Postępowanie prejudycjalne – zalecenia dla sądów krajowych

STRESZCZENIE DOKUMENTÓW:

JAKIE SĄ CELE ZALECEŃ, ART. 267 TRAKTATU O FUNKCJONOWANIU UNII EUROPEJSKIEJ ORAZ ART. 19 UST 3 TRAKTATU O UNII EUROPEJSKIEJ?

Zalecenia z 2019 r.:

wyjaśniają sądom państw członkowskich Unii Europejskiej (UE) cele procedury, która na mocy art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz art. 19 ust. 3 lit. b) Traktatu o Unii Europejskiej uprawnia je do zwrócenia się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym*;
określają zakres procedury oraz formę składania wniosków przez sądy krajowe;
stanowią uzupełnienie art. 93–118 regulaminu postępowania przed TSUE (więcej informacji można znaleźć w streszczeniu);
zastępują wcześniejsze zalecenia wydane w 2018 r.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Znaczenie procedury prejudycjalnej

Procedura ta jest uznawana za użyteczną w razie wystąpienia przed sądem krajowym nowego zagadnienia interpretacyjnego, które ma generalne znaczenie dla jednolitego stosowania prawa Unii, lub w sytuacji, w której istniejące orzecznictwo wydaje się nie dostarczać wyjaśnień koniecznych w świetle nowej sytuacji prawnej.

Struktura zaleceń

Jeden zbiór zaleceń ma zastosowanie do wszystkich wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, natomiast drugi zbiór ma zastosowanie konkretnie do trybu przyspieszonego* i trybu pilnego*.

Kto składa wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym?

Sąd krajowy, przed którym zawisł spór, jest wyłącznie uprawniony zarówno do dokonania oceny co do niezbędności wystąpienia z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, jak i co do zasadności pytań, które zadaje TSUE.

Sądy występujące z wnioskiem powinny spełniać szereg warunków, w tym m.in.:

działać na podstawie upoważnienia ustawowego oraz mieć stały charakter;
wydawać orzeczenia o wiążącym charakterze;
orzekać na podstawie przepisów prawa; oraz
być niezależne.

Przedmiot i zakres

Istotne jest, aby wniosek dotyczył wykładni lub ważności prawa Unii. Nie może on dotyczyć wykładni prawa krajowego ani kwestii faktycznych podniesionych w ramach sporu w postępowaniu głównym.
TSUE może wydać orzeczenie wyłącznie, gdy prawo Unii ma zastosowanie w postępowaniu głównym.
TSUE sam nie stosuje prawa Unii do sporu w postępowaniu toczącym się przed sądem odsyłającym, ponieważ jego zadaniem jest udzielenie pomocy w jego rozwiązaniu, natomiast to na sądzie krajowym spoczywa obowiązek wyciągnięcia wniosków z orzeczenia TSUE.
Orzeczenia w trybie prejudycjalnym wiążą zarówno sąd odsyłający, jak i wszystkie sądy w państwach członkowskich.

Interakcje między odesłaniem prejudycjalnym a postępowaniem krajowym

Wniosek należy skierować natychmiast po stwierdzeniu, że rozstrzygnięcie TSUE jest niezbędne do wydania przez sąd krajowy orzeczenia. Decyzja w tym przedmiocie musi być podjęta wówczas, gdy sąd krajowy jest w stanie wystarczająco dokładnie określić ramy prawne i faktyczne sprawy oraz kwestie prawne, których sprawa ta dotyczy.
Postępowanie krajowe podlega zawieszeniu do czasu wydania orzeczenia przez TSUE.
Sąd odsyłający powinien poinformować TSUE o wszelkich zdarzeniach procesowych mogących mieć wpływ na postępowanie, a w szczególności o cofnięciu powództwa lub ugodowym rozstrzygnięciu sporu w postępowaniu głównym, jak również o wszelkich innych zdarzeniach prowadzących do zakończenia postępowania. Sąd ten powinien również poinformować TSUE o ewentualnym wydaniu orzeczenia wskutek odwołania wniesionego od postanowienia odsyłającego oraz o skutkach, jakie wywołuje ono w odniesieniu do wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.

Forma i treść wniosku

Wniosek musi być zredagowany w sposób prosty, jasny i precyzyjny, ponieważ zostanie przetłumaczony w celu umożliwienia innym państwom członkowskim przedstawienia uwag.
W art. 94 regulaminu postępowania przed TSUE określono zawartość wniosku, który powinien zawierać pytania sądu odsyłającego. Istotne elementy wniosku są wskazane w załączniku do zaleceń. W przypadku braku co najmniej jednego z elementów TSUE może uznać się za niewłaściwy do orzeczenia w przedmiocie zadanych pytań prejudycjalnych albo odrzucić wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jako niedopuszczalny.
Sąd odsyłający może zwięźle przedstawić główne argumenty stron w postępowaniu głównym. Należy jednak zaznaczyć, że tłumaczony jest tylko wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, a nie ewentualne załączniki do tego wniosku.
Sąd odsyłający może także przedstawić krótko swoje stanowisko co do odpowiedzi, jakiej należałoby udzielić na postawione pytania prejudycjalne. Może ono być użyteczne dla TSUE, szczególnie w wypadku zastosowania trybu przyspieszonego lub pilnego.
Pytania zadane TSUE w trybie prejudycjalnym powinny być zawarte w odrębnej i jasno oznaczonej części postanowienia odsyłającego, najlepiej na początku lub na końcu. Powinny one być zrozumiałe same w sobie, bez konieczności odwoływania się do uzasadnienia wniosku.
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym powinien być sporządzony w postaci maszynopisu, zaś strony i poszczególne ustępy tego wniosku powinny być ponumerowane.

