować w niedalekiej przyszłości badanie dotyczące przedsiębiorstw społecznych, obejmujące sprawdzenie, gdzie występują oznakowania społeczne dla przedsiębiorstw społecznych i jaką formę one przyjmują, a także innych szczególnych cech, zasad i modeli dla tego rodzaju przedsiębiorstw.

3.6

Z tego względu EKES uważa, że planowany proces identyfikacji, o którym mowa w Inicjatywie na rzecz przedsiębiorczości społecznej, musi być zrealizowany przed podjęciem prac nad szerszą definicją oznakowania społecznego przedsiębiorstw oraz bez powiązania z tymi wysiłkami. Zdaniem EKES-u trwający obecnie proces musi zakończyć się przed rozpoczęciem rozważań nad systemem oznakowania o większym zakresie, ponieważ identyfikacja istniejących systemów znakowania przedsiębiorstw społecznych może wnieść cenny wkład w określenie możliwości i korzyści, jakie daje szerzej zakrojony system. Co więcej, inne powiązane inicjatywy, na przykład społeczne aspekty zamówień, nowe wyróżnienia z tytułu społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw oraz platformy sektorowe w dziedzinie oznakowania przedsiębiorstw społecznych powinny mieć czas na osiągnięcie dojrzałości, zanim zostaną podjęte nowe działania.

3.7

EKES pragnie podkreślić, że należy wprowadzić jasne rozróżnienie między propozycją Komisji Zatrudnienia (odnoszącą się do społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw) a Inicjatywą na rzecz przedsiębiorczości społecznej: przyświecają im odmienne cele i trzeba je traktować w zróżnicowany sposób. Z tego względu EKES wzywa Komisję Zatrudnienia do rozważenia zastosowania w propozycji innego terminu, aby uniknąć dalszego mylenia pojęć. Tę sugestię dodatkowo wspiera istnienie uznanych podmiotów w sektorze przedsiębiorstw społecznych, które już uzyskały prawo do stosowania takiego terminu jako znaku dla przedsiębiorstwa społecznego, jak w przypadku „znaku przedsiębiorstwa społecznego” (9).

4.1

Celem proponowanego projektu pilotażowego dotyczącego znaku społecznego jest zachęcenie przedsiębiorstw do wykroczenia w podejmowanych przez nie wysiłkach na rzecz większej odpowiedzialności społecznej poza ich obowiązki ustawowe. Przedmiotowa inicjatywa jest niezwykle istotna, ale zastanawiamy się, czy w obecnej sytuacji gospodarczej europejski znak społeczny nie jest zbyt skomplikowany w stosunku do jego wartości dodanej. Polityczne cele propozycji obejmują wzmocnienie procesu tworzenia miejsc pracy i zatrudnienia młodzieży oraz zwalczanie ubóstwa. Te wszystkie dziedziny mają ogromne znaczenie dla Europy, ale EKES uważa, że związek między nimi a dobrowolnym znakiem społecznym jest zbyt słaby, by zapewnić jego skuteczność. EKES uważa raczej, że te cele nadal można skuteczniej osiągać przede wszystkim dzięki wzmocnieniu prawodawstwa w tej materii oraz jego lepszemu egzekwowaniu, a także poprzez odnowienie i wzmocnienie otwartej metody koordynacji w zakresie spraw społecznych.

4.2

Zdaniem EKES-u należy również zwrócić uwagę, że propozycje w tej dziedzinie muszą opierać się na założeniu, że silne, konkurencyjne przedsiębiorstwa są filarem zapewnienia wzrostu gospodarczego i stworzenia w ten sposób zrównoważonych warunków dla lepszych standardów socjalnych.

4.3

Propozycja obejmuje również stopniowy, progresywny „system ocen”, opierający się na sprawdzeniu, na ile dane przedsiębiorstwo spełnia szereg kryteriów społecznych, takich jak na przykład godziwe wynagrodzenie, zabezpieczenie społeczne, opieka zdrowotna, równouprawnienie płci, opieka nad dziećmi, telepraca itp. W świetle utrzymującego się kryzysu gospodarczego oraz znacznych trudności stojących przed niektórymi państwami EKES wyraża obawę, że obecnie taki progresywny system ocen raczej niesie za sobą ryzyko stworzenia większego rozziewu niż zapewnia spójność między przedsiębiorstwami różnej wielkości oraz państwami UE. Progresywny system ocen nie przyda się do tego celu, chyba że zostanie zaprojektowany w taki sposób, by nie nadawał się wyłącznie dla wielkich przedsiębiorstw wielonarodowych, ale również i przede wszystkim dla MŚP i mikroprzedsiębiorstw.

4.4

Ponadto oznakowanie jest przydatne jedynie wówczas, gdy jest znane i uznane. Zatem te MŚP i mikroprzedsiębiorstwa, które uzyskały oznakowanie, powinny stać się przedmiotem kampanii komunikacyjnych podkreślających ich zaangażowanie. Z tego względu należy szczegółowo omówić to, co uznaje się za postęp społeczny, wraz z odniesieniem się do zasady pomocniczości w tej dziedzinie, a także z odniesieniem się do różnych tradycji i modeli krajowych systemów opieki społecznej i zabezpieczeń społecznych. Konieczne jest prowadzenie takiego dialogu z partnerami społecznymi i innymi zainteresowanymi podmiotami, na przykład organizacjami konsumenckimi, zarówno na szczeblu unijnym, jak i krajowym.

4.5

W ramach wysiłków UE służących ułatwieniu zakładania i prowadzenia przedsiębiorstw wprowadzono ogromną liczbę uproszczeń i środków wspierających wzrost, aby uniknąć osłabienia społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, praw socjalnych pracowników lub możliwości wzrostu i konkurowania przedsiębiorstw. Chociaż wiele pozostaje do zrobienia w zakresie praw, EKES wyraża wątpliwości, czy dobrowolny system będzie skutecznym narzędziem zwiększania odpowiedzialności społecznej. Pragnie również zauważyć, że nawet mimo bezpłatności systemu oznakowania będzie on wymagał zasobów, które można by lepiej wykorzystać w przedsiębiorstwach już poddanych presji z powodu bieżącego kryzysu.

4.6

W ramach wysiłków na rzecz zwiększenia odpowiedzialności społecznej trzeba również dokonać oceny liczby poziomów, na których przedsiębiorstwo ponosi odpowiedzialność za prawa socjalne, na przykład w zakresie współpracy z dostawcami spoza UE. Bez zapewnienia jasności w zakresie tej odpowiedzialności niemożliwe będzie stworzenie zaufania do znaku i jego wiarygodności. Należy zwrócić uwagę również na ewentualny wpływ na handel i importerów.

4.7

Kolejnym ważnym problemem wymagającym poruszenia jest legitymizacja jakiegokolwiek unormowanego znaku. Przeszłe doświadczenia pokazały, że odgórne, względnie nakazowe inicjatywy tego rodzaju ogólnie wywierają niezbyt duży wpływ na stowarzyszenia konsumentów lub inne zainteresowane podmioty, co jest warunkiem koniecznym, jeżeli znak ma przynieść jakiekolwiek efekty. W tym kontekście znak Fairtrade (10) jest dobrym przykładem samodzielnego podjęcia przez sektor konsumentów inicjatywy wprowadzenia znaku i może stanowić wzorzec do naśladowania. Należy również bardziej szczegółowo zbadać przykłady systemów oznakowania, w przypadku których uznaje się, że nie funkcjonują prawidłowo (11).

4.8

Trzeba rozważyć to, w jaki sposób wzbudzić zaufanie do nowego znaku. Z punktu widzenia konsumentów obecna sytuacja już jest myląca: istnieją liczne systemy oznakowania, z których wiele jest trudnych do zrozumienia, a nadążenie za nimi jest niemożliwe. Dodanie kolejnego nowego systemu i zwrócenie się do konsumentów o podejmowanie świadomych decyzji może przekraczać ich możliwości. Zamiast wprowadzania nowego znaku społecznego warto rozważyć zwiększenie zakresu istniejących systemów oznakowania, by uwzględnić w nich odpowiedzialność społeczną (jeżeli jeszcze nie jest ona uwzględniona). To samo dotyczy zdolności znaku do zwiększania zaufania inwestorów. Komisja wykorzysta na przykład inicjatywy w zakresie inwestycji społecznych do opracowania wytycznych dotyczących usprawnienia procesów informowania o społecznych efektach tych wysiłków; EKES zwracał uwagę na to podejście jako mające zasadnicze znaczenie w powiązaniu z inwestycjami w przedsiębiorstwa społeczne (12), a więc należy wziąć je pod uwagę w przypadku niniejszej inicjatywy.

4.9

Należy również zwrócić uwagę na trudności związane ze stworzeniem złożonego systemu na szczeblu europejskim, zwłaszcza pod względem socjalnym, technicznym i praktycznym. Istnieje już wiele zróżnicowanych systemów certyfikacji dla różnych rodzajów oznakowania społecznego, z których większość przyczyniła się do uwypuklenia zagadnień socjalnych w przedsiębiorstwach i wzrostu ich znaczenia (13). W związku z propozycją Komisji Zatrudnienia należy zwrócić szczególną uwagę na normę ISO 26000 (14), w której uwzględnia się większość kryteriów ujętych w propozycji i którą wiele przedsiębiorstw już zastosowało. Istnieje również wiele innych uznanych norm międzynarodowych (15). Z tego względu w ramach projektu pilotażowego należy ocenić, czy tworzenie nowego systemu oznakowania przyniesie wartość dodaną, czy też lepszym rozwiązaniem byłoby zwiększenie świadomości i zachęcanie przedsiębiorstw do stosowania istniejących systemów oraz ich wzmocnienie, na przykład za pomocą wskaźników poprawy.

4.10

Jeśli chcemy uniknąć zakłóceń, europejskie oznakowanie społeczne nie powinno zbytnio odbiegać od systemów standaryzacji uznanych w skali międzynarodowej, lecz powinno uwzględniać typowo europejski akcent: poszanowanie praw socjalnych.

4.11

Wiele proponowanych kryteriów dotyczących znaku społecznego jest objętych dialogiem społecznym, zakresem negocjacji, w których partnerzy społeczni podejmują decyzje, lub odpowiednim ustawodawstwem krajowym, co oznacza, że dokonywanie oceny tych kryteriów byłoby niewłaściwe. EKES zwraca uwagę, że w ramach dialogu społecznego wspierano również sprawdzone rozwiązania i opracowano wytyczne w tym zakresie, ponieważ społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw stanowi wkład do dialogu społecznego i go uzupełnia.

4.12

Stworzenie listy kryteriów społecznych odpowiadających wszystkim rodzajom przedsiębiorstw oraz sytuacjom i okolicznościom krajowym jest złożonym i trudnym zadaniem. Obecnie oprócz prawodawstwa wspólnotowego istnieją liczne krajowe systemy i tradycje dotyczące wielu spośród świadczeń społecznych, na przykład systemy opieki nad dziećmi, urlopy wychowawcze, opieka zdrowotna, minimalne wynagrodzenie za pracę itp. Z tego względu w projekcie pilotażowym w procesie oceny przydatności znaku należy wziąć pod uwagę pojawiające się kwestie pomocniczości oraz proponowane kryteria.

4.13

Aby wzbudzić zaufanie do znaku, trzeba nie tylko podejmować działania na rzecz zwiększenia świadomości wśród przedsiębiorstw, inwestorów i konsumentów, lecz również ustanowić skuteczny system monitorowania. Znak zapewnia jedynie wycinkowy obraz tego, na ile przedsiębiorstwo spełniało kryteria w chwili składania wniosku. Osiągnięcie pożądanego zaufania lub postępu społecznego bez niezależnego organu odpowiedzialnego za certyfikację, monitorowanie i okresy ważności znaku będzie niemożliwe. W tym kontekście należy wziąć pod uwagę ryzyko nadużyć i nieprawidłowości, a także procedurę odbierania przedsiębiorstwom znaku. Opracowanie odpowiedniej procedury monitorowania będzie wymagało zasobów i wiązało się z biurokracją, należy zatem porównać oczekiwaną społeczną wartość dodaną ze wzrostem biurokracji i złożoności.

4.14

EKES wątpi, czy zasadne jest tworzenie systemu oznakowania obejmującego wszystkie sektory i państwa członkowskie w Europie. Istnieją zasadnicze różnice między przedsiębiorstwami w zakresie ich zdolności do osiągnięcia proponowanych celów i nie ma możliwości stworzenia takiego organu oceniającego, który oddałby sprawiedliwość im wszystkim. Z tego względu w zamian sugerujemy opracowanie takiej szerszej koncepcji społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, w której znak odnosi się raczej do różnych działań i procesów, a nie do samych przedsiębiorstw.

4.15

EKES pragnie zatem podkreślić, że jeżeli w pewnym momencie zostanie uruchomiony projekt pilotażowy w tej dziedzinie, w jego opracowywanie należy włączyć grupę docelową znaku. Przydatna byłaby analiza w celu wyjaśnienia najważniejszych elementów znaku społecznego, na przykład monitorowania, okresu ważności, odbierania znaku, częstotliwości oceny, wskaźników poprawy itp. Celem projektu pilotażowego powinno być również określenie, czy europejski znak społeczny jest narzędziem właściwym i przydatnym do osiągnięcia pożądanych rezultatów.

14.3.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 76/24

1.1

Komitet przypomina (1), że jednolity rynek należy do centralnych elementów integracji europejskiej, z którym wiążą się potencjalne korzyści bezpośrednio odczuwalne dla zainteresowanych stron w UE i który może być źródłem zrównoważonego wzrostu gospodarek europejskich. W sytuacji obecnego kryzysu gospodarczego należycie funkcjonujący, przyszłościowy jednolity rynek staje się elementem nie tylko pożądanym, lecz wręcz kluczowym z punktu widzenia politycznej i gospodarczej przyszłości Unii Europejskiej.

1.2

W kontekście trwającego kryzysu gospodarczego i z uwagi m.in. na wpływ deregulacji rynków finansowych na budżety krajowe państw członkowskich, gospodarkę realną, ubóstwo i zatrudnienie w UE (2) optymistyczny ton, jaki przyjmuje Komisja w komunikacie dotyczącym wdrażania jednolitego rynku, wydaje się nieodpowiedni. EKES sądzi, że Komisja zwróciła zbyt mało uwagi na niezamierzone negatywne skutki uboczne jednolitego rynku. Zbyt wyraźne i demonstracyjne, a przedwczesne, chwalenie się sukcesem może tylko sfrustrować obywateli UE. Skutkiem tego może być dalsze kwestionowanie jednolitego rynku, zamiast nadania mu nowej dynamiki. W komunikacie należy przyjąć bardziej realistyczne podejście i podawać informacje w sposób dobrze wyważony.

1.3

Lepszemu funkcjonowaniu jednolitego rynku dzięki starym i nowym wytycznym bardzo zagraża ogromny wzrost bezrobocia – do poziomu 28 mln osób – o szczególnie dotkliwych skutkach dla ludzi młodych w UE. Setki tysięcy MŚP zbankrutowało a 120 mln obywateli, tj. 25% ludności UE, zagraża ubóstwo i wykluczenie społeczne. Wszystko to ma wielki wpływ na popyt i konsumpcję w UE. Oprócz realizacji działań podstawowych, UE i państwa członkowskie muszą nasilić wysiłki, by pokonać kryzys finansowy, gospodarczy i budżetowy oraz urzeczywistnić pełny potencjał jednolitego rynku.

1.4

EKES wzywa Parlament, Komisję i Radę do szybkiego podjęcia działań – z zachowaniem odpowiedniej jakości – aby zapewnić przyjęcie wniosków legislacyjnych przed końcem kadencji Parlamentu i Komisji wiosną 2014 r. EKES byłby zadowolony z szybkiego przyjęcia środków zaproponowanych w komunikacie w sprawie zarządzania jednolitym rynkiem w celu poprawy ogólnego wdrażania przepisów UE.

2.1

Komisja opisała drugi etap realizacji Aktu o jednolitym rynku za pośrednictwem 12 nowych działań podstawowych mających na celu poprawę funkcjonowania jednolitego rynku. EKES przyjmuje z zadowoleniem fakt, że skonsultowano się z nim przed publikacją komunikatu i że Komisja uwzględniła niektóre z jego zaleceń w Akcie o jednolitym rynku II. Ubolewa jednak, że tym razem nie przeprowadzono formalnych konsultacji publicznych oraz że udział odpowiednich zainteresowanych stron w konsultacjach nieformalnych nie został właściwie wyważony.

2.2

Pomimo że jednolity rynek od czasu jego powstania przyczynia się do wzrostu gospodarczego oraz tworzenia nowych miejsc pracy, to jak dotąd nie wszystkie zainteresowane strony – czy to przedsiębiorstwa, pracownicy, konsumenci czy obywatele – skorzystały z jego pełnego potencjału. Komisja pisze o dodatkowych 2,77 mln miejsc pracy, ale nie wspomina nic o niepewnym charakterze części z nich (3). Wiemy, że od wiosny 2008 r., kiedy skutki kryzysu gospodarczego odczuto w całej Europie, utracono ok. 10 mln miejsc pracy, i wydaje się, że końca tego negatywnego trendu jeszcze nie widać (4).

2.3

Choć Komisja podaje, jakie zasady przewodnie przyświecały dokonaniu takiego wyboru środków (program lepszego stanowienia prawa, koszty braku działań na poziomie europejskim itd.), poczucie konieczności pilnej realizacji niektórych z nich nie zawsze jest widoczne we wszystkich instytucjach europejskich. Na przykład, jeśli chodzi o mobilność pracowników, Komisja zapowiada inicjatywę dotyczącą portalu EURES, a jednocześnie inne działania o podstawowym znaczeniu dla tej dziedziny nadal oczekują na decyzję w Radzie.

2.4

EKES sądzi, że Komisja zwróciła zbyt mało uwagi na niezamierzone negatywne skutki uboczne jednolitego rynku. Unijna regulacja rynków finansowych jest zbyt słaba, by zaradzić nieskuteczności nadzoru i zapobiec nastawionej na krótkoterminowe zyski działalności uprzywilejowanej grupy akcjonariuszy. Trzeba zwrócić większą uwagę na poprawę ładu korporacyjnego. Zwiększanie przejrzystości i rozliczalności powinno być priorytetem, co pozwoli zadbać o to, by jednolity rynek przyczyniał się do rozwoju środowiska prawnego, w którym respektuje się uzasadnione interesy wszystkich zainteresowanych stron.

2.5

Godne uwagi jest mocne przekonanie Komisji, że te 12 nowych dźwigni przyczyni się do wzrostu gospodarczego, zwiększenia zatrudnienia i wzmocnienia zaufania do jednolitego rynku. Zdaniem EKES-u historia wprowadzania jednolitego rynku pokazuje, że niektóre rozwiązania wdrożone w przeszłości przyniosły istotne skutki w krótkim okresie. Zbyt wyraźne i demonstracyjne, a przedwczesne, chwalenie się sukcesem może tylko sfrustrować obywateli UE, zwłaszcza wobec braku solidnych dowodów pochodzących z oceny skutków. Rezultatem tego może być dalsze kwestionowanie jednolitego rynku, zamiast nadania mu nowej dynamiki (5). Komisja powinna przyjąć bardziej realistyczne podejście i podawać informacje w sposób dobrze wyważony.

2.6

Niestety ani Akt o jednolitym rynku I, ani Akt o jednolitym rynku II nie podkreślają, jak ważne jest zadbanie o zaufanie w odniesieniu do egzekwowania przysługujących praw. EKES nadal z niecierpliwością oczekuje, kiedy w końcu udostępniony zostanie europejskim konsumentom skuteczny instrument dochodzenia roszczeń zbiorowych na drodze sądowej. Choć liberalizacja rynków i zwiększenie konkurencji są kluczowymi celami polityki dotyczącej jednolitego rynku i odgrywają ważną rolę w umożliwianiu konsumentom swobodnego wyboru, konsumenci potrzebują także solidnych ram w postaci praw chroniących ich w przypadku zakupu towarów i usług oraz skutecznego dochodzenia praw. Z szeregu badań wynika, że wdrażanie różnych instrumentów UE jest powolne, a możliwości ich egzekwowania są nadal stosunkowo słabe, zwłaszcza w sytuacjach transgranicznych. Komisja powinna w związku z tym pilnie zaproponować wiążące środki dotyczące nowych narzędzi egzekwowania prawa.

