13.7.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 161/1

1.1

Komitet odpowiada na pismo wiceprzewodniczącej Komisji Europejskiej Margot Wallström, przedstawiając niniejszą opinię rozpoznawczą, uwzględniającą opinie sporządzone w ciągu ostatnich lat, które łączą w sobie refleksje, analizy i propozycje opracowane przez Komitet na te tematy.

1.2

Komitet uważa, że należy realizować cele lizbońskie w zakresie polityki demograficznej, dlatego też, ze względu na szybkie przemiany demograficzne na rynku pracy, pilnie potrzebne są środki rozwiązujące związane z tym problemy:

1.3

Należy zniechęcić do usuwania z miejsc pracy starszych pracowników i zwrócić większą uwagę na ich włączenie do cyklu produkcyjnego.

1.4

Miejsce pracy powinno odpowiadać wykształceniu i doświadczeniu zawodowemu, bez jakiejkolwiek dyskryminacji pokoleniowej. Z tego względu Komitet wzywa wszystkie państwa członkowskie do jak najszybszego transponowania i wprowadzenia w życie dyrektywy w sprawie równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (2000/78/WE).

1.5

Lepsza organizacja pracy wymaga oceny rodzaju wykonywanej pracy (praca niebezpieczna, uciążliwa lub monotonna).

1.6

Programy uczenia się przez całe życie są kluczem do lepszego wykorzystania pracowników po 50. roku życia, zarówno w ramach przedsiębiorstwa, jak i poza nim. Z tego względu należy rozpowszechniać i monitorować sprawdzone wzorce, tak jak przewidują roczne sprawozdania monitorujące, składane przez europejskich partnerów społecznych.

1.7

Polityka na rzecz wysokiej jakości zatrudnienia powinna ukierunkowywać i kształtować pokolenia obywateli przez cały czas trwania ich kariery. Pociąga to za sobą działania ze strony partnerów społecznych oraz wszystkich zainteresowanych podmiotów gospodarczych i społecznych na szczeblu lokalnym, krajowym i europejskim.

1.8

Badania naukowe i innowacje są podstawową inwestycją zarówno dla dzisiejszych obywateli europejskich, jak i przyszłych pokoleń. Należy zatem nakłaniać ludzi młodych do studiowania nauk ścisłych i tworzyć odpowiadające temu warunki zatrudnienia w dziedzinie technologii i badań naukowych.

Unia Europejska musi pokonać różnicę dzielącą ją od innych krajów, takich jak Chiny i Indie, które w ostatnich latach poczyniły w tych sektorach gigantyczne postępy.

1.9

Inwestowanie w obszary znajdujące się w gorszym położeniu przyczynia się do tego, że ludzie młodzi ich nie opuszczają, lecz stają się instrumentem ich rozwoju i rewitalizacji.

1.10

Analiza podjęta w ramach roku 2007, poświęconego równym szansom, powinna skoncentrować się na pogodzeniu życia prywatnego i zawodowego, tak by decyzja o macierzyństwie i ojcostwie nie była uwarunkowana brakiem stabilności i środków finansowych oraz pozostawieniem rodziny samej sobie w ponoszeniu kosztów — nie tylko ekonomicznych — narodzin dziecka.

1.11

Komitet uważa, że należy zachęcić do stosowania istotnych dyrektyw, takich jak dyrektywa w sprawie urlopów rodzicielskich, zagwarantować usługi przeznaczone dla małych dzieci oraz opiekę i pomoc dla osób starszych; jest ponadto przekonany, że trzeba szybko usunąć różnicę w wynagrodzeniu między kobietami a mężczyznami, jak też zwalczyć niepewność i niestabilność zatrudnienia, które są powodem ubóstwa wielu Europejek. Konieczne jest również rozwinięcie zachęt, które skłaniałyby mężczyzn do większego dzielenia się obowiązkami domowymi. Przyrost naturalny i zatrudnienie kobiet nie powinny się wzajemnie wykluczać. Dlatego należy przyjąć wszelkie instrumenty pozwalające matkom pogodzić opiekę nad dziećmi z pracą zawodową.

1.12

Także w przedsiębiorstwach należy przyjąć środki gwarantujące kobietom możliwość dostępu do stanowisk kierowniczych.

1.13

Jednym z rozwiązań koniecznych do tego, by sprostać wyzwaniom starzenia się ludności, jest imigracja. Spójne działania polityczne na rzecz integracji i zatrudnienia mogą być siłą napędową wzrostu i rozwoju. Należy w tym celu optymalnie wykorzystać umiejętności, doświadczenie zawodowe i kwalifikacje imigrantów.

1.14

Trwałość systemów opieki społecznej należy zagwarantować za pomocą wielu środków, które nie wpływałyby niekorzystnie na ostateczny cel zdefiniowany w traktatach UE (art. 2). Jest zatem konieczne, by z jednej strony zagwarantować trwałość europejskiego modelu społecznego, a z drugiej strony — dążyć do właściwych dla niego celów powszechności i równości.

1.15

Usługi socjalne użyteczności publicznej powinny zostać zagwarantowane i utrzymywane ze względu na swą funkcję, podobnie jak podmioty gospodarki społecznej. Organizacje wolontariackie, w których udzielają się osoby starsze, pełnią ważną funkcję społeczną, którą należy wspierać i skutecznie wykorzystywać.

1.16

Celem Unii Europejskiej i państw członkowskich powinno być zagwarantowanie przyszłym pokoleniom spokojnej i godziwej starości, a zatem odpowiednich systemów emerytalnych. Emerytury uzupełniające, jeżeli są konieczne, powinny być wiarygodne, pewne i zabezpieczone przed nieprzewidywalnymi wahaniami rynków finansowych.

1.17

Walka z niepewnością zatrudnienia oznacza zapewnienie godziwej emerytury także młodym pracownikom oraz zmniejszenie opóźnień w wejściu na rynek pracy.

1.18

Trwałość systemów emerytalnych należy przeanalizować z uwzględnieniem wielu złożonych elementów, których nie można zredukować jedynie do starzenia się ludności.

1.19

W niektórych państwach członkowskich UE podstawowym celem służącym zagwarantowaniu trwałości systemów emerytalnych powinna być konsekwentna walka z uchylaniem się od płacenia podatków i składek.

1.20

W dziedzinie zdrowia starzenie się społeczeństwa będzie się wiązać przede wszystkim z inwestycjami w prewencję, jakość opieki i badania naukowe, szczególnie w dziedzinie chorób najczęściej dotykających osoby starsze, na których trzeba będzie skoncentrować wysiłki i badania.

1.21

W związku ze starzeniem się społeczeństwa również w świecie pracy zagadnienia zdrowia i bezpieczeństwa nabiorą innego wymiaru i przejdą zmiany, które trzeba będzie poddać uważnej analizie i ocenie.

1.22

Komitet uważa, że państwa członkowskie UE powinny realizować we współpracy z partnerami społecznymi wspólne programy na rzecz zapobiegania nieszczęśliwym wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym, związanym zwłaszcza z wiekiem starszych pracowników. Monitoring i wymiana informacji to istotne instrumenty.

1.23

Starszym pracownikom należy dać wolny wybór w zakresie przedłużenia życia zawodowego, uwzględniając typ pracy i ocenę ryzyka, a także stopnia monotonii i uciążliwości właściwych dla danego zawodu.

1.24

Komitet zobowiązuje się kontynuować swe prace mające na celu zgłębienie i ocenę zagadnienia przemian demograficznych oraz wysunięcie w odniesieniu do niego propozycji, mając pełną świadomość złożoności tej kwestii, która w najbliższych latach wymagać będzie udziału wszystkich podmiotów instytucjonalnych, gospodarczych i społecznych, tak by sprostać nowym wyzwaniom. Komitet zobowiązuje się dalej zajmować analizą kwestii podjętych w niniejszej opinii, zgodnie z regulaminem wewnętrznym.

2.1

Margot Wallström, wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej, zwróciła się do Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego o sporządzenie opinii rozpoznawczej na temat raportu opublikowanego ostatnio przez Komisję i Komitet Polityki Gospodarczej, w sprawie gospodarczych i budżetowych konsekwencji starzenia się społeczeństwa we wszystkich państwach członkowskich UE.

2.2

Ze względu na szeroki zakres tego zagadnienia i powiązanych z nim obszarów polityki Margot Wallström w swym piśmie zwróciła się do Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego o wypowiedzenie się w kwestiach związanych — w sposób bezpośredni bądź pośredni — z zatrudnieniem i z niektórymi pokrewnymi aspektami, takimi jak zdrowie, systemy emerytalne i uczenie się przez całe życie.

2.3

Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy w Dublinie przeprowadziła wiele badań na temat starzenia się społeczeństwa oraz przeanalizowała skutki tego zjawiska dla europejskich obywateli i pracowników.

2.4

Istnieje wiele czynników decydujących o starzeniu się społeczeństwa: obniżenie wskaźnika urodzeń, stały wzrost spodziewanej długości życia, a także stopniowe wycofywanie się z czynnego życia zawodowego pokolenia urodzonego po wojnie oraz — w przyszłości — pokolenia wyżu demograficznego lat 60. (1), co jest elementem, który ma i będzie miał bezpośredni wpływ na populację w wieku produkcyjnym.

2.5

Zgodnie z prognozami Eurostatu liczba osób po 65. roku życia w UE-25 powinna wzrosnąć z 75 mln w 2005 r. do ok. 135 mln w 2050 r. Przewiduje się, że ich odsetek w całej populacji 25 państw członkowskich wzrośnie do 30 %, przy czym najwyższy będzie w Hiszpanii (36 %) i Włoszech (35 %), a najniższy — w Luksemburgu (22 %) i Holandii (23 %).

2.6

Starzenie się społeczeństwa niesie ze sobą istotne konsekwencje zarówno dla społecznych, jak i gospodarczych aspektów poszczególnych krajów i czyni konieczną modernizację kierunków polityki budżetowej i polityki dotyczącej opieki społecznej.

2.7

Starzenie się społeczeństwa wpływa na całą gospodarkę danego kraju: na rynek pracy, wydajność, innowacje technologiczne i wzrost gospodarczy, gdyż potrzeby i możliwości społeczeństwa ulegają nieuniknionym zmianom.

3.1

Strategia lizbońska bierze pod uwagę między innymi także stopę zatrudnienia starszych pracowników: początkowo wyznaczony cel — lecz jeszcze nieosiągnięty — to podniesienie do 2010 r. stopy zatrudnienia starszych pracowników do ponad 50 %.

3.2

O ile z jednej strony starzenie się społeczeństwa pociąga za sobą podniesienie średniej wieku, o tyle — z drugiej strony — wiąże się ono ze zmniejszeniem całkowitej liczby obywateli w wieku produkcyjnym, gdyż starsze pokolenia nie są zastępowane przez odpowiednią liczbę ludzi młodych. Co więcej, ludzie młodzi wchodzą na rynek pracy coraz później (2).

3.3

Zjawisko starzenia się społeczeństwa wpływa zatem znacząco na rynek pracy i w dużym stopniu go zmienia. W konsekwencji pilnie potrzebne stają się środki rozwiązujące problemy związane z realizacją celów takich jak:

3.4

Skutki starzenia się społeczeństwa nie dotyczą jedynie pracowników, lecz także przedsiębiorców. Dla wymiany pokoleń istotne będzie zapewnienie instrumentów ułatwiających przekazanie działalności gospodarczej, zwłaszcza w odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorstw. W istocie również średnia wieku przedsiębiorców ulega stopniowemu podwyższeniu, co wpływa — bezpośrednio i pośrednio — na innowacje, rynek kapitałowy oraz — ogólnie rzecz biorąc — na cały europejski przemysł. Starszy wiek przedsiębiorców oznacza, że spora ich część wycofała się już z czynnego życia zawodowego bądź się do tego przygotowuje, mimo że nie ma nowych pokoleń młodych przedsiębiorców, którzy mogliby ich zastąpić. Zmniejszenie się liczby przedsiębiorców oznacza zmniejszenie się liczby przedsiębiorstw i — w rezultacie — miejsc pracy.

3.5

Usuwanie starszych pracowników jest coraz bardziej niepokojącym zjawiskiem, nie tylko w przemyśle, lecz również w sektorze usług. Trudność w wejściu do nowego środowiska zawodowego, niekorzystne położenie wynikające często z ograniczonego doświadczenia zawodowego zdobytego w niewielu miejscach pracy, dyskryminacja dotykająca niewątpliwie starszych pracowników poszukujących nowego zatrudnienia to również problemy, z którymi muszą się zmierzyć wszyscy pracownicy europejscy.

3.6

Należy zwrócić większą uwagę na włączenie starszych pracowników do cyklu produkcyjnego: w niektórych sektorach ich doświadczenie leży u podstaw większej pod względem jakościowym wydajności; konieczne jest przejście — również w sektorze przedsiębiorczości — od zwykłej oceny wieku do oceny praktycznych umiejętności. W tym wypadku trzeba będzie wdrożyć i monitorować dyrektywy europejskie w sprawie wszelkich form dyskryminacji (2000/43/WE i 2000/78/WE).

3.7

Wszyscy pracownicy powinni mieć takie miejsce pracy, które w możliwie jak największym stopniu odpowiada ich wykształceniu i doświadczeniu: umożliwiłoby to zwiększenie wydajności, które mogłoby — przynajmniej częściowo — zniwelować negatywne skutki starzenia się społeczeństwa (3).

3.8

Aktywna polityka na rzecz zatrudnienia starszych pracowników powinna w każdym razie uwzględniać typy wykonywanej pracy: praca niebezpieczna, uciążliwa lub monotonna wymaga w istocie ukierunkowanej analizy i szerszego marginesu dobrowolności ze strony zainteresowanych (4).

4.1

Jednym z celów wyznaczonych właśnie po to, by zwiększyć stopę zatrudnienia wśród starszych pracowników, jest realizacja skutecznych i wydajnych programów stałego uczenia się (lifelong learning) poprzez wymianę dobrych wzorców wśród 27 państw członkowskich UE oraz stały dialog z partnerami społecznymi, zgodnie z pragnieniem wielu instytucji europejskich (5).

4.2

Poprzez europejską strategię na rzecz zatrudnienia, od czasu szczytu w Luksemburgu w 1997 r. ustalano rok po roku wytyczne dotyczące edukacji przez całe życie. Przy każdej okazji podkreślano znaczenie dużej zdolności zatrudnienia starszych pracowników i tym samym ich przygotowania zawodowego dla rozwiązania problemów, które stwarza starzenie się społeczeństwa.

4.3

Termin lifelong learning oznacza każde znaczące działanie w zakresie uczenia się, którego celem jest zwiększenie zdolności, wiedzy i umiejętności. Należy je zatem rozważać na przestrzeni całego życia zawodowego, gdyż utrata profesjonalizmu i brak dokształcania wpływa w najbardziej dramatyczny i negatywny sposób właśnie na starszych pracowników.

4.4

Komitet również podkreślał częsty brak równowagi między pokoleniami w zakresie znajomości technologii i zdobywania różnych umiejętności (6).

4.5

Jednym ze skutecznych instrumentów sprzyjających zdolności przystosowania się pracowników jest szkolenie wewnątrz przedsiębiorstwa. Niektóre państwa członkowskie (Wielka Brytania, Hiszpania, Portugalia, Holandia i Austria) — aczkolwiek w różnym stopniu — promowały takie kursy szkoleniowe i dokształcające w przedsiębiorstwach przy pomocy zachęt i zwolnień podatkowych.

4.6

Za pośrednictwem strategii lizbońskiej położono nacisk na fakt, że metody i systemy kształcenia, które dobrze funkcjonują i mogą skutecznie odpowiedzieć na wymogi rynku pracy to kluczowy element służący osiągnięciu jednego z głównych celów samej strategii, a mianowicie — zbudowaniu gospodarki opartej na wiedzy.

4.7

Zmniejszenie przeszkód w zatrudnianiu starszych pracowników oznacza antycypowanie skutków przemian demograficznych.

5.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny już w 2004 r. (SOC/174) podkreślił znaczenie wsparcia dla paktu międzypokoleniowego w celu zagwarantowania obywatelom państw europejskich wystarczającej wymiany pokoleń na rynku pracy, państwa opiekuńczego dostosowanego do nowych realiów demograficznych i prawodawstwa europejskiego, które sprzyjałoby polityce na rzecz zatrudnienia, podnoszeniu kwalifikacji oraz zbliżeniu między szkolnictwem a przedsiębiorstwami (7).

5.2

W każdym razie nurty polityki na rzecz „dobrego” zatrudnienia powinny być również ukierunkowane na promowanie wejścia na rynek pracy ludzi młodych i towarzyszyć im przez cały okres ich życia zawodowego (8), bez tworzenia „cyfrowej przepaści” między młodymi pracownikami a osobami starszymi, które zamierzają pozostać w miejscu pracy.

5.3

Komitet rzucił zatem wyzwanie: „[…] przyczynić się do zwiększenia stopnia konsultacji w tej istotnej kwestii, która wymaga skoordynowanych i długofalowych działań wielu podmiotów, oparcia się presji krótkofalowych interesów, stałego, konstruktywnego zaangażowania. Celem jest stopniowe wypracowanie nowego paktu między pokoleniami na obszarze Unii Europejskiej”.

5.4

Badania naukowe i innowacje to dziedziny, w które należy koniecznie inwestować w celu zapewnienia przyszłym pokoleniom Europejczyków dobrobytu — zadawalającej i stabilnej jakości życia. Należy zatem wziąć pod uwagę również średnią wieku europejskich badaczy i naukowców oraz potrzebę włączenia ludzi młodych do tych kluczowych sektorów.

5.5

Brak wystarczających inwestycji w badania naukowe w całej Europie, której daleko jeszcze do osiągnięcia celów strategii lizbońskiej, nie pozwala młodym badaczom — częstokroć zmuszonym do pracy w warunkach dużej niepewności — zbudować swej przyszłości oraz kariery w dziedzinie badań naukowych i technologicznych. Europa, w której średnia wieku naukowców jest wyższa niż w innych potęgach światowych, niesie z sobą zagrożenie dla przyszłości. W Chinach i Indiach na przykład liczba absolwentów kierunków ścisłych rośnie w takim stopniu, że w Stanach Zjednoczonych 60 % badaczy i naukowców pochodzi z tych krajów. Natomiast w wielu krajach europejskich w ostatnich latach wyraźnie spadła liczba studentów zapisujących się na te kierunki.

5.6

Problem starzenia się społeczeństwa ma bezpośredni wpływ także na spójność terytorialną: młodzi ludzie mają skłonność do opuszczania niektórych regionów w poszukiwaniu zatrudnienia tam, gdzie warunki życia i pracy są lepsze. Pogłębia to rozziew między tymi regionami, gdzie gospodarka jest bardziej rozwinięta a tymi, które szybciej ubożeją i starzeją się.

5.7

Pogodzenie życia prywatnego z pracą jest filarem europejskiego modelu społecznego. Podniesienie średniej wieku ludności europejskiej stwarza problem zwiększenia przyrostu naturalnego. Powinno się to rozumieć wyłącznie poprzez stworzenie wszystkim parom możliwości posiadania dzieci, bez potrzeby rezygnowania w tym celu z czynnego życia zawodowego albo wręcz znacznego obniżenia standardu życia rodziny, które może prowadzić — jak niestety dzieje się zbyt często — do osiągnięcia poziomu zbliżającego się do ubóstwa. Młodych ludzi dotykają obecnie niepewne warunki zatrudnienia, które nie gwarantują żadnego bezpieczeństwa na przyszłość; mają oni zazwyczaj mniej dzieci bądź w ogóle ich nie posiadają.

5.8

By osiągnąć cel stopniowego zwiększenia przyrostu naturalnego, wszystkie usługi socjalne, zdrowotne i edukacyjne (żłobki, pomoc medyczna, prewencja, pomoc finansowa itp.) powinny zostać rozwinięte, udoskonalone i przystosowane do realiów demograficznych krajów UE.

6.1

W 2005 r. stopa zatrudnienia kobiet wynosiła w UE-25 56,3 %. Problem ten jest mniej dotkliwy w krajach Europy Północnej, a poważniejszy w krajach śródziemnomorskich. Jednakże nawet kobietom mającym pracę trudno jest zbudować taką ścieżkę kariery, która umożliwiałaby im zgromadzenie wysokich składek emerytalnych. Na rynku pracy kobiety muszą w istocie zmierzyć się z licznymi problemami:

6.2

Komisja Europejska słusznie uważa, że zmniejszenie liczby obywateli w wieku produkcyjnym może być częściowo zrekompensowane poprzez szereg środków, do których — przynajmniej w perspektywie krótkoterminowej — należy zwiększenie udziału kobiet w świecie pracy. Zmiany kulturowe, które w ostatnich dziesięcioleciach umożliwiły kobietom pracę i zdobycie niezależności, odzwierciedlają się w różnicach w stopie zatrudnienia wśród kobiet różnych pokoleń. W istocie w Europie młode kobiety są bardziej obecne w świecie pracy niż kobiety w średnim wieku.

6.3

Rosnący udział kobiet w rynku pracy jest niewątpliwie pozytywnym elementem i przejawem postępu. Zgodnie z różnymi analizami statystycznymi — także niedawnymi — nie jest on jeszcze wystarczający. Co więcej, powinien się koniecznie przełożyć na rzeczywiste wprowadzenie tych samych warunków pracy i wynagrodzenia, jak w wypadku mężczyzn, a także na obronę kobiet przed nadużyciami i dyskryminacją w miejscu pracy i społeczeństwie. Różnice w zatrudnieniu kobiet i mężczyzn dotyczą zresztą także przedsiębiorców: istnieją w istocie ogromne różnice między liczbą kobiet i mężczyzn przedsiębiorców. Państwa członkowskie UE powinny zatem wzmocnić instrumenty, którymi już dysponują, i stworzyć nowe w celu stymulowania i ochrony zatrudnienia wśród kobiet.

7.1

Liczba imigrantów w Unii Europejskiej stale się zwiększa. Ogromna różnica między gospodarkami i standardami życia krajów europejskich a krajów rozwijających się sprzyja migracji do naszych bogatszych krajów. Imigracji nie należy postrzegać jako zagrożenia, lecz raczej jako zjawisko, które dzięki spójnym nurtom polityki może stanowić potencjalny czynnik wzrostu, rozwoju i integracji.

7.2

W sytuacji powszechnego starzenia się społeczeństwa i równoczesnego zmniejszenia się liczby ludności czynnej zawodowo pracownicy migrujący wypełniają w UE zadania, które odpowiadają potrzebom produkcyjnym, gospodarczym i społecznym przyjmującego ich państwa. Obszary polityki zatrudnienia i integracji powinny zostać ukierunkowane na cel jak najlepszej alokacji dostępnych zasobów ludzkich, w tym imigrantów, z optymalnym wykorzystaniem ich kompetencji, doświadczenia zawodowego i kwalifikacji (9).

7.3

Również Komisja stwierdza, że imigracja może odgrywać pozytywną rolę w dostosowaniu się rynku pracy. Ponadto pod warunkiem legalnego zatrudnienia pracownicy-imigranci przyczyniają się do finansowania systemu opieki społecznej poprzez płacenie podatków i uiszczanie składek na systemy zabezpieczenia społecznego, co stanowi istotną nowość dla przyszłości europejskiego rynku pracy najbliższych lat. Nie należy ponadto lekceważyć znaczenia wsparcia ekonomicznego, którym są przesyłki walutowe imigrantów dla ich rodzin w kraju pochodzenia, będące często ich jedynym źródłem utrzymania. Z tych względów lepsza integracja imigrantów jest niezbędnym celem dla państw członkowskich UE (10).

7.4

Potrzeba włączenia do gospodarki formalnej nie dotyczy ponadto jedynie pracowników-imigrantów: starzenie się społeczeństwa wymaga pilnego zajęcia się takimi kwestiami jak walka z pracą na czarno i niepewnością zatrudnienia, tak by gospodarki krajowe stały się zdrowsze i rozwijały się w bardziej zrównoważony sposób.

8.1

W wielu dokumentach Komisja Europejska stwierdza, że w celu osiągnięcia praktycznej stabilności finansów publicznych państw członkowskich należy podjąć działania zmierzające do kontrolowania lub zmniejszenia długu publicznego w znaczący, stopniowy i stały sposób. By tego dokonać, konieczna jest skuteczna alokacja zasobów — bez niej ucierpi jakość i dostępność usług publicznych.

8.2

To przede wszystkim z uwagi na przemiany demograficzne, które budzą obawy o trwałość państw opiekuńczych, różne systemy finansowania opieki społecznej państw członkowskich UE muszą, pomimo swych różnic i specyfiki, zagwarantować obywatelom skuteczne, równe dla wszystkich i przejrzyste funkcjonowanie usług.

8.3

Komitet podkreśla, że usługi socjalne użyteczności publicznej i podmioty gospodarki społecznej pełnią istotną funkcję w udzielaniu dodatkowego wsparcia dla rodzin i osób starszych. Uznając znaczenie tych działań, należy wspierać — opierając się na wspólnych wymogach — te struktury, które odgrywają przydatną rolę dla społeczeństwa.

8.4

Istotna może być w tym względzie rola Unii Europejskiej: strategia lizbońska (połączenie nurtów polityki społecznej, gospodarczej i polityki zatrudnienia) wprowadziła wyjątkowe, nowatorskie podejście, a jeden z jej instrumentów — „otwarta metoda koordynacji” — może być uznany za jedną z najbardziej interesujących nowości polityki wspólnotowej ostatnich lat. Niestety instrument ten jest zbyt rzadko używany i często niedoceniany, podczas gdy wspólnotowy instrument prawny został porzucony. Europejski model społeczny pozostaje wciąż niestety celem, który jest jeszcze daleki od realizacji, lecz zapewne nie stanowi on przeszkody, którą należałoby usunąć w imię rynku wewnętrznego.

8.5

W niektórych krajach europejskich — przede wszystkim ze względu na takie rozpowszechnione zjawiska jak podwyższenie średniej wieku ludności — finansowanie systemów opieki społecznej i systemów emerytalnych jest w dużym stopniu zagrożone plagą uchylania się od płacenia podatków i składek. Wszystkie dążenia do zreformowania państwa opiekuńczego, opieki społecznej i zdrowotnej oraz nurtów polityki na rzecz zatrudnienia muszą uwzględniać walkę z takimi przestępstwami jak uchylanie się od płacenia podatków i obchodzenie przepisów podatkowych, bo to przede wszystkich zagraża istnieniu stabilnych budżetów państwowych.

8.6

Komitet pragnie zatem zaakcentować, że w poszukiwaniu rozwiązań i sposobów dostosowania się do przemian demograficznych istotną rolę odgrywa walka z uchylaniem się od płacenia podatków i składek oraz ze zmniejszeniem się liczby podatników.

9.1

Zmniejszanie się liczby ludności w wieku produkcyjnym i wzrost liczby pracowników będących na emeryturze, czyli zjawiska spowodowane przedłużaniem się spodziewanej długości życia, stanowią główny przedmiot uwagi Komisji Europejskiej, przedstawiony w wielu dokumentach dotyczących trwałości systemów emerytalnych.

9.2

W ciągu następnych dziesięcioleci konieczne jest stworzenie warunków, w których systemy emerytalne będą mogły zagwarantować przyszłym pokoleniom spokojną i godziwą starość. Z tego względu problemu wpływu starzenia się społeczeństwa na systemy emerytalne nie można rozwiązać wyłącznie za pomocą zachęt do wykorzystywania emerytur uzupełniających bądź prywatnych — byłoby to niebezpieczne uproszczenie. Należy raczej podjąć starania w celu stworzenia skutecznych instrumentów, tak by uzupełniające programy emerytalne były prostsze, pewniejsze, bardziej wiarygodne i niezagrożone nieprzewidywalnymi wahaniami rynków finansowych. Poza tym ulegnie wzmocnieniu nadzór nad prywatnymi funduszami emerytalnymi, tak by rozszerzyć system kontroli i zapewnić właściwy system zarządzania.

9.3

W wielu krajach UE kryzys dotykający systemy emerytalne nie wynika jedynie ze starzenia się społeczeństwa, lecz także z tego, że składki zmniejszają się, a zasoby nie są odzyskiwane gdzie indziej (np. poprzez walkę z uchylaniem się od płacenia podatków i składek), podczas gdy zapotrzebowanie na emerytury ze strony obywateli wciąż rośnie.

