Rola parlamentów narodowych w sprawach UE

STRESZCZENIE

WPROWADZENIE

Traktat lizboński stanowi ważny krok w procesie zmiany roli, jaką parlamenty narodowe odgrywają w sprawach UE. W traktacie po raz pierwszy wymieniono w postanowieniu (art. 12 Traktatu o Unii Europejskiej — TUE) różne sposoby, w jakie parlamenty narodowe mogą aktywnie przyczynić się do prawidłowego funkcjonowania UE. Ich udział przybiera cztery główne formy:

—	otrzymywanie informacji i dokumentów;

—	czuwanie nad poszanowaniem zasady pomocniczości;

—	uczestniczenie w mechanizmach oceniających wykonanie polityk w dziedzinie sprawiedliwości, przestrzeni wolności i bezpieczeństwa;

—	uczestniczenie w procedurach zmiany Traktatów.

INFORMACJA

Niniejsze dokumenty należy niezwłocznie przekazać parlamentom narodowym:

—	białe księgi;

—	zielone księgi;

—	komunikaty*;

—	roczny program prac oraz wszelkie inne dokumenty dotyczące planowania ustawodawczego lub strategii politycznej;

—	projekty aktów ustawodawczych;

—	porządek obrad i wyniki posiedzeń Rady;

—	sprawozdanie roczne Europejskiego Trybunału Obrachunkowego;

—	sprawozdanie roczne ustanowione przez Komisję w sprawie stosowania zasad podziału kompetencji UE;

—	oceny wykonania polityki UE w dziedzinie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.

Ponadto parlamenty narodowe są informowane o wnioskach w sprawie zmiany traktatów zgodnie ze zwykłą procedurą zmiany oraz o wnioskach o przystąpienie do UE.

CZUWANIE NAD POSZANOWANIEM ZASADY POMOCNICZOŚCI

Protokół w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności pozwala parlamentom narodowym na wydawanie uzasadnionych opinii, jeżeli stwierdzą, że projekt aktu prawodawczego UE jest sprzeczny z zasadą pomocniczości. Wszelkie uzasadnione opinie powinny zostać uwzględnione przez instytucje biorące udział w procesie ustawodawczym. Inne konsekwencje dla projektu ustawodawczego zależą od ich liczby.

Zgodnie z Protokołem każdy parlament narodowy ma dwa głosy (w przypadku parlamentów dwuizbowych po jednym głosie dla każdej izby). Jeżeli uzasadnione opinie odpowiadają co najmniej jednej trzeciej głosów, Komisja musi dokonać ponownego rozpatrzenia projektu i może podjąć decyzję o jego podtrzymaniu, zmianie lub wycofaniu. Próg ten jest obniżony do jednej czwartej głosów w przypadku projektów dotyczących współpracy sądowej w sprawach karnych i współpracy policyjnej. Jeżeli złożone uzasadnione opinie odpowiadają większości głosów, a Komisja zdecyduje o podtrzymaniu projektu, Parlament Europejski i Rada muszą rozważyć, czy projekt jest zgodny z zasadą pomocniczości przed zakończeniem pierwszego czytania.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy do orzekania w sprawach, na podstawie naruszenia zasady pomocniczości przez akt ustawodawczy, wniesionych przez kraje UE lub przez nie zgłoszonych zgodnie z ich porządkiem prawnym w imieniu ich parlamentu narodowego lub jego izby.

SZCZEGÓLNA ROLA W DZIEDZINIE SPRAWIEDLIWOŚCI, PRZESTRZENI WOLNOŚCI I BEZPIECZEŃSTWA

Parlamenty narodowe pełnią szczególną rolę w dziedzinie sprawiedliwości, przestrzeni wolności i bezpieczeństwa. Parlamenty narodowe uczestniczą w ocenie działalności Eurojustu i kontroli działań Europolu.

Parlamenty narodowe dysponują ponadto prawem sprzeciwu w sprawach decyzji Rady rozszerzających zwykłą procedurę ustawodawczą (poprzez większość kwalifikowaną w Radzie) na pewne aspekty prawa rodzinnego wywierające skutki transgraniczne, w przypadku których wymagane jest, aby Rada stanowiła zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą i jednomyślnie (klauzula przejścia w art. 81 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej).

UCZESTNICZENIE W PROCEDURACH ZMIANY TRAKTATÓW

Ponadto traktat lizboński włącza w pełni parlamenty narodowe do procedur zmiany traktatów, jak opisano poniżej.

—

Zgodnie ze zwykłymi i uproszczonymi procedurami zmiany poprawki do traktatów wchodzą w życie po ratyfikacji (lub zatwierdzeniu w przypadku uproszczonych procedur zmiany) przez wszystkie kraje UE, zgodnie z ich odpowiednimi przepisami konstytucyjnymi, które zwykle wymagają ratyfikacji przez parlament.

—	W ramach zwykłej procedury zmiany zwoływana jest Konwencja, obejmująca, oprócz innych członków, przedstawicieli parlamentów narodowych, w celu zbadania i przyjęcia zalecenia w sprawie projektów zmian.

—

Zgodnie z ogólną klauzulą przejścia art. 48(7) TUE inicjatywa podejmowana przez Radę Europejską w celu przejścia ze specjalnej procedury ustawodawczej na zwykłą procedurę ustawodawczą lub z głosowania na zasadzie jednomyślności na głosowanie większością kwalifikowaną musi zostać zgłoszona parlamentom narodowym i nie może zostać przyjęta, jeżeli parlament narodowy zgłosi sprzeciw w terminie sześciu miesięcy.

KONFERENCJA ORGANÓW PARLAMENTARNYCH WYSPECJALIZOWANYCH W SPRAWACH UNII (COSAC)

Od 1989 r. członkowie komitetów parlamentów narodowych zajmujących się sprawami UE oraz Parlamentu Europejskiego zbierają się dwa razy w roku na Konferencji organów parlamentarnych wyspecjalizowanych w sprawach Unii (COSAC) w celu wymiany informacji oraz najlepszych praktyk, a także w celu omówienia tematów wspólnego interesu europejskiego.

Rola COSAC jest potwierdzona w Protokole w sprawie roli parlamentów narodowych w UE. COSAC może przedstawiać Parlamentowi Europejskiemu, Radzie i Komisji wszelkie wnioski, które uzna za słuszne.

KLUCZOWE POJĘCIA

* Komunikat to dokument polityczny bez żadnej mocy obowiązującej. Komisja podejmuje inicjatywę opublikowania komunikatu, kiedy chce przedstawić własne poglądy na temat aktualnych problemów. Komunikat nie ma mocy prawnej (według definicji podanej na stronie Europejskiej Sieci Sądowniczej).

KONTEKST

Więcej informacji:

—	Strona internetowa Komisji Europejskiej dotycząca stosunków z parlamentami narodowymi

—	Konferencja organów parlamentarnych wyspecjalizowanych w sprawach Unii (COSAC) (z łączami do wszystkich 41 izb)

—	Stosunki Parlamentu Europejskiego z parlamentami narodowymi

—	IPEX: platforma wymiany międzyparlamentarnej UE

Ostatnia aktualizacja: 20.10.2015