2.7

Niefortunne jest to, że tylko jedna z 12 inicjatyw została określona jako środek na rzecz konsumentów, pomimo że szereg dźwigni ma ważny wpływ na codzienne życie europejskich konsumentów (6). Komitet ma nadzieję, że nie stanowi to odzwierciedlenia ogólnego postrzegania przez Komisję polityki konsumenckiej. Jest ważne, by sposób ujmowania tej problematyki był szeroki i konsumenci nie byli postrzegani jako dodatek do polityki przedsiębiorczości, ale jako niezależni gracze, tak by stworzyć jednolity rynek przynoszący korzyści wszystkim (zob. sprawozdania Montiego i Grecha). EKES zgadza się z Komisją, że pełen potencjał jednolitego rynku nadal nie został wykorzystany, nawet po wdrożeniu tych 50 propozycji i pierwszych 12 dźwigni. Jednakże z punktu widzenia konsumentów Komisja mogła i powinna była położyć większy nacisk na nadanie priorytetu inicjatywom sprzyjającym konsumentom, tak jak podkreślono we wcześniejszej opinii EKES-u (7).

2.8

EKES jest także zaskoczony, że w omawianym komunikacie nie ma mowy o partnerstwie społecznym. Wiary i zaufania nie da się przywrócić, jeśli udział partnerów społecznych w polityce UE będzie ograniczony do zagadnień, którymi zajmuje się DG ds. Zatrudnienia. Konsultacje z partnerami społecznymi są też potrzebne w odniesieniu do różnorodnych działań prowadzonych przez DG ds. Rynku Wewnętrznego.

2.9

Jak EKES zaznaczył we wcześniejszych opiniach, jakakolwiek propozycja w sprawie transakcji transgranicznych zawieranych przez konsumentów musi być wdrażana stopniowo, począwszy od transgranicznych umów handlowych zawieranych między przedsiębiorstwami (tzw. B2B) na zasadzie pilotażowej. Do czasu przyjęcia jakiejkolwiek propozycji dotyczącej transakcji między przedsiębiorstwami i konsumentami (tzw. B2C) nie należy podejmować żadnych inicjatyw fakultatywnych odnoszących się do transgranicznych umów handlowych.

3.1

Komisja przedstawiła już 11 z 12 wniosków legislacyjnych dotyczących działań podstawowych, a EKES wydał opinie na ich temat (8). EKES wzywa Parlament, Komisję i Radę do szybkiego podjęcia działań – z zachowaniem odpowiedniej jakości – aby zapewnić przyjęcie tych wniosków legislacyjnych przed końcem kadencji Parlamentu i Komisji wiosną 2014 r. Państwa członkowskie powinny poprawnie wdrożyć przyjęte przepisy i egzekwować ich przestrzeganie, tak aby zapewnić równe warunki działania, a bariery utworzone z nieuzasadnionych i dyskryminacyjnych powodów muszą zostać usunięte, aby umożliwić odpowiednie funkcjonowanie jednolitego rynku.

3.2

Wycofanie rozporządzenia Monti II nie rozwiązuje problemów, jakie stworzył Trybunał Sprawiedliwości UE w wyrokach dotyczących delegowania pracowników. Trzeba znaleźć rozwiązanie dla obecnej sytuacji, gdyż uniemożliwia ona pracownikom pełne korzystanie z przysługujących im praw. Komisja powinna zadbać o to, by swobody gospodarcze nie mogły ograniczać podstawowych praw socjalnych. Powinna rozważyć przedłożenie wniosku dotyczącego protokołu w sprawie postępu społecznego, który zostałby załączony do traktatów europejskich. Protokół taki powinien wyjaśniać relacje między podstawowymi prawami socjalnymi a swobodami gospodarczymi, potwierdzając, że jednolity rynek nie jest celem samym w sobie, ale że został utworzony, aby osiągnąć postęp społeczny dla wszystkich obywateli UE (de facto w ramach wdrażania art. 3 ust. 3 wersji skonsolidowanej Traktatu o Unii Europejskiej). Należy też jasno stwierdzić, że swobody gospodarcze i zasady konkurencji nie mogą mieć pierwszeństwa przed podstawowymi prawami socjalnymi i postępem społecznym i że nie można ich interpretować tak, jak gdyby dawały przedsiębiorstwom prawo do unikania czy obchodzenia krajowych przepisów i praktyk z zakresu praw społecznych i prawa pracy czy też do nieuczciwej konkurencji w zakresie płac i warunków pracy.

3.3

EKES wskazał szereg środków, których brakowało w Akcie o jednolitym rynku I, a które jego zdaniem przyczyniłyby się do zwiększenia zaufania obywateli. Środki, których nadal brakuje, to m.in.: przegląd dyrektywy o prawie autorskim, opłaty z tytułu praw autorskich, neutralność sieci, protokół w sprawie postępu społecznego, mikroprzedsiębiorstwa i przedsiębiorstwa rodzinne, środki na rzecz wspierania tworzenia nowych przedsiębiorstw i rozwoju przedsiębiorstw istniejących, nadmierne zadłużenie i przekazy międzybankowe w celu konsolidacji działania jednolitego obszaru płatności w euro (SEPA).

4.9.1

Na rynku UE nadal znajdują się niebezpieczne produkty dla konsumentów, w tym produkty opatrzone znakiem CE, co stwarza zagrożenia dla zdrowia i bezpieczeństwa, których można uniknąć. EKES jest zatem zadowolony z tego, że Komisja Europejska zaproponuje pakiet legislacyjny dotyczący bezpieczeństwa produktów, obejmujący instrument dozoru nad jednolitym rynkiem dla wszystkich produktów nieżywnościowych, wniosek dotyczący nowej dyrektywy w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów oraz wieloletni ramowy plan nadzoru rynku. Przegląd ten powinien zapewnić więcej jasności co do powiązań między różnymi unijnymi regulacjami dotyczącymi bezpieczeństwa produktów. W szczególności trzeba wzmocnić i wyjaśnić zakres odpowiedzialności producentów. Należy zapewnić taki sam poziom egzekwowania przepisów oraz skuteczność działań nadzoru rynku w całej UE.

4.9.2

Należy jednoznacznie zająć się kwestią produktów atrakcyjnych dla dzieci i utrzymać zakaz produktów imitujących żywność. Polityka UE musi stanowić duży krok naprzód w zakresie bezpieczeństwa i zdrowia. Trzeba zwrócić uwagę na nieuczciwą konkurencję dla przedsiębiorstw unijnych, które muszą przestrzegać przepisów UE. Przegląd dyrektywy w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów powinien skutecznie zapobiec wprowadzaniu na rynek produktów niebezpiecznych, co wymaga istnienia europejskiego systemu nadzoru rynku, w tym skutecznej kontroli na granicach zewnętrznych UE.

4.10.1

Propozycje przedstawione w tej części zostały przyporządkowane do tego nagłówka w sposób raczej sztuczny. EKES dostrzega znaczenie skupienia się, w obecnych czasach kryzysu, na zwalczaniu dalszego wykluczenia społecznego i ubóstwa. W tym kontekście podkreślono przedsiębiorczość społeczną jako kluczowy czynnik w strategii wychodzenia z kryzysu. Rozczarowujący jest brak oddzielnego podstawowego działania dotyczącego rozwoju i wzrostu gospodarki społecznej i przedsiębiorstw społecznych. Sugerowane podstawowe działanie 12 nie rozwiązuje problemu rosnącego wykluczenia społecznego i ubóstwa w Europie. Komitet zaleca w związku z tym jasne i specjalne działanie podstawowe poświęcone przedsiębiorczości społecznej oparte na proaktywnych zaleceniach EKES-u, które jego zdaniem będą lepszą reakcją na potrzebę zwiększenia spójności społecznej (14).

4.10.2

EKES przyjmuje z zadowoleniem propozycję zapewnienia wszystkim obywatelom Unii dostępu do podstawowego rachunku płatniczego, zapewnienia przejrzystości i możliwości porównywania opłat za prowadzenie rachunku bankowego oraz ułatwienia przenoszenia rachunków bankowych między bankami. EKES ma nadzieję, że tym razem Komisja zaproponuje wiążące prawodawstwo, a nie zalecenie, takie jak z lipca ubiegłego roku, którego dobrowolny charakter spotkał się z ostrą krytyką. EKES odnotowuje, że w zakresie przejrzystości i możliwości porównywania opłat za prowadzenie rachunku bankowego dla konsumentów stwierdzono istotne niedociągnięcia lub wręcz całkowite niepowodzenie. Proponowane prawodawstwo UE powinno zagwarantować, by każdy konsument miał prawo dostępu do podstawowego rachunku płatniczego, i usunąć wszelkie przeszkody dla przenoszenia rachunków bankowych między bankami.

14.3.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 76/31

1.1

Dla Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (EKES-u) utworzenie europejskiej przestrzeni badawczej stanowi priorytetowy cel na drodze do wzrostu i rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego UE, a także najwyższego poziomu naukowego oraz spójności między państwami członkowskimi, regionami i społeczeństwami. Polityka finansowania przewidziana w programie „Horyzont 2020” powinna być tak prowadzona, by umożliwić osiągnięcie tego celu.

1.2

EKES wielokrotnie przedstawiał w opiniach (1) swą wizję europejskiej przestrzeni badawczej i zainicjował pogłębioną dyskusję na ten temat z Komisją, Parlamentem Europejskim i Radą. Dlatego też EKES z zadowoleniem przyjmuje komunikat Komisji.

1.3

Komitet zgadza się z Komisją, która wymienia wzrost jako jeden z priorytetowych celów europejskiej przestrzeni badawczej. W kontekście trwającego obecnie poważnego kryzysu społeczno-gospodarczego to odniesienie ma kluczowe znaczenie dla zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w Europie.

1.4

EKES uważa, że swobodny przepływ naukowców, wiedzy naukowej i technologii musi stać się „piątą swobodą” rynku wewnętrznego.

1.5

EKES uważa, że realizacja jednolitej przestrzeni badawczej jest procesem stopniowym i że termin 2014 r. jest zbyt ambitny; trzeba wziąć pod uwagę, że w wielu krajach europejskich ogranicza się wydatki, w tym krajowe inwestycje publiczne w dziedzinie badań naukowych i innowacyjności.

1.6

EKES przyjmuje do wiadomości propozycję, by realizować europejską przestrzeń badawczą poprzez wzmocnione partnerstwo oparte w większym stopniu na wykorzystaniu wzorcowych rozwiązań niż na regulacjach prawnych. Wyraża jednak zaniepokojenie faktem, iż protokoły o współpracy podpisane z organizacjami mają charakter nieobowiązkowy i nieformalny, nie są zatem prawnie wiążące.

1.7

EKES oczekuje zdecydowanej woli politycznej, by zapewnić skuteczność i konkurencyjność krajowych systemów badań naukowych funkcjonujących lepiej dzięki ocenie „inter pares”, która musi się odnosić do jakości zespołu badawczego, wykorzystywanych struktur i uzyskanych wyników.

1.8

Komitet uważa, że badania finansowane z funduszy publicznych powinny dotyczyć w pierwszej kolejności sektorów, które mają szczególne znaczenie dla obywateli europejskich; i że fundusze publiczne powinny nadal finansować projekty realizowane w ramach ścisłej i wzajemnej współpracy europejskiej.

1.9

EKES wzywa Komisję i państwa członkowskie do przyjęcia wszelkich środków niezbędnych do usunięcia przeszkód na drodze do realizacji europejskiej przestrzeni badawczej związanych z brakiem europejskiego rynku pracy naukowców, z ich warunkami pracy, mobilnością i systemami zabezpieczeń społecznych.

1.10

EKES przypomina o pilnej potrzebie poprawy sytuacji w zakresie emerytur i funduszy emerytalnych naukowców angażujących się w projekty transnarodowe i utworzenia europejskiego funduszu na emerytury dodatkowe, by pokryć lub zrekompensować straty spowodowane zmianą kraju i przejściem do innego systemu zabezpieczenia społecznego.

1.11

EKES ostrzega przed sytuacją, w której nowe inicjatywy Komisji byłyby sprzeczne z wysiłkami na rzecz ograniczenia kosztów administracyjnych związanych z udziałem naukowców w jednolitej przestrzeni badawczej lub neutralizowałyby te wysiłki.

1.12

EKES przypomina Komisji Europejskiej i państwom członkowskim o konieczności przyjęcia inicjatyw na rzecz faktycznego zlikwidowania dyskryminacji, nierównego traktowania i nierówności płci, które istnieją jeszcze obecnie w środowisku akademickim, naukowym i badawczym. W szczególności z zadowoleniem przyjmuje decyzję o zagwarantowania udziału kobiet, na poziomie co najmniej 40 %, we wszystkich komitetach zajmujących się rekrutacją, opracowywaniem lub przeglądem kryteriów oceny projektów lub opracowujących strategie w dziedzinie zatrudnienia w ośrodkach akademickich, badawczych i naukowych.

1.13

EKES z zadowoleniem przyjmuje propozycję KE dotyczącą opracowania planu działań na rzecz rozwoju infrastruktury elektronicznej wspierającej e-naukę. Komitet odsyła do swej opinii (2) w sprawie komunikatu Komisji (3) w sprawie dostępu do wyników badań naukowych i wiedzy oraz ich przechowywania i rozpowszechniania.

1.14

EKES popiera apel środowisk naukowych i europejskiej wspólnoty badawczej (4) do szefów państw i rządów oraz przewodniczących instytucji UE, zgodnie z którym Europa nie może pozwolić sobie na utratę największych talentów, badaczy i wykładowców, zwłaszcza młodych. Stwierdza się w nim ponadto, że finansowanie europejskie ma podstawowe znaczenie dla skuteczności i efektywności finansowania krajowego i dla poprawy konkurencyjności ogólnoeuropejskiej i międzynarodowej; w związku z tym w przyszłym budżecie europejskim na lata 2014–2020 nie należy zmniejszać odpowiedniej linii budżetowej.

1.15

EKES uważa, że zapowiedziany plan działań w priorytetowych dziedzinach, forum na rzecz rozpowszechniania i przekazywania wyników projektów naukowych i badawczych oraz ocena końcowa skutków komunikatu powinny uwzględniać pełny i efektywny udział społeczeństwa obywatelskiego zaangażowanego w europejską przestrzeń badawczą.

1.16

Mając na uwadze powyższe aspekty, EKES pragnąłby utworzyć grupę, która stałaby się punktem odniesienia dla instytucji europejskich na przyszłych etapach oceny, monitorowania i podejmowania decyzji dotyczących jednolitej przestrzeni badawczej.

2.1

EKES przedstawił w wielu opiniach swoją wizję europejskiej przestrzeni badawczej, która pozostaje aktualna i ważna i z zadowoleniem przyjmuje komunikat, w którym Komisja opowiada się za wzmocnionym partnerstwem, i który wykazuje, iż UE i państwa członkowskie powinny pilnie zająć się utrzymaniem i poszerzeniem podjętych zobowiązań. Postępy w państwach członkowskich nie dokonują się w tym samym rytmie, a w niektórych przypadkach nadal są bardzo powolne. Innowacyjny charakter komunikatu polega na tym, że poszerza się w nim zakres współpracy Komisji i państw członkowskich o organizacje zainteresowane europejską przestrzenią badawczą (5). Zgadzamy się z potrzebą wzmocnionej, szerszej i skuteczniejszej współpracy.

2.2

EKES zgadza się z opinią KE, że realizacja europejskiej przestrzeni badawczej powinna wspierać wzrost gospodarczy, doskonałość naukową oraz spójność regionów, państw i społeczeństw. Jednocześnie musi uwzględniać i wspomagać niezbędne wzajemne oddziaływanie między nauką a rynkiem, innowacyjnością a przedsiębiorstwami, nowymi formami organizacji pracy a światem badań naukowych, w którym rośnie liczba wzajemnych powiązań.

2.3

Zdaniem Komitetu w obecnym kontekście globalnego kryzysu potrzebne są bardziej precyzyjne i stanowcze środki, by przezwyciężyć negatywne skutki różnic krajowych w opracowywaniu i wdrażaniu strategii badawczych oraz optymalnie wykorzystać działania mające na celu zwiększenie skuteczności tych strategii. Wspomniane środki muszą zmierzać także do zwiększania zdrowej konkurencji i transgranicznej synergii między krajowymi systemami badawczymi, a także ułatwiać naukowcom rozwój kariery zawodowej oraz sprzyjać mobilności i swobodnemu przepływowi wiedzy (6).

2.4

Wnioski wynikające z publicznych konsultacji przeprowadzonych przy opracowywaniu komunikatu są następujące:

3.1

EKES zgadza się z propozycją Komisji w sprawie wzmocnienia krajowych systemów badawczych poprzez sprawdzone rozwiązania i podziela zdanie, że przyznawanie środków musi odbywać się poprzez otwarte publiczne zaproszenie do składania ofert, ocenianych następnie przez grupy ekspertów (wzajemna ocena  (7)), którzy mogą pochodzić z tego samego kraju, z innych państw członkowskich lub z krajów trzecich. Podstawą decyzji podejmowanych odnośnie do publicznego finansowania instytucjonalnego powinna być ocena jakości zespołów badawczych, instytucji uczestniczących w projekcie oraz uzyskanych wyników. Wciąż jeszcze często nie ocenia się naukowców, zespołów badawczych, propozycji i programów badawczych za pomocą porównywalnych standardów, nawet w przypadku projektów i badań naukowych, których finansowanie i sposób realizacji są podobne. Zdaniem EKES-u nie można zaakceptować takiej utraty wartości w chwili, gdy w wielu państwach członkowskich wyraźnie zmniejszają się nakłady na badania.

3.2

Komitet jest świadomy faktu, że europejskie badania naukowe należą do najlepszych na świecie. Badania przeprowadzone na uniwersytetach i w europejskich ośrodkach naukowych umożliwiły europejskim przedsiębiorstwom odgrywanie wiodącej i pionierskiej roli w rozwoju technologicznym i plasowanie się w czołówce międzynarodowej. Dlatego EKES wyraża zaniepokojenie wnioskami, do jakich doszła Komisja w ocenie oddziaływania, w której stwierdza się, że różnica między Europą a Stanami Zjednoczonymi, Japonią i innymi rozwiniętymi gospodarkami jest coraz bardziej widoczna (8). Można z tego wywnioskować, że w zakresie tworzenia wiedzy Europa zaczyna pozostawać w tyle, a najbardziej innowacyjne na świecie kraje wyprzedzają UE-27 w przypadku niektórych wskaźników. Zdaniem Komitetu, w kontekście globalnego kryzysu i wynikających z niego zmian w równowadze sił, europejska przestrzeń badawcza powinna wzmocnić wiodącą pozycję europejskiej nauki, której jakość i stopień doskonałości muszą stanowić przewagę konkurencyjną w chwili konfrontacji z innymi podmiotami międzynarodowymi.

3.3

W 2002 r. UE zdecydowała, że wysokość inwestycji państw członkowskich w badania i rozwój powinna osiągnąć poziom 3 % europejskiego PKB (9). EKES obawia się, że ciągłe niedotrzymywanie zobowiązań i przenoszenie ich na rok 2020 mogą uniemożliwić realizację tego celu. EKES zgadza się, że jednym z priorytetów europejskiej przestrzeni badawczej powinien być wzrost gospodarczy, zwłaszcza w kontekście obecnego głębokiego kryzysu społeczno-gospodarczego, i wyraża poważne zaniepokojenie znacznymi cięciami budżetowymi w dziedzinie badań wynikającymi z polityki oszczędnościowej.

3.4

Jednym z filarów europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego, ściśle związanym z realizacją europejskiej przestrzeni badawczej, jest zachęcanie do mobilności w celu faktycznego wzbogacenia wykształcenia studentów, wykładowców i naukowców. Cięcia budżetowe utrudnią wielu europejskim badaczom pełne uczestnictwo w przestrzeni badawczej i wykorzystanie płynących z niej korzyści. EKES wyraża niepokój w związku z podjętymi w tym zakresie decyzjami (10).