9.4

Zjawisko to dodatkowo pogłębia fakt, że młode pokolenia wchodzą na rynek pracy coraz później, często na podstawie niepewnych umów przewidujących niskie wynagrodzenie, a zatem płacą składkę emerytalną, która jest niższa od składki płaconej przez ich rodziców, kiedy byli w tym samym wieku.

9.5

Starzenie się społeczeństwa może spowodować konieczność przedłużenia okresu aktywności zawodowej, lecz jeszcze pilniejsze, szczególnie w wypadku niektórych krajów Unii, jest zmniejszenie opóźnienia we wchodzeniu na rynek pracy i — ogólniej rzecz ujmując — zagwarantowanie lepszych możliwości i warunków pracy na początku kariery zawodowej.

9.6

Prognozy Komisji Europejskiej do końca 2050 r. przewidują zwiększenie wydatków na emerytury we wszystkich krajach UE oprócz Austrii, która wprowadziła reformy w 2000 r. O ile we Włoszech i Szwecji przewiduje się jedynie niewielkie zwiększenie wydatków na emerytury — zważywszy, że ich publiczne systemy emerytalne opierają się na systemie składkowym — to w innych krajach przewiduje się bardzo znaczący wzrost wydatków, który w Portugalii sięgnie 9,7 %.

9.7

Problemu trwałości systemów emerytalnych nie można zatem analizować i rozwiązywać w oderwaniu od innych aspektów. Należy mieć jasny obraz przyczyn, które nie ograniczają się tylko do zjawiska, jakim jest powszechne starzenie się ludności społeczeństwa europejskiego, ale także łączą się z różnymi realiami rynku pracy, wzrostu gospodarczego i systemów opieki społecznej w różnych krajach UE.

9.8

Cele, które należy sobie wyznaczyć, by rozwiązać kwestię trwałości systemów emerytalnych, wykraczają poza zwykłe podwyższenie wieku emerytalnego. Jeżeli środek ten zostanie zastosowany bez konkretnych kryteriów, może on okazać się całkowicie nieskuteczny, a nawet szkodliwy dla jakości życia europejskich obywateli.

9.9

Zważywszy na różnice występujące między rodzajami pracy pod względem stopnia uciążliwości, monotonii oraz zmęczenia, rozwiązaniem problemu starzenia się społeczeństwa nie może być po prostu podwyższenie wieku emerytalnego, gdyż przedłużenie okresu aktywności zawodowej nie ma tego samego znaczenia w wypadku wszystkich zawodów i należy uwzględnić różnicę między ustawowym wiekiem emerytalnym a rzeczywistym wiekiem w chwili opuszczania rynku pracy.

9.10

Walka z niepewnością zatrudnienia i pracą nielegalną, wsparcie dla kierunków polityki w zakresie wynagrodzenia, zdrowsza redystrybucja bogactwa i bardziej rzeczywista spójność społeczna idą w parze z nieuniknionym, stopniowym i dobrowolnym podwyższeniem wieku emerytalnego, które należy uzgodnić i wesprzeć w drodze stałego dialogu z partnerami społecznymi oraz społeczeństwem obywatelskim.

10.1

Łatwo zrozumiały jest fakt, że podwyższenie się średniej wieku populacji prowadzi do wzrostu wydatków na opiekę zdrowotną. Jednakże przewidywanie kształtowania się wydatków na opiekę zdrowotną i tego, w jakich konkretnych dziedzinach konieczne będą większe inwestycje w perspektywie najbliższych dziesięcioleci, jest bardzo skomplikowane. Nie można przewidzieć, ile środków publicznych będzie trzeba zainwestować w opiekę zdrowotną, opierając się jedynie na trendach demograficznych — wydatki na tę dziedzinę są w rzeczywistości zależne od typu polityki, jaką się przyjmie na tym polu, od postępu nauk medycznych, ewolucji chorób, poziomu zanieczyszczenia oraz wyborów politycznych i technologicznych dokonywanych w celu jego ograniczenia.

10.2

Jak już wcześniej powiedziano, wszystkie analizy wskazują, że skłaniamy się ku podwyższeniu wieku emerytalnego. Starsi pracownicy są ze względu na swój wiek w nieuchronny sposób bardziej narażeni na ryzyko ulegania chorobom i poupadania na zdrowiu niż ich młodsi koledzy. Zważywszy na to, że populacja pracowników w starszym wieku zapewne nadal będzie się zwiększać, należy niezwłocznie stworzyć i wprowadzić system opieki zdrowotnej, który we wszystkich państwach członkowskich UE będzie mógł zapewnić skuteczną politykę prewencji. Ponadto pracownicy zatrudnieni przez długi okres na zasadach tymczasowych znajdą się w ciężkiej sytuacji w chwili osiągnięcia wieku emerytalnego — będzie ich należało otoczyć opieką poprzez solidarność zbiorową, stosując różne metody zgodne z ustaleniami państw członkowskich, także w zakresie zdrowia i opieki zdrowotnej. Wobec tego zwiększenie niepewności zatrudnienia będzie miało bezpośrednie konsekwencje dla kosztów opieki społecznej.

10.3

Jeżeli celem jest utrzymanie wydatków publicznych na zrównoważonym poziomie, państwa członkowskie i Unia Europejska muszą połączyć swe wysiłki na rzecz realizacji odpowiednich programów opieki, zapobiegania nieszczęśliwym wypadkom przy pracy, monitorowania oraz wymiany informacji, by ściślej i skuteczniej powiązać świat pracy i kwestie zdrowotne.

10.4

Nie wszystkie rodzaje pracy są takie same. Starzenie się społeczeństwa ma różne konsekwencje dla siły roboczej także ze względu na fakt, że istnieją rodzaje pracy o mniejszym czy większym stopniu uciążliwości, ryzyka czy monotonii — starszy wiek ma różne następstwa w zależności od zawodu. Pracownik w starszym wieku nie może wykonywać męczącej pracy fizycznej, ale może z większą łatwością wykonywać pracę biurową lub umysłową.

10.5

Przedłużenie okresu aktywności zawodowej stwarza zatem problemy zdrowotne, które są zdecydowanie bardziej istotne w wypadku pracowników wykonujących pracę uciążliwą. Należy brać ten czynnik pod uwagę. Jeżeli myśli się perspektywicznie o coraz późniejszym przechodzeniu na emeryturę w sektorach, w których jest to możliwe, należy podjąć znaczne wysiłki w dziedzinie opieki zdrowotnej i bezpieczeństwa pracy.

13.7.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 161/8

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny ubolewa, że inicjatywy Komisji mające na celu walkę z oszustwami podatkowymi nie otrzymały dotychczas odpowiedniego wsparcia w formie współpracy ze strony państw członkowskich; popiera przyszłe inicjatywy w tej dziedzinie i wzywa Komisję do wykorzystania wszelkich uprawnień nadanych instytucjom europejskim na mocy traktatów.

1.2

Komitet uważa, że komunikat Komisji jest wystarczająco ustrukturyzowany i że ujmuje problematykę walki z oszustwami podatkowymi z odpowiedniej perspektywy, przedstawiając wzmocnienie współpracy administracyjnej między państwami członkowskimi jako główne narzędzie przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się tego zjawiska.

1.3

Komunikat podejmuje konkretnie kwestię stosunków z państwami trzecimi, proponując podejście wspólnotowe. Komitet wyraża zgodę na tę propozycję.

1.4

Komitet przychyla się do propozycji ponownego rozważenia podatku VAT, do której zresztą już wielokrotnie zachęcał. Jest bowiem zdania, że warto byłoby powołać zespół doradców ds. zniesienia podatku VAT przy założeniu, że ewentualne zastąpienie tego podatku innym nie powinno zwiększyć obciążeń podatkowych spoczywających na przedsiębiorstwach i obywatelach.

1.5

Komitet zaleca, aby Komisja w pełni wykorzystała obecne uprawnienia Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF), które pozwalają mu na pełnienie ważnych funkcji. Komisja powinna ocenić, czy urząd ten posiada odpowiednie środki, aby wykonywać swe zadania instytucjonalne.

1.6

Zdaniem Komitetu absolutnym priorytetem jest propozycja stałego ulepszania współpracy pomiędzy krajowymi organami zajmującymi się zwalczaniem nadużyć finansowych, jeżeli to możliwe poprzez połączenie w sieć sił policyjnych i organów dochodzeniowych, tak aby mogły one dzielić się dostępnymi bazami danych, ponadto Komitet zaleca szczegółowe przeanalizowanie powiązanych z tym kwestii technicznych i prawnych.

1.7

Propozycja utworzenia forum wysokiego szczebla ds. współpracy administracyjnej jest krokiem w dobrym kierunku, a utrudnienia biurokratyczne oraz inne przeszkody, które zdają się stać na drodze realizacji tego pomysłu, są niezrozumiałe.

1.8

Komitet jest zdania, że korzystne mogłoby być włączenie do prawodawstwa wspólnotowego środków przyjętych przez niektóre państwa członkowskie oraz wprowadzenie kryterium „wartości rynkowej” do celów zwalczania oszustw.

1.9

Komitet zaleca zachowanie większej ostrożności przy wprowadzeniu solidarnej odpowiedzialności zbywającego i przejmującego, przewidując niemniej przeniesienie ciężaru dowodu w wypadku jawnie nieuzasadnionych transakcji, biorąc między innymi pod uwagę orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości.

1.10

Komitet jest zdania, że propozycja Komisji dotycząca wprowadzenia uproszczonych wymogów dla podmiotów współpracujących z administracją podatkową, a także bardziej restrykcyjnej kontroli i procedur względem podmiotów „reprezentujących pewne ryzyko” powinna zostać szczegółowo przeanalizowana.

1.11

Komitet wzywa Komisję do kontynuacji finansowania programów wspólnotowych, których celem jest wspieranie działań w dziedzinie ochrony interesów finansowych Wspólnoty, takich jak program Herkules II.

1.12

Komitet zaleca zharmonizowanie postanowień dyrektywy 77/799/EWG z istniejącymi już przepisami w zakresie podatków pośrednich oraz ujednolicenie różnych systemów podatkowych.

2.1

Celem komunikatu Komisji jest opracowanie „skoordynowanej strategii w celu poprawy walki z oszustwami podatkowymi”. Komunikat odnotowuje, że wspólnotowe ramy prawne, mimo ich poprawienia i wzmocnienia, nie są wystarczająco wykorzystywane, a zakres współpracy administracyjnej jest nieproporcjonalny do rozwoju handlu wewnątrzwspólnotowego.

2.2

Komisja powraca więc do wielokrotnie już poruszanego tematu, a mianowicie do konieczności wzmocnienia współpracy administracyjnej pomiędzy administracjami podatkowymi państw członkowskich, będącej narzędziem walki z oszustwami podatkowymi i uchylaniem się od płacenia podatków, które mogą przynosić straty dla budżetu oraz powodować zakłócenia konkurencji, a w ten sposób zagrażać prawidłowemu funkcjonowaniu rynku wewnętrznego.

2.3

Przedstawiając komunikat, László Kovács, komisarz ds. podatków i unii celnej, oświadczył: „Jestem przekonany, ze nadszedł czas, aby zastanowić się nad nowymi metodami skuteczniejszej walki z oszustwami podatkowymi. Osiągnęły one bowiem naprawdę niepokojące rozmiary.”

2.4

Ekonomiści szacują, że całkowita wartość oszustw podatkowych wynosi mniej więcej 2-2,5 % PKB, co stanowi kwotę w granicach 200-250 mld euro. Nadużycia finansowe związane z podatkiem VAT nazywane „oszustwami karuzelowymi” stanowią jeden z największych problemów, choć przemyt i podrabianie wyrobów alkoholowych i tytoniu, podobnie jak nadużycia finansowe związane z podatkami bezpośrednimi, to równie poważne kwestie. Od 1993 r. swobodny przepływ towarów, usług, osób i kapitału na rynku wewnętrznym utrudnił państwom członkowskim prowadzenie samodzielnej, a zarazem skutecznej walki z oszustwami podatkowymi.

2.5

W dziedzinie podatków pośrednich prawodawstwo wspólnotowe ustanawia wspólne dla wszystkich państw członkowskich zasady (jednolite procedury, określenie właściwych organów, sposoby przekazywania danych), tak aby ułatwić współpracę administracyjną oraz wymianę informacji.

2.6

Komisja wyłoniła trzy priorytetowe obszary działalności:

2.6.1.1

Komisja jest zdania, że wyniki walki z oszustwami podatkowymi będzie można poprawić poprzez następujące działania:

2.6.2.1

„Oszustwa podatkowe nie są ograniczone zewnętrznymi granicami Unii.” Komisja proponuje przyjęcie wspólnotowego podejścia do współpracy z krajami trzecimi. Skutkiem obecnej współpracy, prowadzonej na podstawie umów dwustronnych między poszczególnymi państwami, są niejednolite warunki wykorzystywane bez większych przeszkód przez podmioty uchylające się od płacenia podatków. Ponadto Komisja proponuje włączenie klauzul dotyczących współpracy w dziedzinie podatków do umów o partnerstwie gospodarczym zawieranych przez Unię z jej partnerami gospodarczymi.

2.6.3.1

Komisja rozpoczęła debatę na temat możliwości wzmocnienia zasady solidarnej odpowiedzialności za zapłatę podatku VAT z poszanowaniem zasady proporcjonalności i pewności prawnej.

2.6.3.2

Komisja bierze ponadto pod uwagę możliwość objęcia operacji wewnętrznych danego państwa członkowskiego mechanizmem samonaliczania podatku, który obecnie obowiązuje wyłącznie w odniesieniu do niektórych rodzajów transakcji, podczas gdy w przypadku innych możliwość jego zastosowania zależy od uznania poszczególnych państw członkowskich. Komisja jest zdania, że wszelkie zmiany w obowiązującym prawodawstwie dotyczącym podatku VAT powinny znacznie ograniczyć możliwości oszustwa, wykluczyć nowe zagrożenia, a przede wszystkim nie tworzyć przesadnych obciążeń administracyjnych dla przedsiębiorstw i organów podatkowych, a także zapewnić neutralny charakter podatku oraz niedyskryminujące traktowanie podmiotów.

2.7.1

Komisja proponuje ponadto rozważenie innych konkretnych działań, takich jak:

3.1

Komitet jest zdania, że instrumenty prawne, jakich dostarcza obowiązujące prawodawstwo wspólnotowe, są wystarczające do zwalczania oszustw podatkowych. Konieczne i pilne wydaje się natomiast wezwanie państw członkowskich do częstszego wykorzystywania obowiązujących narzędzi współpracy administracyjnej i do przestrzegania przy tym ustalonych procedur i terminów. W obecnych warunkach globalnej gospodarki, w której również oszustwa mają wymiar ponadnarodowy, niezbędne jest posiadanie potrzebnych informacji w terminach odpowiadających przebiegowi dochodzenia.

3.2

Aby stworzyć bardziej jednorodny system w dziedzinie podatków bezpośrednich i pośrednich, Komisja mogłaby zharmonizować postanowienia dyrektywy 77/799/EWG z przepisami odnoszącymi się do podatków pośrednich i ustanowić skuteczniejsze metody wymiany informacji z uwzględnieniem możliwości, jakie oferuje technologia informatyczna. Istotne jest także ujednolicenie różnych systemów podatku VAT, przy zwróceniu szczególnej uwagi na obowiązki podatników.

3.3

Wspólnotowe ramy prawne można podzielić na pięć głównych grup:

3.4

Odniesienia do prawodawstwa wspólnotowego oraz krótkie streszczenie związanych z tym działań zostały przedstawione w załączniku A.

4.1

Komitet jest zdania, że coraz większe rozpowszechnianie się zjawiska oszustw podatkowych powinno być zwalczane w sposób bardziej energiczny i wyraża ubolewanie z powodu oceny Komisji, która uważa działania państw członkowskich i ich współpracę za zdecydowanie niewystarczające, pomimo istnienia szczegółowych ram prawnych o odpowiedniej strukturze.

4.2

Zakłócenia sprawnego funkcjonowania gospodarki i rynku wewnętrznego spowodowane oszustwami podatkowymi oraz uchylaniem się od płacenia podatków stanowią poważny problem, którego waga była dotąd umniejszana, podobnie jak waga powiązań między środkami ukrywanymi przed fiskusem, praniem brudnych pieniędzy i przestępczością gospodarczą. Często bowiem oszustwa, których celem jest wyłudzenie pomocy ze środków krajowych lub wspólnotowych, są popełniane poprzez sfałszowanie dokumentacji podatkowej i odwrotnie — środki pochodzące z oszustw podatkowych, uzyskane między innymi w ramach operacji transgranicznych, są często wykorzystywane do popełnienia innych czynów zabronionych lub przestępczych.

4.3

Komitet podkreśla, że oszustwa podatkowe przyjmujące — w odróżnieniu od uchylania się od płacenia podatków — formę działań, które same w sobie nie są niezgodne z prawem, lecz których jedynym celem jest nienależne obniżenie kwoty podatku, nie są traktowane jednakowo przez ustawodawstwo wszystkich krajów. Zdaniem Komitetu, aby uniknąć mnożenia kosztów administracyjnych i społecznych wynikających z niespójności przepisów, należy zbliżyć ustawodawstwo obowiązujące w poszczególnych krajach w tej dziedzinie poprzez wprowadzenie ogólnej klauzuli o zwalczaniu oszustw lub wspólnego wykazu przypadków, w których organy podatkowe mogą w celach podatkowych odmówić uznania skutków prawnych transakcji noszących znamiona oszustwa.

4.4

Zdaniem Komitetu propozycje Komisji są zbyt ostrożne w odniesieniu do tego zagadnienia, biorąc pod uwagę, że na mocy traktatów Komisja może podjąć wszelkie działania konieczne do zagwarantowania równowagi finansowej instytucji europejskich. Komisja dysponuje bowiem szerokimi uprawnieniami wykonawczymi przyznanymi jej przez Radę na mocy decyzji Rady 1999/468/WE z dnia 28 czerwca 1999 r. W tym względzie Komitet przypomina o uznanej przez art. 5 traktatu UE zasadzie subsydiarności, która przewiduje działania Wspólnoty także w kwestiach niewchodzących w jej wyłączny zakres odpowiedzialności, jeżeli wyznaczone cele nie mogą zostać zrealizowane przez państwa członkowskie lub mogą zostać zrealizowane lepiej na szczeblu wspólnotowym. Komitet zachęca Komisję do pełnego wykorzystania swych uprawnień.

4.5

W komunikacie pt. Polityka podatkowa w Unii Europejskiej — Priorytety na najbliższe lata (COM(2001)260 wersja ostateczna) z czerwca 2001 r. Komisja podkreśliła już konieczność przyjęcia, poza instrumentami legislacyjnymi, wszelkich innych dostępnych narzędzi potrzebnych do realizacji pierwszoplanowych celów. W tym kontekście podkreślono, że polityka podatkowa była i jest nadal uzależniona od decyzji przyjmowanych jednogłośnie (1).

4.6

Już wtedy Komitet zalecał zmianę systemu przejściowego oraz szybkie wprowadzenie systemu ostatecznego opartego na zasadzie opodatkowania w kraju pochodzenia. Nie bez pewnego nacisku Komitet pytał wówczas: „przez ile lat trzeba będzie znosić jeszcze ten wadliwy system przejściowy, zanim cel zostanie osiągnięty” i domagał się uproszczenia oraz unowocześnienia zasad, bardziej jednolitego ich stosowania oraz ściślejszej współpracy administracyjnej. Wydaje się, że nie dokonano żadnych postępów.

4.7

Komitet popiera ogólny kierunek polegający na wzmocnieniu współpracy poprzez wyjście poza istniejący system wymiany informacji (VIES) i poprzez opracowanie środków automatycznej lub samorzutnej wymiany informacji pomiędzy państwami członkowskimi.

4.8

Komitet z zadowoleniem przyjmuje rozpoczęcie debaty w sprawie zmiany systemu podatku VAT, podkreślając jednak, że niezwykle istotne jest przeprowadzenie szczegółowej oceny wpływu, wychodząc z założenia, że ewentualne zmiany powinny zmierzać w kierunku poprawy skuteczności i uproszczenia, nie zaś zwiększenia obciążeń podatkowych dla obywateli i przedsiębiorstw. W tym względzie Komitet przypomina wysuniętą już przez siebie propozycję (2) zbadania możliwości zastąpienia systemu podatku VAT systemem alternatywnym, który gwarantowałby wpływy przynajmniej równe obecnym, lecz byłby mniej kosztowny dla społeczności i bardziej skuteczny z punktu widzenia ściągalności podatku.

5.1.1.1

Spośród różnych rodzajów oszustw związanych z podatkiem VAT tzw. „oszustwo karuzelowe” ma poważne konsekwencje w postaci zmniejszenia dochodów, a jego zdradliwy charakter wynika z faktu, że jest trudne do wykrycia. Pociąga ono za sobą wykorzystanie metod mających na celu uchylenie się od zapłacenia podatku VAT poprzez utworzenie specjalnie w tym celu spółek prowadzących działalność na skalę międzynarodową. Celem jest uniknięcie zapłacenia należnego podatku VAT, tak aby umożliwić innym ogniwom łańcucha oszustw odpisanie fikcyjnych kwot i uzyskanie zwrotu lub obniżenie kwoty należnego podatku VAT. By osiągnąć ten nielegalny cel, podmiot nie wykonujący ciążącego na nim zobowiązania zazwyczaj nie prowadzi rzeczywistej działalności gospodarczej, nie ma żadnych struktur działania, a jego siedziba ogranicza się często do skrytki pocztowej. Po kilku miesiącach „formalnej działalności” podmiot ten znika, nie złożywszy deklaracji podatkowej i nie wpłaciwszy należnych kwot podatku, a zatem jego odnalezienie jest dla organów podatkowych niezwykle trudne.

5.1.1.2

Komitet jest zdania, że „oszustwa karuzelowe” mogły się rozwinąć ze względu na niewystarczającą współpracę pomiędzy państwami członkowskimi oraz na różnice w stawkach podatku VAT. Komitet proponuje zatem uruchomienie wszelkich form współpracy i wymiany niezbędnych informacji, które mogłyby skutecznie zwalczyć to zjawisko.

5.1.2.1

Uchylanie się od płacenia podatku VAT skłoniło organy administracji finansowej państw członkowskich do coraz większego doskonalenia technik dochodzeniowych w celu skuteczniejszego zwalczania tego zjawiska.

Współpraca administracyjna odgrywa decydującą rolę w zwalczaniu oszustw związanych z podatkiem VAT ze względu na to, że są one popełniane przez kilka podmiotów gospodarczych mieszczących się w różnych państwach członkowskich.

Wykorzystanie odpowiednich konwencjonalnych instrumentów pozwoliło państwom członkowskim na wdrożenie systemu wymiany informacji, który okazał się przydatny w określaniu sytuacji podatkowej podatników oraz w przeciwdziałaniu oszustwom podatkowym o międzynarodowym zasięgu i ich zwalczaniu.

W kwestii współpracy Komitet już dawno temu zwracał uwagę, że Komisja powinna odgrywać aktywniejszą rolę w tym zakresie, a zatem wyraża on poparcie dla wdrożenia systemu monitorowania, w ramach którego sprawdzano by jakość i wielkość udzielanej pomocy.

5.1.2.2

Jak dotąd wymiana informacji z pewnością nie jest częstą praktyką ze względu na różnice kulturowe, niejednakowy poziom informatyzacji oraz brak przepisów mających na celu karanie państw za bezczynność. Konieczne jest zatem stworzenie jednolitej kultury, uwzględniającej fakt, że wysyłanie wniosków o udzielenie informacji za granicę nie powinno być traktowane jako możliwość, z której korzysta się tylko w wyjątkowych przypadkach, lecz jako zwykły etap procesu dochodzeniowego, zawsze gdy wymaga tego specyfika kontroli.

W tym celu należy wyeliminować przeszkody utrudniające szerzenie wspólnotowej kultury administracyjnej, zachęcając do pełnego wykorzystywania istniejących narzędzi współpracy oraz przestrzegając ustalonych terminów i procedur, tak aby umożliwić organom dochodzeniowym uzyskanie potrzebnych informacji w terminie zgodnym z tokiem dochodzenia.

5.1.2.3

Co więcej, zgodnie z propozycją Komisji dotyczącą wykorzystania standardowych systemów informatycznych do wymiany informacji warto byłoby rozważyć połączenie w sieć sił policyjnych i organów dochodzeniowych z poszczególnych państw członkowskich zaangażowanych w zwalczanie oszustw podatkowych w celu bezpośredniej wymiany informacji z wykorzystaniem zatwierdzonego systemu komunikacji elektronicznej oraz wspólnego korzystania z baz danych zawierających informacje na temat zeznań o dochodach z poszczególnych państw członkowskich, tak jak w przypadku danych w systemie VIES na poziomie I i II.

Inicjatywa ta, choć wymagająca uprzedniej zgody w odniesieniu do danych rejestrowanych w tych bazach i ich zgodności z krajowym ustawodawstwem w zakresie ochrony prywatności, stanowiłaby istotny krok w kierunku poprawy zwalczania oszustw podatkowych, gdyż organy dochodzeniowe mogłyby bezpośrednio korzystać z potrzebnych im informacji, w czasie rzeczywistym i bez zbędnych obciążeń biurokratycznych.

5.1.2.4

Ponadto, mimo że prawodawstwo regulujące wymianę informacji pomiędzy państwami członkowskimi ma właściwą strukturę i jest zadawalające, główną przeszkodą utrudniającą walkę z uchylaniem się od płacenia podatków w UE jest niejednolity charakter przepisów dotyczących wykonywania uprawnień dochodzeniowych przez organy podatkowe w różnych krajach oraz różnice w stopniu restrykcyjności sankcji.

Oznacza to, że oszustwa są popełniane przede wszystkim w tych państwach, w których organy odpowiedzialne za kontrole mają mniejsze uprawnienia w zakresie prowadzenia dochodzeń lub w których stosowane sankcje są za mało dotkliwe, aby mogły mieć skutek odstraszający.

5.1.2.5

Korzystne byłoby zatem ujednolicenie na szczeblu UE, z poszanowaniem zasady suwerenności państw członkowskich, sankcji przewidzianych za oszustwa o podobnym ciężarze, wzorem ustaleń obowiązujących na przykład w ramach prawodawstwa dotyczącego prania brudnych pieniędzy. Pomogłoby to uniknąć sytuacji, w której mniej restrykcyjne przepisy lub mniej skuteczny system kontroli stworzyłyby swego rodzaju „raj bezkarności”, do którego napływałyby dochody z działalności przestępczej lub z „oszustw karuzelowych”.

5.1.3.1

Zgodnie z tym, co wielokrotnie podkreślał Trybunał Sprawiedliwości, nieunikniona walka z uchylaniem się od płacenia podatków powinna być zgodna z zasadami wspólnotowymi, w tym z zasadą niedyskryminacji i proporcjonalności. Jednym z obszarów, w których ustawodawstwo w poszczególnych krajach różni się najbardziej, są kryteria — inne niż świadczenie wzajemne uzgodnione przez strony — stosowane do określenia kwoty podlegającej opodatkowaniu, nie tylko w przypadku towarów przeznaczonych do użytku indywidualnego lub do celów niehandlowych, lecz również we wszystkich przypadkach, w których uważa się, że istnieje ryzyko oszustwa lub uchylania się od płacenia podatku.

W tym względzie Komitet zwraca uwagę, że w ustawodawstwie wszystkich państw członkowskich kryterium stosowane do określenia kwoty podlegającej opodatkowaniu jest w dużej mierze oparte na woli prowadzenia negocjacji przez strony i zmierza do zapewnienia, że opodatkowane zostanie rzeczywiste świadczenie wzajemne, gdyż podstawą opodatkowania jest zazwyczaj świadczenie wzajemne określone w umowie dotyczącej sprzedaży towaru lub świadczenia usługi. Oprócz opisanego kryterium „podstawowego” stosuje się również „wartość rynkową”, aby skorygować lub przywrócić podstawę naliczenia podatku z zachowaniem pewnych warunków.

