Termin „prawa podstawowe” wykorzystywany jest w Unii Europejskiej (UE) w celu przedstawienia idei „praw człowieka”. Prawa te, które przysługują wszystkim osobom w UE, zostały zawarte w Karcie praw podstawowych UE. Karta zyskała wiążącą moc prawną w całej UE wraz z wejściem w życie traktatu lizbońskiego w grudniu 2009 r.
Termin „prawa człowieka” jest powszechnie wykorzystywany w prawie międzynarodowym w odniesieniu do praw przynależnych każdemu człowiekowi bez względu na jego narodowość, rasę, kastę, wyznanie, płeć itd. UE posługuje się pojęciem „praw człowieka” zwykle w kontekście swojej polityki stosunków zewnętrznych i polityki współpracy na rzecz rozwoju.
Karta ma zastosowanie do instytucji UE, które podlegają zasadzie pomocniczości, i nie może ona rozszerzać zakresu kompetencji nadanych im na mocy traktatów ani zadań im przez te traktaty powierzonych. Ma ona ponadto zastosowanie do państw członkowskich UE w zakresie, w jakim stosują one prawo unijne.
Szereg praw i wolności zawartych w Karcie praw podstawowych UE pokrywa się z tymi, które wcześniej zapisano w dwóch dokumentach Rady Europy: w europejskiej konwencji praw człowieka z 1950 r. oraz Europejskiej karcie społecznej z 1965 r., zmienionej w 1996 r.
Agencja Praw Podstawowych UE, z siedzibą w Wiedniu (Austria), która zastąpiła Europejskie Centrum Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii, została ustanowiona w 2007 r. w celu ochrony praw, wartości i wolności zapisanych w Karcie.
Art. 7 Traktatu o Unii Europejskiej dopuszcza możliwość zawieszenia praw wynikających z członkostwa w UE (takich jak prawo głosu w Radzie), jeśli dany kraj w poważny i trwały sposób narusza zasady, na których opiera się UE (wolność, demokracja, poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności oraz praworządność).
ZOBACZ TAKŻE