Urlop rodzicielski

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Dyrektywa 2010/18/UE w sprawie zmienionego porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego

JAKIE SĄ CELE DYREKTYWY?

Dyrektywa wdraża zmienione porozumienie ramowe dotyczące urlopu rodzicielskiego przyjęte 18 czerwca 2009 r. przez europejskich partnerów społecznych.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

• Pracownicy mają prawo do urlopu rodzicielskiego w związku z narodzeniem lub przysposobieniem dziecka. Urlop ten można wziąć do czasu osiągnięcia przez dziecko pewnego wieku, który określony jest w ustawodawstwach krajowych lub układach zbiorowych, ale przed ukończeniem przez nie ośmiu lat.
• Dyrektywa ma zastosowanie do wszystkich pracowników, kobiet i mężczyzn, bez względu na rodzaj umowy o pracę (na czas nieokreślony, określony, zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy lub na podstawie umowy o pracę z agencją pracy tymczasowej).
• Urlopu rodzicielskiego udziela się na okres co najmniej czterech miesięcy i stanowi on indywidualne prawo każdego z rodziców. Każdy pracownik powinien mieć możliwość wykorzystania urlopu rodzicielskiego w całości. Oznacza to, że urlop ten nie powinien być przenoszony na drugiego rodzica. Takie przeniesienie jest jednak możliwe, jeżeli każdy z rodziców zachowa co najmniej jeden z czterech miesięcy przyznanego urlopu dla siebie, co ma na celu zachęcić do bardziej wyrównanego korzystania z urlopu przez oboje rodziców. Dyrektywa określa minimalne normy, a państwa członkowskie UE mogą je zastosować lub wprowadzić bardziej korzystne zasady.

Korzystanie z urlopu

• Warunki dostępu do urlopu i okoliczności wykorzystania urlopu określone są w ustawodawstwie krajowym lub układach zbiorowych. Państwa członkowskie lub partnerzy społeczni mogą na przykład:
  • przewidywać przyznawanie urlopu na zasadzie pełnego lub niepełnego wymiaru czasu pracy, w częściach lub w formie systemu kredytu czasowego, biorąc pod uwagę zarówno potrzeby pracodawców, jak i pracowników;
  • uzależnić przyznanie urlopu rodzicielskiego od stażu pracy, który nie może przekroczyć jednego roku, przy czym przy obliczaniu okresu kwalifikującego w odpowiednich przypadkach trzeba koniecznie brać pod uwagę wszystkie kolejne umowy na czas określony zawierane z tym samym pracodawcą;
  • określić przypadki, w których pracodawca może odroczyć urlop z uzasadnionych przyczyn związanych z działalnością przedsiębiorstwa;
  • dopuścić szczególne rozwiązania w celu zapewnienia sprawnego funkcjonowania małych przedsiębiorstw.
• Pracownicy, którzy mają zamiar skorzystać z urlopu rodzicielskiego, muszą powiadomić o tym pracodawców w wyznaczonym terminie. Termin ten musi być określony przez każde państwo członkowskie przy uwzględnieniu zarówno interesów pracowników, jak i pracodawców.
• Dyrektywa zachęca państwa członkowskie oraz partnerów społecznych do określenia środków dodatkowych lub zasad szczególnych korzystania z urlopu rodzicielskiego przez rodziców przysposabiających i rodziców dzieci niepełnosprawnych lub dotkniętych długotrwałą chorobą.

Powrót do pracy i niedyskryminacja

• Po wykorzystaniu urlopu rodzicielskiego pracownik ma prawo do powrotu do tej samej pracy. Jeżeli nie jest to możliwe, pracodawca musi takiemu pracownikowi zapewnić pracę równorzędną lub podobną, zgodną z umową o pracę lub stosunkiem zatrudnienia.
• Ponadto prawa nabyte lub które były nabywane przez pracownika w chwili rozpoczęcia urlopu rodzicielskiego:
  • muszą być zachowywane w niezmienionej formie do zakończenia urlopu;
  • muszą mieć zastosowanie po zakończeniu urlopu, podobnie jak wszystkie zmiany wynikające z prawa krajowego, układów zbiorowych lub praktyki.
• Pracownicy muszą być objęci ochroną przed mniej korzystnym traktowaniem lub zwalnianiem z powodu ubiegania się o urlop rodzicielski lub korzystania z takiego urlopu.
• Państwa członkowskie lub krajowi partnerzy społeczni rozstrzygają wszystkie kwestie dotyczące zabezpieczenia społecznego i dochodów, związane z urlopem rodzicielskim. W porozumieniu nie zawarto w związku z tym zasad dotyczących wypłacania wynagrodzenia czy świadczenia wyrównawczego w czasie trwania urlopu rodzicielskiego.
• Pracownicy powracający z urlopu rodzicielskiego muszą mieć możliwość wystąpienia o zmianę ich godzin pracy lub organizacji czasu pracy przez pewien okres. Pracodawcy muszą rozpatrzyć takie wnioski i odpowiedzieć na nie, uwzględniając potrzeby zarówno swoje, jak i pracowników.

Urlop z powodu działania „siły wyższej” (nieprzewidywalnych okoliczności)

• Pracownicy mogą ubiegać się o urlop z powodu działania siły wyższej związanej ze sprawami rodzinnymi. O taki urlop można się w szczególności ubiegać w przypadku choroby lub wypadku, kiedy natychmiastowa obecność pracownika przy jego rodzinie jest konieczna.

Uchylenie

Dyrektywa zostanie uchylona 2 sierpnia 2022 r. na mocy dyrektywy w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym (2019/1158/UE).

OD KIEDY DYREKTYWA MA ZASTOSOWANIE?

Dyrektywa ma zastosowanie od 7 kwietnia 2010 r., przy czym do porządku prawnego państw członkowskich miała zostać włączona do 8 marca 2012 r.

Dyrektywa zostanie uchylona 2 sierpnia 2022 r. na mocy dyrektywy w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym (dyrektywa (UE) 2019/1158 – zob. streszczenie).

KONTEKST

Porozumienie stanowi kontynuację porozumienia ramowego z 14 grudnia 1995 r. dotyczącego urlopu rodzicielskiego i nadano mu moc prawną dyrektywą Rady 96/34/WE.

Umożliwia ono wspieranie lepszego godzenia życia zawodowego i rodzinnego oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn.

Zgodnie z art. 155 ust. 2 Traktu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej jest ono wdrożone na mocy dyrektywy Rady.

Więcej informacji:

• Prawa do równowagi między życiem zawodowym a prywatnym w UE (Komisja Europejska).

GŁÓWNY DOKUMENT

Dyrektywa Rady 2010/18/UE z dnia 8 marca 2010 r. w sprawie wdrożenia zmienionego porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego zawartego przez BUSINESSEUROPE, UEAPME, CEEP i ETUC oraz uchylająca dyrektywę 96/34/WE (Dz.U. L 68 z 18.3.2010, s. 13–20).

Kolejne zmiany dyrektywy 2010/18/UE i jej poprawki zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylająca dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz.U. L 188 z 12.7.2019, s. 79–93).

Ostatnia aktualizacja: 03.02.2022