5.1.3.2

Pojęcie wartości rynkowej dla celów podatku VAT ma w zasadzie to samo znaczenie we wszystkich państwach członkowskich i w dużej mierze odpowiada definicji zawartej w dyrektywie 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. (szósta dyrektywa), która określa ją jako średnią cenę towarów i usług tego samego rodzaju na tym samym etapie zakupu w warunkach wolnej konkurencji w miejscu i czasie zawarcia transakcji lub ewentualnie w najbardziej zbliżonym miejscu i czasie.

5.1.3.3

W ustawodawstwie wszystkich państw członkowskich odwołanie do wartości rynkowej stanowi alternatywny sposób określenia podstawy opodatkowania:

5.1.3.4

Ponadto zasady ustalania podstawy opodatkowania w oparciu o świadczenie wzajemne nie stosuje się w przypadkach, gdy:

5.1.3.5

W tym kontekście Trybunał Sprawiedliwości (4) stwierdził, że krajowe środki służące zapobieganiu oszustwom podatkowym lub unikaniu opodatkowania mogą co do zasady odstępować od zawartej w szóstej dyrektywie reguły, zgodnie z którą podstawa podatku VAT określana jest zależnie od świadczenia wzajemnego, wyłącznie w ściśle określonych granicach wymaganych dla osiągnięcia tego celu.

5.1.3.6

Innymi słowy, wartość rynkowa stanowi punkt odniesienia dla stwierdzenia ewentualnych nadużyć. Jeżeli podstawa opodatkowania określona na podstawie uzgodnionego przez strony świadczenia wzajemnego jest niższa od wartości rynkowej, nie zostaje ona zastąpiona kwotą wartości rynkowej, lecz organy podatkowe mogą domniemywać popełnienie nadużycia i przenieść ciężar dowodu.

5.1.4.1

W ramach walki z „oszustwami karuzelowymi” ustawodawstwo w niektórych krajach zostało wyposażone w przepisy zatwierdzające solidarną odpowiedzialność przejmującego za zapłatę podatku VAT w przypadku sprzedaży towarów należących do określonych kategorii, w sytuacji, gdy nie zrobił tego zbywający i jeżeli sprzedaż nastąpiła po cenie niższej od wartości rynkowej.

5.1.4.1.1

Przepisy te opierają się na art. 21 szóstej dyrektywy, w którym przyznano państwom członkowskim możliwość przyjęcia regulacji zobowiązujących do solidarnej zapłaty podatku inną osobę niż podatnik, z zachowaniem zasady proporcjonalności.

5.1.4.2

Decyzja ta wynika z założenia, zgodnie z którym transakcja uzgodniona po cenie innej niż wartość rynkowa może kryć w sobie zamiar popełnienia nadużycia. Krótko rzecz ujmując, w warunkach określonych przepisami domniemywa się, że kupujący działał w złej woli, ponieważ biorąc pod uwagę zapłaconą cenę, nie mógł być nieświadomy nadużycia (5). Założenie takie ma charakter względny, jako że kupujący może wykazać na podstawie odpowiednich dokumentów, że cena kupna jest niższa od wartości rynkowej ze względu na możliwe do udowodnienia okoliczności i stan faktyczny lub ze względu na obowiązujące ustawodawstwo oraz że nie ma ona związku z niezapłaceniem podatku, co ogranicza solidarną odpowiedzialność za niezapłacenie podatku przez zbywającego.

5.1.4.3

Komitet podziela zaniepokojenie wielu podmiotów dotyczące zasady solidarnej odpowiedzialności. W świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości (6) jest zdania, że ewentualne środki powinny ograniczać się do wymagania gwarancji zapłacenia podatku od osób wyraźnie określonych jako podatnicy. Można więc wprowadzić regulacje, zgodnie z którymi kupujący ponosi solidarną odpowiedzialność ze sprzedającym za zapłacenie podatku, w przypadku gdy towar został sprzedany po cenie niższej od wartości rynkowej. Biorąc pod uwagę, że jest to zasada niezwykle restrykcyjna, stawiająca kupującego w niekorzystnym położeniu poprzez wymóg zapłacenia podatku niezapłaconego przez inną osobę, która dopuściła się nadużycia, należy uzależnić jej stosowanie od spełnienia określonych warunków:

5.1.5

Komitet przychyla się do możliwości rozszerzenia zakresu stosowania mechanizmu samonaliczania podatku na operacje wewnętrzne w danym państwie członkowskim. W jednej z ostatnich opinii Komitet uznał, że mechanizm ten „może być konieczny do walki z uchylaniem się od płacenia podatków i z unikaniem zobowiązań podatkowych. Mechanizm ten sprawdza się szczególnie w przypadkach, kiedy sprzedający znajduje się w trudnej sytuacji finansowej” (7). Komisja rozszerzyła dobrowolny zakres stosowania samonaliczania podatku w związku z pozytywnymi doświadczeniami w sektorze materiałów budowlanych i usług związanych z budownictwem. Działania te mogą jednak nie wywrzeć wpływu na wewnątrzwspólnotową wymianę towarów i usług, podczas gdy niejednakowe wymogi dotyczące zasad fakturowania stanowią zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego.

5.2.1

Oszustwa podatkowe powinny być koniecznie zwalczane również na bardziej ogólnej płaszczyźnie harmonizacji przepisów państw członkowskich dotyczących podatków bezpośrednich i kontroli w tym zakresie.

5.2.1.1

W wyniku zwiększenia liczby państw członkowskich Unii Europejskiej różnice pomiędzy systemami podatkowymi będą w coraz większym stopniu wpływać na decyzje dotyczące przyznania środków poszczególnym państwom i sposobów zarządzania działalnością handlową. Ze względu na znaczny stopień koordynacji strategii gospodarczych zróżnicowane przepisy podatkowe będą bowiem narzędziem pozwalającym państwom członkowskim wywierać wpływ na decyzje dotyczące lokalizacji inwestycji i zasobów wewnątrz Unii Europejskiej. Jednakże utrzymujące się istotne różnice pomiędzy systemami podatków bezpośrednich w poszczególnych państwach członkowskich mogłyby utrudnić w niektórych wypadkach proces integracji rynków (8) i niekorzystnie wpłynąć na konkurencyjność europejskiej gospodarki.

5.2.2

Zbliżenie przepisów podatkowych państw członkowskich zostało przeanalizowane przez Komisję w komunikacie COM(2003)726 z dnia 24 listopada 2003 r. Jednakże w kwestii opodatkowania osób prawnych, a konkretnie w kwestii tzw. ogólnych środków (comprehensive measures) ułatwiających wdrożenie europejskiego podatku od osób prawnych według wspólnej jednolitej podstawy opodatkowania (9), istnieją wciąż istotne trudności związane z wdrożeniem, spowodowane utrzymującymi się różnicami między państwami członkowskimi w odniesieniu do kryteriów określania podstawy opodatkowania. Ponadto, oprócz daleko posuniętej zbieżności strategii gospodarczych realizowanych przez poszczególne państwa, przyjęcie wspólnego podatku wymaga również odpowiednich ram prawnych. W sytuacji obecnej zgodnie z art. 94 traktatu WE Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji, uchwala dyrektywy w celu zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich, które mają bezpośredni wpływ na ustanowienie lub funkcjonowanie wspólnego rynku.

5.2.3

Utrzymanie powyższego postanowienia, a także fakt, że kwestie podatkowe należą do kompetencji państw członkowskich, które najwyraźniej nie ułatwiają realizacji inicjatyw zmierzających do utworzenia wspólnej jednolitej podstawy opodatkowania osób prawnych działających w Unii Europejskiej, w znacznym stopniu utrudniają zbliżenie systemów opodatkowania osób prawnych zarówno ze względu na zwiększenie liczby państw członkowskich, szczególnie utrudniające jednomyślne podejmowanie decyzji, jak i ze względu na brak w ostatecznym tekście konstytucji europejskiej postanowień dotyczących przyjmowania większością kwalifikowaną ustaw lub ustaw ramowych ustanawiających środki w dziedzinie opodatkowania osób prawnych.

5.2.4

W związku z planem zniesienia zasady jednomyślności konkretny krok w kierunku faktycznej harmonizacji podstawy opodatkowania osób prawnych stanowi analiza eksperymentalnego zastosowania systemu zasad państwa macierzystego w odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorstw, zawarta w komunikacie Komisji SEC(2005) 1785 z dnia 23 grudnia 2005 r. pt.: Usuwanie przeszkód związanych z opodatkowaniem osób prawnych w działalności małych i średnich przedsiębiorstw na rynku wewnętrznym — zarys ewentualnego projektu pilotażowego „Opodatkowanie według zasad państwa macierzystego” (10). Zgodnie z wynikami badania 23 mln małych i średnich przedsiębiorstw działających w Unii 25 państw odgrywa istotną rolę w europejskiej gospodarce, ponieważ stanowi 99,8 % wszystkich europejskich przedsiębiorstw i zapewnia około 66 % miejsc pracy w sektorze prywatnym (11). Przyjęcie tego systemu mogłoby umożliwić rozszerzenie działalności tych przedsiębiorstw w skali międzynarodowej ze względu na zmniejszenie ponoszonych obecnie kosztów dostosowania (12), znacznie wyższych niż w przypadku dużych przedsiębiorstw (13), a także rozszerzenie możliwości przenoszenia strat, co stanowi główną przeszkodę dla rozwoju działalności gospodarczej na skalę międzynarodową, przyczyniając się w ten sposób do zbliżenia na szczeblu wspólnotowym przepisów dotyczących opodatkowania osób prawnych.

5.3.1

O ile rozwój i postęp technologiczny w dziedzinie handlu elektronicznego oferuje podmiotom gospodarczym nowe możliwości, o tyle nowe metody prowadzenia działalności handlowej wymagają dostosowania systemów podatkowych, w szczególności w odniesieniu do kwestii związanych z wdrożeniem podatków konsumpcyjnych. Systemy podatkowe, z reguły ściśle powiązane z zasadami handlu tradycyjnego, powinny w istocie uwzględnić te zmiany i dostosować się do nowych form wymiany handlowej, znajdujących się obecnie w fazie rozwoju.

5.3.2

Główny problem związany z opodatkowaniem transakcji elektronicznych dotyczy dyskryminacji, która może być skutkiem odmiennego traktowania transakcji ze względu na sposób dostarczenia towaru będącego jej przedmiotem.

5.3.2.1

Badając możliwości zastosowania tradycyjnych zasad prawa podatkowego do wyjątkowych sytuacji ery cyfrowej, należy zagwarantować poszanowanie zasady neutralności opodatkowania, zgodnie z którą niedopuszczalna jest jakakolwiek różnica w traktowaniu transakcji analogowych, które w danym razie różnią się wyłącznie sposobem dostarczenia (przez internet albo inną drogą).

5.3.3

Ściślej rzecz biorąc, główne problemy związane są z opodatkowaniem bezpośrednim i pośrednim towarów niematerialnych (w postaci cyfrowej), z uwagi na to, że wszystkie etapy transakcji handlowej (sprzedaż i dostawa) odbywają się drogą elektroniczną (handel przez internet) za pomocą dostawy produktów wirtualnych w sieci. W istocie usługi i towary są dematerializowane przy wysłaniu przez sprzedającego i materializowane przy odbiorze przez kupującego. W takim przypadku nie istnieje już towar fizycznie namacalny, który może zostać poddany zbadaniu, zwłaszcza dla celów kontroli.

5.4.1

Komitet ocenia, że obecnie obowiązujące prawodawstwo wspólnotowe, stanowiące ramy prawne odniesienia dla utworzenia Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF), przyznaje temu organowi istotne zadania zgodnie z art. 2 decyzji Komisji 1999/352/WE, EWWiS, Euratom. Komitet zwraca się zatem do Komisji o podjęcie wszelkich niezbędnych działań w celu przełożenia obecnych kompetencji na konkretne działania, jeśli zajdzie taka potrzeba, także poprzez przekazanie urzędowi dodatkowych środków koniecznych do wypełnienia jego obowiązków jako instytucji, np. dzięki wykorzystaniu modelu przewidzianego w artykułach 81-86, które stanowią podstawę prawną organu ds. konkurencji.

5.4.2

W tym kontekście OLAF mógłby odegrać rolę organu odpowiedzialnego za analizy i koordynację na szczeblu unijnym do celów walki z oszustwami, zwłaszcza podatkowymi, otrzymawszy zadania i kompetencje w dziedzinie współpracy administracyjnej w kwestii podatków (podatki bezpośrednie, pośrednie i akcyzowe), aby ułatwić wymianę informacji między organami odpowiedzialnymi, na mocy ustawodawstwa poszczególnych krajów, za zwalczanie oszustw podatkowych.

5.5

Rozwój handlu wewnątrzwspólnotowego zachęca do zacieśnienia współpracy w zakresie wymiany informacji dotyczących zarządzania ryzykiem. Komisja nie zaproponowała jednak żadnych konkretnych inicjatyw oprócz tego, że wezwała państwa członkowskie do korzystania z „Przewodnika zarządzania ryzykiem przeznaczonego dla administracji podatkowych”. W tym względzie Komitet proponuje utworzenie scentralizowanej bazy danych, do której dostosowywane byłyby informacje wymieniane przez administracje podatkowe, ujednolicone obecnie wyłącznie w zakresie ceł i to na podstawie dwustronnej wymiany.

5.5.1

W związku z tym można byłoby sporządzić wykaz rodzajów produktów, w odniesieniu do których wnioski z badań przeprowadzonych przez właściwe organy w państwach członkowskich wskazują na istotne ryzyko wystąpienia oszustw karuzelowych. Dla ilustracji warto przytoczyć przykład pojazdów silnikowych i produktów nowoczesnych technologii, np. z dziedziny informatyki i telefonii. Zadanie zbadania tych gałęzi mogłoby zostać powierzone OLAF-owi, który mógłby regularnie przekazywać swoje wnioski państwom członkowskim, tak aby odpowiednio nakierować ich działania w ramach kontroli nadużyć i umożliwić przeprowadzenie właściwie ukierunkowanych działań operacyjnych. Należy również przewidzieć i zorganizować wymianę informacji tego rodzaju pomiędzy państwami członkowskimi a OLAF-em.

5.6

Komitet jest zdania, że idea opracowania wspólnotowego podejścia do stosunków z państwami trzecimi jest niewątpliwie korzystniejsza niż metoda polegająca na zawieraniu umów dwustronnych. W tym celu można byłoby ustanowić szczegółowe przepisy w ramach planowanego przyjęcia wspólnotowego modelu konwencji o unikaniu podwójnego opodatkowania, o którym mowa w komunikatach Komisji: Company Taxation In the Internal Market (Opodatkowanie przedsiębiorstw na rynku wewnętrznym — tłum. nieoficjalne) SEC(2001) 1681 oraz An Internal Market without company tax obstacles: achievements, ongoing initiatives and remaining challenges (Rynek wewnętrzny bez utrudnień dla opodatkowania przedsiębiorstw: osiągnięcia, realizowane inicjatywy i pozostałe wyzwania — tłum. nieoficjalne) COM(2003) 726, a także w komunikacie Parlamentu Europejskiego (SEC A5-0048) z 2003 r. Komitet wyraża poparcie dla możliwości opracowania szczególnej konwencji o współpracy, która zostałaby włączona do umów o partnerstwie gospodarczym. Należy jednak podkreślić, że z uwagi na brak wyraźnej i zdecydowanej woli ze strony państw członkowskich, nie ma innej możliwości niż tylko kontynuować drogę umów dwustronnych, nie przerywając toczących się procesów.

5.7

Komitet jest zdania, że proponowane przez Komisję rozszerzenie obowiązków sprawozdawczych powinno być ściśle zgodne z zasadami proporcjonalności i uproszczenia. Konieczna walka z oszustwami podatkowymi nie może oznaczać nałożenia dodatkowych i nieuzasadnionych obciążeń na większość uczciwych podatników i przedsiębiorstw. W tym celu należałoby znacznie zmniejszyć ciężar zobowiązań nałożonych na przedsiębiorstwa, które postępują bez zarzutu i aktywnie współpracują z organami podatkowymi, a także zwiększyć zakres obowiązków ciążących na podatnikach, którzy na podstawie obiektywnych kryteriów zostali uznani za „reprezentujących pewne ryzyko”.

5.8

Komitet nie podziela zdania Komisji w kwestii opodatkowania wyrobów tytoniowych i alkoholowych według tych samych zasad jak w przypadku „normalnych” towarów. Niektóre państwa członkowskie poprzez zarządzanie podatkiem akcyzowym od wyrobów tytoniowych i alkoholowych starają się rozwiązać związane z nimi problemy zdrowotne, których pierwszeństwo względem sprawy funkcjonowania rynku wewnętrznego jest oczywiste. Komisja proponuje usunięcie tych zakłóceń, lecz ich wyeliminowanie zabierze jednak dużo czasu z uwagi na bardzo rozbieżne poziomy dochodów w poszczególnych państwach członkowskich, różne cele polityki dochodowej i zdrowotnej oraz działania poszczególnych państw członkowskich. W oczekiwaniu na rozsądny stopień harmonizacji stawek podatkowych należy poszukiwać innych rozwiązań gwarantujących poszczególnym państwom członkowskim zachowanie pełnych możliwości realizowania własnych celów polityki podatkowej i zdrowotnej. Należy niemniej wziąć pod uwagę, że przemyt tytoniu pochodzącego z państw członkowskich jest minimalny i jest kontrolowany przez międzynarodowe organizacje przestępcze. Mimo że Komitet zdaje sobie sprawę z tego, jak wysokie koszty nadużywania tych substancji ponosi społeczeństwo i system opieki zdrowotnej i że życzyłby sobie, aby właściwe organy przyjęły odpowiednie środki kontroli tego zjawiska, jest zdania, że wysokość akcyzy od wyrobów tytoniowych i alkoholowych powinna pozostać w wyłącznej gestii państw członkowskich.

5.9

Komitet zachęca Komisję do realizacji programu Herkules II i wyraża nadzieję, że Parlament i Rada zatwierdzą wkrótce dokument COM(2006) 339 wersja ostateczna, w którym Komisja namawia do przedłużenia okresu trwania wspólnotowego programu działania na rzecz wspierania działalności w dziedzinie ochrony interesów finansowych Wspólnoty. Program ten przyniósł godne uwagi rezultaty obejmujące zorganizowanie 19 działań szkoleniowych, w których udział wzięło 2236 osób pochodzących z różnych państw członkowskich, z 5 państw trzecich i z innych instytucji europejskich. W tym kontekście należy szczególnie uwzględnić konieczność zacieśnienia współpracy, mając na uwadze przystąpienie do Unii Europejskiej Bułgarii i Rumunii, które również powinny skorzystać z tych działań.

5.10

Komitet uważa utworzenie stałego forum dyskusyjnego i konsultacyjnego wyższego szczebla za przydatne do stworzenia bardziej ogólnego podejścia do kwestii związanych z nadużyciami i współpracą między państwami członkowskimi. Obecne rozproszenie działań konsultacyjnych w ramach wielu komitetów na wyższym szczeblu, podzielonych pod względem kompetencji, nie pozwala na owocną wymianę dobrych praktyk służącą umacnianiu współpracy i właściwego podejścia ze strony administracji. Komitet uznaje za niezrozumiałe i naganne opory o charakterze biurokratycznym oraz wątpliwości, jakie pojawiły się na forum ECOFIN-u.

13.7.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 161/17

1.1

Mieszkanie to przede wszystkim prawo podstawowe i dostęp do niego warunkuje dostęp do praw podstawowych i godnego życia. Jest ono uznane w Karcie praw człowieka i w zrewidowanej Europejskiej karcie społecznej Rady Europy oraz w licznych konstytucjach państw europejskich. Posiadanie dachu nad głową jest warunkiem niezbędnym do rozwoju jednostki i jej integracji w społeczeństwie.

1.2.1

EKES popiera przyjęcie przez intergrupę Parlamentu Europejskiego do spraw rozwoju miast i mieszkalnictwa Europejskiej karty mieszkaniowej, wskazującej na liczne i wciąż rosnące zależności między różnymi obszarami polityki europejskiej a polityką mieszkaniową, co wskazuje na wagę prawa do mieszkania.

1.2.2

EKES wnioskuje zatem, aby Europejska karta mieszkaniowa została włączona do opinii Parlamentu Europejskiego w sprawie mieszkań i polityki regionalnej.

1.3.1

EKES pragnąłby, aby na szczeblu europejskim pojawiła się propozycja serii wspólnych celów w kwestii dostępu do mieszkań, minimalnych standardów jakości pozwalających na zdefiniowanie pojęcia przyzwoitych warunków mieszkaniowych. Bez takich kryteriów trudno będzie zadbać o urzeczywistnienie prawa do mieszkania, a wydaje się, że dostęp do mieszkania stanowi minimalny warunek przyzwoitych warunków życia.

1.3.2

EKES przypomina, że sektor usług socjalnych oraz usług świadczonych w najbliższym sąsiedztwie nabiera coraz bardziej kluczowego znaczenia dla starzejącego się społeczeństwa i że często usługi te są świadczone łącznie z usługami mieszkaniowymi, i wnioskuje o zwiększenie widoczności tego sektora oraz uczynienie go przedmiotem wymiany doświadczeń na poziomie europejskim. Komitet przypomina również, że mieszkalnictwo socjalne powinno być traktowane w sposób szczególny i że jako takie nie może podlegać zasadom rynkowym, jak uznano to w dyrektywie w sprawie usług.

1.4.1

EKES podkreśla, jak ważne jest obecnie, aby możliwość wydatkowania funduszy strukturalnych w celu poprawy warunków mieszkaniowych była w pełni wykorzystana przez kraje UE 12, ale również przez kraje UE 15, które mogą przeznaczać fundusze strukturalne na operacje zintegrowanego rozwoju miejskiego. Takie wydatki będą miały pozytywny wpływ na spójność społeczną i terytorialną oraz na wzrost gospodarczy. W związku z tym EKES sugeruje, aby europejskie instytucje finansowe przeznaczyły środki o niskiej stopie oprocentowania na zintegrowane programy mieszkalnictwa skierowane do młodych ludzi, imigrantów, osób starszych i osób niepełnosprawnych, by wspierać mobilność pracowników, mieszanie się grup społecznych i przystępność cen dla mieszkańców.

1.4.2

EKES zauważa, że JESSICA wniesie elementy pozwalające stworzyć szerzej zakrojony fundusz gwarancyjny dla projektów mieszkalnictwa socjalnego i wnioskuje, aby śródokresowa ocena funduszy strukturalnych objęła analizę tej kwestii.

1.4.3

W tym celu EKES wspiera opracowanie instrumentów pomocy technicznej dla projektów mieszkaniowych okresu 2007/2013 we współpracy z przedstawicielami i sieciami władz lokalnych i regionalnych, ze wsparciem Komisji Europejskiej i państw członkowskich. Instrument ten umożliwi kapitalizację korzyści płynących z projektów i metod wdrażanych w celu lepszej integracji projektów mieszkaniowych z programami rewitalizacji miast. Pozwoli również na centralne gromadzenie wiedzy eksperckiej, co mogłoby ułatwić wzajemne przekazywanie doświadczeń. Opracowanie specjalnego instrumentu dotyczącego mieszkalnictwa ma zapewne zasadnicze znaczenie dla działań zmierzających do dobrego wykorzystania funduszy strukturalnych; może on zostać wdrożony w ramach art. 45 rozporządzenia ustanawiającego przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych. Wnosi się do Komisji o ułatwienie wdrożenia tego typu instrumentu pomocy technicznej.

1.5.1

Tak samo EKES proponuje utworzenie sieci wymiany informacji na temat mieszkalnictwa i wydajności energetycznej, która pozwoli na wymianę doświadczeń, wykorzystywanie i pogłębienie wiedzy podmiotów działających w terenie w celu opracowania rozsądnej i ambitnej polityki. Instrument ten może być powiązany z instrumentem pomocniczym dla funduszy strukturalnych, niemniej nie spełnia tych samych celów, zatem trzeba będzie zadbać o dobrą koordynację pomiędzy tymi dwoma obszarami.

1.5.2

EKES proponuje zorganizowanie na szczeblu europejskim kampanii informacyjnej na temat oszczędności energetycznej budynków w partnerstwie z sieciami działającymi w tym sektorze. Kampania ta miałaby na celu zmianę obecnych zachowań użytkowników. Tego rodzaju podejście będzie wymagało uczestnictwa obywateli europejskich i pozwoli zmobilizować wszystkie zainteresowane podmioty wokół pozytywnej inicjatywy. Kampania „sustainable energy Europe” nie jest wystarczająco precyzyjnie ukierunkowana, aby osiągnąć odpowiednią popularność i dysponuje ograniczonymi środkami.

1.5.3

EKES wzywa Komisję do przedstawienia propozycji opartych na podejściu szerszym niż dotychczasowe, które koncentruje się głównie na poprawie efektywności energetycznej budynków. Należy ściślej współpracować z mieszkańcami i lepiej uwzględnić w refleksji budynki już istniejące.

1.6.1

Ponadto EKES wspiera inicjatywę Komisji Europejskiej zmierzającą do powołania grupy międzywydziałowej zajmującej się problematyką miejską. Proponuje, aby grupa międzywydziałowa Komisji Europejskiej do spraw miejskich zajmowała się również kwestiami mieszkalnictwa i wyznaczyła odpowiedzialną za nie osobę.

1.6.2

Wydaje się również istotne, aby tematyka mieszkaniowa pojawiła się w porządku obrad ministrów do spraw regionalnych i rozwoju miast.

2.1.1

Karta praw podstawowych Unii Europejskiej ogłoszona w Nicei 7 grudnia 2000 r. stanowi (art. II — 34): „W celu zwalczania wyłączenia społecznego i ubóstwa, Unia uznaje i szanuje prawo do pomocy społecznej i mieszkaniowej dla zapewnienia, zgodnie z zasadami ustanowionymi w prawie Unii oraz ustawodawstwie i praktykach krajowych, godnej egzystencji wszystkim osobom pozbawionym wystarczających środków.”

2.1.2

Przypominając, że kwestia mieszkalnictwa nie leży w kompetencjach unijnych i że zasada pomocniczości ma w tym przypadku pełne zastosowanie, EKES uważa, że ten artykuł powinien znaleźć oddźwięk w polityce europejskiej realizowanej w odpowiedzi na naglący charakter tej potrzeby społecznej i brak mieszkań dla najuboższych (a także dla ludności o skromnych dochodach i dla osób młodych startujących w życiu zawodowym i rodzinnym).

2.1.3

Na szczycie w Laeken, w grudniu 2001 r., uznano wagę kwestii mieszkaniowych dla uniknięcia ryzyka zwiększającego zagrożenie ubóstwem. EKES uważa więc za niezwykle istotny fakt, że podczas szczytu otworzono debatę nad koniecznością zadbania o większą ofertę mieszkań socjalnych w celu walki z ubóstwem w Europie.

2.1.4

Prawo do mieszkania jest uwzględnione w licznych konstytucjach państw członkowskich Unii Europejskiej, takich jak Belgia, Hiszpania, Grecja, Portugalia, Finlandia i Królestwo Niderlandów. Można by zatem pomyśleć o ustanowieniu europejskiego prawa do mieszkania. EKES uważa za istotne i strategiczne wprowadzenie kwestii mieszkaniowej do Karty praw podstawowych dołączonej do Traktatu ustanawiającego konstytucję dla Europy i żałuje, że prawo do mieszkania, a przynajmniej, „prawo do dachu nad głową” nie zostało tam uwzględnione.

2.1.4.1

EKES uważa za bardzo ważne utworzenie strategii europejskiej na rzecz mieszkalnictwa — mieszkanie dla każdej osoby jest warunkiem lepszej realizacji innych praw człowieka uznanych na szczeblu europejskim, takich jak prawo do „poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, domu i komunikowania się” oraz do „zawarcia małżeństwa i założenia rodziny”.