3.5

Komitet ponownie wyraża przekonanie, że skuteczne i konkurencyjne krajowe systemy badawcze wymagają silnej woli politycznej i wzywa UE i państwa członkowskie do bardziej zdecydowanych i szybszych kroków na rzecz realizacji powziętych zobowiązań.

3.6

Wydaje się, że w ostatnich latach badania finansowane z funduszy publicznych odchodzą od sektorów strategicznych dla obywateli europejskich, które powinny stanowić pole dla innowacji w ramach europejskiej przestrzeni badawczej, zwłaszcza w dziedzinie wzajemnej współpracy europejskiej.

3.7

Komitet podkreśla także, że dla optymalizacji i/lub reorganizacji wsparcia finansowego dla krajowych systemów badawczych należy porzucić fałszywą dychotomię między naukami stosowanymi a naukami podstawowymi, którą wydają się wykorzystywać niektóre państwa zmniejszające swoje wydatki. Takie postępowanie może poważnie utrudnić dostęp do zasobów lub finansowania.

4.1

W UE współpraca w zakresie ogólnoeuropejskich badań koncentruje się na kilku większych inicjatywach (11). Ale zaledwie 0,8 % nakładów asygnowanych przez rząd na działalność badawczo-rozwojową (GBOARD) (12) wykorzystuje się do wspólnych programów państw członkowskich, w tym programów wspieranych lub współfinansowanych przez KE. Dzieje się tak, mimo iż z doświadczenia wynika, że dzięki współpracy transnarodowej można polepszyć poziom badań i rozwoju, rozszerzyć zakres działalności na nowe branże i otrzymać wsparcie publiczne i prywatne na wspólne projekty. Potwierdza to potrzebę stworzenia solidnych sieci wiedzy w całej Europie.

4.2

Wprowadzenie nowych systemów finansowania badań – takich jak „dotacje w zakresie synergii” Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERBN), instrumentu utworzonego w 2012 r., wspierającego małe grupy transgraniczne naukowców (zazwyczaj interdyscyplinarne) – może przyczynić się do stworzenia wartości dodanej i komplementarności wspólnych prac, pod warunkiem że zarządzanie będzie przeprowadzane kreatywnie, a dodatkowa wiedza, zdolności i zasoby zostaną wykorzystane wspólnie w sposób innowacyjny.

4.3

Wciąż istnieją przeszkody i bariery uniemożliwiające dostęp obcokrajowców do krajowych ośrodków badań będących przedmiotem zainteresowania dla całej Europy, a także do ogólnoeuropejskiej infrastruktury badawczej dla naukowców pracujących w państwach członkowskich nie uczestniczących w danym projekcie. W obu przypadkach o dostępie decyduje się na podstawie preferencji narodowych. Zdaniem EKES-u tego rodzaju trudności uniemożliwiają pełną realizację europejskiej przestrzeni badawczej.

4.4

Zdaniem Komitetu zapowiadana mapa działań, która uwidoczniłaby silne i słabe strony transnarodowej współpracy naukowej oraz jej braki, powinna nie tylko uwzględniać informacje udostępnione przez państwa członkowskie, lecz również zapewniać skuteczne i rzeczywiste uczestnictwo społeczeństwa obywatelskiego, zainteresowanego europejską przestrzenią badawczą i/lub zaangażowanego w jej realizację.

6.1

W ostatnich latach w zasadzie we wszystkich sektorach znacznie wzrosła liczba kobiet naukowców, jednak ciągle jeszcze zbyt mało z nich zajmuje wyższe stanowiska, kierując światowej klasy badaniami w ośrodkach naukowych lub na wyższych uczelniach (16). A przecież istnieje wystarczająco dużo dowodów na to, że mieszane zespoły badawcze są bardziej wydajne i korzystają na obszerniejszym doświadczeniu, wspólnej wiedzy, różnych punktach widzenia i wyższym poziomie inteligencji społecznej. Kariera naukowa kobiet wciąż jest naznaczona dużą segregacją pionową i wciąż mamy do czynienia ze szklanym sufitem i segregacją na rynku pracy (17).

6.2

W środowiskach akademickich i centrach badawczych, podobnie jak w innych sektorach gospodarki, nadal występuje zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć. Przyczyniają się do tego m.in. system pozornie „neutralnego” redagowania opisów stanowisk, który nie uwzględnia nierówności między kobietami a mężczyznami, obciążenie tylko kobiet obowiązkami rodzinnymi lub utrzymująca się dyskryminacja – bezpośrednia i pośrednia (18). W związku z tym kobiecy potencjał naukowy nie jest odpowiednio doceniany ani w pełni wykorzystywany. Udział kobiet jest niewystarczający, a podczas podejmowania decyzji dotyczących badań i innowacji wciąż nie ma równowagi pod względem płci.

6.3

Nie wszystkie państwa członkowskie wdrożyły krajowe strategie polityczne na rzecz uwzględniania aspektu płci w badaniach naukowych, co niekorzystnie wpływa na jakość badań i ich użyteczność. Bardziej wyrównany udział kobiet zwiększyłby różnorodność zasobów talentu, siły roboczej i procesu podejmowania decyzji i korzystnie wpłynął na jakość badań. Pozwoliłoby to uniknąć wysokich kosztów finansowych, a nawet uniknąć błędów wynikających z pomijania w badaniach aspektu płci. Jeżeli aspekt płci nie będzie w większym stopniu uwzględniany w badaniach naukowych, wpłynie to negatywnie na cele w zakresie poziomów doskonałości, do których dąży się poprzez europejską przestrzeń badawczą. Większe zaangażowanie kobiet przyczyniłoby się do wzrostu społeczno-gospodarczego w Europie, a także do doskonałości, sprawniejszego przeprowadzania badań i osiągnięcia bardziej zadowalających wyników.

6.4

EKES wzywa Komisję i państwa członkowskie do podwojenia wysiłków w tym zakresie i do podjęcia zdecydowanych działań w celu rzeczywistej likwidacji nierówności między kobietami a mężczyznami wciąż istniejących w obszarze akademickim, badawczym i naukowym. Chodzi zwłaszcza o urzeczywistnienie obietnicy zagwarantowania udziału co najmniej 40 % kobiet we wszystkich komitetach zajmujących się rekrutacją, opracowywaniem i/lub przeglądem kryteriów oceny projektów lub opracowujących strategie w dziedzinie zatrudnienia w ośrodkach akademickich, badawczych i naukowych. EKES pozytywnie ocenia również kolejny środek – opracowywanie, wdrażanie i ocenę planów działania na rzecz równości kobiet i mężczyzn na uniwersytetach i w ośrodkach badawczych, pod warunkiem że kobiety w pełni i aktywnie uczestniczyć będą w całym procesie.

6.5

Ponadto Komitet wzywa KE do zagwarantowania udziału zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w opracowaniu zalecenia, które zawierałoby wskazówki dotyczące zmian instytucjonalnych na rzecz faktycznej równości między kobietami a mężczyznami na uniwersytetach i w ośrodkach badawczych.

7.1

W kwietniu 2008 r. Komisja przyjęła zalecenie (19) w sprawie zarządzania własnością intelektualną w działaniach związanych z przekazywaniem wiedzy oraz Kodeks postępowania dla uniwersytetów i innych publicznych instytucji badawczych (20). Jednakże Kodeks nie wystarczy, by osiągnąć cele wytyczone w zaleceniu.

7.2

Dostęp do informacji naukowych jest istotnym warunkiem pomyślnego wsparcia badań oraz innowacji a także, co za tym idzie, konkurencyjności Europy. Obejmuje to transfer wiedzy między naukowcami, między partnerstwami badawczymi – zwłaszcza między ośrodkami badawczymi a przedsiębiorstwami – jak i między badaczami a obywatelami oraz otwarty dostęp do publikacji. EKES z zadowoleniem przyjmuje komunikat (21) Komisji na ten temat i odsyła do swej opinii (22) w tej sprawie.

7.3

Z zadowoleniem przyjmuje także zamiar opracowania planu działania na rzecz e-infrastruktury, poprzez który wspierano by e-naukę dzięki dostępowi do instrumentów i zasobów badawczych.

7.4

Wzywa KE do zwrócenia się do europejskich organizacji społeczeństwa obywatelskiego zainteresowanych nauką i badaniami, by wniosły wkład do okresowych wymian zapowiadanych w związku z ustanowieniem forum państw członkowskich, oraz o ocenę tego wkładu. Forum działałoby jako punkt odniesienia w kwestii rozpowszechniania i przekazywania wyników programów i projektów naukowych.

14.3.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 76/37

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) uważa, że na jednolitym rynku europejskim konieczna jest zintegrowana polityka europejska w zakresie sektora bezpieczeństwa, oparta na skoordynowanym podejściu do wyzwań tego sektora, wspólnej strategii i wspólnej wizji konkurencyjnego rozwoju.

1.2

By zapewnić warunki do podniesienia konkurencyjności w tym sektorze (rozumianym jako tradycyjny sektor bezpieczeństwa, przemysł obronny ukierunkowany na bezpieczeństwo, a także nowe podmioty, tzn. głównie przedsiębiorstwa stosujące swą obecną technologię cywilną również w obszarach związanych z bezpieczeństwem, i dostawcy usług w zakresie bezpieczeństwa), w którym tkwi duży potencjał zatrudnienia i który dysponuje dużą i obiecującą grupą użytkowników, EKES uważa, że konieczne jest:

1.3

EKES popiera inicjatywy zawarte w planie działania, mając jednocześnie nadzieję, że będą one realizowane w ramach ściślejszej współpracy i koordynacji, między innymi w oparciu o rodzaje produktów oraz bazę odpowiednich i szczegółowych danych statystycznych dotyczących również wydajności, zatrudnienia i wielkości przedsiębiorstw w tym sektorze.

1.4

EKES zaleca koordynację, konwergencję systemów zarządzania informacją i gwarancje interoperacyjności.

1.5

EKES zdecydowanie popiera zwiększenie możliwości kierowania nowymi perspektywami w zakresie konkurencji i dostępu do instytucjonalnych zasobów finansowych, a także ich antycypowania, między innymi dzięki prognozom opartym na uczestnictwie sporządzanym na szczeblu europejskim.

1.6

Powiązanie aspektu społecznego i etycznego powinno być przejrzyste i zagwarantowane na wszystkich etapach, począwszy od etapu projektowania do normalizacji i zastosowania technologicznego w terenie. Nowe technologie i przepisy powinny uwzględniać od początku ochronę praw podstawowych obywateli, zwłaszcza tych, które dotyczą prywatności i ochrony danych osobowych.

1.7

Niezbędne jest podjęcie starań na szczeblu UE, a także skoordynowanie wysiłków krajowych w celu zapewnienia szkolenia zasobów ludzkich i ich integracji z rynkiem pracy, tak by mogły one świadczyć wysokiej jakości profesjonalne usługi z poszanowaniem jednostki, dotrzymując kroku rozwojowi zaawansowanych technologii w ramach systemu pełnej interoperacyjności.

2.1

Przemysł bezpieczeństwa jest strategicznym sektorem obejmującym zastosowania cywilne i wojskowe, które są sobie pokrewne i ze sobą powiązane. Jest to idealne połączenie badań naukowych, innowacji technologicznych i zaawansowanych zastosowań.

2.2

Naturalną siłą napędową tego przemysłu jest technologia i charakteryzuje się on stałym przepływem nowych technologii. Produkty i usługi tego sektora są zróżnicowane i w dużym stopniu przestarzałe, wymagają również wysokiej wydajności naukowo-technicznej.

2.3

Szacuje się, że wartość rynku sektora bezpieczeństwa UE wynosi do 36,5 mld euro i obejmuje około 180 tys. miejsc pracy, podczas gdy w skali światowej w ciągu ostatniego dziesięciolecia wartość tego sektora wzrosła z 10 do 100 mld euro (w 2011 r.). Obejmuje on ochronę lotnictwa, ochronę na morzu, ogólnie ochronę transportu, bezpieczeństwo granic, ochronę infrastruktury krytycznej, wywiad antyterrorystyczny (w tym bezpieczeństwo cybernetyczne i komunikację), ochronę bezpieczeństwa fizycznego, zarządzanie kryzysowe i odzież ochronną.

2.4

Do tych sektorów dochodzi jeszcze przemysł kosmiczny związany z bezpieczeństwem, wraz ze swoimi wieloma zastosowaniami.

2.5

W Europie rynek produktów związanych z bezpieczeństwem w kosmonautyce opiera się na wielkich grupach wielonarodowych, które działają na szczeblu europejskim oraz na szczeblu poszczególnych państw członkowskich w obszarze cywilnym i komercyjnym, przy czym popyt na zastosowania komercyjne wynosi 40 %, a instytucjonalne – 60 %.

2.6

Pomimo faktu, że tendencje rynkowe wskazują na stały wzrost, którego nie dotyczy spowolnienie gospodarcze wywołane kryzysem międzynarodowym, sektor bezpieczeństwa w UE musi stawić czoła bardzo rozproszonemu rynkowi wewnętrznemu i bazie przemysłowej osłabionej przez znacznie się od siebie różniące krajowe ramy prawne oraz normy techniczno-prawne, podczas gdy wysiłki badawcze i zamówienia publiczne – pomimo działań wspólnotowych w tej dziedzinie takich jak 7PR – są jeszcze w dużej mierze ograniczone do poszczególnych państw członkowskich.

2.7

UE jest zobowiązana zagwarantować bezpieczeństwo swym obywatelom, przedsiębiorstwom i całemu społeczeństwu w wielu dziedzinach, poczynając od ochrony ludności przed klęskami żywiołowymi, ochrony łańcucha żywnościowego, zapobiegania terroryzmowi i zwalczania terroryzmu, a kończąc na ochronie przez zagrożeniami związanymi z materiałami chemicznymi, biologicznymi, radiologicznymi, jądrowymi i wybuchowymi.

2.8

Sektor przemysłowy związany z bezpieczeństwem ma kluczowe znaczenie dla przyszłości i jasno odzwierciedla wyzwania oraz możliwości, jakie stoją przed UE. Dzięki poziomowi technologii wiele europejskich przedsiębiorstw należy do światowych liderów w różnych segmentach sektora, lecz może stracić swój udział w rynku na rzecz swych głównych partnerów handlowych.

2.8.1

Konieczne są odpowiednie, szczegółowe i wiarygodne dane statystyczne dotyczące między innymi produkcji, zatrudnienia i wielkości przedsiębiorstw w tym sektorze.

2.9

Zarządzanie przedsiębiorstwami w sektorze bezpieczeństwa jest bardzo złożone i zależy od szeregu zmiennych:

2.10

By zapewnić warunki do podniesienia konkurencyjności europejskiego sektora bezpieczeństwa, EKES uważa, że europejski rynek wewnętrzny musi gwarantować:

2.11

Na szczeblu światowym zdecydowanie największym konkurentem są Stany Zjednoczone, które korzystają ze zharmonizowanych ram prawnych, wspólnych norm i dużego popytu na szczeblu federalnym (2). Ich skonsolidowany rynek wewnętrzny ma ponad 42-procentowy udział w obrotach na szczeblu światowym, a ich przedsiębiorstwa należą do liderów, jeżeli chodzi o produkcję instalacji technicznych zapewniających bezpieczeństwo. W Japonii i Izraelu działają wiodące przedsiębiorstwa produkujące zaawansowane urządzenia, zwłaszcza w dziedzinie informatyki i komunikacji, podczas gdy w Rosji i Chinach zaobserwować można wysoki poziom rozwoju w tradycyjnych sektorach ochrony bezpieczeństwa fizycznego.

2.12

EKES podkreśla, że w tym kontekście międzynarodowym konieczna jest proaktywna europejska polityka przemysłowa dla sektora bezpieczeństwa, która lepiej odzwierciedlałaby równowagę między potencjałem tego sektora, ramami technicznymi i prawnymi oraz prawem własności przemysłowej, a zwłaszcza rodzajami produktów, usług i systemów, które można dostosować do wspólnych norm i zharmonizowanych regulacji i procedur, takimi jak:

Tymczasem w wypadku produktów wrażliwych, warunki regulacji i dostępu podlegają w poszczególnych przypadkach ocenom i umowom, by utrzymać poziom jakości i bezpieczeństwa.

2.13

EKES podkreślał już wielokrotnie potrzebę rozwinięcia polityki w zakresie bezpieczeństwa sieci i informacji, co jest niezbędne dla Europejskiej agendy cyfrowej.

2.14

EKES wypowiedział się już ponadto na temat kluczowych aspektów ochrony lotnictwa (3), ochrony na morzu (4) i bezpieczeństwa w gałęziach transportu (5), a także w sprawie współpracy operacyjnej na zewnętrznych granicach (6), podkreślając rolę agencji Frontex i potrzebę całościowego podejścia do bezpieczeństwa granic i walki z nielegalną imigracją.

2.15

Jeżeli chodzi o monitorowanie środowiska i bezpieczeństwa z przestrzeni kosmicznej, Komitet podkreślił znaczenie satelitów Sentinel i GMES oraz systemu nawigacji satelitarnej Galileo (7).

2.16

W rozmaitych analizach podkreślano znaczenie projektów demonstracyjnych w zakresie technologii bezpieczeństwa materiałów chemicznych, biologicznych, radiologicznych, jądrowych i wybuchowych (CBRNE).

2.17

Siódmy program ramowy (7PR) jest pierwszym, w którym zawarto konkretny program badawczy w dziedzinie bezpieczeństwa, przeznaczając na niego 1,4 mld euro i koncentrując się wyłącznie na projektach zastosowań cywilnych, rozwoju technologii i wiedzy mającej chronić obywateli UE (8), z poszanowaniem ich prywatności oraz praw podstawowych.

2.18

Zdaniem EKES-u konieczne byłoby ułatwienie zastosowania cywilnych/wojskowych technologii hybrydowych w oparciu o opracowanie odpowiednich norm we współpracy z Europejską Agencją Obrony, a także bardziej zdecydowane wsparcie – za pomocą większej ilości środków – wymiaru „Bezpieczeństwo” pośród technologii wspomagających w nowym PR w zakresie badań i innowacji (9), przy jednoczesnym zachęcaniu do projektów demonstracyjnych i przygotowania pilotażowych prototypów.

2.19

Komisja zaliczyła sektor bezpieczeństwa do głównych elementów inicjatywy przewodniej strategii „Europa 2020”„Polityka przemysłowa w erze globalizacji”, na której temat Komitet miał już okazję się wypowiedzieć (10).

2.20

EKES uważa, że konieczne jest zapoczątkowanie jednolitej strategii europejskiej w oparciu o zintegrowane podejście do sektora bezpieczeństwa, gdyż bezpieczeństwo należy do największych bolączek współczesnego społeczeństwa, jest podstawą wzrostu i zatrudnienia, a także wymaga wspólnych wysiłków i wspólnej wizji wszystkich państw członkowskich, by podnieść konkurencyjność.

3.1

W dokumencie przedstawiono znaczenie strategiczne sektora bezpieczeństwa i wytyczono główne działania w celu zwiększenia innowacyjności i konkurencyjności europejskiego sektora bezpieczeństwa, poprzez które Komisja zamierza wspomóc ten proces.

3.2

W proponowanym planie działania przedstawiono następujące wytyczne:

3.3

Komisja zamierza powołać grupę monitorującą w celu kontroli stanu realizacji proponowanych środków w określonym terminie.

4.1

Komitet uważa, że z myślą o europejskich obywatelach, przedsiębiorstwach i pracownikach oraz o całym społeczeństwie europejskim, a także z punktu widzenia rozwoju konkurencyjnej i zrównoważonej gospodarki konieczne jest opracowanie na szczeblu UE zintegrowanego i skoordynowanego podejścia do wyzwań w zakresie bezpieczeństwa i rozwoju europejskiego sektora przemysłowego poprzez sporządzenie kompleksowej strategii UE w dziedzinie systemów bezpieczeństwa, która kładłaby nacisk na jednostkę i jej godność, by zaspokoić podstawowe potrzeby wolności i bezpieczeństwa.