Ochrona danych i anonimizacja wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym

W celu zapewnienia optymalnej ochrony danych osobowych w toku rozpatrywania sprawy przez TSUE sąd odsyłający powinien dokonać anonimizacji sprawy poprzez zastąpienie, na przykład inicjałami lub kombinacją liter, nazwisk osób fizycznych wymienionych we wniosku oraz poprzez ukrycie danych, które mogłyby umożliwić identyfikację tych osób.

Przekazanie TSUE wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym

Wszystkie wnioski muszą być opatrzone datą, podpisane i wysłane drogą elektroniczną lub pocztową do sekretariatu TSUE w Luksemburgu.
TSUE zaleca, by sądy krajowe korzystały z aplikacji e-Curia.
Wraz z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym sekretariatowi należy przekazać wszelkie dokumenty istotne i przydatne dla rozpatrzenia sprawy przez TSUE, w szczególności dokładne dane kontaktowe stron w postępowaniu głównym oraz ich ewentualnych przedstawicieli, jak również akta sprawy lub ich kopię.

Koszty postępowania i pomoc prawna

Postępowanie prejudycjalne toczące się przed TSUE jest wolne od opłat.
W razie potrzeby sąd odsyłający orzeka o kosztach ponoszonych przez strony.
Jeżeli strona w postępowaniu głównym nie dysponuje wystarczającymi zasobami, TSUE może przyznać jej pomoc prawną na pokrycie wydatków związanych z postępowaniem przed TSUE, zwłaszcza kosztów reprezentacji. Pomoc ta może jednak zostać przyznana tylko w wypadku, gdy strona nie korzysta równocześnie z pomocy na szczeblu krajowym albo jeżeli owa pomoc nie pokrywa kosztów wynikających z postępowania przed TSUE lub pokrywa je jedynie częściowo.

Rola sekretariatu TSUE

Sekretariat pozostaje w kontakcie z sądem odsyłającym w trakcie postępowania i przekazuje mu odpisy wszystkich pism procesowych oraz wezwania do udzielenia informacji.
Po zakończeniu postępowania sekretariat przekazuje orzeczenie TSUE sądowi odsyłającemu. Sąd odsyłający informuje sekretariat o dalszym przebiegu postępowania oraz przesyła mu orzeczenie kończące postępowanie główne.

Wnioski składane w trybie przyspieszonym i pilnym

Zgodnie z art. 105–114 regulaminu postępowania TSUE może postanowić o rozpatrzeniu danego wniosku w trybie przyspieszonym lub pilnym.
W przypadku trybu przyspieszonego terminy – np. na przedstawianie uwag przez państwa członkowskie – ulegają skróceniu.
Sąd odsyłający musi podać elementy dowodzące pilności, wskazując na zagrożenia wynikające z rozpatrzenia wniosku w zwykłym trybie.
Wniosek o zastosowanie trybu przyspieszonego lub pilnego powinien być dostarczony za pośrednictwem aplikacji e-Curia lub drogą elektroniczną.

OD KIEDY ZALECENIA MAJĄ ZASTOSOWANIE?

Mają one zastosowanie od 8 listopada 2019 r.

KONTEKST

Więcej informacji:

Postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości (Trybunał Sprawiedliwości)
Pilny tryb prejudycjalny i tryb przyspieszony – zestawienie informacji (Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej).

KLUCZOWE POJĘCIA

Orzeczenie w trybie prejudycjalnym. Procedura wykorzystywana w sprawach dotyczących wykładni lub ważności aktów prawa Unii oraz:

gdy orzeczenie Trybunału jest niezbędne do wydania orzeczenia przez sąd krajowy; lub
gdy na mocy prawa krajowego nie przysługuje środek zaskarżenia.

Tryb przyspieszony. Tryb stosowany wówczas, gdy z charakteru sprawy oraz wyjątkowych okoliczności wynika konieczność szybkiego wydania rozstrzygnięcia. Tryb przyspieszony należy stosować tylko wtedy, gdy szczególne okoliczności wskazują na występowanie pilnej sytuacji uzasadniającej potrzebę uzyskania odpowiedzi TSUE na postawione pytania w krótkim terminie. Taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku wysokiego i bezpośredniego ryzyka dla zdrowia publicznego lub środowiska naturalnego, zaś szybkie wydanie orzeczenia przez TSUE może przyczynić się do zapobiegnięcia temu ryzyku, lub wtedy gdy szczególne okoliczności nakazują uchylić w bardzo krótkim terminie niepewność dotyczącą fundamentalnych kwestii krajowego prawa konstytucyjnego i prawa Unii.

Tryb pilny. Tryb mający zastosowanie wyłącznie w przypadku, gdy odesłanie podnosi kwestie dotyczące wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. W szczególności w ramach tego trybu ograniczona jest liczba stron dopuszczonych do składania uwag na piśmie i możliwe jest, w wyjątkowo pilnych przypadkach, pominięcie etapu pisemnego postępowania przed TSUE.

GŁÓWNE DOKUMENTY

Zalecenia dla sądów krajowych dotyczące składania wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (Dz.U. C 439 z 25.11.2016, s. 1–8).

Wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – Część szósta – Postanowienia instytucjonalne i finansowe – Tytuł I – Postanowienia instytucjonalne – Rozdział 1 – Instytucje – Sekcja 5 – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej – Artykuł 267 (dawny artykuł 234 TWE) (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 164).

Wersja skonsolidowana Traktatu o Unii Europejskiej – Tytuł III – Postanowienia o instytucjach – Artykuł 19 (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 27).

DOKUMENTY POWIĄZANE

Regulamin postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości (Dz.U. L 265 z 29.9.2012, s. 1–42).

Zmiana regulaminu postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości (Dz.U. L 173 z 26.6.2013, s. 65).

Ostatnia aktualizacja: 26.04.2022