2.1.5

Uznaje się zasadę prawa do mieszkania, powstaje jednak kwestia, jak wyegzekwować to prawo, innymi słowy, jakie kroki ma podjąć osoba, która nie znajduje mieszkania. Unia Europejska powinna więc zatroszczyć się o warunki realizacji prawa do mieszkania. Jeśli nie można znaleźć jednolitego rozwiązania, każde z państw członkowskich uznających prawo do mieszkania powinno być w stanie określić:

2.1.6

W związku z Europejską kartą mieszkaniową przyjętą przez intergrupę do spraw rozwoju miast i mieszkalnictwa Parlamentu Europejskiego 26 kwietnia 2006 r., gdzie mieszkanie jest zdefiniowane jako „dobro pierwszej potrzeby”, EKES z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Parlamentu polegającą na opracowania raportu na temat „Mieszkalnictwo a polityka regionalna”. EKES ma nadzieję, że Parlament Europejski poprze jego wniosek o uznanie prawa do mieszkania i zaproponuje partnerstwo z samorządami regionalnymi i lokalnymi w celu „działań na rzecz zapewnienia odpowiedniej liczby mieszkań i na rzecz dostępności mieszkań dla tych, którzy nie posiadają do nich dostępu na wolnym rynku”.

2.1.7

Badania Europejskiej Fundacji na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy opublikowane w 2006 r. na temat warunków życia i społecznego wymiaru mieszkalnictwa (1) wskazują na znaczne różnice w jakości obecnych warunków i w ilości zasobów mieszkaniowych pomiędzy krajami UE-15 i krajami UE-10. Należałoby również przypomnieć, że nie wszyscy obywatele europejscy mają zapewniony dostęp do ciepłej wody i do toalety wewnątrz mieszkania, które stanowią dwa z kryteriów określających minimalne wymogi pozwalające mówić o przyzwoitych warunkach mieszkaniowych.

2.1.8

Mieszkanie stanowi kamień węgielny europejskiego modelu społecznego. Wyzwania wynikające z przemian społecznych i demograficznych, przed którymi stoi Europa, muszą znaleźć wyraz w polityce mieszkalnictwa. Starzenie się ludności, pauperyzacja młodego pokolenia, które pozostaje w domu rodzinnym z braku wystarczających środków, dostęp osób niepełnosprawnych do odpowiednich lokali czy dostęp do mieszkań osób migrujących to aspekty, które muszą zostać uwzględnione. EKES proponuje, zgodnie z konkluzjami Rady Europejskiej w Laeken w grudniu 2001 r., przyjęcie na szczeblu europejskim:

2.1.9

Zasadniczą kwestią jest również pobudzanie mobilności na rynku mieszkaniowym w celu zapewnienia mobilności pracowników. Wielu obywateli europejskich „kurczowo trzyma się” swojego lokum, własnościowego czy socjalnego, ze względu na brak podaży, z przyczyn podatkowych lub z powodu warunków kredytowania. Wzrost mobilności mieszkaniowej jest konieczny dla poprawy płynności rynków pracy.

2.1.10

Mieszkalnictwo, ze względu na skutki dla życia społecznego i gospodarki miasta, nie powinno być przedmiotem częściowych działań i strategii. EKES sugeruje, by uwzględniając w pełni zasadę pomocniczości, uznać mieszkalnictwo za ważną sprawę polityczną, wpływającą na codzienne życie obywateli, za środek pozwalający zbliżyć obywateli do projektu integracji europejskiej tracącego z każdym dniem na wyrazistości.

2.1.11

Należy lepiej określić wkład polityki mieszkaniowej w realizację celów lizbońskich, zwłaszcza jako sektora napędzającego wzrost gospodarczy. EKES podkreśla, że wpływ polityki mieszkaniowej na mobilność pracowników stanowi o jej uzupełniającej roli w stosunku do polityki europejskiej wdrażanej w ramach strategii dla wzrostu i zatrudnienia, pozwalając również na wzrost spójności terytorialnej, która powinna być realizowana także, a może przede wszystkim w krajach, które niedawno przystąpiły do Unii Europejskiej, poprzez ustanowienie finansowania rozwoju sieci infrastruktury miejskiej i wiejskiej, jak również za pomocą odpowiedniej polityki energetycznej. Raport z inicjatywy własnej powinien w tym ujęciu zostać rozszerzony o kwestie spójności terytorialnej, nie ograniczając się tylko do polityki regionalnej.

2.2.1

Warunki mieszkaniowe od zawsze mają wpływ na strukturę naszych społeczeństw. Wspólna przestrzeń przeznaczona na kontakty społeczne jest powiązana z przestrzenią o charakterze indywidualnym lub zbiorowym. Urbanistyka i projektowanie dzielnic przyjaznych dla mieszkańców, których podstawowym elementem składowym są budynki mieszkaniowe, warunkują spójność społeczną i terytorialną.

2.2.2

Choć mieszkalnictwo i polityka mieszkaniowa są inne w każdym państwie członkowskim, to ogólnie Unia Europejska odznacza się bardzo dużym zagęszczeniem miast. Miasto europejskie jest gęsto zabudowane, ale raczej charakteryzuje się budownictwem średnich rozmiarów i to właśnie typ budownictwa mieszkaniowego decyduje o strukturze miasta.

2.2.3

Mieszkalnictwo ma zatem duże znaczenie w polityce miejskiej, gospodarczej i społecznej wszystkich krajów europejskich i należałoby w większym stopniu dzielić się istniejącymi rozwiązaniami, w szczególności ze względu na kryzysy, jakie miały miejsce w mniej uprzywilejowanych dzielnicach licznych państw członkowskich.

2.2.4

Europejska polityka regionalna ma na celu zwiększenie spójności terytorialnej, społecznej i gospodarczej poprzez wspieranie rozwoju gospodarczego terytoriów o mniej korzystnych warunkach gospodarowania, a od 2005 r. jest skoncentrowana na priorytetowych celach wzrostu i zatrudnienia w ramach odnowionej agendy lizbońskiej.

2.2.5

Dla zapewnienia konkurencyjności wszystkich obszarów i sprzyjania mobilności pracowników duże znaczenie ma zróżnicowana oferta mieszkaniowa, czy to pod względem form użytkowania mieszkań i mieszanego zagospodarowania dzielnic (mieszkania i działalność gospodarcza), czy to wymieszania grup społecznych, będącego gwarancją spójności społecznej. Nabieranie przez pewne dzielnice charakteru gett bardzo utrudnia działalność gospodarczą.

2.2.6

Bezpośrednią konsekwencją uprzednio wymienionych czynników jest lokalizacja mieszkań po przystępnych cenach. W związku z prawem do mieszkania, samorząd musi upewnić się, że na całym terenie leżącym w jego gestii zapewniona jest oferta mieszkań dobrej jakości oraz przystających do środków, jakimi dysponują gospodarstwa domowe.

2.2.7

Rozwój stref mieszkaniowych ma silny wpływ na obszary wiejskie, a dla zrównoważonego rozwoju zasadnicze znaczenie ma lepsze uwzględnienie oddziaływań pomiędzy obszarami wiejskimi a miejskim w odniesieniu do polityki mieszkaniowej.

2.3.1

W niektórych krajach europejskich, szczególnie wśród beneficjentów funduszy spójności z poprzedniego okresu, stopa wzrostu gospodarczego jest ściśle związana z dynamiką branży mieszkaniowej. Nie oznacza to jednak, że obywatele mają łatwy dostęp do mieszkań po przystępnych cenach. Krajowy irlandzki program reform na rok 2006, opracowany w ramach strategii lizbońskiej, podkreśla słabą trwałość wzrostu z powodu braku gwarancji dostępu do mieszkań po przystępnych cenach. W planie reform na 2006 r., przykładowo, Portugalia wspomina o konieczności udzielenia większego wsparcia branży budowlanej i samorządom miejskim w celu stymulowania trwałego rozwoju w dziedzinie mieszkalnictwa.

2.3.2

Dla dynamicznych zagłębi siły roboczej oferta mieszkaniowa dla wszystkich pracowników pozostaje zasadniczym warunkiem rozwoju i liczne tego typu obszary w Europie napotykają ograniczenia w rozwoju ze względu na brak mieszkań. Mieszkanie może zatem stanowić czynnik ograniczający elastyczność lokalnych rynków pracy i zmniejszający mobilność pracowników.

2.3.2.1

Można przytoczyć ciekawy przykład z Francji, dotyczący udziału pracowników (w wymiarze 0,45 % ogółu zatrudnionych) w polityce mieszkaniowej jako środka wspomagającego rozwój mieszkalnictwa dla pracowników. Partnerzy społeczni zarządzają również specjalnymi programami dla ludzi młodych i gospodarstw w trudnej sytuacji (składanie kaucji).

2.3.3

Jest to szczególnie pilna potrzeba dla regionów przyjmujących coraz większą liczbę imigrantów, którzy napotykają trudności w znalezieniu mieszkania na rynkach o ograniczonej podaży i którzy są ofiarami praktyk dyskryminacyjnych prowadzących do segregacji pomiędzy różnymi społecznościami.

2.3.4

Mieszkalnictwo jest jedną z branż o największym zatrudnieniu w Europie. Istnieją liczne dziedziny o wysokim potencjale zatrudnienia, które jeszcze nie są w pełni rozwinięte, szczególnie w zakresie technologii budowlanej zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju i budownictwa ekologicznego, co do których można spodziewać się znacznego rozwoju w przyszłości. Ponadto budownictwo jest sektorem o znacznym deficycie wykwalifikowanych pracowników.

2.3.5

Usługi świadczone w najbliższym sąsiedztwie, a szczególnie sektor opieki, posiadają duży potencjał zatrudnienia i często są organizowane i świadczone w ramach usług mieszkaniowych. W ten sposób podmioty z sektora mieszkań socjalnych we współpracy z organizacjami świadczącymi usługi socjalne proponują szereg usług świadczonych bezpośrednio w domach dla osób starszych, niepełnosprawnych, ale również usług z zakresu opieki zdrowotnej, edukacji, opieki nad dziećmi, jak np. domy międzypokoleniowe. Można wspierać dynamikę życia kulturalnego i społecznego w dzielnicach trudnych, udzielając wsparcia inicjatywom lokalnym.

2.4

Usługi świadczone w najbliższym sąsiedztwie, związane z usługami mieszkaniowymi, oprócz tego, że są źródłem potencjalnego zatrudnienia, pozwalają reagować na wyzwania demograficzne, które w sposób nieunikniony wpływają na zatrudnienie na szczeblu regionalnym. Na przykład domy międzypokoleniowe, które w Niemczech są przedmiotem specjalnej polityki, stanowią odpowiedź na potrzebę kontaktów międzypokoleniowych i pozwalają skutecznie zwalczać zjawisko wykluczenia osób samotnych i starszych. W sytuacji coraz bardziej starzejącego się społeczeństwa w całej Europie należy wspierać wymianę dobrych praktyk.

2.4.1

Według EKES-u do kwestii prawa do mieszkania nie powinno się podchodzić tylko pod kątem walki z wykluczeniem społecznym, ale również pod kątem starzenia się społeczeństwa, przepływów migracyjnych, nowych form ubóstwa i z uwzględnieniem strategii lizbońskiej, która przewiduje ożywienie gospodarki europejskiej dzięki większej mobilności na rynku pracy.

2.4.2

Mobilność pracowników pozostanie iluzją, dopóki nie zwiększy się dostęp do podstawowych praw społecznych, między innymi do prawa do pomocy w dostępie do mieszkań. Zauważalna jest pauperyzacja lokatorów mieszkań socjalnych, które początkowo pomyślane były jako mieszkania dla pracowników. Ci ostatni nie mają obecnie pierwszeństwa w dostępie do mieszkań socjalnych i doświadczają poważnych trudności w znalezieniu przyzwoitych warunków mieszkaniowych na napiętych obszarach rynku nieruchomości.

2.4.3

W ciągu ostatnich dziesięciu lat ceny mieszkań ciągle rosły w prawie wszystkich państwach UE. Ten wzrost cen pociągnął za sobą ograniczenie możliwości konsumpcyjnych gospodarstw domowych w odniesieniu do innych dóbr, co na dłuższą metę działa hamująco na trwały wzrost gospodarczy. Niskie stopy oprocentowania doprowadziły również do przeinwestowania w sektorze mieszkalnictwa, co pociągnęło za sobą zwiększenie wysiłku finansowego związanego z wydatkami na mieszkanie (por. szwedzki krajowy program reform). Sektor budownictwa mieszkań socjalnych stanowi narzędzie regulacji ceny mieszkań (poprzez wynajem) i trwałości sektora.

2.4.4

Ponadto EKES stwierdza, że warunki działania władz publicznych w państwach członkowskich i podmiotów z sektora mieszkaniowego są w coraz większym stopniu regulowane prawem wspólnotowym w ramach wdrażania polityki dotyczącej mieszkań socjalnych. Ważne jest, aby polityka w zakresie konkurencyjności i jednolitego rynku nie tworzyła przeszkód na drodze polityki mieszkaniowej, która dąży do zapewnienia wszystkim dostępu do mieszkań o przyzwoitych warunkach i po przystępnych cenach, zważywszy na pozytywny wkład tej polityki we wzrost gospodarczy i zatrudnienie w Europie. Zadania te uległy modyfikacji, a podmioty świadczące usługi społeczne muszą je rozwijać w odpowiedzi na brak polityki integracji, zwłaszcza w odniesieniu do imigrantów.

2.5.1

Wkład sektora mieszkalnictwa w realizację zadania, jakim jest ograniczenie zużycia energii, ma zasadnicze znaczenie i biorąc pod uwagę ceny energii, stanie się źródłem atrakcyjności danego regionu.

2.5.2

Największy potencjał oszczędności energii leży w sektorze mieszkaniowym (gospodarstwa domowe), gdzie potencjał ten szacuje się na 27 % zużycia energii, jak podkreśla Komisja Europejska w swoim planie działań w sprawie energii.

2.5.3

W coraz większym stopniu gospodarstwa domowe w Europie popadają w ubóstwo ze względu na opłaty za energię w swoim mieszkaniu (fuel poverty).

2.5.4

Możliwości ograniczenia zużycia energii wzrosną, jeżeli na szczeblu europejskim zostaną podjęte odpowiednie działania stymulujące.

2.5.5

Pod tym względem ze zdziwieniem stwierdzamy, że podejście Komisji Europejskiej wyrażone w planie działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii koncentruje się głównie na nowym budownictwie, i proponujemy poszerzyć zakres stosowania przepisów w tej dziedzinie.

2.5.6

Takie podejście jest zbyt fragmentaryczne, ponieważ nie uwzględnia konieczności zmiany naszego stylu życia w ramach szerzej pojmowanej trwałości, która obejmuje indywidualne zachowania (w tym ideę indywidualnego mieszkania dla każdego, ale również potrzebę zachowań proekologicznych na co dzień). Prowadzi to do wzrostu kosztów produkcji, już i tak bardzo wysokich dla przeciętnych i uboższych gospodarstw domowych, a nie pomaga poprawić aktualnych standardów mieszkaniowych i zachowań, podczas gdy wiele badań wskazuje, jak bardzo jest to ważne.

2.5.7

Nie ma potrzeby udowadniać znaczenia wsparcia europejskiej polityki regionalnej dla zwiększania spójności i poprawy warunków życia. Niemniej uwzględnienie w większym stopniu kwestii mieszkaniowych w tej polityce mogłoby przynieść pozytywne synergie.

2.5.8

Strategie energooszczędności koncentrują się na nowym budownictwie, pozostawiając z boku budownictwo już istniejące lub stosując do niego takie zasady jak do nowego. Tymczasem nie tylko należy uwzględniać istniejące już struktury, ale także opracować strategie dostosowane do właściwości starego budownictwa i szczególnie wygórowanych kosztów jego dostosowania do norm.

2.5.8.1

Pomoc państwa powinna uwzględniać specyficzne cechy mieszkalnictwa socjalnego: słabą wypłacalność mieszkańców, pomoce podatkowe słabiej dostosowane niż dla sektora prywatnego.

2.5.8.2

Energia nie wyczerpuje problematyki zrównoważonego rozwoju: woda, zagospodarowanie odpadów, dostępność dla niepełnosprawnych, bezpieczeństwo, jakość powietrza i warunki zdrowotne w miejscu zamieszkania. Mieszkanie może wnosić decydujący wkład w zrównoważony rozwój, przy założeniu, że istnieją odpowiednie narzędzia, w szczególności w odniesieniu do istniejącego już budownictwa.

2.6.1

EKES poparł rozszerzenie kwalifikowalności wydatków z funduszu EFRR na mieszkalnictwo w 12 nowych państwach EU i na działania związane ze zrównoważonym rozwojem miast i z racjonalizacją zużycia energii w 15 starych państwach EU oraz w ramach zintegrowanego podejścia do rozwoju mniej uprzywilejowanych dzielnic. Ze względu na znaczenie wymiaru mieszkaniowego należy mobilizować państwa członkowskie i pomagać im w opracowywaniu programów restrukturyzacji dzielnic i poprawy warunków mieszkaniowych z funduszy strukturalnych.

2.6.2

Trudno jest bowiem realizować zintegrowane strategie rozwoju dzielnic, nie biorąc pod uwagę kwestii mieszkaniowej. W tym względzie nie traci na aktualności podejście europejskiej strategii integracji społecznej wyznaczającej sobie za cel dostęp do mieszkań o przyzwoitych warunkach i przystępnej cenie jako warunku powodzenia działań prowadzonych na rzecz integracji społecznej. Według EKES-u ważne jest, aby wszystkie instrumenty europejskie zostały wykorzystane dla zwiększenia integracji społecznej wszystkich obywateli.

2.6.3

W tym celu Europejski Fundusz Społeczny powinien w większym stopniu wspierać działania z zakresu integracji społecznej wykraczające poza zwykłe włączenie do rynku pracy, jako że rynek mieszkaniowy i rynek pracy są ze sobą ściśle związane. Tak samo polityka z zakresu imigracji, obecnie tworzona na szczeblu europejskim, nie może być pozbawiona refleksji na temat mieszkalnictwa ze względu na konieczność zapobiegania segregacji przestrzennej. Wytyczne, które Komisja zamierza opublikować na temat integracji imigrantów poprzez mieszkalnictwo, powinny stanowić pierwszy etap tych działań i przełożyć się w programie PROGRESS (2) na większe wsparcie dla projektów obejmujących kwestie mieszkaniowe.

2.6.4

Należy zaznaczyć, że zwiększenie efektywności wykorzystania energii w budownictwie nie jest priorytetem tylko dla UE-10, ale również dla wszystkich pozostałych państw członkowskich. Efektywność wykorzystania energii tak samo jak poprawa jakości części wspólnych budynków, wykorzystanie i promowanie energii ze źródeł odnawialnych oraz środki integracji społecznej to wydatki kwalifikujące się do wsparcia z funduszy strukturalnych we wszystkich państwach członkowskich.

2.6.5

EKES pozytywnie przyjął inicjatywę Komisji Europejskiej oraz Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) polegającą na utworzeniu nowego instrumentu finansowego JESSICA (3) specjalnie dla wsparcia rozwoju mniej uprzywilejowanych dzielnic miast, łącznie z dostępem do mieszkań socjalnych w tych dzielnicach. Uważa się, że ten instrument, oferując kredyty i gwarancje operatorom zajmującym się rewitalizacją miast oraz mieszkaniami socjalnymi, ułatwi zmobilizowanie odpowiednich środków finansowych potrzebnych na renowację dzielnic. Instrumentem tym powinny zarządzać, w ścisłym partnerstwie z władzami lokalnymi, podmioty wyspecjalizowane w odnowie miast i w mieszkalnictwie. Powinien on stymulować poprawę warunków życia mieszkańców dzielnic. Instrument JEREMIE (4) również oferuje nowe możliwości podmiotom z branży mieszkalnictwa socjalnego, które starają się budować dzielnice, wygodne i estetyczne, dla wszystkich.

2.6.6

W dziedzinie polityki energetycznej Komisja Europejska zaproponowała w ramach programu Intelligent Energy działania pilotażowe w sektorze budownictwa mieszkań socjalnych umożliwiające selekcję i promowanie wzorcowych projektów w dziedzinie wydajności energetycznej i wymianę doświadczeń pomiędzy podmiotami z branży. Biorąc pod uwagę europejskie ambicje stworzenia wspólnej polityki energetycznej i lepszej koordynacji działań poszczególnych państw członkowskich w tej dziedzinie, należałoby kontynuować stosowanie tego instrumentu, nie ograniczając się do działań pilotażowych.

2.6.7

Na koniec, w zakresie innowacji technicznej, ale również innowacji społecznej, wsparcie ze strony siódmego programu ramowego badań i rozwoju pozwoli na określenie potencjału w zakresie ograniczenia zużycia energii w sektorze mieszkalnictwa, jak również w zakresie zrównoważonego rozwoju miast.

2.6.8

Normalizacja europejska w dużym stopniu dotyczy mieszkań i usług z nimi związanych. Tymczasem chodzi o taką dziedzinę, w której wybory natury technicznej lub urbanistycznej krzyżują się z wyborami społeczeństwa, i nie do przyjęcia jest, by wyłącznie grupy zawodowe narzucały normy jej uczestnikom, bez zagwarantowania sposobów na polityczną kontrolę procesu normalizacyjnego. Przykład normy dotyczącej „zapobiegania przestępczości przez urbanistykę i budownictwo”, przyjętej bez faktycznej politycznej refleksji nad modelem miejskim wyłaniającym się z tabel analizy ryzyka, zachęca do ponownego przemyślenia procesu normalizacyjnego w tym sektorze.

2.6.9

Komisja Europejska opracowała strategię zrównoważonego rozwoju miast zachęcającą miasta do zastanowienia się nad przyszłym rozwojem, szczególnie pod względem transportu. Niemniej strategia ta ma charakter wyłącznie orientacyjny i może nie wykorzystać całego swojego potencjału, o ile nie zajmie się wymiarem społecznym zrównoważonego rozwoju miast.

13.7.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 161/23

1.1

Omawiany wniosek dotyczy przekształcenia dyrektywy 69/335/EWG Rady w sprawie podatku kapitałowego w przedsiębiorstwach, która była zmieniana wiele razy. Dyrektywa, która na początku zmierzała do ujednolicenia systemów podatkowych i do uniemożliwienia państwom członkowskim tworzenia lub nakładania innych podobnych podatków, była zmieniana przy różnych okazjach aż do czasu, gdy w 1985 r. w dyrektywie 85/303/EWG uznano, że podatek kapitałowy powinien zostać całkowicie zniesiony ze względu na swój niekorzystny wpływ gospodarczy na przedsiębiorstwa.

1.2

Niemniej jednak utrata przychodów, która byłaby wynikiem zniesienia tego podatku była nie do przyjęcia dla niektórych państw członkowskich; dyrektywa z 1985 r. musiała zatem przyznać odstępstwo, dając państwom członkowskim możliwość zwolnienia operacji z podatku kapitałowego bądź naliczenia podatku o jednolitej stawce nieprzekraczającej 1 %.

1.3

Oczywiście zasada ta wciąż znajduje zastosowanie w omawianym wniosku dotyczącym dyrektywy, który stanowi jedynie przekształcenie poprzednich dokumentów; Komitet przyjmuje ten fakt do wiadomości i wyraża swą aprobatę. Jednakże uzasadnienie Komisji stanowi okazję do pewnych przemyśleń, które Rada mogłaby wykorzystać w świetle dalszych inicjatyw.

2.1

Większość z 25 państw członkowskich przyjęła podejście Rady z 1985 r., znosząc całkowicie podatek kapitałowy; obecnie wciąż nakłada go jedynie 7 państw członkowskich: Polska i Portugalia (stawka wynosi 0,5 % lub mniej), Cypr (0,6 %) oraz Grecja, Hiszpania, Luksemburg i Austria (pełna stawka wynosi 1 %). Ta różnica w traktowaniu stanowi przeszkodę w ustanawianiu równego poziomu traktowania europejskich przedsiębiorstw, co jest jednym z warunków sprawnego funkcjonowania jednolitego rynku. Chociaż jest prawdą, że w dziedzinie podatków wciąż istnieją inne rozbieżności i przeszkody, nie powinno to stanowić pretekstu do rezygnacji z całkowitego zniesienia tego podatku.

2.2

Dla tych państw członkowskich, które korzystają jeszcze z odstępstwa, przydatne byłoby porównanie korzyści wynikających z wpływów podatkowych z prawdopodobną (i w pewnym stopniu dającą się obliczyć) utratą inwestycji dokonywanych przez inne kraje wspólnotowe lub kraje trzecie zniechęcone opodatkowaniem, które prawie wszędzie zostało już zniesione. Komitet uważa, że rezygnacja z odstępstwa byłaby korzystna dla zainteresowanych i stanowiłaby krok do przodu w zakresie sprawnego funkcjonowania całego rynku wewnętrznego.

2.3

Komitet pragnie ponadto zwrócić uwagę na praktykę przyjętą w niektórych państwach członkowskich, polegającą na wprowadzeniu nowych obciążeń po zniesieniu podatku kapitałowego, który zostaje tym samym ukradkiem zastąpiony. W niektórych wypadkach Komisja podjęła interwencję i wszczęła postępowanie w sprawie naruszenia prawa, lecz nie można wykluczyć, że istnieją inne przypadki, które nie zostały zauważone. Czujność partnerów społecznych może być pomocna w ich wyeliminowaniu.

13.7.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 161/24

1.1

Podzielając zaangażowanie Komisji Europejskiej na rzecz coraz większego bezpieczeństwa ruchu drogowego, Komitet w pełni popiera omawiany wniosek, który słusznie zalicza się do inicjatyw podjętych ze względu na ten właśnie cel.

1.2

Komitet wyraża swoje zadowolenie z faktu, że przed przedstawieniem wniosku Komisja przeprowadziła analizę kosztów i korzyści oraz bardzo uważną ocenę wpływu. Pozwoliło to na pragmatyczne sformułowanie wniosku z należytym uwzględnieniem wszystkich aspektów problemu, przyznając należne pierwszeństwo kwestii ochrony najbardziej zagrożonych użytkowników dróg.

1.3

Niemniej Komitet uważa za swój obowiązek zasygnalizowanie pewnych punktów krytycznych, wynikających — jak się wydaje — z wniosku w jego aktualnym brzmieniu, i zaproponowanie pewnych uzupełnień oraz uściśleń, które powinny pomóc w łatwiejszym i bardziej prawidłowym wdrożeniu tego wniosku pod względem realizacji harmonogramu, przeprowadzania certyfikacji i kontroli.

1.4

Komitet wyraża nadzieję, że Komisja zechce poważnie wziąć pod uwagę jego sugestie dotyczące konieczności prawdziwie jednolitego traktowania w celu uniknięcia zakłóceń konkurencji między państwami członkowskimi, jak również sugestie dotyczące wagi udzielenia tymże państwom członkowskim dokładniejszych wskazówek na temat systemów certyfikacji, które z łatwością mogłyby stosować organy krajowe nadzorujące tę branżę.

1.5

Komitet zaleca usilnie Radzie i Parlamentowi Europejskiemu wdrożenie proponowanej dyrektywy w jak najkrótszym czasie w sposób pozwalający na objęcie przepisami większości pojazdów wprowadzonych do ruchu drogowego, by zagwarantować zapobieganie wypadkom śmiertelnym w przewidywanym stopniu.

2.1

Bezpieczeństwo drogowe zawsze stanowiło jeden z zasadniczych priorytetów instytucji wspólnotowych. Ważnym etapem wznowionego zaangażowania w tym kierunku była z pewnością publikacja białej księgi na temat polityki transportowej (1), w której wśród wytyczonych celów mówi się również o zmniejszeniu o połowę liczby ofiar wypadków drogowych do 2010 r.

2.2

W kolejnych inicjatywach, jak Road safety action programme  (2), „e-safety” i wielu innych, wypróbowano zintegrowane podejście do problemu poprzez zaangażowanie branży przemysłowej, władz publicznych oraz stowarzyszeń reprezentujących użytkowników dróg. Pokonano w ten sposób dawne ograniczenia, między innymi stosowane w imię zasady pomocniczości, a stojące na przeszkodzie realizacji konkretnych i bezwzględnie obowiązujących działań na szczeblu europejskim.