4.2

Komitet uważa, że należy w większym stopniu wziąć pod uwagę wartość dodaną już powołanych agencji, takich jak EAO (Europejska Agencja Obrony), FRONTEX (granice zewnętrzne), EUROPOL (bezpieczeństwo publiczne), ENISA (bezpieczeństwo cybernetyczne), EASA (bezpieczeństwo lotnicze), EMSA (bezpieczeństwo morskie) i EFSA (bezpieczeństwo żywności), a także systemów ostrzegania, takich jak RAPEX (wspólnotowy system szybkiego informowania o bezpieczeństwie produktów) i ECHA w Helsinkach (system produktów chemicznych/REACH).

4.3

EKES zgadza się z analizą Komisji dotyczącą potrzeby pełnego wykorzystania wiodącej pozycji wielu europejskich przedsiębiorstw w tym sektorze przy proaktywnym zapewnieniu prawdziwie zjednoczonego europejskiego rynku wewnętrznego, bez przeszkód w postaci rozdrobnienia, i promowania sektora, który oferuje dużą grupę produktów i usług, obiecującą z punktu widzenia zatrudnienia.

4.4

EKES uważa niemniej, że należy poszerzyć zakres europejskiego planu działania, poruszając kwestię zainicjowania prawdziwej wspólnej europejskiej strategii dla sektora bezpieczeństwa opartej na wspólnej wizji, europejskiej platformy łączącej różne aspekty bezpieczeństwa i systemu zarządzania mogącego zapewnić skuteczną i jednolitą koordynację.

4.5

Taka strategia oparta na zintegrowanym podejściu mogłaby przybrać formę wirtualnej platformy, która obejmowałaby zagadnienia etyczne i kwestie zarządzania, aspekty międzysektorowe i interoperacyjność.

4.6

Zdaniem EKES-u konieczne jest zaradzenie brakowi porozumienia między decydentami politycznymi a przemysłem, między innymi dzięki wzmocnieniu takich inicjatyw jak Europejski Kongres Bezpieczeństwa i stała platforma dialogu taka jak forum polityki bezpieczeństwa.

4.7

By przezwyciężyć rozdrobnienie europejskiego rynku wewnętrznego, należy zapewnić:

4.8

Zdaniem Komitetu należy nie tylko uwzględnić aspekt społeczny już na etapie projektowania produktów, usług i systemów, lecz również wprowadzić mechanizmy udziału partnerów społecznych i zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w monitorowaniu zgodności z wymiarem społecznym i etycznym rozwoju bezpieczeństwa oraz z jego zastosowaniami technologiczno-produkcyjnymi.

4.8.1

Uprawnienia techniczne i regulacyjne powinny zostać przyznane w porozumieniu z EDA, zgodnie z zasadami nowej polityki normalizacji. Należy przy tym zapewnić jawny i przejrzysty roczny program prac, pełny udział partnerów społecznych i przedstawicieli zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego, opracowanie specyfikacji dla zamówień publicznych zgodnych z zasadami otwartości, konsensusu, przejrzystości, istotności, neutralności i jakości (11).

4.8.2

EKES popiera podejście zaproponowane w kwestii wzajemnego uznawania systemów certyfikacji, o ile umożliwia on osiągnięcie wspólnego poziomu kompetencji akredytowanych organów certyfikujących, bardziej rygorystyczne kryteria selekcji i zharmonizowane procedury selekcji dla ocen zgodności (12).

4.9

Komitet uważa, że istotne jest prawne uznanie technologii podwójnego zastosowania w celu rozpropagowania technologii hybrydowych do wspólnego użytku cywilnego i wojskowego, lecz jeszcze bardziej popiera nadanie temu zagadnieniu większego znaczenia zarówno poprzez przyznanie większej ilości środków finansowych, jak i rozwinięcie tematyczne w ramach priorytetu technologii wspomagających, przewidzianego w inicjatywie „Horyzont 2020”, wraz z działaniami finansowanymi z przyszłego Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

4.9.1

Chociaż innowacyjne podejście przewidziane w inicjatywie „Horyzont 2020” jest z pewnością istotne, jeżeli chodzi o własność przemysłową i intelektualną, konieczne jest zwiększenie ochrony własności przemysłowej w ramach WTO, a także w ramach dwustronnych i wielostronnych układów o stowarzyszeniu, ze szczególnym uwzględnieniem klauzul o ograniczeniu odpowiedzialności i o dostępie do zagranicznych rynków publicznych.

4.9.2

EKES zgadza się, że pełne wykorzystanie nowych możliwości instrumentu zamówień przedkomercyjnych, przewidzianego w inicjatywie „Horyzont 2020”, jest dobrym pomysłem.

4.10

EKES w pełni popiera zwiększenie znaczenia aspektu społecznego i etycznego przepisów regulujących sektor technologii bezpieczeństwa.

5.1

Przezwyciężenie rozdrobnienia rynku na podstawie rodzaju produktu. EKES zaleca wytyczenie priorytetów działania nie w oparciu o sektory, lecz o rodzaje produktów, które mogą z większą łatwością zaspokoić wymogi jednolitego rynku dzięki zharmonizowanym przepisom i procedurom z uwagi na ich duży potencjał rynkowy i na ich wpływ na dużą grupę obywateli i pracowników, ze szczególnym uwzględnieniem wsparcia rozwoju MŚP pod względem środków finansowych, badań i organizacji.

5.2

Badania i innowacje, ochrona własności przemysłowej i zamówienia publiczne. EKES apeluje o zwiększenie środków UE na technologie bezpieczeństwa w ramach inicjatywy „Horyzont 2020”, a także w połączeniu z wymiarem „technologie wspomagające”, o rozwój wspólnych projektów interoperacyjności dotyczących bezpieczeństwa w ramach programu ISA (13), zastosowanie wyjątków w tym sektorze w ramach systemu pomocy państwa na innowacje, o kontrolę rzeczywistego zastosowania dyrektyw nr 2004/18/WE i 2009/81/WE i instrumentów przedkomercyjnego zamówienia w sektorze bezpieczeństwa, pogłębienie współpracy publiczno-prywatnej i cywilno-wojskowej oraz o ułatwienie strategii transgranicznych połączeń i klastrów przedsiębiorstw, harmonizację przepisów dotyczących ochrony przed ograniczoną odpowiedzialnością stron trzecich i lepsze przepisy wewnętrzne dotyczące własności przemysłowej.

5.3

Dostęp do rynków zagranicznych. EKES uważa, że konieczne jest umocnienie zintegrowanych i wspólnych działań w ramach polityki zagranicznej w sektorze bezpieczeństwa poprzez zwiększenie ochrony własności przemysłowej w ramach WTO i dwustronnych i wielostronnych układów europejskich o stowarzyszeniu, zagwarantowanie równego dostępu do rynków zagranicznych i do zamówień publicznych w oparciu o wzajemność, zwiększenie znaczenia UE w normalizacji międzynarodowej oraz wprowadzenie europejskiego oznakowania bezpieczeństwa (Euro Security Label).

5.4

Wymiar społeczny i etyczny. Wszystkie systemy, produkty i usługi bezpieczeństwa powinny być zgodne z podstawowymi wolnościami i prawami obywateli, zwłaszcza jeżeli chodzi o poufność, i przyczyniać się do postępu gospodarczego i społecznego, bezpiecznego handlu, dobrobytu oraz bezpieczeństwa osób. Innowacje technologiczne powinny od samego początku umożliwiać zwiększenie ochrony danych osobowych i poufności, zapewniając – dzięki dialogowi publiczno-prywatnemu – instrumenty przejrzystego i odpowiedzialnego wdrażania przepisów, których zasadniczym elementem powinna być ochrona człowieka.

5.5

Szkolenie i integracja z rynkiem pracy wykwalifikowanych zasobów ludzkich zgodnie z wymogami bezpieczeństwa oraz zastosowania zaawansowanych technologii bezpieczeństwa, tak by były one w stanie świadczyć wysokiej jakości profesjonalne usługi w ramach systemu pełnej interoperacyjności, z poszanowaniem jednostki i jej godności.

14.3.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 76/43

1.1

Sukces badań naukowych i innowacji decyduje o konkurencyjności Europy na świecie, czyli o podstawie zatrudnienia, świadczeń socjalnych i dobrobytu. Program „Horyzont 2020” obejmuje przewidziane w tym celu i pilnie potrzebne środki wsparcia ze strony UE. Jednym z aspektów tego programu jest współpraca międzynarodowa z partnerami z państw spoza UE.

1.2

Współpraca międzynarodowa wywiera znaczny pozytywny wpływ na odnośne postępy uczestniczących w niej partnerów oraz na porozumienie między narodami.

1.3

Wynikające z niej korzyści dla Europy w znacznej mierze są jednak uzależnione od atrakcyjności europejskiej przestrzeni badawczej oraz prestiżu i skuteczności działania poszczególnych europejskich uniwersytetów, instytutów badawczych i przedsiębiorstw, w tym MŚP. Do najważniejszych celów strategii „Europa 2020” zalicza się stworzenie niezbędnych w tym celu warunków na szczeblu europejskim.

1.4

W świetle panującego kryzysu finansowego i gospodarczego należy tym pilniej przeforsować antycykliczną europejską politykę wsparcia, a także wzmocnić europejską przestrzeń badawczą, jej podstawy i wymiar międzynarodowy za pomocą wszelkich środków finansowych i strukturalnych oraz zwiększyć jej atrakcyjność i zapewnić ochronę przed cięciami. Budżetu przeznaczonego na program „Horyzont 2020” nie wolno wykorzystywać jako pionka w różnych konfliktach interesów.

1.5

Głównym celem porozumień ramowych zawieranych z krajami partnerskimi powinno być zapewnienie równych warunków działania wraz z wzajemnymi prawami i obowiązkami. Poza tym na partnerów współpracy nie powinno nakładać się – poprzez przepisy europejskie – silniejszych ograniczeń, niż jest to wymagane dla interesu europejskiego. Kreatywność potrzebuje przestrzeni!

1.6

Zgodnie z zasadą pomocniczości porozumienia o współpracy związanej z projektami powinny zawierać zainteresowane strony, które same muszą uczestniczyć w danym projekcie współpracy lub być za niego odpowiedzialne jako organizacja.

1.7

Wielkoskalowe infrastruktury badawcze i projekty demonstracyjne mogą przekroczyć możliwości, a także potencjał wykorzystania jednego państwa członkowskiego – a nawet być może całej Unii Europejskiej – i mogą w związku z tym wymagać bezpośredniego zaangażowania Komisji.

1.8

Warunkami pomyślnej realizacji międzynarodowych projektów współpracy są wiarygodność, ciągłość i utrzymywanie rezerw na wszystkich etapach realizacji. To z kolei wymaga szczególnych środków przygotowawczych. Ponadto należy zapewnić i wspierać wystarczającą mobilność ekspertów biorących udział w projektach.

1.9

Współpraca międzynarodowa nie jest celem samym w sobie, lecz narzędziem łączącym siłę roboczą i za każdym razem musi potwierdzać oczekiwaną wartość dodaną. Współpraca międzynarodowa nie powinna stać się narzędziem politycznym Komisji służącym do prowadzenia polityki zagranicznej.

1.10

Motywem przewodnim musi być zarówno interes samej Unii Europejskiej, jak i wzmocnienie europejskiej przestrzeni badawczej i europejskiej siły innowacji. Z tego względu finansowana ze środków europejskich współpraca z partnerami z krajów rozwijających się powinna być finansowana przede wszystkim ze środków przeznaczonych na pomoc rozwojową.

1.11

Brak patentu wspólnotowego umożliwiającego zabezpieczenie własności intelektualnej jest dla europejskich partnerów współpracy niekorzystny pod względem gospodarczym. Komitet apeluje do Parlamentu, Komisji i Rady o wsparcie zaplanowanych działań na rzecz patentu europejskiego o jednolitym skutku oraz o ostateczne zlikwidowanie blokady. W Europie należy również wprowadzić okres karencji (ang. grace period).

1.12

Informacje dotyczące wdrożenia podejścia strategicznego nie powinny być pozyskiwane za pomocą nowych instrumentów, lecz np. na podstawie wyników europejskiego semestru.

2.1

W przedmiotowym komunikacie przedstawione zostały podstawy, strategiczne cele oraz niektóre sposoby prowadzenia współpracy międzynarodowej w dziedzinie badań naukowych, rozwoju i innowacji. Pod tym pojęciem rozumie się współpracę z partnerami spoza UE.

2.2

Do wymienionych celów zalicza się:

2.3

Charakterystycznymi aspektami nowego strategicznego podejścia do współpracy międzynarodowej w dziedzinie badań naukowych i innowacji będą:

3.1

Sukces badań naukowych i innowacji decyduje o konkurencyjności Europy na świecie, czyli o podstawie zatrudnienia, świadczeń socjalnych i dobrobytu. Program „Horyzont 2020” obejmuje przewidziane w tym celu i pilnie potrzebne środki wsparcia ze strony Komisji Europejskiej. Jednym z aspektów programu „Horyzont 2020” jest współpraca międzynarodowa.

3.2

Współpraca międzynarodowa w dziedzinie badań naukowych i innowacji wywiera znaczny pozytywny wpływ na odnośne postępy uczestniczących w niej partnerów oraz na porozumienie między narodami. Dotyczy to nie tylko współpracy międzynarodowej prowadzonej w europejskiej przestrzeni badawczej, lecz także na arenie międzynarodowej, a tym samym odnosi się do tematyki omawianej w niniejszym dokumencie. Komitet potwierdza swoje wcześniejsze zalecenia na ten temat (1).

3.3

Wobec tego Komitet z zadowoleniem przyjmuje nowy komunikat Komisji i zasadniczo popiera określone w nim cele i argumenty.

3.4

Pozycja negocjatorów europejskich w przypadku dopiero co zawieranych partnerstw oraz korzyści płynące ze współpracy międzynarodowej dla UE w znacznej mierze są uzależnione od atrakcyjności europejskiej przestrzeni badawczej oraz od prestiżu i skuteczności działania poszczególnych europejskich uniwersytetów i instytutów badawczych, a także od innowacyjności przedsiębiorstw, w tym MŚP.

3.5

Do najważniejszych celów strategii „Europa 2020” zalicza się stworzenie niezbędnych w tym celu warunków na szczeblu europejskim. W świetle panującego kryzysu finansowego i gospodarczego należy więc tym pilniej przeforsować antycykliczną europejską politykę wsparcia, czyli nie ograniczać środków finansowych, lecz wzmocnić europejską przestrzeń badawczą, jej podstawy i wymiar międzynarodowy za pomocą wszelkich środków finansowych i strukturalnych oraz zwiększyć jej atrakcyjność. Aby to osiągnąć, na budżet programu „Horyzont 2020” należy przeznaczyć co najmniej taką ilość środków, jaką zaproponowała Komisja. Komitet ponawia zatem swój apel do Parlamentu Europejskiego i Rady o niedopuszczanie w tym zakresie żadnych cięć oraz o niewykorzystywanie tego budżetu jako pionka w konfliktach interesów.

3.6

Skuteczny rozwój badań naukowych i innowacji nie przebiega z równym powodzeniem we wszystkich państwach członkowskich. Komitet ponawia swój apel o to, aby w każdym państwie członkowskim w europejskiej przestrzeni badawczej, w którym nie ma obecnie wystarczająco dużo wysokiej jakości instytutów badawczych i „kuźni innowacji”, jak najszybciej naprawić tę sytuację za pomocą środków pochodzących z funduszy strukturalnych i z Funduszu Spójności oraz aby poprzez realizację skutecznej polityki wsparcia i polityki gospodarczej w dostatecznym stopniu umożliwić rozwój wielu znakomitych naukowców i innowacyjnej przedsiębiorczości. Tylko w ten sposób można urzeczywistnić pomocną koncepcję „łączenia doskonałości” (ang. teaming of excellence) (2). Komitet apeluje zatem do wszystkich państw członkowskich (i w stosownych przypadkach również do sektora prywatnego), by wreszcie zrealizowały cele strategii lizbońskiej, włączone teraz także do strategii „Europa 2020”, i przeznaczyły 3 % PNB na badania i rozwój.

3.7

Deklarowanym celem Komisji jest pełne otwarcie programu „Horyzont 2020” na uczestnictwo podmiotów z państw trzecich umożliwiające naukowcom europejskim współpracę z najlepszymi partnerami na świecie. Taka możliwość oczywiście istnieje (3) od wielu dekad i jest też intensywnie wykorzystywana. Komisja powinna zatem jaśniej przedstawić sytuację wyjściową. Komisja powinna wyjaśnić, za pomocą jakich nowych środków zamierza urzeczywistnić poszczególne dodatkowe wolności oraz na co chce teraz pozwolić i co chce od teraz finansować.

3.8

Komisja proponuje, aby jako ważne środki wsparcia skutecznej współpracy międzynarodowej zawrzeć porozumienia ramowe z potencjalnymi krajami partnerskimi. Komitet jest zdania, że w tym wypadku należy przede wszystkim wziąć pod uwagę szczególnie chętne do inwestycji, odnoszące sukcesy i sprawnie funkcjonujące państwa uprzemysłowione. Porozumienia ramowe – analogicznie do umów o wolnym handlu – powinny zapewniać przede wszystkim równe warunki działania wraz z wzajemnymi prawami i obowiązkami. Poza tym na potencjalnych partnerów nie powinno nakładać się – poprzez przepisy europejskie – silniejszych ograniczeń, niż jest to wymagane dla interesu europejskiego.

3.9

W porozumieniach ramowych należy unikać wszelkich niemerytorycznych aspektów i wpływów oraz należy zapewnić dostateczną elastyczność i przestrzeń umożliwiające zawieranie umów optymalnie dostosowanych do konkretnych przypadków i sytuacji wyjściowej. Kreatywność potrzebuje przestrzeni!

3.10

Na wszystkich etapach realizacji projektów współpracy szczególnie ważne są wystarczająca wiarygodność, ciągłość i utrzymywanie rezerw. Jest to ambitne zadanie i wymaga szczególnych środków przygotowawczych.

3.11

Zgodnie z zasadą pomocniczości porozumienia o współpracy powinny zawierać zainteresowane strony, które same muszą uczestniczyć w danym projekcie współpracy lub być za niego odpowiedzialne jako organizacja.

3.12

Komisja powinna być bezpośrednio angażowana tylko w takich przypadkach (na przykład przy dużych projektach naukowo-technicznych), w których potencjał jednego państwa członkowskiego, jednej firmy lub jednej organizacji badawczej jest niewystarczający; w takim wypadku Komisja powinna jednak również ponosić odpowiedzialność. Komitet przypomina o tym (4), że zwłaszcza wielkoskalowe infrastruktury badawcze i projekty demonstracyjne mogą przekroczyć możliwości, a także potencjał wykorzystania jednego państwa członkowskiego – a nawet być może całej Unii Europejskiej – i w związku z tym wymagają silniejszego zaangażowania ze strony Komisji.

3.13

Większość form współpracy międzynarodowej rozwija się natomiast za pośrednictwem kontaktów osobistych między naukowcami, grupami naukowców, przedsiębiorstwami, w tym MŚP, lub organizacjami badawczymi, które zazwyczaj nawiązuje się oraz następnie utrzymuje na międzynarodowych konferencjach lub targach specjalistycznych. Takie procesy samoorganizacji należy dostrzec, uznać, wykorzystać i bardziej wspierać. Komitet ubolewa nad tym, że jego wielokrotne zalecenia w tej kwestii jak dotąd nie znalazły widocznego odzewu ze strony Komisji.

3.14

Warunkiem sukcesu jest wystarczająca mobilność ekspertów uczestniczących w projektach współpracy. Komisja powinna rozwinąć ten aspekt, być może analogicznie do regulacji dotyczących mobilności wewnątrzeuropejskiej oraz modeli jej wspierania.