2.3

Osiągnięto znaczny postęp: wystarczy zauważyć, że w ciągu ostatnich 30 lat, mimo trzykrotnego zwiększenia intensywności ruchu drogowego, liczba ofiar wypadków drogowych zmniejszyła się o połowę. Niemniej dane te w żadnym razie nie mogą uspokoić naszych sumień, ponieważ Europa nadal płaci za ciągły rozwój ruchu drogowego zbyt wysoką cenę — około 40 tys. śmiertelnych ofiar rocznie, i przewiduje się niestety, że wyzwanie podjęte w białej księdze z 2001 r. ma małe szanse na realizację.

2.4

Komitet przyznaje, że decydujące postępy pod względem bezpieczeństwa ruchu drogowego można uzyskać tylko dzięki poprawie sytuacji we wszystkich trzech „filarach”, które na to bezpieczeństwo wpływają, a mianowicie w obrębie przemysłu samochodowego, infrastruktury i zachowania użytkowników. Komitet nie może jednak nie poprzeć inicjatywy, która wprawdzie odnosi się tylko do jednego z owych „filarów”, ale jest w stanie przybliżyć nas do realizacji ambitnego celu z 2001 r.

2.5

Zresztą z tego względu swego czasu Komitet poparł (3) przyjęcie dyrektywy 2003/97/WE (4), proponującej — w celu zwiększenia bezpieczeństwa ruchu drogowego — jednolite rozwiązanie na szczeblu europejskim dotyczące zmniejszenia zagrożeń wynikających z niewystarczającej widoczności bocznej u kierowców samochodów ciężarowych.

2.6

Rzeczywiście celem dyrektywy 2003/97/WE było zapobieżenie, dzięki nałożeniu obowiązku montowania zestawu doskonalszych lusterek, począwszy od lat 2006-2007, wypadkom drogowym spowodowanym tym, że w samochodach ciężarowych występuje martwe pole z boku po stronie pasażera.

2.7

Wiele wypadków jest powodowanych właśnie przez kierowców większych pojazdów, którzy ze względu na owo „martwe pole” wokół pojazdu nie dostrzegają innych użytkowników drogi znajdujących się w bardzo bliskiej odległości.

2.8

Niebezpieczeństwo pojawia się zwłaszcza na skrzyżowaniach lub rondach, kiedy kierowca zmieniający kierunek jazdy musi poradzić sobie z martwym polem, znajdującym się z boku po stronie pasażera i uniemożliwiającym dostrzeżenie innych użytkowników drogi znajdujących się najbliżej pojazdu, takich jak piesi, rowerzyści czy motocykliści, będący najbardziej zagrożonymi użytkownikami dróg.

2.9

Szacuje się, że około 400 osób rocznie ginie w takich okolicznościach i dane te stanowią wystarczające uzasadnienie tego, że Komitet — i nie tylko Komitet — poparł swego czasu bez żadnych zastrzeżeń przyjęcie dyrektywy 2003/97/WE uchylającej i zastępującej pierwszą dyrektywę dotyczącą homologacji typu urządzeń służących do pośredniego widzenia (71/127/EWG) i jej kolejne zmiany. Uchylona dyrektywa ustalała przepisy dotyczące budowy lusterek wstecznych i ich montażu, ale nie zmieniała wymogów krajowych w tym zakresie. Dopiero po wprowadzeniu dyrektywy 2003/97/WE określony zestaw lusterek lub innych systemów widzenia pośredniego stał się obowiązkowy, a nie tylko dobrowolny w całej Europie.

2.10

Odnośnie do rodzajów samochodów ciężarowych, dyrektywa 2003/97/WE dotyczyła pojazdów do transportu towarów kategorii N2 o masie ponad 7,5 t i kategorii N3 (5), została jednak zmieniona dyrektywą 2005/27/WE (6), która — pod pewnymi warunkami — nakłada obowiązek montowania lusterek klasy IV i V (7) w pojazdach o masie równej 3,5 t, a nie jak wcześniej — 7,5 t.

2.11

Przepisy dyrektywy 2003/97/WE stosują się do pojazdów homologowanych (nowe typy) począwszy od 26 stycznia 2006 r. i do pojazdów nowo rejestrowanych (nowe pojazdy) począwszy od 26 stycznia 2007 r. Oznacza to, że pojazdy już wprowadzone do ruchu drogowego, które stanowią większą część parku samochodowego, nie podlegałyby takim samym przepisom.

2.12

W Unii Europejskiej jest dużo ponad pięć milionów pojazdów ciężarowych (>=3,5 t). Biorąc pod uwagę okres eksploatacji takich pojazdów (aż 16 lat) i powolnie postępującą wymianę parku (300 tys. rejestracji rocznie), począwszy od 2007 r. pełna wymiana parku na pojazdy z nowymi lusterkami zakończyłaby się dopiero w 2023 r.

2.13

Wniosek Komisji, na temat którego Komitet sporządza niniejszą opinię, wyznacza sobie za cel znalezienie rozwiązań pozwalających w krótkim czasie uczynić bezpiecznymi także pojazdy już wprowadzone do ruchu drogowego.

3.1

Mówiąc w dużym skrócie, w analizowanym wniosku, który ma charakter rozwiązania tymczasowego, Komisja proponuje rozszerzenie zakresu obowiązywania przepisów dyrektywy 2003/97/WE na pojazdy kategorii N2 i N3 już wprowadzone do ruchu drogowego w odniesieniu do nowych lusterek klasy IV i V (widoczność od strony pasażera), z następującymi wyjątkami:

3.2

Państwa członkowskie są zobowiązane do wdrożenia dyrektywy, czyli do zamontowania nowych lusterek, w ciągu 12 miesięcy od jej wejścia w życie, z kilkoma możliwymi odstępstwami:

3.3

Pojazdy, które ze względów technicznych nie mogą zostać wyposażone w wymagane lusterka, mogą zostać wyposażone w inne urządzenia służące do pośredniego widzenia (kamery lub inne urządzenia elektroniczne), pod warunkiem że zapewniają one 99 % pola widzenia wspomnianego powyżej. W tych wypadkach pojazdy będą musiały zostać poddane indywidualnie homologacji przez właściwe władze państw członkowskich.

3.4

Państwa członkowskie mają prawo poszerzyć zakres stosowania dyrektywy również na pojazdy, które mają więcej niż 10 lat.

4.1

Warto podkreślić, że wniosek ten ma sens tylko w wypadku, jeżeli zostanie wdrożony w dostatecznie krótkim czasie, by wpłynąć w znaczącym stopniu na obecny park samochodowy. Zgodnie bowiem z prognozami Komisji stopniowy wzrost liczby pojazdów wyposażonych w nowe lusterka pozwoli ocalić dodatkowo życie 1200 osób.

4.2

Niemniej sama Komisja w ocenie wpływu załączonej do wniosku (9) przyznaje, że natychmiastowe i rygorystyczne zastosowanie nowych przepisów spowodowałoby liczne problemy techniczne, o negatywnych konsekwencjach, również ekonomicznych, dla podmiotów gospodarczych tej branży i mogłoby wywołać zakłócenia rynkowe.

4.3

Komisja przewiduje, że w przypadku ponad połowy pojazdów uczestniczących w ruchu drogowym wymiana lusterek będzie operacją łatwą i niedrogą, tzn. kosztującą około 150 euro (10). Dla pozostałej części parku samochodowego proponuje się zróżnicowane rozwiązania, począwszy od lekkiego złagodzenia restrykcyjności przepisów dotyczących pola widzenia (> 99 %), a skończywszy na bardzo złożonych przepisach dotyczących najstarszych pojazdów, które w niektórych wypadkach wymagałyby istotnych zmian konstrukcji kabiny, bez pewności uzyskania oczekiwanego wyniku, o koszcie sięgającym tysięcy euro.

4.4

W związku z tymi zmiennymi i ze względu na przypadki trudne lub takie (w przypadku pewnych modeli i wersji pojazdów), dla których wydaje się niemożliwe znalezienie odpowiednich rozwiązań, Komisja „wnosi do krajowych organów inspekcyjnych o wykazanie się elastycznym podejściem i przyjęcie rozwiązań o charakterze nadzwyczajnym po rozsądnych kosztach” (11).

4.5

Chociaż Komitet rozumie powody tej niejednoznaczności, związanej z różnorodnością trudnych do rozwiązania problemów technicznych, uważa, że wniosek w obecnym brzmieniu może być źródłem znaczących różnic w interpretacji, co przyniesie negatywne skutki dla europejskiego rynku transportu towarowego.

4.6

Problemy dostrzeżone przez Komitet we wniosku w jego obecnym brzmieniu dotyczą głównie dwóch aspektów: ryzyka nierównego traktowania podmiotów branży transportu towarowego i związanych z tym zakłóceń konkurencji oraz braku prostego, jednolitego, wiarygodnego systemu certyfikacji i kontroli stosowania nowych przepisów.

4.6.1

Jeśli chodzi o ten pierwszy aspekt, niewłaściwe wydaje się wprowadzanie w odniesieniu do nowych lusterek wymogu 99 % pola widzenia, a jednocześnie pozwolenie państwom członkowskim, które już wprowadziły przepisy krajowe w tym zakresie, na ustalenie limitu na poziomie 95 %. Komitet uznałby za sprawiedliwsze i prostsze — z punktu widzenia przeprowadzanych kontroli — ustalenie dla całej UE jednego poziomu procentowego.

4.6.2

Pozostając przy kwestii równego traktowania, fakt, że państwom członkowskim dano możliwość opóźniania samodzielnie wdrożenia w życie nowych przepisów dla najstarszych pojazdów (12), może spowodować zakłócenia konkurencji w odniesieniu do pojazdów uczestniczących w ruchu międzynarodowym. Komitet zaleca zatem ujednolicenie dla wszystkich państw członkowskich harmonogramu wdrażania nowych przepisów.

4.6.2.1

W tym względzie Komitet uważa, że z uwagi na wysoką liczbę pojazdów i złożoność procesu certyfikacji, dwuletni okres dostosowania po transpozycji dyrektywy jest konieczny, a także wystarczający. W tej kwestii ogólne wytyczne ostatniej Rady ds. Transportu (13) wydają się zgodne z proponowanym wyżej rozwiązaniem. Jednak Rada wydawała się skłaniać ku wprowadzeniu w życie dyrektywy dla pojazdów zarejestrowanych nie od 1998 r., ale po 1 stycznia 2000 r., wykluczając tym samym około 15 % parku samochodowego.

4.6.3

Jeszcze bardziej problematyczna, zdaniem Komitetu, jest druga zasygnalizowana kwestia, a mianowicie certyfikacja i kontrola stosowania nowych przepisów. Jest bowiem wątpliwe, czy kontrola i certyfikacja dotycząca pola widzenia może być skutecznie przeprowadzona w każdym pojeździe w ramach okresowych inspekcji. Określenie pola widzenia jest bardzo absorbującą operacją wymagającą zastosowania całej serii parametrów i dokonania różnych i złożonych pomiarów.

4.6.3.1

Zazwyczaj znak homologacji, jak w przypadku często tu cytowanej dyrektywy 2003/97/WE, dotyczy certyfikacji pewnej całości (lusterko, wsporniki, kabina, siedzenie i odległość lusterka od podłoża), która nie jest uwarunkowana tylko samym lusterkiem, ale również modelem pojazdu, na którym jest ono zamontowane. Próby te są przeprowadzane na prototypach, których przyjęcie jest przesłanką i gwarancją przyjęcia całej następnej produkcji seryjnej. Zatem lusterka są homologowane jako jedna całość kilku elementów, a znak homologacji zostaje umieszczony na obudowie lusterka, którego w razie wymiany szkła nie trzeba również obowiązkowo wymieniać. Wskutek tego pojazdy już dopuszczone do ruchu i homologowane na podstawie starej dyrektywy 71/127/EWG po wymianie wyłącznie szkła nosiłyby znak homologacji odnoszący się do uchylonej już dyrektywy.

4.6.3.2

Dlatego, jeżeli nie zostanie przewidziana jakakolwiek gwarancja zgodności (znak, certyfikat itd.), pojawi się konieczność przeprowadzenia inspekcji wszystkich pojazdów poprzez poddanie ich testowi przewidzianemu dyrektywą 2003/97/WE, a więc trzeba będzie niejako ponownie homologować pole widzenia każdego poszczególnego pojazdu, analogicznie do przypadków, gdy do uzyskania wymaganego pola widzenia wykorzystuje się systemy elektroniczne. Łatwo sobie wyobrazić, jakie miałoby to skutki pod względem obciążenia pracą organów certyfikujących i kontrolnych, jeżeli sobie uświadomimy, że chodzi o miliony pojazdów.

4.6.3.3

Rozwiązanie wskazane przez Komisję Europejską i Radę przewiduje przeprowadzenie certyfikacji zgodności w ramach kontroli rocznych (road worthiness test) wprowadzonych dyrektywą 96/96/WE z 20 grudnia 1996 r. dla pojazdów o masie przekraczającej 3,5 t.

4.6.3.4

Jeżeli chodzi o lusterka, kontrole te ograniczają się do sprawdzenia, czy znajdują się w wymaganych miejscach, czy są kompletne i bezpiecznie zamontowane. Zatem nie jest prawdopodobne, by w wyniku tych kontroli można było poświadczyć, że ogólny wynik pod względem widoczności — jak opisano powyżej — osiąga wymagany poziom procentowy.

4.6.3.5

Rozwiązanie, które Komitet ośmiela się zaproponować, wydaje się najbardziej praktyczne w realizacji i daje najbardziej niezawodne wyniki. Chodzi mianowicie o deklarację zgodności wydawaną przez firmę montującą nowe lusterka. Mógłby to być dokument podpisany przez osobę prowadzącą firmę, zawierający oprócz wszystkich danych pojazdu również dane dotyczące wymienionych lusterek lub szkieł. Ta deklaracja byłaby przechowywana w pojeździe i okazywana zarówno w trakcie rocznych przeglądów, jak i w razie kontroli drogowej. Ponieważ chodzi o dokument zawierający prawie wyłącznie kody numeryczne, nie byłoby problemów związanych z jego tłumaczeniem na języki wspólnotowe.

5.1

W sprawozdaniu wprowadzającym wniosek przypomina się, że dyrektywa 2003/97/WE została zmieniona dyrektywą 2005/27/WE, która rozszerza obowiązek montażu lusterek klasy IV i V na pojazdy kategorii N2 o masie 3,5 t, a nie jak wcześniej 7,5 t.

5.1.1

Sformułowanie to jest jednak mylące, ponieważ może być zrozumiane jako przepis obowiązujący wszystkie pojazdy N2 poniżej 7,5 t. W rzeczywistości dyrektywa 2005/27/WE wprowadza obowiązek tylko dla tych pojazdów kategorii N2, które maja kabinę podobną do kabiny pojazdów kategorii N3, gdzie lusterko klasy V może zostać zamontowane w odległości 2 m od podłoża. Tylko w takim wypadku będzie można wymagać montażu dwóch nowych lusterek.

5.1.2

Komitet proponuje zatem dokonanie przeglądu art. 2 lit. b) wniosku i uzupełnienie go o szczególny wyjątek dla pojazdów kategorii N2 o masie nieprzekraczającej 7,5 t, w których nie można zamontować lusterka klasy V, zgodnie z dyrektywą 2005/27/WE.

5.2

W motywie 8 przewiduje się wyłączenie z tych zasad „pojazdów o krótkim czasie użytkowania”, co niewątpliwie oznacza pojazdy o wieloletnim okresie eksploatacji, które niedługo będą wycofane z użytku. Biorąc pod uwagę fakt, że średni okres eksploatacji parku samochodowego nie jest jednakowy w poszczególnych państwach członkowskich, Komisja powinna uściślić liczbowo to sformułowanie.

5.3

W wielu pojazdach obecnie użytkowanych zamontowano fakultatywnie lusterko szerokokątne (klasa IV) po stronie kierowcy. Po wprowadzeniu obowiązku nowego lusterka szerokokątnego po stronie pasażera, również to pierwsze powinno zostać wymienione. Kierowca, który musi korzystać z całej serii lusterek, mógłby bowiem mieć pewne problemy w ocenie sytuacji, korzystając z dwóch lusterek szerokokątnych o innej krzywiźnie.

13.7.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 161/28

1.1

Osiągnięcie wysokiej jakości rezultatów w nauce i technice oraz ich przekształcenie w konkurencyjny potencjał gospodarczy stanowią decydujące warunki pozwalające na zabezpieczenie przyszłości, przykładowo w dziedzinie nanotechnologii, społeczeństwa informacyjnego, w kwestiach energii i klimatu, jak również na utrzymanie i poprawę naszej obecnej sytuacji na arenie światowej i rozwijanie europejskiego modelu społecznego zamiast działania na jego szkodę.

1.2

Komitet zawsze pozytywnie oceniał wszelkie inicjatywy dążące do:

1.3

Komitet popiera zdecydowanie i z przekonaniem ideę ustanowienia jednego instrumentu, takiego jak Europejski Instytut Technologii (EIT) celem przyczynienia się do rozwoju wysokiej jakości edukacji, innowacji i badań, poprzez zachęcanie do współpracy i integracji między europejskimi centrami doskonałości w przemyśle, świecie uniwersyteckim i naukowym.

1.4

Komitet podkreśla znaczenie rozwinięcia propozycji powołania EIT przy zachowaniu spójności z jego podstawą prawną, opracowaną szczególnie celem „przyspieszenia dostosowania przemysłu do zmian strukturalnych, wspierania środowiska sprzyjającego inicjatywom i rozwojowi przedsiębiorstw w całej Wspólnocie, a zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw, wspierania środowiska sprzyjającego współpracy między przedsiębiorstwami, sprzyjania lepszemu wykorzystaniu potencjału przemysłowego polityk innowacyjnych, badań i rozwoju technologicznego” (2).

1.5

Jednak zdaniem Komitetu, aby ten nowy zintegrowany instrument wiedzy, badań i innowacji odniósł powodzenie, musi posiadać swój specyficzny charakter i odróżniać się od innych już istniejących zintegrowanych instrumentów wspólnotowych, jak na przykład europejskich platform technologicznych, wspólnych europejskich inicjatyw, europejskich sieci doskonałości, zintegrowanych projektów lub zaawansowanych programów europejskich studiów magisterskich (3).

1.6

Komitet jest świadom faktu, że niewłaściwe byłoby uznanie przyszłego EIT za zwykły odpowiednik Massachusetts Institute of Technology (MIT) w Stanach Zjednoczonych, ponieważ ten ostatni nie stanowił nigdy federalnego projektu doskonałości, jest natomiast wysokiego poziomu wyższą uczelnią charakteryzującą się obecnością rady MIT Corporation wspieranej przez towarzystwo inwestycyjne Investment Management Company. Niemniej sukces takich instytucji jak MIT dowodzi, że doskonałość jest wynikiem ewolucji opartej na właściwych zasadach i adekwatnym wsparciu.

1.7

Komitet uważa jednak, że jeżeli przyszły EIT ma się stać podmiotem osiągającym dobre wyniki (performer) i światowej klasy graczem (world class player), to znaczy modelem odniesienia i symbolem wysokiego poziomu doskonałości w UE, musi wykroczyć poza funkcję zwykłego ośrodka skupiającego zasoby.

1.8

W tym celu jego projekt, struktura i organizacja powinny nie tylko w pełni i konsekwentnie spełniać cele zapisane w Traktacie, stanowiące jego zasadniczą podstawę prawną, ale również rozwijać kulturę kompetencji i doskonałości ukierunkowaną na naukę i technologie, przyciągającą najlepszych studentów oraz kształtującą najlepszych naukowców i inżynierów. Stanowi to warunek tworzenia nowej wiedzy i nieustannej innowacji.

1.9

Według Komitetu ważne jest, by nie ograniczać się do idei „wzorcowego ośrodka wiedzy” (4) o prestiżu międzynarodowym; potrzebna jest również energia wszystkich zaangażowanych stron celem wypracowania swego rodzaju znaku-marki (label) doskonałości charakteryzującej poszczególne wspólnoty wiedzy i innowacji (WWI), aby osiągnąć konkretne wyniki mające wpływ na rynek:

1.10

Budowę instytutu i jego organizację należy tak zaprojektować i zrealizować, by:

1.10.1

Można by wziąć pod uwagę formułę wspólnego przedsiębiorstwa.

1.11

Przynajmniej w początkowym okresie sukces EIT będzie w dużym stopniu zależeć od adekwatnego finansowania przez Wspólnotę i państwa członkowskie, co niemniej nie powinno odbywać się kosztem innych programów przyjętych w dziedzinie badań i innowacji.

1.11.1

Zdaniem Komitetu w przyszłym Europejskim Instytucie Technologii z jednej strony będą nabierały coraz większego znaczenia mechanizmy promujące patentowanie i systemy zarządzania własnością intelektualną, a z drugiej strony — umiejętności pozyskania prywatnych środków finansowych. Te ostatnie powinny w dużym stopniu przeważać w stosunku do środków wspólnotowych, by nie uszczuplać funduszy innych programów, w szczególności programów poświęconych badaniom i innowacji.

1.11.2

Komitet uważa, że w kwestii zasobów finansowych należy zapewnić początkowe finansowanie z funduszy wspólnotowych, które mogłoby pochodzić z dodatkowych środków w ramach śródokresowego przeglądu siódmego programu ramowego badań i rozwoju technologicznego, natomiast zasadniczy wkład powinny wnieść proporcjonalnie państwa członkowskie. Nie można także pomijać możliwości uzyskania środków z Europejskiego Banku Inwestycyjnego na sieci innowacji i badania uniwersyteckie.

1.12

Równie ważne są, zdaniem Komitetu, umiejętności, które instytut rozwinie na rynku wiedzy, innowacji i badań dla zapewnienia coraz silniejszego wzajemnego oddziaływania pomiędzy nim samym a jego odgałęzieniami, tzn. wspólnotami wiedzy i innowacji (WWI).

1.12.1

Może to nastąpić również dzięki wielkim przedsięwzięciom publicznym organizowanym przez system EIT, mającym na celu podniesienie wartości wspólnego znaku doskonałości, rozumianego jako struktura sieciowa, zdecentralizowana pod względem pozyskiwania i rozpowszechniania zasobów wiedzy i innowacji.

1.12.2

Innowacja i sukces wynikają z delikatnej równowagi między ukierunkowanymi na cele procedurami a indywidualną swobodą rozwijania nowych pomysłów i koncepcji, które trzeba poddać testowi konkurencji. Stosowanie ujednoliconych unijnych kryteriów gwarancji jakości powinno leżeć u podstaw działalności badawczej, wiedzy i innowacji całej sieciowej struktury IET. W przypadku braku odzwierciedlającej funkcjonowanie rynku interakcji między badaniami, innowacją a przemysłem badania finansowane z funduszy publicznych będą miały ograniczony wpływ na gospodarkę.

1.13

Według Komitetu system selekcji sieci przedsiębiorstw, ośrodków badawczych, laboratoriów i wyższych uczelni kandydujących do roli WWI powinien działać według zasady bottom-up oraz opierać się na jasnych i przejrzystych kryteriach, przede wszystkim na doskonałości i sukcesie zawodowym, zdolnościach i doświadczeniu w zakresie procesów transferu technologii, głównie do MŚP.

1.13.1

W każdym razie nowy status WWI nie może być uznany za pozyskany raz na zawsze, ale powinien podlegać okresowym ocenom pod względem jakości i konkretnych uzyskanych wyników, niezależnie od potrzeby odpowiedniego okresu rozwoju.

1.14

Poza tym Komitet uważa, że „system” EIT powinien działać tak, by — tam, gdzie jest to właściwe — włączyć wybrane, już działające w UE centra doskonałości, ale uniknąć przekształcenia się w nadbudowę biurokratyczną wspierającą takie ośrodki. Z tego powodu musi w większym stopniu dążyć do podniesienia wartości części przemysłowej oraz części zajmującej się badaniami interdyscyplinarnymi, zarówno wewnątrz organów statutowych, jak i wewnątrz organów zajmujących się selekcją.

1.14.1

Do tego celu dobrze byłoby utworzyć towarzystwo inwestycyjne IET Investment Management Company, pozwalające reagować w sposób innowacyjny na tradycyjne niedociągnięcia, które często cechują relacje między przemysłem, nauką a badaniami.

1.15

Wreszcie, zdaniem Komitetu potrzebna jest większa jasność w zakresie określenia dyplomów Europejskiego Instytutu Technologii oraz ich wydawania przez sieci WWI i przez sam instytut. Przynajmniej w początkowym, odpowiednio długim okresie, przyznawanie dyplomów winno być nadal prawem, ale i obowiązkiem, tych uniwersytetów oraz/lub politechnik (instytutów techniki) państw członkowskich, które zostały wybrane na partnerów w ramach poszczególnych WWI; po spełnieniu minimalnych warunków, dyplomy te uzyskiwałyby znak EIT.

1.16

Przyznanie znaku EIT dyplomom uzyskiwanym w ramach sieci WWI powinno mieć miejsce, zdaniem Komitetu, z zastrzeżeniem odbycia studiów i badań w co najmniej trzech różnych instytutach w trzech państwach członkowskich celem zapewnienia europejskiego, interdyscyplinarnego wymiaru samego dyplomu. Badania takie powinny również demonstrować wystarczający potencjalny wpływ pod względem innowacji i wreszcie — powinny być zatwierdzone przez centralny EIT.

1.17

W kwestii statutu EIT Komitet uważa za właściwe wsparcie rady administracyjnej/rady zarządzającej (5) — przewidzianej we wniosku Komisji — przez komitetu nadzorujący, złożony z przedstawicieli państw członkowskich i kierowany przez przedstawiciela Komisji, komitet wykonawczy złożony z dwóch przedstawicieli odpowiednio sektora przedsiębiorstw, ośrodków badań i uniwersytetów i kierowany przez przewodniczącego rady zarządzającej, dyrektora administracyjnego oraz rektora.

2.1

Raport śródokresowy przedstawiony Radzie Europejskiej wiosną 2005 r. pt. „Wspólne działania na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia: Nowy początek strategii lizbońskiej” (6) określił niektóre podstawowe zasady ożywienia strategii, takie jak ukierunkowany charakter inicjatyw, które należy podjąć, szeroki udział, wspólne cele i — wreszcie — istnienie dobrze zdefiniowanych szczebli odpowiedzialności.

2.2

Wśród elementów uzupełniających strategię lizbońską wyróżniono również rozpowszechnienie wiedzy, którego należy dokonać poprzez wysokiej jakości system nauczania. W szczególności Unia Europejska powinna podjąć starania, by europejskie uczelnie mogły rywalizować z najlepszymi uczelniami świata: wymaga to stworzenia europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego, który ułatwiłby gromadzenie i rozpowszechnianie wiedzy na całym terytorium Unii.

2.3

By przyczynić się do realizacji tego celu, Komisja zadeklarowała zamiar wystąpienia z wnioskiem o utworzenie Europejskiego Instytutu Technologii i zgłosiła chęć dołożenia starań, by uniwersytety europejskie stały się konkurencyjne na szczeblu międzynarodowym, ponieważ „istniejące podejście do finansowania, zarządzania i jakości okazało się niewystarczające, aby sprostać wyzwaniu, jakim stał się globalny rynek dla naukowców, studentów i dla samej wiedzy”.

2.4

Komitet miał kilkakrotnie okazję wypowiedzieć się w sprawie tego zagadnienia (7), podkreślając między innymi w swej opinii rozpoznawczej pt. „W kierunku europejskiego społeczeństwa opartego na wiedzy — udział zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w realizacji strategii lizbońskiej” (8) potrzebę stworzenia wspólnego europejskiego obszaru wiedzy, opartego na współpracy w dziedzinach kształcenia, innowacji i badań naukowych. W tejże opinii Komitet apelował ponadto do przedsiębiorców, instytucji finansowych i prywatnych fundacji o wzięcie na siebie odpowiedzialności za zwiększenie inwestycji w gospodarkę opartą na wiedzy i poparcie między innymi porozumienia o partnerstwie publiczno-prywatnym na szczeblu europejskim.

2.5

Amerykański Instytut Technologii w Massachussets (MIT), utworzony w Bostonie w 1861 r., skupia obecnie ok. 10 tys. studentów i kadrę wykładowców liczącą ok. 10 tys., pracujących w wysokiej jakości systemie multidyscyplinarnym, obejmującym takie dziedziny jak gospodarka, prawo, architektura, inżynieria, techniki zarządzania, matematyka, fizyka i biologia. MIT kosztuje ponad 1000 milionów dolarów rocznie, lecz zajmuje 5. miejsce na tzw. liście szanghajskiej, wymieniającej najlepsze uczelnie świata (9).

2.6

Jeśli chodzi o Europę, do 2010 r. powinny zostać osiągnięte cele wyznaczone w procesie bolońskim, czyli w ramach inicjatywy zapoczątkowanej przez Unię Europejską w 1999 r., służącej zharmonizowaniu różnych systemów szkolnictwa wyższego w Europie w celu stworzenia „europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego” i promowania na skalę światową europejskiego systemu nauczania na szczeblu wyższym. Wyznaczono następujące cele:

2.7

Dnia 26 września 2006 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję na temat utworzenia europejskich ram kwalifikacji (11), która bierze pod uwagę proces boloński i kopenhaski z 2002 r. i opiera się na propagowaniu ściślejszej współpracy europejskiej w dziedzinie nauczania i szkolenia zawodowego, ukierunkowanej na szereg konkretnych rezultatów (12).

2.8

W 2005 r. Komisja opublikowała drugi raport na temat postępów na drodze osiągania celów lizbońskich w zakresie edukacji i kształcenia zawodowego (13). Podkreśla się w nim między innymi trudności ze zwiększeniem liczby absolwentów szkół wyższych w Europie, potrzebę uaktualnienia i uzupełnienia wiedzy, kompetencji i kwalifikacji w czasie czynnego życia zawodowego poprzez zaawansowane systemy uczenia się przez całe życie i wreszcie potrzebę zwiększenia inwestycji publicznych na kształcenie i szkolenie zawodowe poprzez łączenie ich z inwestycjami prywatnymi, a także wykształcenia wysokiej klasy profesorów i kadry dydaktycznej o dużych kompetencjach, w stopniu koniecznym do dokonania się wymiany pokoleń (ok. 1 mln osób w latach 2005-2015).

2.9

W 2006 r. zakończono badania OECD, opracowane z perspektywy zapotrzebowania (14), pt. Programme for International Student Assessment (PISA — Program międzynarodowej oceny uczniów) (15), który dostarcza ogólnych ram cech charakterystycznych, postaw i umiejętności uczniów w zakresie wykorzystywania przyswojonej wiedzy.

2.10

Słabości europejskiego systemu kształcenia uniwersyteckiego wydają się mieć cztery zasadnicze przyczyny (16):

2.11

Główne problemy o ogólnym charakterze, które można by rozwiązać poprzez utworzenie Europejskiego Instytutu Technologii (EIT), to:

2.12

W swej rezolucji na temat budżetu rocznego na 2007 r. Parlament Europejski z jednej strony opowiedział się za ideą zwiększenia możliwości trójkąta wiedzy (edukacji, badań i innowacji) i wzmocnienia jego powiązań, a z drugiej strony wyraził swój sceptycyzm wobec utworzenia nowego Europejskiego Instytutu Technologii, który — jego zdaniem — „może umniejszyć znaczenie istniejących struktur, dlatego działanie takie może nie stanowić najefektywniejszego wykorzystania funduszy w tym kontekście” (18).

2.13

Natomiast Rada Europejska z 15-16 czerwca 2006 r. podkreśliła, że Europejski Instytut Technologii — współpracujący z istniejącymi instytucjami krajowymi — stanowić będzie ważny krok w likwidowaniu przepaści dzielącej obecnie szkolnictwo wyższe, działalność badawczą i innowacje, wraz z innymi działaniami, które wzmacniają tworzenie powiązań i synergii pomiędzy wybitnymi kręgami zajmującymi się działalnością badawczą i innowacyjną w Europie i zwróciła się do Komisji Europejskiej o przedstawienie „formalnego wniosku jego powołania”. W odpowiedzi na ten apel Komisja Europejska przedstawiła w listopadzie 2006 r. wniosek będący przedmiotem niniejszej opinii (19), który stanowi kontynuację jej dwóch poprzednich komunikatów na ten temat (20).

2.13.1

Następnie w grudniu 2006 r. Rada Europejska potwierdziła pozytywne podejście przedstawione powyżej.

3.1

U podstaw wniosku dotyczącego rozporządzenia Komisji Europejskiej w sprawie utworzenia EIT leży idea, że instytut może się przyczynić do poprawienia konkurencyjności w przemyśle, wzmacniając zdolność innowacji w państwach członkowskich i we Wspólnocie. Cele wniosku są następujące:

3.2

Komisja proponuje wyposażenie EIT w strukturę zintegrowaną na dwóch szczeblach, która łączyłaby w sobie podejście odgórne z oddolnym, zgodnie z następującym schematem:

3.3

Budżet ogólny EIT na lata 2007-2013 szacuje się na ok. 2 367,1 mln euro, które pochodzą:

4.1

Komitet zawsze pozytywnie oceniał każdą inicjatywę zmierzającą do wzmocnienia zdolności innowacyjnych Wspólnoty i państw członkowskich oraz opowiadał się za zintegrowanym podejściem do trójkąta wiedzy, a w szczególności za podejściem łączącym środowisko akademickie i świat przedsiębiorczości. Zdecydowanie popiera zagwarantowanie lepszej koordynacji wysiłków badawczych, intensyfikację innowacji i kształcenia w UE, osiągnięcie bardziej skutecznego partnerstwa publiczno-prywatnego w dziedzinie B+R oraz zapewnienie małym i średnim przedsiębiorstwom lepszego dostępu do nowej wiedzy (21).

4.2

Komitet nie może jednak wyłamać się z trzech kluczowych zasad leżących u podstaw ożywienia strategii lizbońskiej, to znaczy:

4.3

Zdaniem Komitetu należy zatem uważnie ocenić, jakie jest miejsce omawianej inicjatywy pośród wielu innych, obecnie realizowanych przedsięwzięć, które wywodzą się z różnych innych nurtów polityki, takich jak polityka w zakresie badań naukowych, przedsiębiorstw, rozwoju regionalnego, społeczeństwa informacyjnego, edukacji czy kultury.

4.3.1

Według Komitetu, jeżeli przyszły instytut ma stać się punktem odniesienia i europejskim wzorem doskonałości, nie może zadowolić się rolą ośrodka skupiającego zasoby, ale już na płaszczyźnie projektu, struktury i organizacji musi zostać zorganizowany tak, by realizował wytyczne Traktatu, które stanowią jego zasadniczą podstawę prawną.

4.3.2

Komitet podkreśla, ze kluczowym elementem powodzenia przyszłego EIT powinna być zdolność promowania wspólnego znaku (label) doskonałości, w postaci zdecentralizowanej struktury sieciowej pod względem pozyskiwania i rozpowszechniania zasobów wiedzy i innowacji.

4.4

Komitet zgadza się z tym, że trzeba wyposażyć EIT w jak najlżejszą, jak najbardziej elastyczną i dynamiczną strukturę, by umożliwić mu zaspokojenie nowych potrzeb oraz uważa, że należałoby zbadać możliwość utworzenia wspólnego przedsiębiorstwa (22); podkreśla jednak, że konieczne jest ukierunkowanie tej struktury na świat przedsiębiorczości i rynek pracy oraz powtarza, że EIT musi skoncentrować swe prace na podstawowym zadeklarowanym celu, którym jest przełożenie wyników B+R na możliwości rynkowe.

4.4.1

Z tego względu kryteria selekcji organów zarządzających powinny dotyczyć nie tylko i nie tyle doskonałości naukowej, ile raczej zdolności przyciągania innowacyjnego kapitału, uruchamiania działalności gospodarczej, tworzenia i korzystania z patentów oraz przyciągania finansowania publicznego i prywatnego, bez zaniedbywania przy tym MŚP.

4.5

Zdaniem Komitetu kierunek ten powinien znaleźć swój wyraz w kryteriach selekcji WWI, których konsorcja muszą pozostać otwarte, w ramach priorytetów wieloletniego wspólnotowego programowania w zakresie badań i innowacji, tak by ułatwić udział przedsiębiorstw i mniejszych podmiotów i zapewnić maksymalną elastyczność i minimum obciążeń administracyjnych.

4.5.1

Należałoby lepiej określić wymogi w odniesieniu do WWI:

4.6

Jeżeli chcemy rozwijać europejski obszar wiedzy w ramach strategii lizbońskiej, niezbędne będzie stworzenie zachęt na rzecz mobilności między różnymi zawodami umysłowymi oraz między sektorem publicznym i prywatnym, w celu wspierania wymiany pomiędzy różnymi profilami menadżerskimi, jak również pomiędzy kadrą kierowniczą, naukowcami i inżynierami i wreszcie by ułatwić przejście pomiędzy sektorem instytucjonalnym a sektorem prywatnym i odwrotnie (23): na poziomie europejskim mobilność powinna być głównym elementem programów szkoleń, badań i zastosowań technologicznych.

4.7

Komitet odnotowuje, że zaproponowane początkowe finansowanie działalności EIT wydaje się bardzo ograniczone, jednocześnie odnosząc wrażenie, iż przyszłe fundusze będą ukierunkowane na tradycyjne programy (24) i czerpać będą z i tak już ograniczonych zasobów budżetowych na lata 2007-2013, przeznaczonych na badania, innowacje i edukację. EIT będzie zatem konkurował z innymi instrumentami należącymi do zintegrowanego podejścia o sprawdzonej skuteczności, takimi jak zintegrowane projekty (IP), sieci doskonałości (NoE) oraz innymi ostatnio ustanowionymi instrumentami, takimi jak wspólne inicjatywy technologiczne (JTI) lub europejskie platformy technologiczne (ETP).

4.7.1

Środki finansowe przewidziane na program ramowy w dziedzinie badań i rozwoju technologicznego na okres 2007-2013 odpowiadające w przybliżeniu 5,8 % ogólnego budżetu Wspólnoty, okazują się już niewystarczające na prowadzenie polityki wspierającej badania naukowe i zatem nie można ich uszczuplić, chyba że poprzez normalne mechanizmy udziału w przetargach, do których również EIT i WWI musiałyby mieć prawo przystępowania na równych warunkach z innymi kandydatami.

4.7.2

Przynajmniej początkowy sukces EIT zależeć będzie w dużej mierze od odpowiedniego finansowania ze strony Wspólnoty, które niemniej nie powinno odbywać się kosztem innych programów przyjętych w dziedzinie badań i innowacji. W rzeczywistości szacunki Komisji na okres 2007-2013 dotyczące całego systemu IET wydają się zaniżone, podczas gdy fundusze wspólnotowe pochodzące z nadwyżek budżetowych są bardzo ograniczone. Komitet uważa, że można by zbadać możliwość zastosowania formuły przewidzianej w art. 171 TWE dotyczącej tworzenia wspólnych przedsiębiorstw, zakładającej bezpośredni udział zainteresowanych państw członkowskich (zob. np. formuła wykorzystana w przypadku wspólnego przedsiębiorstwa Galileo) (25).

4.7.3

W opinii Komitetu konieczne początkowe dofinansowanie mogłoby pochodzić z dodatkowych środków uzyskanych w ramach śródokresowego przeglądu siódmego wspólnotowego programu ramowego badań, rozwoju technologicznego i demonstracji; środki takie powinny uzupełniać bezpośredni, proporcjonalny wkład finansowy poszczególnych państw członkowskich.

4.7.4

Inne możliwe źródło finansowania związane jest z działalnością Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) w zakresie programu „Innowacja 2010” (i2i) oraz działaniami EBI na rzecz badań uniwersyteckich (26) oraz sieci uniwersytetów.

4.8

Z drugiej strony polityka wspólnotowa w zakresie badań i rozwoju wymaga bardziej systematycznej kontroli wszystkich aspektów ograniczających mobilność naukowców, którą utrudnia obecnie różnorodność przepisów w zakresie uznawania stopni naukowych, jak również różnorodność przepisów podatkowych, ubezpieczeniowych i emerytalnych (27).

4.9

Komitet uważa, że jeżeli Europejski Instytut Technologii (EIT) zamierza stać się światowej klasy podmiotem zdolnym do stymulowania innych europejskich placówek i sieci stanowiących elementy trójkąta wiedzy do osiągania lepszych wyników, powinien wypracować umiejętność przyciągania znacznej ilości funduszy prywatnych, które stopniowo powinny stać się głównym źródłem finansowania.

4.10

Istotnym czynnikiem w tym względzie może być rozwiązanie problemów ochrony własności intelektualnej, które zasługują może na bardziej dogłębne objaśnienia we wniosku, tak samo jak problemy związane z określeniem dyplomów EIT i z ich wydawaniem.

4.11

Komitet uważa, że należy uściślić definicję oraz warunki przyznawania dyplomów EIT przez sieci WWI i sam EIT.

4.11.1

W początkowym, wystarczająco długim okresie, przyznawanie dyplomów powinno pozostawać prawem i obowiązkiem uniwersytetów oraz/lub politechnik państw członkowskich, wybranych na partnerów w ramach poszczególnych WWI. Niemniej nawet w tym początkowym okresie przyznawanie dyplomów powinno odpowiadać określonym minimalnym warunkom.

4.11.2

Warunki te mogłyby obejmować następujące elementy:

4.12

W odniesieniu od statutu EIT Komitet uważa za konieczne powołanie rady administracyjnej, o takim samym składzie jak rada zarządzająca przewidzianym we wniosku Komisji dotyczącej jego statutu — złożonej z pięciu przedstawicieli sektora przedsiębiorstw, pięciu przedstawicieli publicznych i prywatnych ośrodków badawczych oraz pięciu przedstawicieli uniwersytetów publicznych i prywatnych, a także dodatkowych 4 członków reprezentujących personel oraz studentów EIT i WWI (28) — kierowanej przez przedstawiciela Komisji, którą wspierałby:

4.12.1

W razie przyjęcia rozwiązania polegającego na powołaniu wspólnego przedsiębiorstwa IET, pracownicy administracyjni i naukowi takiego przedsiębiorstwa powinni mieć możliwość uzyskania umowy na czas określony, zgodnie z przepisami stosującymi się do innych pracowników Wspólnot Europejskich (29).

—

jednolite ramy dla przejrzystości w zakresie umiejętności i kwalifikacji (europejskie CV, świadectwa, dyplomy, certyfikat Europass Training w dziedzinie kształcenia itp.),

—

system transferu punktów w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego, podobny do systemu w dziedzinie szkolnictwa wyższego,

—

wspólne zasady jakościowe w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego, skupione wokół grupy wspólnych zasad gwarantowania jakości, które mogą stanowić podstawę inicjatyw na szczeblu europejskim z zakresu wytycznych i listy kontrolnej w dziedzinie kształcenia oraz szkolenia zawodowego,

—

wspólne zasady zatwierdzania kształcenia formalnego i nieformalnego, szczególnie w celu zagwarantowania większej zgodności między podejściami poszczególnych krajów na różnych szczeblach,

—

europejski wymiar pomocy informacyjnej i usług doradczych w celu umożliwienia obywatelom korzystania z lepszego dostępu do możliwości uczenia się przez całe życie.

1)

mierzenie postępów w nauce na przestrzeni czasu i porównywanie postępów w różnych krajach,

2)

związek między aspektami nauczania a wynikami w nauce,

3)

ocenę umiejętności w zakresie TIK, jak też wykorzystanie technologii jako sposobu objęcia szerszego zakresu zadań służących ocenie.

—

Rada administracyjna złożona z członków założycieli; decyzje podejmowane są zwykłą większością głosów z wyjątkiem pewnych decyzji o kluczowym znaczeniu, do podjęcia których potrzebna jest większość stanowiąca 75 % głosów. Rada administracyjna podejmuje wszystkie strategiczne decyzje w zakresie programów, finansowania i spraw budżetowych. Ponadto wyznacza ona dyrektora wspólnego przedsiębiorstwa;

—

Komitet wykonawczy wspomagający radę administracyjną i dyrektora;

—

Dyrektor administracyjny pełniący funkcję wykonawczą jest on odpowiedzialny za bieżące zarządzanie wspólnych przedsiębiorstwem i jest jego prawnym przedstawicielem; kieruje personelem, uaktualnia plan rozwoju programu, przygotowuje i przedkłada radzie administracyjnej roczne sprawozdania finansowe i bilans oraz sporządza roczny raport ze stanu realizacji programu i sytuacji finansowej.

13.7.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 161/35

1.

Celem omawianego wniosku jest skodyfikowanie dyrektywy Rady 74/347/EWG z dnia 25 czerwca 1974 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do pola widzenia i wycieraczek szyb przednich w kołowych ciągnikach rolniczych lub leśnych.

2.

Komitet uważa, że skodyfikowanie wszystkich dokumentów w jednej dyrektywie jest bardzo przydatne. Został zapewniony, że kodyfikacja nie wnosi żadnych istotnych zmian, a jej jedynym celem jest nadanie prawodawstwu Wspólnoty jasności i przejrzystości. Komitet w pełni popiera ten cel i otrzymawszy wspomniane zapewnienie, przyjmuje omawiany wniosek z zadowoleniem.

13.7.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 161/36

1.

Celem tego wniosku jest skodyfikowanie dyrektywy Rady 74/151/EWG z dnia 4 marca 1974 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstwa państw członkowskich odnoszącego się do układów kierowniczych kołowych ciągników rolniczych lub leśnych.

2.

Komitet za bardzo przydatne uważa skodyfikowanie wszystkich tekstów prawnych w jednej dyrektywie. Zagwarantowano, że kodyfikacja ta nie wnosi żadnych istotnych zmian i jedynym jej celem jest uczynienie prawa wspólnotowego jasnym i zrozumiałym. Komitet w pełni popiera ten cel i otrzymawszy powyższą gwarancję, z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji.

13.7.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 161/37

1.

Celem tego wniosku jest skodyfikowanie dyrektywy Rady 74/152/EWG z dnia 4 marca 1974 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do maksymalnej prędkości konstrukcyjnej oraz skrzyń ładunkowych kołowych ciągników rolniczych lub leśnych.

2.

Komitet za bardzo przydatne uważa skodyfikowanie wszystkich tekstów prawnych w jednej dyrektywie. Zagwarantowano, że kodyfikacja ta nie wniosła żadnych istotnych zmian i jedynym jej celem jest uczynienie prawa wspólnotowego jasnym i zrozumiałym. Komitet w pełni popiera ten cel i otrzymawszy powyższą gwarancję, z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji.

13.7.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 161/38

1.

Celem tego wniosku jest skodyfikowanie dyrektywy Rady 75/321/EWG z dnia 20 maja 1975 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do układów kierowniczych kołowych ciągników rolniczych lub leśnych.

2.

Komitet za bardzo przydatne uważa skodyfikowanie wszystkich tekstów prawnych w jednej dyrektywie. Zagwarantowano, że kodyfikacja ta nie wniosła żadnych istotnych zmian i jedynym jej celem jest uczynienie prawa wspólnotowego jasnym i zrozumiałym. Komitet w pełni popiera ten cel i otrzymawszy powyższą gwarancję, z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji.

13.7.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 161/39

1.

Omawiany wniosek dotyczący kodyfikacji dyrektywy 98/27/WE (1) wydanej 19 maja 1998 r. przejmuje, z pewnymi zmianami, treść wniosku w tej samej sprawie z 12 maja 2003 r. (2), w sprawie którego Komitet wydał już pozytywną opinię (3).

2.

Wydanie nowego wniosku okazało się konieczne, ponieważ w międzyczasie, 11 czerwca 2005 r., ukazała się dyrektywa 2005/29/WE dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych, w której wyraźnie zaznaczono, że takie praktyki mogą podlegać ustanowionym we wspomnianej dyrektywie nakazom zaprzestania, w celu zapobiegania im i ich wyeliminowania, oraz prawnie umożliwiono organizacjom reprezentującym zbiorowe interesy konsumentów zaskarżanie nieuczciwych praktyk handlowych przed sądem.

3.

Podobnie jak w wyżej wspomnianej opinii, Komitet przypomina, że zgodnie z postanowieniami umowy międzyinstytucjonalnej pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą i Komisją z 20 grudnia 1994 r., podczas kodyfikacji aktów prawnych nie można wprowadzać żadnych zmian merytorycznych. Po przeanalizowaniu zaproponowanych teraz zmian, można stwierdzić, że zasada ta została zachowana; należy też podkreślić, że Komisja spełniła wyrażoną w poprzedniej opinii prośbę Komitetu o dołączenie do wniosku pełnego zmienionego tekstu dyrektywy z zaznaczeniem wszystkich wprowadzonych zmian.

4.

Niemniej jednak Komitet musi nadmienić, że już w opinii w sprawie pierwszego wniosku Komisji na ten temat (4), na którym oparto obecną dyrektywę 98/27/WE, zwrócił uwagę na fakt, że odesłanie w art. 1 ust. 1 do „załącznika” z wykazem dyrektyw pociąga za sobą niepożądaną konieczność zmieniania jej przy każdym wydaniu, tak jak to ma miejsce obecnie, nowej dyrektywy, której postanowienia wymagają wdrożenia za pomocą działań o charakterze opisanym w jej artykułach, w celu ochrony zbiorowych interesów konsumentów (5).

4.1

Warto dodać, że taki sposób formułowania aktów prawnych jest odzwierciedleniem niepotrzebnie skomplikowanego sposobu tworzenia prawodawstwa, niezgodnego z zasadami „lepszego stanowienia prawa” i „upraszczania legislacyjnego”, które popiera zarówno Komisja, jak i EKES.

5.

Ponadto wydanie dyrektywy 2005/29/WE (6), a szczególnie treść postanowień jej art. 11 i 14, wzmacnia wyrażone we wspomnianej opinii Komitetu z 1996 r. — i już wtedy uznane — zalecenie mówiące o stosowności wnoszenia skarg z tytułu odpowiedzialności cywilnej, które wzmacniałyby skuteczność nakazów zaprzestania szkodliwych praktyk.

5.1

W związku z tym, Komitet zwraca się do Komisji o ponowne zastanowienie się nad stosownością rozszerzenia zakresu stosowania działań na rzecz ochrony interesów zbiorowych, a mianowicie interesów konsumentów.

6.

Podsumowując, odnośnie do ścisłych zasad kodyfikacji przeprowadzonej na podstawie decyzji z 1 kwietnia 1987 r. [COM(1987) 868 PV] Komitet wyraża przychylne stanowisko w sprawie omawianego wniosku, podobnie jak robił to już wobec poprzednich dokumentów dotyczących tej samej dyrektywy.

13.7.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 161/40

1.1

Po 50 latach nieustannego rozwoju europejskiego prawodawstwa poprzez traktaty, dyrektywy i rozporządzenia, zalecenia, orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości i inne dokumenty wspólnotowe oraz przy braku konsekwentnej konsolidacji przepisów, europejskie prawo stało się bardzo nieprzejrzyste i jego zrozumienie sprawia trudności nawet specjalistom.

1.2

W niektórych dziedzinach prawa wydawane były na przykład nowe dyrektywy, bez dokonania uprzednio konsekwentnej analizy istniejących dyrektyw pod kątem tego, czy nowa dyrektywa sprawia, że te wcześniejsze stają się nieaktualne lub czy ich treść może zostać włączona do treści nowej dyrektywy, tak by można było jednocześnie uchylić wcześniejsze dyrektywy dotyczące tego samego zagadnienia. Zdarzało się również, że pewne aspekty należące właściwie do jednej dziedziny prawa były przez lata regulowane oddzielnie w coraz to nowych, indywidualnych dyrektywach. Dochodziło również do tego, że pewne części dyrektyw były na przestrzeni czasu zmieniane przez kilka różnych aktów prawnych, bez wydawania jednocześnie nowego, wiążącego prawnie skonsolidowanego tekstu.

1.3

Faktycznie zatem najwyższy już czas, by zmienić ten stan rzeczy. Nic nie przemawia przeciwko dokonaniu technicznej konsolidacji istniejących dyrektyw, o ile konsolidacja ta służy jak najlepszym celom i o ile nie jest wykorzystywana jako środek do realizacji innych celów, jak np. wyrównania rachunków z innymi instytucjami i przeforsowania w ten sposób mimo wszystko własnego zdania, które nie uzyskało jak dotąd akceptacji w procesie politycznym.

Należy zatem zasadniczo z zadowoleniem przyjąć zadeklarowany zamiar Komisji, by uporządkować prawodawstwo z czysto prawno-technicznego punktu widzenia.

1.4

Również z zadowoleniem należy przyjąć ogłoszony jednocześnie zamiar Komisji, by poprzez uproszczenie europejskiego prawa doprowadzić do ograniczenia biurokracji i bezcelowych wysiłków w państwach członkowskich.

1.5

Odpowiednie wnioski Komisji dotyczące dyrektyw uchylających lub zmieniających w ramach tego procesu istniejące akty prawne trzeba jednak przeanalizować z obu wspomnianych powyżej punktów widzenia.

2.1

Komisja proponuje uchylenie dyrektywy 71/304/EWG poprzez wydanie nowej dyrektywy (2).

2.2

Dyrektywa Rady 71/304/EWG z dnia 26 lipca 1971 r. została wydana, aby nakazać państwom członkowskim zniesienie ograniczeń dotyczących prawa do ubiegania się o zamówienia publiczne na roboty budowlane oraz prawa do uzyskania, wykonania lub uczestniczenia w wykonaniu takich zamówień udzielanych przez państwo, wszelkie podmioty sektora publicznego lub przez osoby prawne prawa publicznego, z korzyścią dla usługodawców transgranicznych. Dyrektywa skierowana była przeciwko bezpośredniej i pośredniej dyskryminacji usługodawców z innych państw przy udzielaniu zamówień publicznych przez państwa członkowskie. Zobowiązywała ponadto państwa członkowskie do zapewnienia, aby przedsiębiorcy zagraniczni mieli dostęp do kredytów, pomocy i subwencji w równym stopniu co przedsiębiorcy krajowi oraz aby „mieli dostęp bez ograniczeń i w każdym przypadku, na takich samych warunkach, jak obywatele danego państwa, do usług dostawczych, wobec których państwo sprawuje bezpośrednią kontrolę, a których potrzebują dla realizacji ich zamówienia”.

2.3

Komisja uzasadnia swój wniosek tym, że dyrektywa ta stała się nieaktualna w wyniku zmian dokonywanych na przestrzeni lat.

2.3.1

Po pierwsze zagadnienia zamówień publicznych są obecnie regulowane dyrektywami 2004/17/WE i 2004/18/WE, co sprawia, że dyrektywa ta staje się nieaktualna.

2.3.2

Po drugie o ile dyrektywa 71/304/EWG dotyczy ponadto także ogólnie swobodnego przepływu usług, to orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości w tej kwestii znacząco się rozwinęło. Na poparcie tego stwierdzenia Komisja cytuje w przypisie fragment wyroku w sprawie C-76/90 Säger, który mówi, że art. 59 Traktatu EWG (swobodne świadczenie usług, obecny art. 49) zakazuje nie tylko wszelkich form dyskryminacji w odniesieniu do podmiotu świadczącego usługi ze względu na jego przynależność państwową, ale również wszelkich ograniczeń, nawet jeśli stosuje się je bez wyjątku wobec wszystkich podmiotów świadczących usługi niezależnie od ich pochodzenia, „w przypadku jeżeli uniemożliwiają one lub utrudniają w jakikolwiek inny sposób prowadzenie działalności podmiotu, którego siedziba znajduje się w innym państwie członkowskim, w którym zgodnie z prawem świadczy podobne usługi”.

2.3.3

W uzasadnieniu Komisja podsumowuje orzecznictwo ETS, mówiąc, że Trybunał jasno stwierdził, iż „art. 49 Traktatu WE zakazuje środków stosowanych bez wyjątku mogących zakłócić swobodne świadczenie usług”.

2.4

W motywach Komisja ponownie wskazuje na to, że nowe dyrektywy dotyczące zamówień publicznych oraz wyrok w sprawie Säger zapewniają poziom zabezpieczenia dla podmiotów gospodarczych równy lub wyższy od poziomu, jaki oferują przepisy dyrektywy, która ma zostać uchylona.