3.15

Komitet jest zaniepokojony tym (pkt 5 komunikatu Komisji), że współpraca międzynarodowa ze strony Komisji mogłaby stać się politycznym celem samym w sobie lub narzędziem służącym Komisji do prowadzenia polityki zagranicznej. Współpraca nie jest jednak celem samym w sobie, lecz wymaga dodatkowego wysiłku, który można uzasadnić wyłącznie dzięki mnożeniu i uzupełnianiu wiedzy i zdolności, a także dzięki korzyściom z innowacji. Z tego względu projekty współpracy powinny obejmować tylko tylu uczestników, ilu może wnieść wartość dodaną.

3.16

Chodzi przy tym nie tylko o ustalenie priorytetów w zakresie podziału środków, lecz także o obciążenia administracyjne. Mimo że wysiłki wewnątrzeuropejskie związane z realizacją programu „Horyzont 2020” można – miejmy taką nadzieję – ograniczyć poprzez przedsięwzięcie zapowiedzianych środków w zakresie uproszczenia (5), cały czas wymagają one znacznych nakładów czasu ze strony naukowców i badaczy. Ich uzupełnienie o współpracę na szczeblu międzynarodowym, która może podlegać zbyt formalnym procedurom, wiąże się z ryzykiem ponownego rozdęcia biurokratycznego.

3.17

Kolejne wątpliwości dotyczą wykorzystania niestety cały czas niewystarczających środków finansowych przeznaczanych na program „Horyzont 2020”. O ile środki te trafiają do państw trzecich spoza UE, automatycznie są wycofywane z użycia w ramach europejskiej przestrzeni badawczej. W każdym takim przypadku konieczne jest dokładne rozważenie priorytetów, również w odniesieniu do znacznej potrzeby ze strony państw członkowskich UE, by nadrobić zaległości. W związku z tym współpraca, która ma przede wszystkim charakter pomocy rozwojowej, powinna być finansowana głównie ze środków przeznaczonych na pomoc rozwojową.

3.18

W komunikacie Komisji poruszona została również kwestia własności intelektualnej, uznana za podstawę podejścia „europejskiego”. W przypadku badań podstawowych w głównej mierze chodzi o uznanie pierwszeństwa nowego odkrycia lub wynalazku w czasie. Jednak przy przejściu do zastosowania w grę wchodzi oczywiście również kwestia możliwości opatentowania ewentualnego wynalazku.

3.19

Tutaj od dekad jątrzy się europejska rana: nie ma jeszcze patentu wspólnotowego! Dla wszystkich przedsiębiorstw europejskich, a zwłaszcza MŚP, prowadzi to do wzrostu kosztów w porównaniu z ich partnerami współpracy spoza Europy (np. z USA) lub nawet do rezygnacji z patentu, czyli do utraty ochrony patentowej. Komitet apeluje do Parlamentu, Komisji i Rady (6) o pełne wsparcie zaplanowanych działań na rzecz patentu europejskiego o jednolitym skutku oraz o ostateczne zlikwidowanie blokady. Popiera przyjęcie przez Parlament Europejski rezolucji w tej sprawie (7). W Europie należy również wprowadzić okres karencji (ang. grace period)  (8).

3.19.1

Ponadto regulacje dotyczące własności intelektualnej w przypadku realizacji wspólnych inicjatyw technologicznych (ang. Joint Technology Initiatives) na szczeblu ponadnarodowym należy jeszcze raz omówić i sprawdzić.

4.1

Komisja proponuje ograniczenie listy państw uprawnionych do automatycznego uzyskiwania wsparcia, przy czym obecne kryterium selekcji oparte wyłącznie na wysokości DNB na mieszkańca należałoby uzupełnić o dodatkowe kryterium oparte na łącznej wysokości PKB, co wykluczy państwa osiągające dochód powyżej określonego progu.

4.1.1

Komitet jest zdania, że kwestię tę powinno się rozpatrzyć w sposób bardziej zróżnicowany. Podstawowym kryterium subsydiowanej przez UE współpracy z wybranymi obywatelami krajów spoza UE powinien być wyłącznie szczególny interes lub zapotrzebowanie europejskich organizacji i przedsiębiorstw, w tym MŚP, naukowców i badaczy na powiązane z taką współpracą poszerzenie wiedzy fachowej. Na pierwszym planie musi stać wspieranie europejskiej przestrzeni badawczej. Nawet jeśli realizacja projektu wymaga zaangażowania znakomitego eksperta z kraju o wyższym PKB, jego sfinansowanie powinno być możliwe, gdy nie ma innej możliwości wykorzystania zdolności i wiedzy eksperta na rzecz interesów europejskich. Czynnikiem decydującym musi być interes samej Unii Europejskiej!

4.2

Komisja uważa, że do wdrażania strategicznego podejścia niezbędna jest obiektywna informacja. Komitet z zadowoleniem przyjmuje wypowiedź ustną przedstawiciela Komisji, że nie przewiduje się ponoszenia jakichkolwiek dodatkowych nakładów w związku z zaproponowanym w komunikacie pozyskiwaniem i gromadzeniem danych, ale że Komisja zamierza sięgnąć w tym celu do już dostępnych źródeł. Komitet zaleca na przykład wykorzystanie wyników europejskiego semestru (9) w celu uniknięcia dodatkowych obciążeń dla przedsiębiorców i naukowców.

14.3.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 76/48

1.1

Dostęp do informacji naukowej jest istotnym warunkiem owocnych badań naukowych i wspierania innowacji, a także konkurencyjności Europy. Obejmuje to także transfer wiedzy między badaczami, między partnerstwami badawczo-naukowymi – zwłaszcza między instytucjami badawczymi a przedsiębiorstwami – oraz między naukowcami a obywatelami.

1.2

Z zastrzeżeniem poniższych uwag, Komitet popiera cele i propozycje przedstawione przez Komisję. Uważa, że oznaczają one ułatwienie i potencjalny wzrost skuteczności pracy badawczej, co technicznie umożliwia internet.

1.3

Aby pomyślnie zrealizować te cele, należy nadal gwarantować autorstwo i własność intelektualną badaczy i organizacji badawczych oraz nienaruszoną wolność nauki i badań, a naukowcom trzeba oszczędzać dodatkowej pracy lub dodatkowych nakładów administracyjnych, które obniżają efektywność.

1.4

Otwarty dostęp (przez internet) do publikacji naukowych to dostosowane do obecnych możliwości technicznych rozszerzenie lub uzupełnienie bibliotek. Jest to rozwiązanie bardzo pomocne, obecnie już często stosowane i trzeba je dalej rozwijać i uzupełniać. Należy dążyć do globalnej symetrii pod tym względem między Europą a państwami pozaeuropejskimi.

1.5

Ochrona informacji naukowej (gromadzenie danych naukowych) do celów ewentualnego późniejszego wykorzystania jest konieczna; w dzisiejszych czasach jest ona elementem dobrej praktyki naukowej. Komitet przyjmuje z zadowoleniem zamiar Komisji, by także w przyszłości wspierać potrzebną do tego infrastrukturę. Jeżeli bardziej szczegółowe ustalenia dotyczące przechowywania danych mają być zawarte w umowach dotyczących projektów, decyzje o zakresie, formacie, szczegółach i opisie (o metadanych) należy każdorazowo podejmować wspólnie z zainteresowanymi badaczami, z uwzględnieniem specyfiki danej dyscypliny.

1.6

W związku z tym pojawia się kwestia otwartego (a zatem ogólnego, globalnego, bezpłatnego, niekontrolowanego i bezwarunkowego) dostępu przez internet do przechowywanych danych naukowych. Kwestia ta ma wiele aspektów, wiąże się z dotychczasową kulturą naukową, należy ją zatem traktować w sposób zróżnicowany i z dużą ostrożnością. O ile można sobie wyobrazić dziedziny nauki, w których swobodny dostęp z zewnątrz może być pożyteczny i nie budzi wątpliwości, o tyle w wielu innych dziedzinach istnieją względy przemawiające zdecydowanie przeciw takiemu rozwiązaniu. Dlatego należy przestrzegać przed uogólnieniem.

1.7

W związku z powyższym możliwe rozwiązania w wybranych przypadkach trzeba opracowywać stopniowo, metodą prób, w oparciu o już stosowane procedury dobrowolnej wymiany danych (przykłady: CERN, World Wide Web) i testować je empirycznie w ramach projektu pilotażowego, w porozumieniu z naukowcami uczestniczącymi w procesie badawczym. Nie można jednak pozwolić, by związane z tym procedury administracyjne przeszkodziły – wskutek wprowadzenia nowych wymogów lub dodatkowych procedur – rozpoczętym właśnie staraniom o uproszczenie.

1.8

Niezależnie od tego otwarty dostęp do rozsądnie wybranych danych, na których opierają się publikacje dostępne w trybie otwartego dostępu, mógłby być przydatny – przede wszystkim w przypadku globalnej symetrii między Europą a państwami pozaeuropejskimi – o ile związane z tym dodatkowe nakłady okazałyby się akceptowalne i uzasadnione.

1.9

Wszystkie te środki wiążą się po części ze znacznymi kosztami dodatkowymi ponoszonymi przez badaczy i organizacje badawcze. Koszty te trzeba w pełni uwzględnić przy planowaniu i podziale budżetu.

2.1

Komunikat dotyczy działań, które Komisja zamierza podjąć w celu poprawy dostępu do informacji naukowej i wzmocnienia korzyści płynących z inwestowania środków publicznych w badania naukowe.

2.2

Cele tych środków to:

2.3

Jeśli chodzi o dostęp do publikacji naukowych, obecnie negocjuje się z wydawcami dwa modele:

2.4

Ponadto przedstawiony został harmonogram stopniowej realizacji tych celów w trakcie trwania programu „Horyzont 2020”.

i)

dane uzyskane w wyniku procesu badawczego, w oparciu o tzw. dane nieprzetworzone, muszą najpierw zostać skalibrowane i sprawdzone pod kątem błędów pomiaru, następnie trzeba w wewnętrznym procesie kształtowania opinii zbadać ich spójność, ocenić ich znaczenie i w razie potrzeby porównać lub skojarzyć z innymi danymi pomiarowymi, zanim będzie można je włączyć do potwierdzonego, rzetelnego zestawu danych i ujawnić;

ii)

badacze, którzy się tym zajmują, pierwsi ogłaszają to w publikacjach, interpretują wyniki i wyciągają wnioski.

a)

podniesienie jakości dyskusji naukowej (aby można było odnieść się do opublikowanych wyników badań i dokonać ich szczegółowej oceny, z reguły potrzebny jest dostęp do opracowanych danych i do narzędzi użytych w tym celu);

b)

zwiększenie korzyści ze środków publicznych wydanych na pozyskanie danych dzięki dalszemu ich wykorzystaniu.

—

poufność w przypadku innowacyjnych wytworów nauki, zwłaszcza powstających we współpracy z przedsiębiorstwami (MŚP); kwestie patentowe;

—

poufność danych pacjentów w przypadku badań naukowych w dziedzinie medycyny;

—

zagwarantowanie autorstwa danych (badaczy i organizacji badawczych);

—

nieporozumienia przy korzystaniu z danych i ich interpretacji oraz konsekwencje tych nieporozumień;

—

ew. ograniczenia transferu technologii związane z regulacjami prawnymi dotyczącymi kontroli eksportu;

—

zapewnienie globalnej symetrii między UE a państwami trzecimi;

—

nakłady osobowe i administracyjne potrzebne do tego, by z masy nieprzetworzonych danych – często nieprzejrzystej – wyłowić właściwe dane i w sposób zrozumiały udostępnić je do wykorzystania przez użytkowników zewnętrznych.

i)

wysoce skomplikowanych eksperymentów naukowych, takich jak badania prowadzone w akceleratorach cząstek lub instalacjach doświadczalnych syntezy jądrowej;

ii)

wszelkich projektów współpracy w zakresie badań przemysłowych, także z udziałem MŚP.

4.4.1

Jeżeli zostanie zapewniony otwarty dostęp do publikacji naukowych, dany budżet na badania naukowe będzie musiał pokryć nie tylko nakłady związane z uzyskaniem nowych wyników badań, ale także z ich publicznym udostępnieniem.

4.4.2

Podobnie wygląda sprawa kosztów zwiększonego gromadzenia danych i związanych z tym nakładów osobowych i nakładów na infrastrukturę (m.in. jako warunek tego, o czym mowa w punkcie 4.4.3).

4.4.3

Oczywiście tym bardziej dotyczy to dodatkowych nakładów związanych z ew. zapewnieniem publicznego dostępu do wszystkich lub wybranych danych naukowych.

14.3.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 76/54

1.1

Wniosek opracowano w celu usunięcia konkretnych niedociągnięć stwierdzonych w istniejącym prawodawstwie UE w zakresie monitorowania i kontroli handlu między przedsiębiorstwami w UE bezwodnikiem octowym, substancją chemiczną o wielu legalnych i istotnych zastosowaniach, lecz wykorzystywaną również jako prekursor do nielegalnej produkcji heroiny z morfiny, głównie w Afganistanie. EKES dostrzega potrzebę wprowadzenia nowego rozporządzenia i zdecydowanie popiera wniosek.

1.2

EKES popiera również propozycję stworzenia europejskiej bazy danych zatwierdzonych podmiotów gospodarczych i użytkowników końcowych oraz usprawnienia zbierania od państw członkowskich sprawozdań dotyczących przypadków konfiskaty i zatrzymywania nielegalnej wysyłki wszystkich sklasyfikowanych i niesklasyfikowanych prekursorów narkotykowych.

1.3

Rozszerzenie zakresu istniejącego w obecnym prawodawstwie wymogu rejestracji na „użytkowników”, w przeciwieństwie do „podmiotów gospodarczych” wymaga pewnych nowych lub zmienionych definicji. Odnotowano w związku z tym pomniejsze problemy i przedstawiono zalecenia. Użytkownicy końcowi muszą być w pełni poinformowani o celu i korzyściach rejestracji. Należy przyznać właściwym organom takie samo prawo dostępu na teren zakładu użytkowników końcowych z jakiego korzystają obecnie podmioty gospodarcze.

1.4

EKES uznaje, że nowe propozycje odniosą skutek jedynie wówczas, gdy zostaną odpowiednio nagłośnione i nie będą wiązać się z niepotrzebnymi dodatkowymi obciążeniami finansowymi dla wszystkich zaangażowanych podmiotów. Zdecydowanie popiera zatem propozycję zwolnienia mikroprzedsiębiorstw z opłat rejestracyjnych.

1.5

Wreszcie EKES zauważa, że zainteresowane strony w Europie w pełni przestrzegają wymogów konwencji ONZ z 1988 r., w szczególności art. 12, w zakresie współpracy w celu osiągnięcia pożądanych celów. Doprowadziło to do sukcesów we współpracy z innymi podmiotami w UE i poza nią w zakresie zwalczania przestępczości, ochrony zdrowia obywateli, umożliwienia dalszego legalnego handlu oraz dbania o reputację zainteresowanych organizacji i przedsiębiorstw. Dalsze procesy, wzrost poziomu wzajemnego szacunku i zaufania oraz styl i treść informacji dla zainteresowanych stron – to wszystko zasługuje na uznanie za wzór działań regulacyjnych i przestrzegania zasad na poziomie UE i na innych szczeblach. Należy mieć nadzieję, że planowane propozycje dotyczące kontroli substancji psychotropowych i syntetycznych „dopalaczy” w ramach zdecydowanej, odpowiednio ukierunkowanej i opartej na dowodach polityki w zakresie zdrowia publicznego na poziomie unijnym i krajowym, zwłaszcza w dziedzinie profilaktyki, będą zgodne z tą tendencją. EKES pragnie przyczynić się w odpowiednim czasie do opracowania tych propozycji.

2.1

Prekursory narkotykowe to substancje będące przedmiotem produkcji, handlu i zastosowania na całym świecie w bardzo wielu legalnych i istotnych procesach. Mogą one jednak zostać wykorzystane do nielegalnej produkcji narkotyków, na przykład kokainy, heroiny, ecstasy lub metamfetaminy. Od dawna za niezwykle istotne zadanie uznaje się wysiłki na rzecz kontroli handlu tymi substancjami, niezbędnymi ze względu na ich właściwości fizyczne m.in. jako rozpuszczalniki służące uzyskaniu składników aktywnych pochodzenia roślinnego lub jako czynniki chemiczne służące zmianie charakteru i efektów produkowanych z nich lekarstw.

2.2

Międzynarodowe ramy działania zapewnia pochodząca z 1988 r. Konwencja Narodów Zjednoczonych o zwalczaniu nielegalnego obrotu środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi. W art. 12 podkreśla się, że współpraca między organami regulacyjnymi a przedsiębiorstwami ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia pożądanych rezultatów.

2.3

Na szczeblu Unii Europejskiej (UE) ograniczenie nielegalnego wykorzystania prekursorów narkotykowych to ważny cel zarówno strategii antynarkotykowej UE (2005–2012), jak i planu działań UE w zakresie narkotyków (2009–2012). Ramy prawne w zakresie handlu wewnętrznego zapewnia obecnie rozporządzenie (WE) nr 273/2004, którym administruje DG ENTR (Dyrekcja Generalna ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu), a w zakresie handlu zagranicznego – rozporządzenie Rady (WE) nr 111/2005, którym administruje DG TAXUD (Podatki i Unia Celna). W rozporządzeniu Komisji (WE) nr 1277/2005, zmienionym rozporządzeniami (WE) nr 297/2009 i (UE) nr 225/2011, znalazły się szczegółowe przepisy wykonawcze dla właściwych organów i podmiotów gospodarczych.

2.4

Na mocy tych rozporządzeń państwa członkowskie zbierają i przedstawiają informacje dotyczące ilości niektórych sklasyfikowanych (tzn. konkretnie monitorowanych i kontrolowanych) i niesklasyfikowanych (monitorowanych dobrowolnie) substancji, których wysyłkę zatrzymano (przed rozpoczęciem dostawy) lub które skonfiskowano (w trakcie dostawy lub po jej zakończeniu). Te ilości można porównać z całkowitymi ilościami takich substancji, których wysyłkę zatrzymano lub które skonfiskowano w skali ogólnoświatowej. Wszelkie nieoczekiwane wzrosty raportowanych wolumenów lub zmiany częstotliwości i rozkładu przypadków zatrzymania wysyłki i konfiskaty mogą wynikać z usprawnienia monitorowania, lecz również mogą wskazywać na zwiększone ukierunkowanie na konkretny rynek w celach sprzecznych z prawem, być może ze względu na domniemane lub faktyczne niedociągnięcia w kontroli na szczeblu lokalnym.

2.5

Skonsolidowane dane za 2008 r. wskazują w porównaniu z 2007 r. na siedmiokrotny wzrost ilości raportowanej w odniesieniu do jednego konkretnego prekursora – bezwodnika octowego, stosowanego do przekształcenia morfiny (pozyskiwanej z opium) w heroinę. W UE skonfiskowano 241 ton tej substancji, które stanowiły ponad 75% całkowitego wolumenu wysyłek skonfiskowanych w skali ogólnoświatowej. Spowodowało to wielokrotną krytykę ze strony Międzynarodowego Organu Kontroli Środków Odurzających ONZ-u. W sprawozdaniu Komisji COM(2009) 709 w sprawie oceny i funkcjonowania właściwego prawodawstwa stwierdzono, że chociaż ogólnie wyniki były zadowalające, to faktycznie występowały pewne niedociągnięcia, a także przedstawiono pewne zalecenia dotyczące zwłaszcza monitorowania i kontroli handlu w UE bezwodnikiem octowym.

2.6

W ramach tego procesu Komisja i wszystkie pozostałe zainteresowane strony uznały, że bezwodnik octowy odgrywa zasadniczą rolę jako czynnik alkilujący w procesie syntezy wielu materiałów powlekanych, powłok, plastików, produktów farmaceutycznych (na przykład aspiryny) i innych produktów konsumpcyjnych. Zakłada się, że większą część łącznej produkcji ogólnoświatowej (obecnie około 1 mln ton rocznie) producenci wykorzystują na miejscu; mniej niż jedną trzecią całości sprzedaje się zewnętrznym użytkownikom końcowym. Szacuje się, że wolumen wymagany do zastosowań nielegalnych, głównie w Afganistanie, wynosi od 380 do 570 ton rocznie. To z kolei pozwala na wytworzenie około 380 ton afgańskiej heroiny, z której 70 ton dostarcza się użytkownikom narkotyków w Europie. Przy podawanej średniej cenie ulicznej w Europie wynoszącej 40 euro za gram przekłada się to na roczny nielegalny handel o wartości około 3 miliardów euro. W porównaniu z tym rynkowa wartość niezbędnego bezwodnika octowego jest znikoma – podobnie jak w porównaniu z wartością legalnej sprzedaży czy z kosztami utraconej reputacji osobistej lub firmowej z powodu takiego wykorzystania do celów sprzecznych z prawem. Wdrażany przez przemysł chemiczny ogólnoświatowy program odpowiedzialnego postępowania pomaga dopilnować, by legalne podmioty gospodarcze wchodzące po raz pierwszy na rynek zrozumiały te zagadnienia.

2.7

Uznaje się również, że nawet jeżeli uda się zapobiec wszystkim podejmowanym próbom nielegalnego wykorzystania w Europie, do takiego wykorzystania dojdzie w innych regionach świata. Pokusy finansowe dla producentów narkotyków, jak podano w powyższym przykładzie, są po prostu zbyt wielkie. Środki kontroli są jednak w pełni uzasadnione i stanowią wzór do naśladowania przez innych. Jeżeli uznaje się je za opłacalne, mają pełne poparcie zainteresowanych sektorów przemysłu, by prowadzony przez nich legalny handel w UE mógł być kontynuowany.

2.8

Uwzględniając tę sytuację, Komisja wzięła pod uwagę szereg alternatywnych rozwiązań, wskazanych w ocenie skutków, i skonsultowała się z organami reprezentującymi zainteresowane sektory – w szczególności CEFIC reprezentujący producentów („podmioty gospodarcze”) i niektórych dużych użytkowników końcowych oraz FECC reprezentujący dystrybutorów i mniejszych użytkowników końcowych – oraz z przedstawicielami państw członkowskich, które będą zobowiązane do wdrożenia propozycji. Powszechnie zgodzono się, że obecna propozycja jest najlepszą opcją.

3.1

Za pomocą wniosku Komisji rozszerza się zakres wymogów rejestracji obowiązujących wobec podmiotów wytwarzających bezwodnik octowy, jego dystrybutorów oraz prowadzących handel nim na jego przemysłowych użytkowników końcowych, tzn. przedsiębiorstwa kupujące bezwodnik octowy na własny użytek lub do własnych procesów w UE.

3.2

Celem tego działania ma być dalsze ograniczenie faktycznego lub zamierzonego nielegalnego wykorzystania bezwodnika octowego w UE, stanowiące próbę zmniejszenia nielegalnego zastosowania poza UE, a także stworzenie większej pewności prawa dla przedsiębiorstw prowadzących legalną działalność w UE.

3.3

Z tego względu istniejącą kategorię 2 substancji sklasyfikowanych na mocy rozporządzenia (WE) nr 273/2004 dzieli się na dwie części, z których podkategoria 2A jest zarezerwowana dla bezwodnika octowego, zaś podkategoria 2B dla czterech innych substancji chemicznych będących przedmiotem handlu, których przedmiotowa zmiana nie dotyczy. Bez zmian pozostają definicja kategorii 1, obejmująca substancje chemiczne specjalnego zastosowania w niewielkich ilościach, podlegające jeszcze ostrzejszej kontroli jako najwrażliwsze „kluczowe” prekursory narkotykowe, oraz definicja kategorii 3, obejmująca chemikalia luzem o wielu zastosowaniach.

3.4

Celem wniosku jest również stworzenie europejskiej bazy danych o prekursorach narkotykowych, aby zapewnić wydajniejsze zbieranie danych o przypadkach konfiskaty i zatrzymania wysyłki oraz utrzymać listę licencjonowanych lub zarejestrowanych podmiotów gospodarczych i użytkowników w UE, którzy legalnie wytwarzają prekursory narkotykowe, prowadzą handel nimi lub ich używają.

3.5

We wniosku doprecyzowuje się również niektóre obowiązujące definicje, wprowadza wyjątki w zakresie opłat rejestracyjnych dla mikroprzedsiębiorstw, zmienia istniejące przepisy dotyczące procedury komitetowej zgodnie z nowymi postanowieniami Traktatu z Lizbony i znosi potrzebę formalnego procesu przyjmowania wytycznych. We wniosku wyjaśnia się również uprawnienia państw członkowskich w zakresie przyjmowania dodatkowych środków w celu uzyskiwania informacji oraz, w razie potrzeby, wejścia na teren zakładu podmiotu gospodarczego, w związku z wszelkimi podejrzanymi zamówieniami na substancje niesklasyfikowane.

3.6

Podstawą prawną wniosku jest art. 114 (Traktatu o funkcjonowaniu UE); wniosek spełnia także – przynajmniej w obecnej formie – wymogi UE w odniesieniu zarówno do zasady pomocniczości, jak i zasady proporcjonalności.

3.7

Rozporządzenie miałoby wejść w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, byłoby wiążące w całości i bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Rozporządzenie przewiduje okres przejściowy trwający maksymalnie 18 miesięcy, by właściwe organy mogły opracować wymagane procedury i by niektórzy użytkownicy końcowi mogli zarejestrować się po raz pierwszy. Zaostrzono procesy rejestracji w odniesieniu do wszystkich użytkowników, a właściwe organy będą teraz mogły odmówić rejestracji, jeśli uznają, że dostarczona im informacja jest niezadowalająca.

3.8

Do wniosku dołączono uzasadnienie oraz dokument roboczy służb Komisji (ocenę skutków). Dostępne jest również streszczenie oceny skutków. Na odnośnych stronach internetowych DG ENTR i DG TAXUD podsumowano rozwój prawodawstwa wspólnotowego w zakresie monitorowania i kontroli prekursorów narkotykowych w UE i między UE a państwami trzecimi oraz zamieszczono odnośniki do wszystkich powiązanych dokumentów, zainteresowanych stron i organizacji.

3.9

Sprawozdania Komisji dotyczące przypadków zatrzymania wysyłki i konfiskaty prekursorów narkotykowych, opracowane na podstawie danych przekazanych przez państwa członkowskie za lata 2006–2010, stanowią uzasadnienie obecnych propozycji i znajdują się na stronach internetowych. Dalsze uzasadnienie znajduje się w pochodzącej z dnia 16 października 2012 r. prezentacji DG ENTR dla grupy roboczej ds. unii celnej w Radzie. W odrębnym dokumencie przedstawiono kopię „Wytycznych dla podmiotów gospodarczych”, opublikowanych wspólnie przez DG ENTR i DG TAXUD i przeznaczonych do dystrybucji przez właściwe organy krajowe wyłącznie zaufanym przedsiębiorstwom biorącym udział w długoterminowym legalnym handlu sklasyfikowanymi i niesklasyfikowanymi substancjami.

3.10

W innych sprawozdaniach, na przykład w opracowanym w 2011 r. przez Międzynarodowy Organ Kontroli Środków Odurzających „Sprawozdaniu w sprawie prekursorów i związków chemicznych wykorzystywanych często w nielegalnej produkcji narkotyków i substancji psychotropowych” oraz w pochodzącym z 2012 r. sprawozdaniu dotyczącym międzynarodowej strategii kontroli narkotyków (w części „Kontrola produktów chemicznych”), opracowanym przez amerykański Departament Stanu, można znaleźć zewnętrzne opinie w większym stopniu uwzględniające sytuację ogólnoświatową. Obecnie na przykład przyjmuje się, że Afganistan nie ma legalnego zapotrzebowania na bezwodnik octowy i z tego względu wszelki przywóz jest nielegalny. Informuje się, że siły koalicyjne skonfiskowały około 20 ton z o wiele większej całkowitej ilości importowanej w 2011 r. Najważniejszymi nielegalnymi źródłami są Chiny, Korea Południowa, Europa, państwa Azji Środkowej i Indie. Oczywiście działania w tym zakresie nadal trwają, a zasadnicze znaczenie ma ścisła współpraca międzynarodowa oraz wypracowane z trudem wzajemne zaufanie.

4.1

W dniu 26 lutego 2003 r. EKES przedstawił swoją opinię w sprawie dokumentu COM(2002) 494 final (1), w pełni popierając wnioski Komisji w zakresie proponowanych środków kontroli prekursorów narkotykowych. Zostało to należycie uwzględnione w wersji ostatecznej, opublikowanej jako rozporządzenie (WE) nr 273/2004 w lutym 2004 r. (2).

4.2

EKES zdecydowanie popiera również wysiłki na rzecz ograniczenia używania narkotyków w UE i poza nią, czemu dał jednoznaczny wyraz w swojej opinii z maja 2012 r. w reakcji na komunikat Komisji pt. „Na rzecz bardziej zdecydowanej reakcji Europy na problem narkotyków” (3). Podkreślono w niej potrzebę zachowania wyważonego podejścia zarówno do podaży, jak i do popytu. Zmniejszenie podaży, które może być tylko tymczasowe, musi być poparte zdecydowaną, odpowiednio ukierunkowaną i skuteczną polityką w zakresie zdrowia publicznego na szczeblu unijnym i krajowym, zwłaszcza w dziedzinie profilaktyki (art. 168 ust. 1 TFUE). Konieczna będzie współpraca i wymiana najlepszych sprawdzonych rozwiązań między państwami członkowskimi. Strategie muszą być oparte na danych i dowodach, a nie odwrotnie.

4.3

Z tego względu EKES zdecydowanie popiera obecny wniosek służący zaostrzeniu monitorowania i kontroli handlu bezwodnikiem octowym między przedsiębiorstwami w UE, a także wdrożeniu dodatkowych środków wspierających ogólne monitorowanie i kontrolę prekursorów narkotykowych, szczególnie dzięki stworzeniu europejskiej bazy danych zawierającej listę licencjonowanych lub zarejestrowanych podmiotów gospodarczych i użytkowników końcowych oraz przekazywane przez państwa członkowskie informacje o przypadkach zatrzymania wysyłki lub konfiskaty substancji wykorzystywanych do nielegalnych zastosowań, zwłaszcza wytwarzania narkotyków i substancji psychotropowych, zwykle poza terytorium UE. Szczególną uwagę poświęca się wykorzystywaniu niewielkich ilości bezwodnika octowego do wytwarzania heroiny.

4.4

EKES wyraża również uznanie dla Komisji i wszystkich podmiotów zaangażowanych we wdrażanie obowiązującego prawodawstwa oraz w następujący po nim proces przeglądu i konsultacji, za ścisłą i stałą współpracę z państwami członkowskimi, organami regulacyjnymi, organami ścigania, producentami, przewoźnikami i użytkownikami końcowymi, zgodnie z wymogami art. 12 konwencji ONZ z 1988 r. Jej efektem jest zestaw precyzyjnych, świadomie opracowanych, dobrze udokumentowanych i opłacalnych propozycji, które uzyskały jasne poparcie, dzięki czemu można liczyć na ich pełną realizację przez wszystkie bezpośrednio zainteresowane strony.

4.5

Ta współpraca doprowadziła już do znacznego spadku ilości prekursorów narkotykowych, których wysyłkę zatrzymywano lub które konfiskowano w UE, co, jak należy mieć nadzieję, wskazuje, że UE nie jest już uznawana za łatwy cel. Pojawiają się informacje, że szczególnie skuteczne jest dobrowolne monitorowanie substancji niesklasyfikowanych. Istotne znaczenie ma elastyczne podchodzenie do takich innowacyjnych, upartych i niezwykle opłacalnych zachowań kryminalnych. Przynajmniej w tej dziedzinie cel jest jeden, co dostrzegają wszyscy zainteresowani. Mogłoby to posłużyć za wzór dla opracowania opłacalnego prawodawstwa UE w innych dziedzinach i wywrzeć większy wpływ na przedsiębiorstwa, pracowników i konsumentów.

4.6

Prawodawstwo jest skuteczne również dzięki temu, że zainteresowani producenci, dystrybutorzy i użytkownicy końcowi podlegają już różnym analogicznym środkom kontroli w odniesieniu do materiałów promieniotwórczych, czynników biologicznych, substancji chemicznych podwójnego zastosowania i wywozu wymagającego procedury zgody po uprzednim poinformowaniu itp., i mają doświadczenie w ich wdrażaniu. Wkrótce mają zostać wprowadzone nowe przepisy w zakresie prekursorów materiałów wybuchowych. Do tego jednak konieczne jest utrzymanie jednakowych ogólnych wzorców tych wymogów i ograniczenie do niezbędnego minimum wykazu substancji wymagających rejestracji lub uzyskania licencji. Z tego względu obecny wniosek prawdopodobnie będzie skuteczny, przynajmniej w ramach jego raczej wąsko określonego celu dotyczącego jeszcze większego ograniczenia wszelkiego nielegalnego wykorzystywania bezwodnika octowego z bieżącego legalnego handlu w obrębie UE. Inne, mniej precyzyjne lub bardziej obciążające rozwiązania, byłyby związane z większym ryzykiem porażki.

4.7

EKES zgadza się również z Komisją, że jej wniosek nie wpływa na warunki pracy w tym sektorze lub ogólne prawa konsumentów; jako jednostki popierają oni zmniejszenie dostępności w Europie i poza nią heroiny i powiązanych z nią produktów. Niestety, jeżeli dojdzie do takiego zmniejszenia, trudno będzie je ocenić. Wniosek ten nie jest jednak uzależniony od takiego bilansowania kosztów i korzyści i z tego względu powinien być możliwie jak najszybciej wdrożony w obecnej formie.

4.8

EKES pragnie wnieść wkład do dalszych inicjatyw UE w tej dziedzinie i w związku z tym wzywa Komisję do jak najszybszego przedstawienia planowanych nowych propozycji, zwłaszcza tych dotyczących substancji psychotropowych i syntetycznych „dopalaczy”, które obecnie systematycznie zastępują tradycyjne narkotyki, takie jak heroina, i które ogólnie rozszerzają rynek.

5.1

EKES zauważa, że definicje „podmiotu gospodarczego” i „użytkownika” można uznać za pokrywające się (ponieważ wszystkie zainteresowane „podmioty gospodarcze” będą w pewnym momencie „posiadać substancję sklasyfikowaną”). Ponieważ jest oczywiste, że należy wprowadzić rozróżnienie między nimi, można to uczynić poprzez wstawienie zwrotu „która nie jest podmiotem gospodarczym, lecz” po sformułowaniu „osobę fizyczną lub prawną” w pierwszym wersie nowej lit. h) w art. 2.

5.2

Należy również określić, że odnosi się to konkretnie do użytkowników mających osobowość prawną i prowadzących działalność w UE. Sprzedaż i/lub dostawy do użytkowników poza UE są objęte odrębnym aktem prawnym. Aby zapewnić sprawne funkcjonowanie rynku wewnętrznego, należy także wyjaśnić między państwami członkowskimi kwestię ustalenia wymaganego miejsca rejestracji podmiotu gospodarczego i użytkownika – na przykład w miejscu siedziby podmiotu gospodarczego lub użytkownika czy też w miejscu wprowadzania produktu (bezwodnika octowego) do obrotu.

5.3

Wymóg rejestracji przez użytkowników końcowych po raz pierwszy może doprowadzić do krótkotrwałego zakłócenia legalnego handlu. Można je ograniczyć do minimum dzięki aktywnemu informowaniu przez podmioty gospodarcze lub dystrybutorów w ciągu 18 miesięcy przewidzianych w okresie przejściowym, najlepiej w oparciu o jasne i odpowiednio sformułowane wytyczne opublikowane przez właściwe organy państw członkowskich. Istniejące wytyczne dla podmiotów gospodarczych stanowią doskonały wzór takich informacji. W momencie rejestracji należy jasno poinformować użytkowników końcowych o celu i korzyściach rejestracji, tak by uświadomić im oraz podmiotom gospodarczym możliwość i ryzyko nielegalnego wykorzystywania, dzięki czemu będą oni w stanie lepiej przyczynić się do ich zminimalizowania. Właściwe organy powinny mieć prawo dostępu zarówno na teren zakładu użytkowników końcowych, jak i podmiotów gospodarczych.

5.4

EKES popiera propozycję Komisji, zgodnie z którą należy zwolnić mikroprzedsiębiorstwa z wszelkich obowiązków wnoszenia opłat rejestracyjnych, ponieważ kluczowe znaczenie ma nie tylko utrzymanie legalnego handlu (dla dobra mikroprzedsiębiorstw i osób w nich zatrudnionych), lecz również możliwie jak największe zrozumienie i wdrożenie środków kontroli. Z uwagi na to, że ilości wymagane do zastosowań nielegalnych są stosunkowo niewielkie, mniejsi użytkownicy są prawdopodobnie najbardziej narażeni na oferty, na których zignorowanie ich zdaniem nie mogą sobie pozwolić. Z tego względu dobre informacje na temat przestrzegania prawa, w formie drukowanej i elektronicznej oraz we wszystkich językach lokalnych, będą miały zasadnicze znaczenie.

5.5

EKES zauważa, że wymogi dotyczące sprawozdawczości i innego informowania o substancjach niesklasyfikowanych odzwierciedlają ich dobrowolny charakter, tzn. państwa członkowskie raczej „mogą” niż „muszą” trzymać się zaproponowanych procedur. Z pewnością nie jest to idealne rozwiązanie dla ochrony rynku wewnętrznego, ale może być lepsze niż dodawanie kolejnych substancji do wykazu już zidentyfikowanych prekursorów priorytetowych. Z tego względu wszystkie zainteresowane strony powinny uważnie śledzić sytuację.

5.6

Wreszcie, w odniesieniu do zaproponowanej europejskiej bazy danych, EKES z zadowoleniem przyjmuje propozycję i zdecydowanie popiera jej realizację, jedynie z tym zastrzeżeniem, że należy zapewnić odpowiednie zasoby służące jej aktualizacji w dłuższym okresie i stosowaniu przez wszystkie zainteresowane strony, a także zaprojektować ją tak, by przynosiła efekty, a nie tylko zbierała nieaktualne lub cząstkowe dane. Równie istotna będzie jakość i ilość gromadzonych danych. Zasadnicze znaczenie będzie tu miało nieustanne wsparcie dla organów porządku publicznego w państwach członkowskich.

5.7

Oczywiście należy ograniczyć dostęp do tych danych wyłącznie do podmiotów zdecydowanie i trwale zaangażowanych w legalny handel – przypuszczalnie zarejestrowanych w bazie danych. Aby zachować rynek wewnętrzny i zminimalizować koszty, należy, w miarę możliwości, ujednolicić we wszystkich państwach członkowskich wymogi dotyczące przekazywanych danych dla podmiotów gospodarczych, dystrybutorów, przedsiębiorstw handlowych i użytkowników końcowych. Nie powinno to jednak stać w sprzeczności z najważniejszym celem wniosku, a mianowicie zidentyfikowaniem i ograniczeniem nielegalnego rozpowszechniania prekursorów narkotykowych oraz ujęciem zajmujących się nim osób.

14.3.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 76/59

1.1

Zdaniem Komitetu chmura obliczeniowa (CC) oferuje Europie możliwość wzrostu i zwiększenia konkurencyjności, w związku z czym w niniejszej opinii pragnie zaproponować wizję odbiegającą od tej, jaką przedstawiła Komisja Europejska, oraz uzupełniającą ową wizję. Komitet usilnie zachęca Komisję do dokładnego rozważenia niniejszej propozycji oraz do odpowiedniego dostosowania planowanej strategii CC.

1.2

Komitet podziela pogląd Komisji o konieczności szerszego korzystania z CC w Europie z myślą o zwiększeniu elastyczności, efektywności i innowacyjności gospodarki europejskiej. Popiera zatem trzy działania zaproponowane przez Komisję:

1.3

Korzystanie z chmury obliczeniowej wiąże się z koniecznością ochrony obywateli, ich danych i prywatności. Dlatego Komitet zachęca Komisję, by kontynuowała działania w tym zakresie, zwłaszcza poprzez współpracę międzynarodową i wzmocnienie ram prawnych na rzecz:

Komitet przypomina też, że te wysiłki na rzecz ochrony będą miały największą skuteczność w wypadku danych zgromadzonych przez dostawców CC na obszarze europejskim.

1.4

Jednocześnie w uzupełnieniu do ułatwień w korzystaniu z CC, czerpiąc inspirację z sukcesów, jakie w tej dziedzinie odnoszą Stany Zjednoczone, Komitet zaleca, by Komisja Europejska zaangażowała się we wspieranie europejskiej produkcji energii cyfrowej, tzn. w działania na rzecz tworzenia i wzmacniania europejskich dostawców infrastruktury CC (IaaS: (Infrastructure as a Service) oznacza udostępnianie infrastruktury CC).

Cel ten można osiągnąć różnymi sposobami:

Trzeba wykorzystać sprzyjające warunki (wysoki poziom ochrony danych w Europie, wątpliwości użytkowników w związku z odległością od dostawców, potrzeba silnych gwarancji bezpieczeństwa itp.), by umożliwić rozwój europejskich dostawców CC zarówno o charakterze lokalnym, krajowym (chmura krajowa), jak i transgranicznym (konsorcja obejmujące większą liczbę państw członkowskich).

1.5

Przekształcenia związane z „uchmurowieniem” usług informatycznych, utrata miejsc pracy, delokalizacja, wirtualizacja i oddalenie użytkowników od informatyków są zjawiskami na tyle negatywnymi, że nie wolno o nich zapominać. A jednak w komunikacie Komisji w ogóle nie wspomina się o skutkach społecznych.

Tymczasem Komisja, opierając się na analizach zewnętrznego ośrodka badawczego, oznajmiła, że rozwiązania CC miałyby przyczynić się do stworzenia 2,5 mln miejsc pracy. Komitet zastanawia się, czy liczby te nie są przypadkiem nieosiągalne i oderwane od rzeczywistości w branży informatycznej.

1.6

W uzupełnieniu do europejskiego partnerstwa CC Komisja powinna jak najszybciej rozpocząć opracowywanie swego rodzaju strategii „Najpierw chmura” (za przykładem USA lub Nowej Zelandii), która zachęcałaby administrację europejską i państwa członkowskie do korzystania z CC. Jej celem byłoby pokonywanie barier kulturowych i przezwyciężanie indywidualnych obaw, a ponadto oczywiście możliwość czerpania korzyści z większej elastyczności usług, jak również ze znacznego obniżenia kosztów związanych z CC.

Komitet podkreśla oczywiście, że we wspomnianej strategii Komisja powinna przewidywać zabezpieczenia dotyczące korzystania z CC przez organy publiczne i w niektórych newralgicznych sektorach prywatnych, które pozwolą na kontrolowanie czy wręcz zakazanie świadczenia usług hostingowych przez podmioty podlegające ryzykownym przepisom krajowym, takim jak np. ustawa „Patriot Act”, której północnoamerykańscy usługodawcy podlegają nawet wówczas, gdy są zlokalizowane w Europie.

1.7

Zdaniem użytkowników (zarówno indywidualnych, jak i przedsiębiorstw) do najważniejszych trudności i trosk związanych z CC należy zarządzanie konfliktami z dostawcami zlokalizowanymi za granicą.

Zainspirowany handlem elektronicznym, który cechuje się podobnym poziomem globalizacji i umiędzynarodowienia jak CC, Komitet, który wydał opinie na ten temat (1), proponuje, by za możliwe rozwiązanie tego problemu Komisja przyjęła ODR (internetowe rozstrzyganie sporów), które służyłoby rozstrzyganiu – w drodze mediacji – większości konfliktów, a zwłaszcza sporów podlegających właściwości kilku sądów. Mediację tę, przy zachowaniu jej niezależności i bezstronności, można by powierzyć istniejącej lub nowo utworzonej agencji europejskiej. Odpowiadałaby ona za łagodzenie konfliktów i negocjacje między usługodawcami a użytkownikami CC. Ponadto działalność ta umożliwiłaby określenie głównych przyczyn sporów, powtarzających się nieprawidłowości oraz koniecznych korekt praktyki lub przepisów.

1.8

Choć w wielu wystąpieniach (na konferencjach, w prasie itp.) przedstawiciele Komisji potwierdzali gotowość do wspierania wysiłków na rzecz komunikacji, podnoszenia świadomości i szkolenia potencjalnych użytkowników CC, w komunikacie nie proponuje się żadnych konkretnych, skwantyfikowanych rozwiązań.

Komitet oczekuje więc, iż Komisja uzupełni swój komunikat inicjatywami adresowanymi przede wszystkim do użytkowników najmniej zaznajomionych z CC, a mianowicie:

1.9

Komitet proponuje, by Komisja uzupełniła przedstawiony komunikat o opracowanie norm zużycia energii przez zespoły serwerów wyspecjalizowane w CC.

1.10

W odniesieniu do działań, jakie Komisja zamierza podjąć, Komitet sugeruje, by ustalono konkretny harmonogram i by dla każdej przewidywanej dziedziny rozplanować szczegółowo i jednoznacznie terminy i sprawozdania z postępów.

2.1

Dla przypomnienia – pojęcie CC Komisja wyjaśnia w pierwszym zdaniu komunikatu:

Model „chmury obliczeniowej” można w uproszczeniu zdefiniować jako przechowywanie, przetwarzanie i wykorzystanie danych, do których dostęp uzyskuje się przez Internet, na znajdujących się w innej [nieznanej dokładnie] lokalizacji komputerach.

Ze swej strony zaś w 2012 r. Komitet przedstawił opinię, w której koncentruje się wyłącznie na CC (2). Interesujące w tym kontekście są także prace National Institute of Standards and Technology (NIST), Parlamentu Europejskiego oraz Europejskiego Inspektora Ochrony Danych.

Komisja opublikowała dwa dokumenty (przesłany Komitetowi wniosek o opracowanie opinii dotyczy wyłącznie pierwszego z nich):

2.2

Komisja proponuje trzy „działania strategiczne” mające propagować korzystanie z CC w Europie:

3.1

Komitet proponuje nową wizję CC, która opiera się na koncepcji „energii cyfrowej”, jaką coraz częściej stosuje się do opisu mocy obliczeniowej (przechowywanie, przetwarzanie i przesył informacji) udostępnianej przez CC.

Energię cyfrową udostępnia się użytkownikom, przy czym nie muszą oni wiedzieć, w jaki sposób ona powstaje, tzn. nie muszą znać centrum danych, jego lokalizacji, stosowanych technologii itp. Pojawia się również nowa segmentacja rynku – do użytkowników i usługodawców dołączają obecnie wytwórcy energii cyfrowej zdolni do podejmowania ogromnych inwestycji (liczonych w miliardach dolarów) w celu stworzenia centrów CC.

3.2

Energia cyfrowa staje się wyzwaniem gospodarczym i strategicznym podobnie jak inne rodzaje i źródła energii (paliwa kopalne, energia elektryczna itd.).

Kontrola nad tą energią (czy to w zakresie wytwarzania, czy też w kontekście dystrybucji) jest przede wszystkim podstawą potencjału wzrostu i tworzenia miejsc pracy, o którym mowa w agendzie cyfrowej. Ponadto aktywna rola w dziedzinie produkcji energii cyfrowej niezbędna jest do zapewnienia Europie i jej państwom członkowskim strategicznej niezależności i samowystarczalności (przynajmniej częściowej).

3.3

Rozwój CC w Europie wymaga opanowania całego łańcucha wartości energii cyfrowej (użytkowanie, usługi i produkcja), co zostało przedstawione w poniższej tabeli:

Ostatnie dziesięciolecia wyraźnie pokazały, jak wielkie znaczenie ma zależność państw członkowskich czy wręcz całej Europy od różnych źródeł energii: ropy naftowej, gazu, elektryczności itp. Jeśli w przyszłości przechowywanie danych europejskich obywateli, przedsiębiorstw i organów publicznych, administrowanie nimi i kontrola nad nimi miałyby pozostawać w rękach pozaeuropejskich usługodawców w dziedzinie CC, należałoby zastanowić się nad skutkami takiej zależności, takimi jak:

3.4

Tymczasem Europa już teraz w znacznym stopniu zależy od pozaeuropejskich dostawców sprzętu, oprogramowania i sieci informatycznych. Gwiazdy spośród serwisów społecznościowych pochodzą z USA. Najpopularniejsze wyszukiwarki kontrolowane są przez firmy z siedzibą bądź w USA, bądź też w Chinach. Rozwój oprogramowania w coraz większym stopniu zlecany jest Indiom lub innym krajom o niskich kosztach.

Obecnie produkcja energii cyfrowej na poziomie ogólnoświatowym pozostaje niemal w całości w rękach oligopolu. Największym operatorem europejskim – według niektórych analiz – jest OVH (akronim od francuskiego zdania „On Vous Héberge” – www.ovh.com), która to firma nie cieszy się na świecie aż taką renomą ani wpływami. Pewne inicjatywy w tym zakresie podjęli operatorzy telekomunikacyjni, tacy jak T-Systems, Telefonica Digital, Cloud Sigma, Numergy/SFR czy Cloudwatt/Orange, nie są oni jednak w stanie rywalizować z takimi liderami rynkowymi, jak Amazon, Microsoft czy Google.

3.5

Aktualnie, choć w przepisach obowiązujących w poszczególnych państwach członkowskich występują pewne różnice, uregulowania te pozostają bliskie dokumentom, standardom i dyrektywom europejskim, co jest źródłem niekiedy uzasadnionych obaw użytkowników w związku z możliwością delokalizacji danych poza granice Europy, a w konsekwencji ewentualnymi trudnościami i blokadami sądowymi w wypadku sporu.

Ponadto największe obawy użytkowników budzi ustawa „Patriot Act”. Przepisy przyjęte w kontekście walki z terroryzmem (po zamachach na wieże WTC) pozwalają rządowi USA lub sędziemu federalnemu na dostęp do wszelkich danych bez względu na przynależność państwową ich właściciela do USA czy też innego państwa, a jedynym wymaganym warunkiem jest przechowywanie owych danych (hosting) i administrowanie nimi przez przedsiębiorstwo amerykańskie, nawet jeśli same dane przechowywane są w ośrodku zlokalizowanym w Europie. Nade wszystko zaś o ujawnieniu danych przechowywanych przez usługodawcę świadczącego usługi hostingu nie wolno jest powiadomić właściciela tych danych.

3.6

Z gospodarczego punktu widzenia, zdaniem Komisji Europejskiej w ciągu najbliższych ośmiu lat sektor CC miałby umożliwić utworzenie w Europie 2,5 mln miejsc pracy i co roku przysparzać Unii Europejskiej przyrost PKB rzędu 160 mld EUR (około 1 %).

Komitet ma wątpliwości co do trafności owych wyliczeń. Z przeprowadzonej w terenie dogłębnej analizy skutków CC wynikają raczej następujące wnioski:

Tymczasem w komunikacie nie wspomina się wyżej wymienionych skutków społecznych ani się ich nie uwzględnia. Nie odniesiono się w nim także do przekształceń związanych z „uchmurowieniem” usług informatycznych, utraty miejsc pracy, delokalizacji, wirtualizacji i problemu oddalenia użytkowników od informatyków.

3.7

Zwykłe użytkowanie CC pozwala już na oszczędności w zużyciu energii przez sprzęt informatyczny. Równolegle, najwięksi usługodawcy CC (przechowywanie danych i związane z tym usługi) dysponują zespołami serwerów, z których większość korzysta z procesorów cechujących się zużyciem jednostkowym rzędu 100 W/h, a które mogłoby zostać w perspektywie krótko- lub średnioterminowej obniżone do jednej dziesiątej tej wielkości. Niektórzy producenci mikroprocesorów oferują tanie jednostki centralne wytwarzające mniej ciepła (stanowiącego prawdziwy problem w kontekście klimatyzowania serwerowni) i zużywające mniej energii.

4.1

Komisja skupia się przede wszystkim na chmurze publicznej i nie zajmuje się rynkiem chmury prywatnej. Podejście to jest jednak uważane za wiarygodne i niekiedy niezbędne w przypadku kluczowych danych przed przejściem na korzystanie z chmury całkowicie publicznej.

Warto zauważyć, że przez chmurę publiczną należy rozumieć „chmurę dostępną publicznie”, a nie „chmurę dla usług publicznych”.

4.2

We wstępie wspomniano, że technologia CC może nieść ze sobą dodatkowe ryzyko, co niekoniecznie jest zgodne z prawdą; w rzeczywistości niesie ona pewne nowe rodzaje zagrożeń, lecz likwiduje inne.

4.3

Niektóre angielskie terminy, takie jak „cloud-friendly” czy „cloud-active” trudno przetłumaczyć na inne języki; w niektórych przypadkach w komunikacie zupełnie wypaczono przesłanie wersji oryginalnej.

Przykładowo w punkcie 3.1 i 3.2 wyrażenia „cloud-friendly” i „cloud-active” przetłumaczono (w niektórych językach) tak samo, mimo że wiążą się one z różnymi celami.

5.1

Propozycje Komisji dotyczące zwiększenia wykorzystania CC mają następujące cele:

Wszystkie te propozycje są konkretne, realistyczne i konieczne, a zatem Komitet je w pełni popiera. Zwraca jednak uwagę na fakt, że dwie pierwsze propozycje nie dotyczą trudności typowych dla Europy. Komitet oczekiwałby więc, że Komisja zajmie się w swoim komunikacie przede wszystkim trudnościami specyficznymi dla Europy.

5.2

Komitet nadal popiera podstawowe cele agendy cyfrowej, a w szczególności:

5.3

Jeżeli chodzi o zwiększenie „wykorzystania” CC, w punkcie 3.1. wspomina się w dwóch miejscach o angielskim pojęciu „cloud-friendly” jako zamierzonym celu. Jednak komisarz odpowiedzialna za agendę cyfrową w wielu wystąpieniach na temat przetwarzania w chmurze opowiada się za celem zwiększenia aktywności Europy w dziedzinie chmury obliczeniowej („cloud-active”).

Wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej Neelie KROES wskazała w Davos (27 stycznia 2011 r.): „I want to make Europe not just «cloud-friendly» but «cloud-active»” i oficjalnie poinformowała o komunikacie w artykule na swoim blogu pt. „Making Europe cloud active” (27 września 2012 r.). W wystąpieniach tych poziom rozwoju CC jest więc zakrojony bardziej ambitnie niż tylko „cloud-friendly”.

Komitet jest więc zaskoczony rozdźwiękiem między celami słusznie promowanymi przez wiceprzewodniczącą Komisji a działaniami w tym zakresie zaproponowanymi w komunikacie. Ponadto przypomina, że w swojej wcześniejszej opinii (5) zachęcał Komisję do przyjęcia dla Europy bardziej ambitnego podejścia niż „cloud-active”, proponując podejście „cloud-productive”.

5.4

W komunikacie nie proponuje się stworzenia podmiotu europejskiego – „europejskiej superchmury” – do produkcji energii cyfrowej. Zważywszy na zadania DG Connect i trudności z utworzeniem takiego „giganta”, Komitet rozumie i popiera to stanowisko. Poszczególne podmioty w tym sektorze, z którymi Komitet miał kontakt (operatorzy telekomunikacyjni, producenci oprogramowania, integratorzy systemów informatycznych), również jednomyślnie opowiadają się za tym stanowiskiem.

Należy znaleźć odpowiedni europejski złoty środek między nierealistycznym „gigantem europejskim” a mikrochmurami europejskimi ograniczonymi do rynków niszowych w obliczu siły marketingowej, handlowej i finansowej podmiotów globalnych i pozaeuropejskich.

Propozycja Komisji ma na celu wyłonienie i wzmocnienie głównych podmiotów europejskich odpowiedzialnych za wielkie centra CC – przyszły europejski przemysł cyfrowy! Podmioty te mogą być lokalne, krajowe (chmura krajowa) lub transgraniczne (konsorcja obejmujące większą liczbę państw członkowskich).

5.5

Komitet zwraca również uwagę, że mimo wielkości nieporównywalnej z liderami na rynku, europejskie podmioty zajmujące się przetwarzaniem w chmurze dysponują kilkoma źródłami przewagi konkurencyjnej:

Jednak warunki sprzyjające powstawaniu podmiotów europejskich nie będą trwały wiecznie. Ważne i pilne jest więc, by Komisja podjęła działania sprzyjające ich powstawaniu w tym jeszcze korzystnym okresie.

5.6

W punkcie 2 komunikatu wskazano, że „indywidualne wysiłki na szczeblu krajowym dają niewielkie szanse na osiągnięcie optymalnej efektywności kosztowej”. Komitet zachęca Komisję, by zrewidowała swoje stanowisko wobec rozwiązania, jakim jest chmura krajowa.

Po pierwsze w żadnym miejscu w komunikacie lub w ocenie skutków stanowisko to nie jest poparte faktami, co jest tym dziwniejsze z uwagi na jego zdecydowany charakter.

Po drugie, w obliczu braku alternatywnych rozwiązań, których również nie zaproponowano w komunikacie, krytyka krajowych lub lokalnych rozwiązań CC jest surowa i może stanąć na przeszkodzie poszukiwaniu wiarygodnego rozwiązania na rzecz stworzenia solidnej, zrównoważonej i konkurencyjnej oferty CC, która mogłaby się oprzeć gigantom z innych obszarów geograficznych (Indie, Chiny czy USA).

5.7

Proponowane podejście, oparte na europejskim partnerstwie na rzecz chmur obliczeniowych, za bardzo skupia się na sektorze usług publicznych, dążąc do (zob. punkt 3.5) „promowania wiodącej roli sektora publicznego”.

Komitet uznaje i popiera stanowisko Komisji w kwestii znaczenia usług publicznych w ramach modeli społeczno-gospodarczych w Europie. Mają one więc do odegrania rolę w rozwoju CC.

Jednakże Komitet z trudem może sobie wyobrazić, by w kontekście powszechnych ograniczeń budżetowych europejskie usługi publiczne mogły być motorem innowacji w zakresie CC. Przypomina ponadto, że najbardziej spektakularne sukcesy europejskie odnotowano w sektorze prywatnym (np. telefonia komórkowa, karty chipowe) lub w sektorze prywatnym ze wsparciem sektora publicznego (np. Airbus, Ariane Espace itp.).

Komitet zaleca, by Komisja wypowiedziała się szerzej na temat „wiodącej roli” przewidzianej w ramach tego partnerstwa.

5.8

Podejście zaproponowane przez Komisję wpisuje się w model odgórny, tzn. ułatwianie wykorzystania w celu wspierania pojawiania się usług i w miarę możliwości produkcji energii cyfrowej.

Komitet poparłby takie stopniowe rozszerzanie odpowiedzialności oparte na popycie, gdyby chodziło tu o środowisko bez dominujących podmiotów lub charakteryzujące się równowagą między podmiotami europejskimi i pozaeuropejskimi. Niestety takie środowisko już nie istnieje, główne podmioty w dziedzinie CC pochodzą spoza Europy i zajmują pozycję oligopolistyczną. Rozwój wykorzystania CC mógłby więc przynieść skutki odwrotne do zamierzonych i jeszcze bardziej wzmocnić pozycję tych liderów.

Nie sprzeciwiając się temu rozwojowi, Komitet nalega, by Komisja przewidziała „zabezpieczenia”, które zagwarantują podmiotom europejskim korzyści z jej działań oraz pozwolą im stawić czoła dominującej pozycji podmiotów pozaeuropejskich.

5.9

Jednocześnie w uzupełnieniu do opisanego wcześniej podejścia odgórnego, Komitet pragnie zachęcić Komisję do zaproponowania konkretnych działań wpisujących się wyraźnie w podejście oddolne. Chodzi tu o zachęcanie do ustanawiania producentów CC na szczeblu regionalnym, krajowym bądź transgranicznym, aby następnie sprzyjać rozwojowi usług i wykorzystania CC.

Inne sektory, takie jak motoryzacja czy telefonia komórkowa, wykazały, w jakim stopniu siła i potęga produkcji przemysłowej w Europie mogą stymulować wyższe poziomy (usługi i zastosowania). Zachęty przewidziane dla wspomnianych sektorów można by ponownie wykorzystać w odniesieniu do produkcji energii cyfrowej.

Innym przykładem, który warto uwzględnić, są Stany Zjednoczone. Rozwój CC w tym kraju od początku opierał się na podejściu oddolnym, a jego sukcesy są powszechnie znane.

Komitet zwraca więc uwagę na ów przykład pomyślnego rozwoju CC na wielką skalę i zachęca Komisję, by czerpała z niego inspirację i przyczyniła się do podobnego sukcesu w Europie.

5.10

Komisja, podobnie jak pozostałe instytucje europejskie, szeroko korzysta z technologii informatycznych. Jednak jak dotąd opracowywane rozwiązania bardzo rzadko opierają się na CC. Tymczasem w USA przyjęto ustawę „Cloud First Act”, która zobowiązuje odnośne organy administracji do przyjmowania w pierwszej kolejności podejścia opartego na CC.

Powołując się na ten sukces, Komitet proponuje, by Komisja zobowiązała się, wraz z innymi instytucjami, do przyjęcia strategii „Najpierw chmura” („Cloud First”), co umożliwi rozwój europejskiego ekosystemu CC i znaczne ograniczy budżety operacyjne.

5.11

W przeszłości Komisja opracowała i wdrożyła działania w terenie, takie jak „łączność szerokopasmowa” i „modernizacja informatyczna”. W szczególności chodziło tu o:

Z uwagi na sukces tych wcześniejszych programów Komitet zachęca Komisję, by zaplanowała i przewidziała finansowanie dla podobnego programu poświęconego CC.

EKES zaleca, by zabezpieczone rejestry instytucjonalne w uregulowany sposób były włączane stopniowo, ale tak szybko jak to możliwe, do ekosystemu CC. Pozwoliłoby to obywatelom na łatwiejsze zarządzanie tymi ważnymi dla bezpieczeństwa danymi (na mocy przepisów prawa europejskiego lub krajowego) i umożliwiłoby zwiększenie zaufania do CC.

5.12

Komisja proponuje szereg działań na rzecz rozwoju CC. W komunikacie nie przedstawiono jednak konkretnego i ścisłego harmonogramu ich realizacji.

Komitet zachęca Komisję do jak najszybszego opublikowania takiego harmonogramu. Zmiany technologiczne w dziedzinie CC zachodzą szybko, dlatego też pilną i istotną kwestią jest zapewnienie wszystkim podmiotom możliwości uzgodnienia i dostosowania własnych strategii do działań podejmowanych przez Komisję.

14.3.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 76/66

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) uważa, że cele UE leżące u podstaw odnowionego Partnerstwa na rzecz rozwoju między UE a regionem Pacyfiku są ambitne i mają szeroki zakres, jednak ma poważne wątpliwości co do zasad ich realizacji, które dotyczą głównie ochrony środowiska naturalnego i zachowania różnorodności biologicznej w regionie. Zgadza się z koniecznością działania w synergii z innymi organizacjami w odniesieniu do skutków zmiany klimatu, która wywiera ogólny wpływ na wszystkie krajowe i wielostronne strategie polityczne rozwoju oraz powoduje reperkusje o charakterze nie tylko gospodarczym, ale także społecznym. Ponadto kwestie związane ze skutkami zmiany klimatu powinny zostać ujęte w ramach wszechstronnej polityki ochrony środowiska w regionie w taki sposób, że będą ukierunkowywały spójne zachowania i działania.

1.2

EKES uważa jednak, że dla zrealizowania tego celu w zainteresowanych krajach należy wprowadzić zintegrowane działania na rzecz zrównoważonego rozwoju po to, by można było zmaksymalizować efekty pomocy i wykorzystać w sposób synergiczny wszystkie działania angażując przy tym aktywnie także podmioty lokalne i stosując planowanie w średnim i długim okresie.

1.3

EKES uważa, że w komunikacie powinno się zaznaczyć, że pełne korzystanie z praw i stabilna demokracja są niezbędne dla rozwoju gospodarczego kraju. Niestety, sytuacja na Fidżi, gdzie dyktatura w dalszym ciągu pozbawia obywateli ich podstawowych praw, została potraktowana bardzo ogólnikowo, natomiast zasługuje ona na zajęcie przez Europę bardziej zdecydowanego i spójnego stanowiska.

1.4

Należy wykorzystać możliwość zdefiniowania odnowionego partnerstwa na rzecz rozwoju do określenia zasad i warunków wstępnych, które powinny służyć jako wytyczne UE dla wszystkich krajów będących beneficjentami pomocy UE, w oparciu o pełne wdrożenie zapisów Porozumienia z Kotonu. Ponadto we wszystkich krajach należy zagwarantować skuteczne praktykowanie demokracji poprzez pełne realizowanie praw podstawowych i pracowniczych oraz uczestnictwo w procesach demokratycznych.

1.5

We wszystkich krajach regionu szczególną uwagę należy poświęcić dramatycznej i niepokojącej sytuacji kobiet, które pozbawione są najbardziej podstawowych praw. Ochrona kobiet i ich prawa powinny odgrywać znaczącą rolę we wszystkich sprawach związanych z relacjami między UE a krajami regionu Pacyfiku. EKES i jego partnerzy są zaniepokojeni wysokim poziomem przemocy ze względu na płeć oraz niskim poziomem uczestnictwa kobiet w procesach podejmowania decyzji i ich obecności na wysokich stanowiskach. Te kwestie powinny znaleźć wyraźniejsze odzwierciedlenie w dokumentach i przyszłych działaniach Komisji Europejskiej.

1.6

EKES nadal uważa, iż podstawowym wyznacznikiem w tym regionie i w innych regionach zainteresowanych podpisaniem umów z UE jest umacnianie się pozycji partnerów społecznych i ogólnie społeczeństwa obywatelskiego. Z tego właśnie powodu zasadnicze znaczenie ma propagowanie i stosowanie środków pozwalających na realizację tego celu w praktyce. Mając pełną świadomość trudności związanych z położeniem geograficznym regionu, które ograniczają także strukturalne relacje dwustronne, EKES uważa, że szczególnie przydatne byłoby utworzenie sieci i wspólnego komitetu na szczeblu lokalnym i krajowym oraz, najlepiej, na szczeblu całego regionu. Te instrumenty uczestnictwa powinny ułatwić zaangażowanie partnerów społecznych i społeczeństwa obywatelskiego we wszystkie etapy formułowania, realizowania i monitorowania tych porozumień. Powinno to stać się nadrzędną zasadą. Cenna byłaby inicjatywa sprzyjająca powołaniu do życia autentycznej rady społeczno-gospodarczej w regionie, także w celu promowania wzmocnionego dialogu społecznego i obywatelskiego oraz skuteczniejszej budowy potencjału wszystkich podmiotów lokalnych poprzez odpowiednie finansowanie.

1.7

Priorytetem dla EKES-u jest koordynacja różnych działań UE przez dyrekcje generalne Komisji zajmujące się tymi programami oraz Europejską Służbę Działań Zewnętrznych (ESDZ), a także zaangażowanie WTO w tym regionie. Koordynacja jest niezbędna ze względu na niewielki zasięg administracji publicznej w zainteresowanych krajach. Podejście to mogłoby stanowić okazję do podjęcia zdecydowanych działań ESDZ w nadziei na bardziej stanowcze posunięcia w ramach polityki zagranicznej UE w oparciu o lepszą koordynację pomiędzy państwami członkowskimi.

1.8

W komunikacie Komisji Europejskiej położono silny nacisk na kwestię klimatu. EKES zwraca jednak uwagę, że do rozwiązania problemów związanych z klimatem konieczny jest rozwój gospodarczy. Mając na uwadze zapewnienie trwałego, zintegrowanego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu i rozwojowi regionu, EKES uważa, że kluczowe znaczenie ma zagwarantowanie spójności pomiędzy rozwojem a działaniami w zakresie ochrony środowiska oraz działaniami w innych sektorach, jak np. handel, rybołówstwo, rolnictwo, bezpieczeństwo żywności, badania i wsparcie dla praw człowieka i demokracji. Kryteria udzielania pomocy muszą opierać się na jasno określonych i z góry przyjętych przesłankach, uwzględniających w późniejszych fazach monitorowanie programów i koordynację działań różnych darczyńców.

1.9

EKES zgadza się, że należy rozróżniać działania w zależności od tego, czy dotyczą one krajów ACP czy też terytoriów zamorskich, a także od różnych sytuacji instytucjonalnych i rozwoju poszczególnych krajów w celu optymalizacji możliwości integracji regionalnej. Należy także ocenić sytuację terytoriów zamorskich, których rozwój jest bardziej zaawansowany w porównaniu z innymi krajami i które to terytoria otrzymują już środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju oraz korzystają z pomocy dwustronnej. Działania takie powinny być skoordynowane z programami przeznaczonymi dla innych krajów w regionie. Omawiane terytoria powinny stanowić ważny punkt odniesienia dla upowszechniania praw, wartości i dobrych praktyk w polityce UE skoncentrowanej na wzroście sprzyjającym włączeniu społecznemu.

1.10

Gdy chodzi o umowy handlowe, wskazane byłoby, w świetle obecnych trudności, dążyć do zawarcia porozumienia regionalnego wykraczającego poza umowy dwustronne, mając jednak na uwadze fakt, iż z wyjątkiem sektora rybołówstwa, w kategoriach wymiany handlowej mamy tu do czynienia z niewielkimi gospodarkami.

1.11

Ponadto EKES uważa, że UE powinna uważnie śledzić negocjacje prowadzone w odpowiedniej komisji ONZ w sprawie praw morskich związanych z szelfem kontynentalnym, zwłaszcza jeśli chodzi o region będący przedmiotem niniejszej opinii.

2.1

Jak już zauważono, UE zawarła różne partnerstwa z regionem Pacyfiku. Odnowione partnerstwo obejmuje 15 niezależnych państw wyspiarskich (1), 4 kraje i terytoria zamorskie (KTZ) (2), Forum Wysp Pacyfiku oraz Australię i Nową Zelandię, które są kluczowymi członkami Forum, a zarazem partnerami postępującymi według podobnych zasad. W nawiązaniu do strategii z 2006 r., celem partnerstwa jest zarówno wzmocnienie roli, jaką UE odgrywa w regionie z uwagi na fakt, że jest w nim drugim po Australii największym darczyńcą, jak i wniesienie wkładu w rozwój gospodarczy i społeczny całego regionu, w uznaniu potrzeby zapewnienia pełnego poszanowania praw oraz wzmocnienia instytucji demokratycznych.

2.2

W oparciu o Porozumienie z Kotonu (UE-AKP), UE w omawianym komunikacie planuje skoncentrować swoje działania w regionie Pacyfiku na kilku podstawowych celach zgodnie z własnym Programem działań na rzecz zmian (3):

Unia Europejska, uważana przez partnerów lokalnych za lidera w walce ze zmianą klimatu i jej skutkami, zamierza wzmocnić w odpowiedzialny sposób swoją obecność w regionie.

2.3

Większość krajów i terytoriów wysp Pacyfiku stanowi niewielki obszar pod względem liczby mieszkańców, ale znaczący pod względem powierzchni i różnorodności, co jest przyczyną wielu problemów wynikających z położenia geograficznego. Obszary te tworzą niestabilną i delikatną całość, połączoną m.in. ekosystemem morskim, która posiada niepowtarzalną wartość zasługującą na uwagę i ochronę.

2.4

Nie chodzi tu o cel łatwy do zrealizowania, nie tylko z powodów podanych w komunikacie, lecz także z uwagi na ograniczenia nałożone na politykę zewnętrzną UE w następstwie kryzysu gospodarczego, co może mieć wpływ na przyszłe Porozumienie z Kotonu po 2020 r. Jednakże z uwagi na swoje położenie (bliskość państw takich jak Chiny i Japonia) kraje te mają znaczenie strategiczne dla UE. Bardzo przydatne byłoby w tym kontekście zwiększenie zaangażowania w kraje i terytoria zamorskie oraz lepsze wykorzystanie ich potencjału w celu rozpowszechniania strategii politycznych UE oraz wdrażania programów i kultury prawnej UE. Na pewno przyniosłoby to korzyści obu stronom.

3.1

Zwraca się uwagę na wpływ zmiany klimatu i poważne konsekwencje tego zjawiska w całym regionie, gdy chodzi zarówno o stabilność ekosystemu, nawet w stopniu zagrażającym jego istnieniu, jak i ryzyko wynikające z narastających dysproporcji w zrównoważonym wzroście zaangażowanych krajów, nie tylko ze ściśle gospodarczego lub budżetowego punktu widzenia, lecz także z perspektywy politycznej i społecznej, z czym związany jest mnożnikowy efekt zagrożeń, który ogranicza nawet realizację milenijnych celów rozwoju.

3.2

Zwraca się uwagę na potrzebę zintegrowanych działań różnych międzynarodowych podmiotów świadczących pomoc zarówno dwustronną, jak i wielostronną, która jest obecnie zbyt rozproszona, aby mogła być w pełni skuteczna. Należy usprawnić stosowane instrumenty finansowe i zwiększyć wpływ samej pomocy.

3.3

Konieczna jest koordynacja działań z instytucjami międzynarodowymi. Komunikat Komisji odnosi się przede wszystkim do ONZ w kontekście skutków zmiany klimatu.

3.4

Zwraca się uwagę na współpracę regionalną i potrzebę rozwinięcia (jeśli nie opracowania od początku) programów sektorowych i planów rozwoju, wspieranych przez organizacje regionalne, w celu ułatwienia podejścia zintegrowanego do pomocy i zarządzania nią w uzupełnieniu regionalnych strategii rozwoju.

3.5

Dialog z lokalnymi instytucjami jest niezbędny dla określenia programów pomocy i dla rozłożenia odpowiedzialności za ich realizację.

3.6

Zwraca się uwagę na konieczność poprawy skuteczności działań, z położeniem szczególnego nacisku na potrzebę opracowania wraz z krajami korzystającymi ze wsparcia wspólnych mechanizmów monitorowania, zarządzania i realizacji. Potrzebne są bardziej szczegółowe informacje na ten temat.

3.7

Potrzebna jest analiza metod przyznawania pomocy przez darczyńców dwustronnych i wielostronnych, z podkreśleniem konieczności dostosowania metod przyznawania pomocy w sposób uwzględniający trudności, jakie napotykają małe organy administracji krajów i terytoriów wysp Pacyfiku. Należy przy tym zwrócić uwagę na problemy krajów korzystających ze wsparcia przy włączaniu pomocy do krajowych programów rozwoju, zakładających ukierunkowane działania na rzecz poprawy budowania potencjału („capacity building”) instytucji krajowych.

3.8

Wyraża się zaniepokojenie przypadkami naruszeń praw człowieka na Fidżi, które Komisja zamierza monitorować, jednakże bez konkretnego wskazywania jakichkolwiek dodatkowych warunków wstępnych przyznawania pomocy.

4.1

Komunikat Komisji jest zasadniczo niejasny co do sposobu, w jaki UE zamierza określać i rozwijać działania wykraczające poza cele krótkoterminowe (ważne, ale częściowe), o ile zamierzamy wpływać w przyszłości na rozwój zrównoważony regionu. Chodzi tu o wyjątkowy i rozległy region z wielką liczbą małych lub bardzo małych krajów w kategoriach liczby ludności, które jednak zajmują znaczący obszar pod względem geograficznym. Kraje te reprezentują rożne podejścia i różne rozumienie potrzeby środków, których celem jest rozwój zrównoważony w długim okresie oraz inne rozumienie zasad, które powinno się stosować na szczeblu krajowym oraz na wodach terytorialnych i międzynarodowych, które wyznaczają granice pomiędzy tymi krajami.

4.2

EKES uważa, że niezbędne jest zintegrowane, długookresowe podejście, uwzględniające wspólną odpowiedzialność wszystkich podmiotów działających w tym obszarze, niezależnie od tego, czy są to instytucje międzynarodowe, inne kraje, czy też podmioty lokalne. Propozycja Komisji dotycząca partnerstwa musi uwzględniać negocjacje w sprawie przeglądu nowego budżetu wspólnotowego, nowe priorytety, które zostaną wskazane w milenijnych celach rozwoju po 2015 r. oraz proces, który zostanie uruchomiony w związku z nowymi negocjacjami w sprawie Porozumienia z Kotonu.

4.3

W przytoczonych celach powinno się poświecić więcej uwagi zintegrowanemu rozwojowi w regionie Pacyfiku, polityce rozwoju i sektorom objętym działaniami. Przykładowo o rolnictwie i bezpieczeństwie żywności mówi się tylko w kontekście zmian klimatycznych w regionie. Rolnictwo jest podstawą żywotności obszarów wiejskich. Jakkolwiek rolnictwo ogranicza się głównie do upraw na potrzeby własne – jedynie trzcina cukrowa i olej palmowy są eksportowane na większą skalę – istnieje problem zarządzania zasobami naturalnymi i wykorzystywania ziemi uprawnej w sposób zgodny z rozwojem zrównoważonym. Komitet zwraca uwagę, że wskutek europejskiej reformy polityki cukrowej w 2006 r. niektóre kraje utraciły swoją uprzywilejowaną pozycję, a co za tym idzie także miejsca pracy.

4.4

Komisja Europejska kładzie nacisk głównie na zagrożenia związane ze zmianą klimatu, czyli na kwestię kluczową dla przetrwania pewnych krajów i ekosystemu (rosnący poziom wód, wylesienie, zasolenie warstw wodonośnych, wzrost temperatury morza, itp.). Dlatego też Komisja proponuje przydzielenie środków przede wszystkim w tej właśnie dziedzinie. Powinno się wzmocnić zintegrowane i spójne programy rozwoju zrównoważonego i wzrostu, natomiast zobowiązania powinny zostać określone przez kraje otrzymujące pomoc. W tym celu pożądane byłoby także zaangażowanie sektora prywatnego, w szczególności MŚP.

4.5

EKES wskazuje, że potrzebne jest zintegrowane podejście strategiczne do kwestii pomocy, zaś komunikat jest dobrym początkiem. Powinno się zachęcać dyrekcje generalne Komisji, mianowicie DG DEVCO, DG ds. Gospodarki Morskiej i Rybołówstwa, DG Trade, DG SANCO, DG RTD oraz ESDZ do skuteczniejszej koordynacji wspólnych działań (4), gdyż pozwoli to na poprawę spójności polityki UE.

4.6

W szczególności sektor rybołówstwa, który ma zasadnicze znaczenie dla wszystkich krajów regionu Pacyfiku, ale także dla UE z uwagi na wysoki poziom wywozu (zwłaszcza tuńczyka) do krajów Unii, powinien być traktowany ze szczególną uwagą, gdy chodzi o stosowane działania, z uwagi na konieczność utrzymania produkcji i ekosystemu w stanie zrównoważonym oraz potrzebę zapobiegania nadmiernym połowom zagrażającym przyszłości sektora rybołówstwa. EKES ocenia pozytywnie działania podjęte przez Unię w walce z nielegalnymi połowami, polegające na stosowaniu przepisów UE mających na celu zniechęcanie do nielegalnych połowów (które nie zostały zgłoszone i nie są uregulowane przepisami [tzw. INN]), zapobieganie im oraz ich wyeliminowanie. Na podstawie tych właśnie regulacji Komisja poinformowała dwa kraje (Vanuatu i Fidżi) o możliwości uznania ich za kraje niewspółpracujące w walce z nielegalnymi połowami, które nie zostały zgłoszone i nie są uregulowane przepisami.

4.6.1

Z tych względów UE powinna utrzymywać preferencyjne systemy handlowe z AKP, tak jak to miało ostatnio miejsce w przypadku kilku krajów regionu (5), nawet jeśli w przypadku UE należy uwzględnić niebezpieczeństwo zakłócenia konkurencji w stosunku do innych podmiotów sektora.

4.6.2

EKES zdaje sobie sprawę z obiektywnych trudności występujących w omawianym sektorze, pozytywnie ocenia trzy porozumienia o partnerstwie podpisane z Kiribati, Wyspami Salomona i Sfederowanymi Stanami Mikronezji, lecz ma nadzieję, że zostanie zawarta kompleksowa umowa ze wszystkimi zainteresowanymi krajami w sprawie reguł mających zastosowanie na wodach terytorialnych i międzynarodowych w tym regionie.