2.5

Właściwy tekst dyrektywy obejmuje cztery artykuły. Artykuł 1 uchyla dyrektywę 71/304/EWG. Artykuł 2 nakazuje państwom członkowskim wdrożenie dyrektywy poprzez przyjęcie koniecznych przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych, a także niezwłoczne przekazanie Komisji tekstu tych przepisów oraz tabeli korelacji między tymi przepisami a dyrektywą, przy czym przepisy te powinny zawierać odesłanie do dyrektywy lub odesłanie takie powinno towarzyszyć ich urzędowej publikacji — metody dokonywania takiego odesłania określane są przez państwa członkowskie. Artykuł 3 mówi, że dyrektywa wchodzi w życie z dniem jej opublikowania, a artykuł 4 stwierdza, że jest adresowana do państw członkowskich.

3.1

Omawiany wniosek dotyczący dyrektywy uchylającej dyrektywę Rady 71/304/EWG niestety nie pod każdym względem w pełni spełnia kryteria przedstawione w punkcie 1 niniejszej opinii.

3.2

Ogólnie należy zauważyć, że proponowana dyrektywa uchylająca inną dyrektywę jest jedną z pierwszych dyrektyw z całej serii tego typu dyrektyw. Rozsądne jest zatem sprawdzenie, czy dla realizacji przewidzianego na najbliższe miesiące i lata programu pracy w zakresie uchylania wielu nieaktualnych dyrektyw faktycznie najbardziej efektywne jest wydawanie za każdym razem oddzielnej nowej dyrektywy w miejsce każdej pojedynczej uchylonej nieaktualnej dyrektywy. Przy dalszej realizacji programu pracy należałoby ponownie rozważyć, czy ewentualnie nie byłoby możliwe i bardziej wydajne jednoczesne uchylenie szeregu dyrektyw jedną nową dyrektywą. Ponieważ ustawy państw członkowskich nierzadko służą jednoczesnej transpozycji kilku dyrektyw, można by w ten sposób uniknąć sytuacji, w której stale te same ustawy państw członkowskich musiałyby być w krótkich odstępach czasu wielokrotnie dostosowywane.

3.3

W odniesieniu do omawianego tu wniosku dotyczącego dyrektywy należałoby jeszcze raz zastanowić się, czy rzeczywiście nie ma alternatyw dla przewidzianej w art. 2 formy transpozycji lub czy do osiągnięcia celu nie byłoby wystarczające wezwanie państw członkowskich do sprawdzenia ich prawodawstwa pod kątem konieczności ewentualnego jego dostosowania i w razie potrzeby do przeprowadzenia tych zmian.

3.4

Uchylana dyrektywa z 1971 r. dotyczyła bowiem zasadniczo uchylenia ówczesnych dyskryminujących ustaw i uregulowań państw członkowskich, jak również wprowadzenia ogólnych wspólnotowych zasad w odniesieniu do udzielania zamówień publicznych, które zostały tymczasem powtórzone i uszczegółowione w nowszych dyrektywach.

3.5

Jeżeli chodzi o zniesienie dyskryminujących uregulowań państw członkowskich, należało to przeprowadzić w ramach transpozycji dyrektywy 71/304/EWG już w latach siedemdziesiątych lub ewentualnie w przypadku krajów członkowskich, które przystąpiły do UE w późniejszym okresie, w trakcie przejmowania dorobku wspólnotowego. Planowane uchylenie tej dyrektywy nie oznacza bynajmniej, że zniesienie tych wcześniejszych dyskryminujących uregulowań powinno zostać anulowane. Wydane wówczas ustawy krajowe znoszące dyskryminujące uregulowania nie muszą zatem być dostosowywane w związku z uchyleniem dyrektywy, ponieważ w większości przypadków wraz ze zniesieniem dyskryminujących uregulowań osiągnęły zamierzony cel, a Traktat i wszystkie nowsze dyrektywy tak czy owak przewidują utrzymanie zniesienia lub zakaz uchwalania dyskryminujących uregulowań.

3.6

Jeżeli chodzi o ustawodawstwo państw członkowskich w dziedzinie zamówień publicznych, zasadniczo najpóźniej po uchwaleniu dyrektyw 2004/18/WE i 2004/17/WE zostało już ono doprowadzone do stanu, który odpowiada rozwojowi europejskiego prawa po 1971 r. O ile jeszcze tak się nie stało, Komisja może jeszcze przeforsować wdrożenie tych nowych dyrektyw. Ponieważ wszystkie dyrektywy tak czy owak zasadniczo adresowane są do ustawodawców w państwach członkowskich, uchylenie dyrektywy 71/304/EWG na szczeblu europejskim i wezwanie państw członkowskich do przeprowadzenia analizy byłoby w tym przypadku niewątpliwie zupełnie wystarczające dla osiągnięcia zamierzonego celu. W większości przypadków będzie co najwyżej chodziło o redakcyjne wykreślenie przy tej okazji odniesienia do zdezaktualizowanej dyrektywy 71/304/EWG, o ile w ogóle jeszcze się na nią powoływano.

3.7

Niestety nie można już zmienić faktu, że uchylenia dyrektywy 71/304/EWG nie dokonano już przy okazji wydawania dyrektyw 2004/17/WE i 2004/18/WE. Zachęca się zatem, by przy wszystkich przyszłych pracach nad dyrektywami zasadniczo zawsze sprawdzać, czy nowa dyrektywa nie powoduje jednocześnie dezaktualizacji starszych dyrektyw i w razie potrzeby bezpośrednio je uchylić. Takie działanie mogłoby stopniowo prowadzić także do większej spójności i przejrzystości europejskiego prawa.

4.

EKES proponuje zatem dokonanie takiej zmiany wniosku dotyczącego dyrektywy, by ograniczała się ona tylko do uchylenia dyrektywy i wezwania państw członkowskich do przeanalizowania swego ustawodawstwa pod kątem koniecznych zmian i w razie potrzeby ich dokonania.

13.7.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 161/44

1.1

Ujednolicenie często zmienianych przepisów przyczynia się do tego, by prawo wspólnotowe stało się jasne i zrozumiałe.

1.2

Ujednolicenie musi być podejmowane w pełnej zgodności z normalną wspólnotową procedurą legislacyjną.

1.3

Celem niniejszego wniosku jest ujednolicenie dyrektywy Rady 89/104/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r. mającej na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych. Nowa dyrektywa zastąpi włączone do niej akty; niniejszy wniosek całkowicie zachowuje treść ujednolicanych aktów, zbiera je więc jedynie razem, dokonując tylko takich formalnych zmian, jakie wynikają z samego zadania ujednolicenia.

1.4

Komitet wyraża zgodę na to ujednolicenie.

13.7.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 161/45

1.1

Komitet z zadowoleniem przyjmuje wprowadzenie do systemu komitologii procedury regulacyjnej połączonej z prawem kontroli, która umożliwia Radzie i Parlamentowi kontrolę i ewentualną zmianę przepisów wykonawczych Komisji, w wypadku, gdy akt prawny przyznaje jej w niektórych dziedzinach uprawnienia wykonawcze, nie upoważniając jej jednak do dokonywania istotnych zmian. Chodzi tu zasadniczo tylko o dokonanie dostosowań i zmian koniecznych dla odpowiedniego stosowania takiego aktu, zgodnie z postanowieniami art. 251 TWE.

1.2

Komitet stwierdza, że pilna zmiana niektórych aktów prawnych zaproponowana przez Komisję (1) jest zgodna z decyzją 2006/512/WE, a także ze wspólnym oświadczeniem dotyczącym wykazu aktów prawnych wymagających dostosowania w trybie pilnym oraz zniesienia ograniczeń czasowych w wykonywaniu uprawnień wykonawczych przez Komisję.

2.1

Decyzja Rady 2006/512/WE z 17 lipca 2006 r. (2) zmieniła decyzję Rady z 28 czerwca 1999 r. ustanawiającą warunki wykonywania uprawnień wykonawczych przyznanych Komisji (1999/468/WE) (3), szczególnie przez dodanie art. 5a ustanawiającego nową procedurę regulacyjną połączoną z kontrolą.

2.2

Dzięki temu procedury komitologii zapewniające monitorowanie wdrażania każdego aktu prawnego zawierać będą dodatkową opcję wzmacniającą kontrolę Parlamentu nad wykonywaniem uprawnień wykonawczych przyznanych danym aktem Komisji w wypadku aktów uwzględniających tę nową opcję i przyjmowanych zgodnie z procedurą współdecyzji lub procedurą Lamfallussy'ego w dziedzinie finansów.

2.3

We wspólnym oświadczeniu (4) Komisja, Rada i Parlament uzgodniły wykaz aktów prawnych, które należy w trybie pilnym dostosować do zmienionej decyzji, tak aby wprowadzić nową procedurę regulacyjną połączoną z kontrolą w miejsce uprzednio określonej procedury. Oświadczenie to przewiduje ponadto, iż zgodnie z zasadami dobrej praktyki legislacyjnej uprawnienia wykonawcze przyznane Komisji nie powinny być ograniczone w czasie.

2.4

Komisja proponuje obecnie zmianę, z mocą wsteczną, 26 aktów prawnych uznanych za priorytetowe (5), polegającą na wprowadzeniu do nich nowej procedury i, w niektórych wypadkach, usunięcia ograniczeń czasowych dotyczących uprawnień wykonawczych w nich zawartych.

2.5

W trzech przypadkach nie tylko znajdujące się w wykazie akty prawne przyjęte na drodze współdecyzji zmieniają istniejące podstawowe akty prawne, ale odnoszą się wprost do przepisów dotyczących komitologii, które muszą w tych aktach zostać dostosowane. W związku z tym Komisja proponuje w tych trzech przypadkach odpowiednie dostosowania.

2.5.1

W celu dostosowania dyrektywy 2005/1/CE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 9 marca 2005 r., Komisja proponuje wprowadzenie zmian dostosowawczych do następujących aktów prawnych:

2.5.2

W celu dostosowania dyrektywy 2003/41/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 czerwca 2003 r. w sprawie działalności instytucji pracowniczych programów emerytalnych oraz nadzoru nad takimi instytucjami, Komisja proponuje wprowadzenie zmian dostosowawczych do następującego aktu prawnego:

2.5.3

W celu dostosowania dyrektywy 2001/107/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 stycznia 2001 r., Komisja proponuje wprowadzenie zmian dostosowawczych do następującego aktu prawnego:

2.6

Wykaz wszystkich aktów prawnych podlegających dostosowaniu w pierwszej kolejności przedstawia się następująco:

3.1

Komitet zawsze był zdania, że procedury komitologii, w które zaangażowani są wyłącznie przedstawiciele Komisji i rządów państw członkowskich i które mają na celu — w zależności od charakteru powołanego komitetu — zarządzanie, regulowanie lub doradzanie związane z monitorowaniem i wdrażaniem aktów prawnych powinny być bardziej przejrzyste i bardziej zrozumiałe dla osób zamieszkujących na obszarze UE, a zwłaszcza dla osób, których te akty dotyczą.

3.2

Przyjmuje zatem z zadowoleniem postanowienie o wprowadzeniu nowej procedury regulacyjnej połączonej z kontrolą, obowiązującej w przypadku aktów podlegających procedurze współdecyzji; w związku z tym, iż Parlament nie jest bezpośrednio zaangażowany w prace komitetów, pożądane było, aby system kontroli uprawnień wykonawczych Komisji umożliwiał sprawdzenie, czy kompetencje te nie są przekraczane w przepisach wykonawczych ustalanych samodzielnie przez Komisję.

3.3

Zniesienie zawartego w niektórych aktach prawnych ograniczenia czasowego dla uprawnień wykonawczych wynika logicznie z faktu wzmocnienia kontroli Parlamentu i Rady oraz z ich zdolności do wprowadzania zmian do tych przepisów wykonawczych ustalanych przez Komisję, które dotyczą wszelkich aktów prawnych podlegających procedurze współdecyzji i procedurze Lamfalussy'ego.

3.4

We wspólnym oświadczeniu z dn. 21 października 2006 r. zawarto wezwanie do Komisji o pilne przedstawienie wniosków będących konsekwencją decyzji z 17 lipca 2006 r.; Komitet stwierdza, że Komisja należycie wywiązała się z tego zadania.

3.5

Stwierdza ponadto, że zmienione akty prawne odpowiednio odnoszą się do priorytetów zawartych we wspomnianej decyzji.

13.7.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 161/48

1.1

Komitet przyznaje, że należy wspierać bardziej zrównoważone stosowanie pestycydów w celu zmaksymalizowania ich skutków pozytywnych oraz zmniejszenia ich skutków negatywnych dla rolnictwa, środowiska naturalnego, konsumentów, podmiotów gospodarczych i dla całego społeczeństwa.

1.2

Komitet zasadniczo przyjmuje z zadowoleniem wniosek Komisji z uwagi na to, że dotyczy on problemów o podstawowym znaczeniu dla dobrobytu obywateli europejskich oraz zachowania jakości życia i ekosystemu, a także dla rozwoju obszarów wiejskich, a z drugiej strony dla zapewnienia korzystnej ewolucji produktów, pozwalającej im konkurować na rynku wewnętrznym i międzynarodowym oraz zapewnić stale rosnącą jakość.

1.3

Zdaniem Komitetu właściwe byłoby opracowanie na szczeblu krajowym planów działania, które określałyby cele w zakresie zmniejszenia zagrożeń oraz zapoczątkowałyby prawdziwą politykę harmonizacji na szczeblu europejskim.

1.3.1

Plany te powinny zostać przełożone na odpowiednie działania na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym, ze szczególnym uwzględnieniem trzech aspektów zrównoważonego rozwoju: oddziaływania na gospodarkę, społeczeństwo i środowisko naturalne.

1.4

Zdaniem Komitetu szkolenia i informowanie to podstawowe czynniki racjonalnego i zrównoważonego stosowania systemów ochrony produkcji rolnej, pozwalające uniknąć ewentualnego negatywnego wpływu na środowisko.

1.4.1

Szkoleniami należy objąć wszystkie zainteresowane sektory, w tym organy i władze publiczne, a także użytkowników nieprofesjonalnych. Niewątpliwie należy zachować w tym zakresie krajowe systemy szkoleń nadzorowane przez organy o ugruntowanej pozycji.

1.5

Komitet jest zdania, że kampanie mające na celu podnoszenie świadomości powinny być obiektywne i neutralne, powinny podkreślać korzyści dla produkcji, ale również zagrożenia, a także powinny być skierowane przede wszystkim do użytkowników nieprofesjonalnych, w szczególności do lokalnych władz i organów publicznych.

1.6

Jeśli chodzi o wprowadzanie środków ostrożności w dziedzinach szczególnie wrażliwych, a także w zakresie przepisów dotyczących oprysków z powietrza, zdaniem Komitetu należałoby przyznać pierwszeństwo działaniom wynikającym w pewnym zakresie z zasady subsydiarności.

1.7

Komitet uważa za istotne nadanie odpowiedniej wagi badaniom w dziedzinie rolnictwa i ochrony roślin w celu zminimalizowania zagrożeń ściśle związanych ze stosowaniem produktów chemicznych i ich mieszanek.

1.8

Zdaniem Komitetu powinno się poświęcić niezbędną uwagę współpracy, zarówno z organizacjami międzynarodowymi, takimi jak FAO, OECD i WHO, jak również z sąsiednimi regionami.

1.9

Globalizacja rynków rolnych i żywnościowych wymaga, w opinii Komitetu, działań na szczeblu wspólnotowym, w celu rozpowszechniania na szczeblu światowym europejskich norm jakości produkcji oraz norm sanitarnych, zwłaszcza poprzez wpisanie ich do Kodeksu Żywnościowego.

2.1

Przez „pestycydy” rozumie się substancje czynne i produkty mające oddziaływać na podstawowe procesy zachodzące w organizmach żywych i mogące w ten sposób zabijać organizmy szkodliwe lub służyć do ich kontroli (1). Wniosek Komisji zawiera dokładniejszą definicję „środków ochrony roślin” (2).

2.2

Pestycydy uważa się za niezbędne do ochrony upraw przed owadami, gryzoniami i naturalnymi czynnikami chorobotwórczymi, lecz mogą one również kumulować się w środowisku i stwarzać poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt, zwłaszcza jeżeli zanieczyszczona nimi zostanie woda pitna. U ludzi mogą one powodować ryzyko wystąpienia nowotworów, zaburzeń genetycznych, a także trwałe uszkodzenia układu odpornościowego.

2.3

Zagrożenia dla zdrowia ludzkiego mogą wynikać ze stałego narażenia na bezpośredni albo pośredni kontakt z pestycydami, a także z niewłaściwego lub nieuważnego ich użycia, szczególnie w trakcie lub po ich zastosowaniu do celów rolniczych, w ramach pielęgnacji obszarów zieleni lub podczas innych czynności.

2.4

Zagrożenia związane z każdą substancją czynną zawartą w pestycydach podlegają ocenie w ramach procedury udzielania zezwolenia. Niemniej jednak nie przeprowadza się na szczeblu państw członkowskich odpowiedniej oceny skutków narażenia na oddziaływanie mieszanki produktów chemicznych. Dlatego też w chwili obecnej oszacowanie łącznego wpływu na zdrowie ludzie wszystkich stosowanych obecnie substancji byłoby niezmiernie trudne (3).

2.5

Skutki pośredniego kontaktu z pestycydami dla osób, które przebywają lub mieszkają na obszarze stosowania tych pestycydów (przenoszenie aerozoli z oprysków z powietrza), lub też dla konsumentów (pozostałości pestycydów w produktach rolnych lub w wodzie) mogą być jeszcze groźniejsze, zwłaszcza dla grup szczególnie wrażliwych. Ostatnie badania (4) wykazały zwłaszcza szczególną wrażliwość płodu, na którego rozwój neurologiczny miał wpływ kontakt matki z pestycydami.

2.6

Należy wziąć pod uwagę zagrożenia dla środowiska naturalnego wywoływane przez nadmierne i niezamierzone rozprowadzanie substancji chemicznych w wodzie, w powietrzu i w glebie, szkodliwe dla dzikiej fauny i flory, dla jakości naturalnych siedlisk i dla różnorodności biologicznej ogólnie.

2.6.1

Z drugiej strony, nie należy również zapominać, że nowoczesne społeczeństwo opiera się na wykorzystaniu różnorodnych nawozów, produktów biobójczych, dodatków do pasz, środków owadobójczych, pestycydów i herbicydów, które mają wiele pozytywnych skutków, zapewniając m.in. wysoki stopień jakości i bezpieczeństwa żywności.

2.7

Stosowane w sposób odpowiedzialny, gwarantują one dostępność rynkową surowców, artykułów żywnościowych oraz owoców i warzyw dobrej jakości, po przystępnej dla wszystkich klientów cenie. Stosowanie środków ochrony upraw zapewnia wysokie plony, obniża poziom naturalnych toksyn wytwarzanych przez grzyby i bakterie, zmniejsza straty przy zbiorach i pomaga zapewnić wystarczającą i zrównoważoną ofertę żywności na rynku wewnętrznym i światowym.

2.7.1

Ponadto wszystkie substancje grzybobójcze, owadobójcze i chwastobójcze są obecnie poddawane rygorystycznym procedurom zatwierdzania przed wydaniem zezwolenia na wprowadzenie do obrotu i do użytku.

2.8

Komitet zgadza się, że należy wspierać bardziej zrównoważone stosowanie pestycydów, aby zmaksymalizować ich pozytywne i zminimalizować negatywne skutki dla środowiska naturalnego, konsumentów i podmiotów gospodarczych. Poprawiłoby to również wizerunek podmiotów gospodarczych i gospodarstw rolnych stosujących z rozwagą środki ochrony roślin.

2.9

Zdaniem Komitetu należy częściej podkreślać korzyści płynące dla rolników z bardziej racjonalnego i rozważnego stosowania środków ochrony roślin. Sami rolnicy zresztą od wielu lat angażują się w opracowanie bardziej racjonalnych technik, takich jak zintegrowane zarządzanie uprawami i zintegrowane zwalczanie szkodników, z zamiarem bardziej konkretnego oparcia się na rolnictwie zintegrowanym, do których to działań, według Komitetu, należy zachęcać.

2.10

Prawdziwe wyzwanie, z którym trzeba będzie się zmierzyć, polega nie tylko na dostarczeniu „uważniejszym” konsumentom produktów — zarówno tradycyjnych, jak i ekologicznych — bezpiecznych i wysokiej jakości, lecz również na zaspokojeniu potrzeb tych, którzy szukają produktów po „umiarkowanej” cenie, poprzez zaoferowanie im odpowiednich kryteriów jakościowych.

2.11

Problematyka włączenia aspektów środowiskowych stosowania pestycydów wpisuje się w ramy priorytetów określonych w 6. programie działania w dziedzinie ochrony środowiska (2002-2012) Unii Europejskiej, który obejmuje opracowanie i wprowadzenie w życie siedmiu strategii tematycznych.

2.12

Istnieje wyraźne powiązanie pomiędzy propozycjami zawartymi w przyjętych już strategiach tematycznych — w szczególności tych, które dotyczą ochrony wód gruntowych, zasobów naturalnych fauny i flory, ochrony gleb, zarządzania odpadami, pozostałościami i opakowaniami — a wnioskiem dotyczącym dyrektywy ramowej stanowiącym przedmiot niniejszej opinii.

2.12.1

Strategia tematyczna w sprawie zrównoważonego stosowania pestycydów obejmuje cztery nowe instrumenty ochrony środowiska i ochrony sanitarnej, w tym wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie ustanowienia ram dla bardziej zrównoważonego stosowania pestycydów, stanowiący przedmiot niniejszej opinii.

2.12.2

Komisja przeprowadziła również ocenę oddziaływania możliwych scenariuszy, w zależności od zastosowania środków mających zapewnić zrównoważone stosowanie pestycydów i od ich kosztu: „Straty (poniesione przez branżę środków ochrony roślin i rolników płacących za szkolenia oraz certyfikację i konserwację sprzętu do stosowania pestycydów) oraz korzyści (dla rolników zużywających mniej pestycydów oraz dla przedsiębiorstw szkoleniowych, konserwacyjnych i certyfikacyjnych) są równe” (5).

2.13

Ogólny wpływ netto odpowiadający zmniejszeniu kosztów zewnętrznych jasno przedstawia się więc w sposób pozytywny: „Ekstrapolacja wyników kompleksowego badania przeprowadzonego w Niemczech prowadzi do wniosku, że optymalizacja stosowania pestycydów powinna przynieść UE ogólne korzyści przekraczające 200 milionów EUR rocznie, dzięki zmniejszeniu skutków zewnętrznych, takich jak negatywny wpływ na środowisko naturalne i zdrowie ludzi” (6).

2.14

EKES miał już możliwość w 2003 r. (7) opowiedzieć się za inicjatywą Komisji dotyczącą opracowania strategii tematycznej w sprawie stosowania pestycydów. Zdaniem Komitetu, w tej kwestii warto wyraźnie wspomnieć zarówno o funkcji ochrony upraw dzięki zastosowaniu pestycydów, jak i o istnieniu innych technik, takich jak np. biopestycydy, wyciągi roślinne, metody zapobiegawcze, metody organiczne oraz rośliny odporne na niektóre szkodniki, których korzystny lub niekorzystny wpływ należy ocenić, opierając się na solidnych podstawach naukowych.

3.1

Celem wniosku Komisji jest zapewnienie ochrony zdrowia ludzi i zwierząt oraz środowiska przed nieostrożnym, nieodpowiednim i nadmiernym stosowaniem pestycydów w rolnictwie i w ekosystemie poprzez ograniczanie związanych z nimi zagrożeń i ich negatywnego wpływu „w sposób zapewniający niezbędną ochronę upraw”.

3.2

We wniosku przewidziano między innymi:

4.1

Komitet z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji, ponieważ dotyczy on problemów niezwykle istotnych dla dobrobytu obywateli i konsumentów europejskich oraz dla zachowania jakości życia, rolnictwa i ekosystemu.

4.2

Wartość rocznej sprzedaży pestycydów na świecie szacowana jest na około 25 mld euro, a ilości pestycydów stosowanych w krajach rozwijających się są w dalszym ciągu bardzo wysokie, mimo że ich sprzedaż na tych rynkach utrzymuje się na stałym poziomie lub nawet się obniża (8). Z drugiej strony globalizacja obejmująca rynki rolne i żywnościowe wymaga stale zwiększonej uwagi ze strony wszystkich podmiotów oraz przestrzegania odpowiednich standardów produkcji i higieny określonych w Kodeksie Żywnościowym, aby na takich rynkach nie miało zastosowania prawo Greshama (9).

4.3

Ponadto w wielu rejonach świata ogromne ilości pestycydów są marnowane lub stosowane bez potrzeby, a wiele osób ulega zatruciom, ponieważ do rolników, podmiotów gospodarczych i władz lokalnych nie docierają informacje o nowych zastosowaniach dostępnych technologii lub nie aktualizują oni swojej wiedzy na ten temat, a także dlatego, że urządzenia stosowane do prowadzenia oprysków pestycydami są często przestarzałe lub nieodpowiednio konserwowane. Ponadto niebezpieczne substancje zakazane w UE mają wciąż zastosowanie w krajach rozwijających się (10).

4.4

Komitet ocenia, że wprowadzenie krajowych planów działania zawierających cele ilościowe oraz harmonogram prac będzie szczególnie korzystne dla określenia środków pozwalających ograniczyć zagrożenia na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym z uwzględnieniem trzech aspektów zrównoważonego rozwoju, a mianowicie oddziaływania na gospodarkę, społeczeństwo i środowisko.

4.5

Społecznie odpowiedzialne stosowanie środków zapewniających ochronę upraw ma podstawowe znaczenie dla osiągania coraz ambitniejszych celów społecznych, z jednej strony poprzez dopilnowanie, by rolnicy wywiązywali się ze spoczywających na nich zobowiązań w ramach łańcucha żywnościowego, polegających na zapewnianiu konsumentom żywności wysokiej jakości, a z drugiej strony poprzez zagwarantowanie odpowiedniego poziomu konkurencyjności rolnictwa w ramach strategii lizbońskiej, zarówno na rynku wewnętrznym jak i na rynku światowym.

4.6

Wymiar ekonomiczny zrównoważonego rozwoju gwarantuje stosowanie produktów tylko w ilościach koniecznych do utrzymania różnych chorób poniżej niebezpiecznego poziomu, tak aby zwiększyć plony i co za tym idzie dostępność produktów rolnych, wychodząc poza ramy ekonomicznego zarządzania gospodarstwem rolnym.

4.7

W dziedzinie środowiska można by uniknąć zagrożeń wypływających z nadmiernej przypadkowej obecności substancji chemicznych w wodzie, glebie, powietrzu i w przetworzonych produktach rolniczych i żywnościowych. Takie substancje mają szkodliwy wpływ na człowieka, florę i faunę, jakość środowiska i różnorodność biologiczną w ogóle. Z drugiej strony należy mieć świadomość, że niezbędne jest zapobieganie rozprzestrzenianiu się i mnożeniu chorób roślin.

4.8

Ważne jest, aby podczas ustanawiania krajowych programów działania nie powodować zakłóceń konkurencji na rynku wewnętrznym. Aby ich uniknąć, należy przyjąć środki na podstawie wytycznych i kryteriów wspólnych dla całej UE.

4.9

W kontekście zrównoważonego i racjonalnego stosowania systemów ochrony upraw rolnych, kształcenie, szkolenia i informowanie mają podstawowe znaczenie, są także koniecznym warunkiem zagwarantowania najlepszych metod uprawy oraz zapobiegania ewentualnym niekorzystnym skutkom dla środowiska naturalnego, szczególnie w zakresie zintegrowanych szkoleń dla wszystkich zainteresowanych sektorów, w tym organów i władz publicznych, jak również użytkowników nieprofesjonalnych.

4.10

Państwa członkowskie stworzyły różne systemy szkolenia oparte na krajowych przepisach i wymogach prawnych, pod nadzorem organów o ugruntowanej pozycji. Zdaniem Komitetu należy zatem ustanowić elastyczne wspólnotowe ramy odniesienia pozwalające na uwzględnienie wymogów różnych grup użytkowników na podstawie programu i metod nauczania uzgodnionych przez zainteresowane strony na szczeblu europejskim (11) oraz dyskusji w ramach dialogu sektorowego i współpracy z partnerami społecznymi na szczeblu krajowym.

4.11

Odnosi się to również do kampanii informacyjnych i kampanii podnoszących świadomość, które powinny być obiektywne i neutralne, a więc pokazywać zarówno korzyści płynące z dostępnych metod ochrony upraw, jak i związane z nimi zagrożenia. Kampanie te mogłyby być finansowane w poszczególnych państwach członkowskich m.in. ze składek pobieranych od ceny produktów ochrony zbiorów. Zgromadzone w ten sposób fundusze mogłyby być wykorzystywane do podnoszenia świadomości użytkowników, zwłaszcza nieprofesjonalnych, za pośrednictwem różnych środków, głównie zaś poprzez proste instrukcje techniczne aktualizowane w internecie.

4.12

Zdaniem Komitetu niezwykle ważne jest, aby państwa członkowskie wdrożyły systemy kontroli technicznej i regularnej konserwacji sprzętu używanego do stosowania pestycydów według wspólnych, zharmonizowanych norm opartych na podstawowych wymogach.

4.13

W kwestii wprowadzenia środków ostrożności w dziedzinach szczególnie wrażliwych, takich jak ochrona wód (12) — z obowiązkowym zachowaniem zgodności z odpowiednią dyrektywą ramową — oraz w sektorach określonych w programie Natura 2000 będzie trzeba uwzględnić miejscowe uwarunkowania oraz charakterystyczne rodzaje upraw, jak na przykład uprawa ryżu.

4.13.1

EKES jest zdania, że w celu zmniejszenia zagrożeń należy zagwarantować naśladowanie najlepszych praktyk — w sposób zrównoważony i rozsądny — poprzez określenie wspólnotowych przepisów i minimalnych parametrów oraz pozostawienie wyboru odpowiednich środków i ścisły nadzór nad nimi państwom członkowskim, bez wprowadzania ogólnych zakazów, które zdaniem Komitetu stanowiłyby nadmierną ingerencję.

4.14

Jeśli chodzi o surowy nakaz ograniczenia oprysków z powietrza, EKES jest zdania, że należy uważnie przeanalizować sytuacje i obszary, na których metoda ta nie może zostać zastąpiona inną, i że być może bardziej użyteczne byłoby przyznanie bardzo ograniczonych zezwoleń na tego rodzaju interwencje, by zapewnić maksymalny poziom bezpieczeństwa i kompetencji zawodowych użytkowników i uniknąć negatywnego oddziaływania na zdrowie ludzkie i na środowisko. Państwa członkowskie i właściwe dla każdego szczebla władze powinny prowadzić stały nadzór nad poziomem bezpieczeństwa i kompetencji zawodowych za pomocą jednolitych procedur oceny zagrożeń.

4.15

W ramach wspólnej polityki rolnej podtrzymuje się (13) opracowywanie technik zintegrowanego zarządzania uprawami (Integrated Crop Management — ICM) (14), do których należałoby stopniowo i w przemyślany sposób dołączyć nowe metody zintegrowanego zwalczania szkodników (Integrated Pest Management — IPM). Komitet zdecydowanie popiera stosowanie technik ICM, które stanowią jeden z kluczowych elementów potrzebnych do osiągnięcia zrównoważonych systemów rolniczych.

4.16

Z drugiej strony niezwykle trudno jest oddzielić różne skutki ochrony produkcji od skutków całej gamy innych praktyk rolniczych (płodozmian itp.). Skoro państwa członkowskie mają obowiązek do 2014 r. opracować i wprowadzić ogólne docelowe normy w zakresie IPM, zdaniem Komitetu powinny tego dokonać w pełnej współpracy z użytkownikami i z pełnym uwzględnieniem ogólnych technik w dziedzinie ICM, a także postępów w sferze techniki i badań technologicznych.

4.17

Zdaniem Komitetu należy nadać odpowiednią rangę badaniom w dziedzinie rolnictwa i ochrony roślin w zakresie nieszkodliwości nowych zaawansowanych technologii, a także maksymalnemu ograniczeniu zagrożeń związanych ze stosowaniem produktów chemicznych i ich mieszanek, w obrębie programów prac oraz przetargów w ramach siódmego programu ramowego badań i rozwoju technologicznego na lata 2007-2013.

4.18

W opinii z inicjatywy własnej w sprawie „Przyszłości WPR” (15) EKES przedstawił różne możliwości lepszego włączenia problematyki ochrony środowiska naturalnego do polityki rolnej. Przypomina w niej, że tzw. drugi filar wspólnej polityki rolnej przewiduje, iż w nowym okresie 2007-2013 programowania funduszy strukturalnych oraz w krajowych i regionalnych planach rozwoju wsi państwa członkowskie rozwiną mechanizmy rekompensat dla rolników, którym uda się ograniczyć zagrożenia związane ze stosowaniem pestycydów w postaci substancji chemicznych (16).

4.19

Definicja metod zintegrowanej kontroli szkodników powinna być zgodna z najnowszymi przepisami dotyczącymi wprowadzania do obrotu środków ochrony upraw, zaś standardy obowiązujące w dziedzinie metod IPM powinny uwzględniać różne warunki naturalne i klimatyczne panujące w różnych częściach UE.

4.20

Środki ochrony produkcji rolnej powinny być użytkowane i składowane w sposób pozwalający uniknąć jakichkolwiek ewentualnych zagrożeń dla zdrowia i środowiska naturalnego. Komitet jest zdania, że oprócz proponowanych działań należy ustanowić na szczeblu wspólnotowym minimalne normy dotyczące ich składowania przez hurtowników, sprzedawców detalicznych i rolników (17).

4.21

W kwestii zharmonizowanych systemów wskaźników odnoszących się do zbierania i obowiązkowego przekazywania danych dotyczących wprowadzania do obrotu i stosowania pestycydów Komitet w zupełności zgadza się z potrzebą informacji statystycznych i popiera obowiązek regularnego zbierania danych według wskaźników zagrożenia i użytkowania zharmonizowanych na szczeblu europejskim.

4.22

Komitet podkreśla znaczenie jednolitego charakteru danych, które powinny być wymagane od wszystkich zainteresowanych stron, oraz konieczność uniknięcia powtarzania tych samych informacji i nadmiernych obciążeń zarówno pod względem administracyjnym, jak i pod względem złożoności technicznej.

4.23

Wskaźniki powinny opierać się raczej na ocenie poziomu zagrożenia niż na ilościach stosowanych środków lub obecnych pozostałości, a także na konsekwencjach sanitarnych, przewidzianych w analizach Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Powinny one również dotyczyć poziomu rozprzestrzeniania chorób i zjawisk chorobotwórczych dotykających produkcji.

4.24

Komitet uznał za stosowne nadać odpowiednią wagę kwestiom współpracy międzynarodowej, zarówno z organizacjami międzynarodowymi, takimi jak FAO (18) i OECD (19), jak i z otaczającymi regionami, w szczególności z krajami basenu Morza Śródziemnego, Bałkanami i z krajami położonymi w bezpośrednim sąsiedztwie.

13.7.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 161/53

1.1

Wniosek Komisji ma na celu uchylenie dyrektywy Rady 68/89/EWG z dnia 23 stycznia 1968 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich dotyczących klasyfikacji drewna nieobrobionego.

1.2

Biorąc pod uwagę opinie wydane w ciągu wielu lat przez państwa członkowskie, sektor gospodarki leśnej oraz przemysł związany z leśnictwem, według których dyrektywa ta nie była zazwyczaj stosowana w handlu drewnem, Komisja zaproponowała uchylenie przedmiotowej dyrektywy.

2.1

W połowie 2005 r. dziewiętnaście państw członkowskich i jedenastu przedstawicieli krajowych zrzeszeń producentów wzięło udział w konsultacjach mających na celu ustalenie, czy wspomniana wyżej dyrektywa była stosowana i czy jej uchylenie miałoby negatywny skutek. Wyniki przeprowadzonego badania potwierdziły, że większość państw członkowskich i zrzeszeń producentów nie stosuje się w handlu drewnem do tej dyrektywy, jako że okazała się ona nie dość szczegółowa, nie uwzględniała przeznaczenia drewna i nie była dostosowana do potrzeb rynku.

2.2

Stosowanie wspomnianej dyrektywy Rady było ograniczone, gdyż nie ma ona obowiązkowego charakteru, wyznaczone w niej systemy klasyfikacji i pomiarów są nieaktualne, a podmioty działające na rynku uzgodniły i stosowały między sobą inne metody pomiaru i klasyfikacji. Pomimo tego, zarówno wewnętrzny rynek surowców drzewnych, jak i wymiana handlowa z krajami trzecimi, rozwijały się bez jakichkolwiek przeszkód.

Ponadto ustanowione zostały europejskie normy w zakresie pomiaru i klasyfikacji drewna, które w razie potrzeby mogą być stosowane w transakcjach na rynku drewna i które są uważane za lepsze rozwiązania.

2.3

Uchylenie przedmiotowej dyrektywy jest więc zgodne z wynikiem konsultacji przeprowadzonych z państwami członkowskimi, sektorem gospodarki leśnej oraz przemysłem związanym z leśnictwem. Cele dyrektywy mogą być osiągnięte bez wspólnotowych aktów prawnych.

2.4

W związku z tym, a także z uwagi na fakt, że uchylenie dyrektywy nie będzie miało finansowego wpływu na budżet Wspólnoty i przyczyni się do uproszczenia europejskiego prawodawstwa, Komitet popiera przedmiotowy wniosek Komisji. Komitet uważa, iż nie należy utrzymywać w mocy aktów prawnych, które są rzadko stosowane i nie są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego w danym sektorze.

13.7.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 161/54

1.1

W UE wzrasta zainteresowanie promowaniem takich metod produkcji i hodowli zwierząt użytkowych, które w większym stopniu kierują się dobrostanem zwierząt. W związku z tym pojawia się koncepcja wprowadzenia przepisów o dobrowolnym oznakowaniu, jako uzupełnienia dla obowiązujących już minimalnych wymogów w zakresie ochrony zwierząt. Oznakowanie to mogłoby towarzyszyć zarówno powszechnie stosowanym oznaczeniom handlowym, jak i oznaczeniom bardziej akcentującym jakość, np. tzw. quality schemes. Dzięki temu wzmocniono by siły rynkowe, unikając przy tym niepotrzebnego obciążania systemu politycznego i krajowych organów nadzoru. W konkurencji na rynku produktów spożywczych takie oznaczenia jakości odgrywają ważną rolę, gdyż obejmują one często różniące się elementy dobrostanu zwierząt, wykraczające poza obowiązujące wymogi minimalne. Z kolei konsumentowi nie jest łatwo zorientować się w kryteriach i zasadach oznaczeń, a aspekty ochrony zwierząt nie zawsze opierają się na wystarczających fundamentach naukowych.

1.2

W porównaniu z politycznie ustalonymi kryteriami, plusem takiego rynkowego systemu, który mógłby opierać się na obiektywnych kryteriach pomiaru dobrostanu zwierząt, byłaby większa elastyczność, skuteczność i perspektywiczność, a więc i jego lepsze dostosowanie do przyszłych zmian. Rozwój produkcji w przyszłości będzie charakteryzować się większą rozpiętością jej warunków wynikającą z rozszerzenia UE, z nieustannej specjalizacji i dywersyfikacji produkcji, przemian strukturalnych w handlu detalicznym oraz z partnerstw przy opracowywaniu produktów i towarów markowych.

1.3

Metody produkcji i hodowli nastawione na dobrostan zwierząt należy promować bezpośrednio poprzez działania edukacyjne i wykorzystanie w praktyce najnowszych wyników badań naukowych, a także poprzez właściwe odczytywanie sygnałów rynkowych, mogących jednocześnie służyć za ważną wskazówkę dla określenia priorytetów w edukacji, inwestycjach itd. W ten sposób system oznakowania może przyczynić się do powstania tak potrzebnych rozległych synergii oraz do bardziej racjonalnego wykorzystania zasobów. Hodowcy zwierząt potrzebują stabilnych ram, jako że obecnie muszą oni dostosowywać się do zmiennych i mniej lub bardziej uzasadnionych wymagań sieci handlowych, co oddziałuje na ich planowanie i strategię inwestycyjną.

1.4

Dlatego wykraczający poza minimalne normy system oznakowania dotyczącego dobrostanu zwierząt powinien być dobrowolną ofertą dla zainteresowanych producentów, handlu i przemysłu. Przepisy sektora prywatnego w zakresie znakowania mogą opierać się na standardach naukowych popartych praktyką i podążać za najnowszymi osiągnięciami nauki. Konkretnie mogłoby to polegać na wprowadzeniu na zasadzie dobrowolności logo z oznaczeniem kolorem albo systemem punktów, co uzupełniałoby oznaczenie handlowe. Prywatne, niezależne kontrole zapewniłyby temu systemowi merytoryczną podstawę dla wprowadzenia na rynek. System ten mógłby objąć w zasadzie wszystkie gatunki zwierząt użytkowych i produkty pochodzenia zwierzęcego. Zgodnie z postanowieniami Światowej Organizacji Handlu tym samym warunkom mogłyby podlegać także produkty importowane.

1.5

Niemniej tradycyjne regulacje urzędowe w dalszym ciągu powinny być stosowane do określania minimalnych norm unijnych oraz, jak dotąd, do oznaczania metod produkcji jaj i wyrobów ekologicznych. Niestety takie uregulowania wiążą się z niedogodnościami pod względem politycznym i administracyjnym, dlatego w mniejszym stopniu nadają się one do promowania rozwoju przyjaznych zwierzętom metod produkcji i hodowli. Poza tym sami producenci, przemysł i handel odbieraliby ten system jako sztywny i biurokratyczny, a i konsumentom nie przynosiłby on żadnych istotnych korzyści.

1.6

Zaproponowana regulacja w dużej mierze przypomina powszechnie stosowane oznakowania ekologiczne, m.in. oznakowanie unijne. Także oznakowania ekologiczne oparte są na wspólnych założeniach dotyczących produkcji i dotyczą najróżniejszych produktów, co umożliwia większą synergię, a samo oznakowanie czyni bardziej rozpoznawalnym. Zrozumiałe jest jednak, że podmioty z branży spożywczej preferują własne oznaczenie jakości, jako element swej konkurencyjności, ponieważ „model ekologiczny” niezbyt pasuje do oznakowania dotyczącego dobrostanu zwierząt. Poza tym oznakowanie w zakresie dobrostanu zwierząt bezwzględnie musi się opierać na wynikach odpowiednich badań naukowych i opracowaniu wskaźników z tej dziedziny.

1.7

Na podstawie stanu badań nad ochroną zwierząt w UE zostanie podjęta decyzja, czy w przyszłości w łańcuchu rolnictwo — produkcja — handel uda się w sposób naukowy i obiektywny uwzględnić aspekt dobrostanu zwierząt. W każdym razie należy możliwie szybko określić elementy uregulowań w zakresie oznakowania, tak aby wyniki badań i jednolite, obiektywne, wymierne oraz powtarzalne wskaźniki dotyczące ochrony zwierząt, gdy tylko się pojawią, zostały niezwłocznie przełożone na praktyczną strategię i na stosowanie w ramach systemu oznakowania oraz by zainteresowane podmioty mogły się z nimi zapoznać.

1.8

Nieodzowne będą intensywne kampanie informacyjne, także na temat obowiązujących w UE norm minimalnych, skierowane m.in. do konsumentów i handlu detalicznego. W dalszej kolejności należy pomyśleć o wspieranych przez Unię Europejską stronach internetowych i bazie danych, aby osiągnąć większą przejrzystość i otwartość — wszak dla stosowania wspólnych wytycznych konieczne jest opublikowanie precyzyjnych treści. Trzeba też rozważyć wprowadzenie bardziej restrykcyjnego zakazu i kontrolowania nieprecyzyjnych i mylących reklam, aby zagwarantować, że przedsiębiorcy w większym stopniu realizować będą własne deklaracje.

2.1

Zgodnie z wnioskiem prezydencji niemieckiej celem niniejszej opinii jest opisanie potencjalnych systemów znakowania produkcji nastawionej na dobrostan zwierząt oraz struktury takich systemów. Ma to służyć rozwojowi takich metod produkcji i hodowli, które w większym stopniu uwzględniają dobro zwierząt. Towarzyszy temu coraz większe zainteresowanie dobrostanem zwierząt w UE, gdzie kwestie ochrony zwierząt, podobnie jak i inne aspekty etyczne, coraz częściej traktuje się jako elementy europejskiego modelu społecznego. Jak wykazały analizy opracowane na podstawie badań Eurobarometru, konsumenci słusznie oczekują, że produkty spożywcze pochodzenia zwierzęcego są wytwarzane w sposób uwzględniający wszystkie obowiązujące w UE przepisy — w tym przepisy dotyczące dobrostanu zwierząt — oraz że istnieją obiektywne i wiarygodne kryteria, za pomocą których można wybierać żywność wyprodukowaną według wymogów dobrostanu zwierząt (1). Należy przy tym pamiętać także o wielopłaszczyznowej zależności pomiędzy ochroną zwierząt, zdrowiem zwierząt użytkowych a rozwojem chorób, które mogą być przenoszone na człowieka.

2.2

Jak wynika z większości sondaży, konsumenci uważają dobrostan zwierząt za istotny parametr jakości produktu. Jednak w niektórych państwach członkowskich pogląd ten może być słabiej reprezentowany. Dobrostan lub jakość życia zwierzęcia to suma pozytywnych i negatywnych doznań z całego jego życia. O ile ból, chorobę, zachowania konfliktowe i nienaturalne oraz ciągły stres uznaje się za przeżycia negatywne, o tyle spokój, sen, pożywienie, opiekę nad potomstwem i oporządzanie przez opiekunów można traktować jako przeżycia pozytywne. Niemniej nie ma jednoznacznej i uznanej definicji dobrostanu zwierząt.

2.3

W odpowiedzi na zalecenia m.in. Rady Europy Unia Europejska przyjęła szereg minimalnych norm dotyczących ochrony zwierząt, decydując się przy tym na tradycyjne regulacje urzędowe. W najbliższych latach wiele spośród tych norm trzeba będzie zrewidować, zgodnie z wcześniejszymi decyzjami. Ponadto ustalono specjalne zasady dobrowolnego oznaczania produktów ekologicznych oraz obowiązkowego oznaczania metod produkcji przy sprzedaży jaj oraz przyjęto pojedyncze przepisy dotyczące sprzedaży drobiu do uboju i wołowiny.

2.4

Przemysł spożywczy oraz handel detaliczny, podlegające rosnącej koncentracji i rywalizacji, coraz częściej sięgają po własne oznaczenia, które mają podkreślić szczególną troskę o różne aspekty jakości, w tym i nierzadko produkcję przyjazną zwierzętom. Liczne organizacje producentów i spółdzielnie opracowały równolegle szereg regionalnych oznaczeń koncentrujących się najczęściej na kwestii dobrostanu zwierząt i na ekologii. Pojedynczy wytwórcy mogą też korzystać z unijnego systemu ochrony oznaczeń geograficznych i tradycyjnych specjalności (2).

2.5

Poszczególne kraje znacząco różnią się między sobą pod tym względem. I tak na rynku brytyjskim przeważają oznaczenia handlowe, podczas gdy np. we Francji i we Włoszech obserwuje się różnorodność regionalnych oznaczeń jakości. W Holandii z kolei tradycyjnie panują oznakowania danej branży przetwórczej, ale także handel detaliczny i organizacje producentów coraz częściej wprowadzają własne symbole. W Szwecji dominują oznaczenia producentów, przy czym zgodnie z przekonaniem tradycyjnie spotykanym w wielu krajach rodzimym produktom przypisuje się wyższą jakość, co wynika m.in. także z dobrostanu zwierząt.

2.6

Opierając się na doświadczeniach w zakresie regulacji dobrowolnego znakowania, Komisja zamierza wspierać stosowanie konkretnych, obiektywnych i mierzalnych wskaźników dobrostanu zwierząt we wspólnotowych aktach prawnych obowiązujących obecnie i w przyszłości. Ma to stworzyć podstawę dla ustanowienia prawa dotyczącego walidacji takich systemów produkcji, w których przestrzega się wyższych norm ochrony zwierząt niż tych zdefiniowanych w obowiązujących przepisach (3). Zdaniem Komisji wymaga to klasyfikacji stosowanych norm ochrony zwierząt pod kątem promowania rozwoju systemów produkcji i hodowli nastawionych na dobrostan zwierząt oraz dla łatwiejszego stosowania tych norm zarówno w obrębie Unii, jak i na szczeblu międzynarodowym. Poza tym Komisja pragnie w ten sposób poddać pod dyskusję możliwość wprowadzenia znakowania unijnego.

3.1

EKES, jako przedstawiciel społeczeństwa obywatelskiego, ma za zadanie angażować się w opracowywanie i wprowadzanie odpowiednich regulacji w zakresie oznakowania w postaci wspólnego systemu europejskiego, który ma sprzyjać zrównoważonemu rozwojowi na rynku wewnętrznym oraz handlowi z krajami trzecimi. Dobrostan zwierząt jest częścią europejskiego dorobku kulturowego oraz wartości UE — na równi z odpowiedzialnością społeczną przedsiębiorstw, ochroną środowiska i ekologią, które w pewnym stopniu znalazły swoje miejsce w prawodawstwie Wspólnoty. Oczywiste jest powiązanie z ideami ekologii, która w produkcji rolnej zgodnej ze zrównoważonym rozwojem opiera się na ochronie środowiska i dobrostanie zwierząt.

3.2

EKES popiera więc postulat Komisji, aby merytorycznie i trwale sprzyjać poprawie dobrostanu zwierząt w UE (4), a wspólny system oznakowania uważa za właściwy sposób krzewienia metod produkcji i hodowli przyjaznych zwierzętom. Ma się to przede wszystkim przyczynić do tego, by siły rynku rozwijały się w oparciu o obiektywne podstawy i obrały właściwy kierunek. Jednocześnie istotne jest, aby poprzez edukację i wdrażanie najnowszych osiągnięć naukowych wspierać te metody produkcji i hodowli, które są bardziej nastawione na dobrostan zwierząt. Sygnały ze strony rynku staną się także impulsami dla definiowania priorytetów w nauce, kształceniu rolników, doradców oraz weterynarzy i w ten sposób będą wpływać na przyszłe inwestycje w systemy produkcyjne. Tym samym system oznakowania może przyczynić się do powstania synergii i racjonalnego wykorzystywania zasobów, także w odniesieniu do planowania i strategii inwestycyjnej producentów.

3.3

Bez wątpienia chodzi tu o długotrwały proces, który musi towarzyszyć opracowywaniu obiektywnych, mierzalnych i powtarzalnych wskaźników dobrostanu zwierząt oraz walidacji różnych systemów produkcyjnych. Niezależnie od tego jak najwcześniej należy ustalić ramy i zasady opracowania wspólnego systemu znakowania produktów wytworzonych metodami uwzględniającymi dobrostan zwierząt, aby możliwe było przygotowanie prac oraz na bieżąco uzupełnianie systemu o standardowe wskaźniki dobrostanu zwierząt. Z tego powodu możliwie szybko trzeba pozyskać zrozumienie i poparcie zainteresowanych podmiotów dla wytycznych i kształtu wspólnego systemu, który powinien znaleźć zastosowanie, na zasadzie dobrowolności i elastyczności, wobec wszystkich produktów pochodzenia zwierzęcego.

3.4

Oczywiście nie tylko brak dostępnych wyników badań w zakresie aspektów dobrostanu zwierząt i ich znaczenia utrudnia ten proces — do przeszkód zaliczyć też trzeba różnorodność preferencji konsumenckich i warunków produkcji, wpływ odmiennych tradycji i poziomu edukacji na kształtowanie opinii, konkurencję w branży spożywczej, mnogość obowiązujących regulacji prawnych, trudności związane z merytorycznym porównaniem poszczególnych oznaczeń jakości oraz brak zaufania wobec kontroli prywatnych i państwowych dotyczących np. produktów importowanych do UE.

3.5

W każdej sytuacji zasadniczym czynnikiem promowania przyjaznych zwierzętom metod produkcji i hodowli jest jasne i bogate w informacje oznakowanie. Doświadczenia zdobyte przy okazji wprowadzania produktów ekologicznych i alternatywnych systemów produkcji jaj pokazały, że poprzez regulacje dotyczące etykietowania można potencjalnie oddziaływać na ewoluowanie systemów produkcji w kierunku wyższego poziomu dobrostanu zwierząt.

3.6

Regulacje w zakresie znakowania należą do kompetencji Unii Europejskiej. Są one przedmiotem nieustannych dyskusji i konfliktów interesów. Komisja nosi się z zamiarem przedstawienia do końca 2007 r. (5) propozycji zmiany dyrektywy w sprawie oznakowania. Odpowiednie i przejrzyste oznaczenia są nierzadko wynikiem kompromisów, w których pominięto pewne oczekiwania i postulaty. Odnosi się to również do produktów spożywczych, gdzie często pojawia się zarzut, że wymogi w zakresie znakowania są zbyt rozbudowane. Organy odpowiedzialne za nadzór nad produkcją spożywczą sceptycznie oceniają pomysł jeszcze bardziej kompleksowego znakowania, ponieważ wiąże się to z ryzykiem, że dodatkowe informacje zepchną zasadnicze dane o produkcie na dalszy plan. Poza tym sami konsumenci nie mają pewności, czy dodatkowe informacje na etykietach produktów spożywczych, zwłaszcza te związane z kwestiami etyki, są przydatne. Dlatego, jeśli chodzi o znakowanie produktów wytworzonych zgodnie z wymogami dobrostanu zwierząt, należy poprzestać na mniejszym logo, które w połączeniu z oznaczeniem kolorami, gwiazdkami lub punktami uzupełni dotychczasową etykietę.

4.1

Daleko idące wymagania i restrykcje prawne w UE mogą sprawić, że import z krajów o niższych standardach zagrozi produkcji i sprzedaży produktów unijnych oraz że europejska produkcja utraci udziały na rynku światowym. Jednak przy intensywniejszych wysiłkach na rzecz dobrostanu zwierząt w Europie, której rynek wewnętrzny obejmuje 30 krajów o łącznej populacji rzędu 500 milionów mieszkańców (6), stworzono by zachętę również dla państw spoza UE oraz dla ich eksportu do UE. Na przykład Międzynarodowa Korporacja Finansowa, należąca do Banku Światowego, zwróciła niedawno uwagę na wzrastające światowe zainteresowanie dobrostanem zwierząt i na konieczność wprowadzenia dostosowań, które powinny mieć miejsce zarówno w produkcji pierwotnej, jak i w przemyśle przetwórczym (7).

4.2

Oczywiste jest, że zwierzęta hodowane w UE, gdzie dokonano też ich uboju i rozbioru, oraz pochodzące od nich produkty — przetworzone bądź nie — siłą rzeczy spełniają unijne normy minimalne, w związku z czym w takich przypadkach znakowanie jest zbędne. Jednocześnie często pojawia się słuszny postulat, by podawać pochodzenie produktów importowanych lub opatrywać je takimi oznaczeniami, z których bezpośrednio lub pośrednio wynikałoby, czy spełniają one minimalne wymogi UE. Już we wcześniejszych opiniach EKES wskazywał, że w handlu produktami rolnymi w perspektywie długoterminowej zagadnienie dobrostanu zwierząt powinno stanowić pełnoprawne kryterium, dzięki czemu przy wwozie możliwe będzie wymaganie spełnienia norm minimalnych. W tym kontekście należy dokładniej sprawdzić, w jakim stopniu w przypadku produktów importowanych uprawniony byłby wymóg obowiązkowego informowania o kraju pochodzenia. Gdyby nie było gwarancji spełnienia norm odpowiadających minimalnym normom EU, należałoby upewnić się, czy dopuszczalna byłaby informacja typu „nieznana metoda produkcji”.

4.3

Aby dotyczyło to wszystkich europejskich produktów rolnych spełniających europejskie obowiązkowe normy dotyczące dobrostanu zwierząt i odróżnienia ich od produktów spoza Unii Europejskiej niepodlegających takim samym normom, można by wprowadzić oznaczenie miejsca, gdzie surowce rolne wchodzące w skład danego produktu były uprawiane lub hodowane, zgodnie z najwłaściwszym z poniższych sposobów: