Rynek wewnętrzny energii elektrycznej (od 2021 r.)

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Dyrektywa (UE) 2019/944 w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej

JAKI JEST CEL NINIEJSZEJ DYREKTYWY?

• Niniejsza dyrektywa ustanawia zasady dotyczące wytwarzania, przesyłu, dystrybucji, dostaw i magazynowania energii elektrycznej wraz z aspektami dotyczącymi ochrony konsumentów, w celu stworzenia zintegrowanych, konkurencyjnych, ukierunkowanych na potrzeby konsumenta, elastycznych, uczciwych i przejrzystych rynków energii elektrycznej w UE.
• Niniejsza dyrektywa zawiera, m.in. zasady dotyczące rynków detalicznych energii elektrycznej, podczas gdy rozporządzenie (UE) 2019/943, które zostało przyjęte w tym samym czasie, zawiera głównie zasady dotyczące rynku hurtowego i eksploatacji sieci.
• Niniejsza dyrektywa uchyla dyrektywę 2009/72/WE (zob. streszczenie dokumentu „Rynek wewnętrzny energii elektrycznej”) z dnia 1 stycznia 2021 r.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Prawa odbiorców

W dyrektywie wyjaśniono i wzmocniono obowiązujące prawa odbiorców oraz wprowadzono nowe:

• prawo do swobodnego wyboru dostawcy i ograniczenia opłat związanych ze zmianą dostawcy oraz opuszczeniem rynku, z wyjątkiem sytuacji gdy zawarte na czas określony umowy na dostawy energii elektrycznej po stałej cenie zostają rozwiązane przed terminem ich wygaśnięcia;
• prawo dostępu do co najmniej jednego narzędzia porównywania cen spełniającego określone wymogi w zakresie wiarygodności; zgodne z wymogami indywidualnie obsługiwane narzędzia mogą zostać opatrzone znakiem zaufania;
• prawo przystąpienia do obywatelskiej społeczności energetycznej przy zachowaniu pełni praw konsumenckich, w tym prawa do opuszczenia społeczności bez sankcji;
• prawo do zawierania umów z cenami dynamicznymi energii elektrycznej (opartych na cenach na rynku transakcji natychmiastowych lub rynkach dnia następnego) z co najmniej jednym dostawcą i każdym dostawcą, który ma ponad 200 000 odbiorców, oraz prawo do otrzymywania informacji na temat korzyści i ryzyk związanych z takimi umowami;
• prawo do zawierania umów w zakresie agregacji niezależnych od dostaw energii elektrycznej;
• prawo do wytwarzania, zużywania, magazynowania i sprzedawania energii elektrycznej, indywidualnie lub za pośrednictwem agregatora*;
• prawo do żądania zainstalowania inteligentnego licznika w terminie czterech miesięcy, podczas gdy państwa członkowskie zapewniają rozpowszechnianie inteligentnych systemów pomiarowych, z wyjątkiem sytuacji, w których takiego rozpowszechniania nie uważa się za opłacalne;
• prawo odbiorców wrażliwych lub dotkniętych ubóstwem energetycznym do ukierunkowanej ochrony, przy czym ustalanie cen regulowanych jest dozwolone jedynie pod określonymi warunkami;
• prawo odbiorców, którym grozi odłączenie do uzyskania informacji na temat rozwiązań alternatywnych, takich jak plany płatności lub moratorium, z odpowiednim wyprzedzeniem.

Rozliczenia

• Rachunki powinny być jasne, poprawne i zwięzłe oraz przedstawione w sposób ułatwiający porównanie.
• Informacje o rozliczeniach powinny być dostarczane co najmniej co sześć miesięcy lub co trzy miesiące, na żądanie lub gdy odbiorca końcowy wybrał opcję otrzymywania elektronicznych rozliczeń, oraz co najmniej raz w miesiącu, jeżeli licznik umożliwia zdalny odczyt.

Agregatorzy:

Państwa członkowskie:

• zapewniają, by agregatorzy mogli oferować odbiorcom umowy w zakresie agregacji bez konieczności uzyskania zgody swojego dostawcy przez tych odbiorców;
• zapewniają sprawiedliwy udział agregatorów we wszystkich rynkach energii elektrycznej oraz traktowanie agregatorów na równi z innymi uczestnikami rynku przez operatorów systemu przesyłowego lub dystrybucyjnego, także gdy udzielają zamówień na usługi;
• ustanawiają przejrzyste przepisy określające role i obowiązki przypisane wszystkim uczestnikom rynku oraz ustanawiają przepisy w zakresie wymiany danych między uczestnikami rynku;
• ustanawiają przepisy dotyczące rekompensat między agregatorami a dostawcami, w przypadku gdy aktywacja odpowiedzi odbioru prowadzi do braku równowagi; taka rekompensata ogranicza się ściśle do pokrycia odpowiednich kosztów, a obliczanie takiej rekompensaty może uwzględniać korzyści systemowe odpowiedzi odbioru.

Obywatelskie społeczności energetyczne

• to osoby prawne kontrolowane przez członków lub udziałowców, które opierają się na dobrowolnym i otwartym uczestnictwie i mają prawo do zajmowania się wytwarzaniem, dystrybucją, dostawami, zużywaniem, usługami w zakresie efektywności energetycznej lub ładowania pojazdów elektrycznych, lub świadczenia innych usług swoim członkom lub udziałowcom;
• mają prawo do podłączenia do sieci dystrybucyjnych oraz bycia traktowanym w sposób niedyskryminacyjny, jeśli chodzi o regulację wszystkich rynków energii elektrycznej oraz dostęp do nich;
• mają prawo do podziału własnej energii elektrycznej między swoich członków, zgodnie z analizą kosztów i korzyści dotyczącą rozproszonych zasobów energetycznych;
• mają prawo, jeżeli zezwala na to dane państwo członkowskie, do bycia właścicielem, utworzenia, zakupu lub dzierżawy sieci dystrybucyjnych podlegających obowiązującym regulacjom.

Dostęp do danych i interoperacyjność

• Dyrektywa stanowi aktualizację zasad dostępu operatorów sieci, odbiorców, dostawców i usługodawców do danych pomiarowych i danych dotyczących zużycia/wytwarzania. Ponadto w niniejszej dyrektywie przewiduje się, że Komisja Europejska ustanowi w prawie wtórnym zasady interoperacyjności w celu ułatwienia wymiany danych.
• Osoby zarządzające danymi zapewniają niedyskryminacyjny dostęp do danych z inteligentnych systemów pomiarowych, przy jednoczesnym przestrzeganiu przepisów dotyczących ochrony danych.

Elektromobilność

• Państwa członkowskie ustanawiają ramy regulacyjne mające na celu ułatwienie podłączenia punktów ładowania pojazdów elektrycznych do sieci dystrybucyjnej.
• Operatorzy systemów dystrybucyjnych* mogą być właścicielami punktów ładowania, zarządzać nimi lub je obsługiwać, wyłącznie w przypadku gdy żaden inny organ nie wyraził zainteresowania procedurą otwartą, z zastrzeżeniem zatwierdzenia regulacyjnego i zgodnie z zasadami dostępu stron trzecich.

Operatorzy systemów dystrybucyjnych (OSD):

• są odpowiedzialni za zapewnianie długoterminowej zdolności systemu do zaspokajania zapotrzebowania w zakresie dystrybucji energii elektrycznej, w tym za opłacalną integrację instalacji wytwórczych energii elektrycznej, a zwłaszcza tych, które wytwarzają energię elektryczną ze źródeł odnawialnych, a także za zapewnianie użytkownikom systemu informacji niezbędnych do uzyskania skutecznego dostępu do systemu oraz korzystania z niego;
• mają obowiązek publikowania planów rozwoju sieci określających inwestycje planowane na następne pięć do dziesięciu lat;
• w przypadku gdy są częścią przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo, muszą być niezależne – przynajmniej w zakresie formy prawnej, organizacji i podejmowania decyzji – od innych działalności niezwiązanych z dystrybucją;
• nie mogą być właścicielem, tworzyć lub obsługiwać instalacji magazynowania energii, lub też zarządzać takimi instalacjami, z wyjątkiem przypadków, w których spełnione są określone szczególne warunki.

Operatorzy systemów przesyłowych (OSP)*:

• zapewniają długoterminową zdolność systemu do zaspokajania zapotrzebowania w zakresie przesyłania energii elektrycznej, w ścisłej współpracy z sąsiadującymi OSD i OST.
• zarządzają bezpiecznym funkcjonowaniem systemu, w tym zachowują równowagę między dostawami energii elektrycznej a zapotrzebowaniem na nią.
• nie mogą być właścicielem, tworzyć lub obsługiwać instalacji magazynowania energii, lub też zarządzać takimi instalacjami, pod takimi warunkami, jakie mają zastosowanie do OSD.

Krajowe organy regulacji energetyki:

• są zobowiązane do współpracy z sąsiadującymi organami regulacyjnymi i Agencją ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki w UE w kwestiach związanych m.in. z gotowością na wypadek zagrożeń, i alokacją zdolności transgranicznych oraz do zapewnienia odpowiedniego poziomu zdolności w zakresie połączeń wzajemnych.
• zrewidowały zakres odpowiedzialności za nadzór nad regionalnymi centrami operacyjnymi i innymi podmiotami na poziomie regionalnym.

Czysta energia

Niniejsza dyrektywa jest częścią pakietu „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków”.

OD KIEDY NINIEJSZA DYREKTYWA MA ZASTOSOWANIE?

Rozporządzenie ma zastosowanie od dnia 1 stycznia 2021 r.

Dyrektywa (UE) 2019/944 zmienia i zastępuje dyrektywę 2009/72/WE, której przepisy mają zostać włączone do porządku prawnego w państwach członkowskich UE do dnia 31 grudnia 2020 r.

Pierwotna dyrektywa 2009/72/WE miała zostać włączona do porządku prawnego w państwach członkowskich UE do 2011 r.

KONTEKST

Więcej informacji:

• Unia energetyczna dla Europy (Rada Europejska)
• Czysta energia dla wszystkich Europejczyków (Komisja Europejska).

KLUCZOWE POJĘCIA

GŁÓWNY DOKUMENT

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz zmieniająca dyrektywę 2012/27/UE (Dz.U. L 158 z 14.6.2019, s. 125–199)

DOKUMENTY POWIĄZANE

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/941 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie gotowości na wypadek zagrożeń w sektorze energii elektrycznej i uchylające dyrektywę 2005/89/WE (Dz.U. L 158 z 14.6.2019, s. 1–21)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/942 z dnia 5 czerwca 2019 r. ustanawiające Agencję Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (Dz.U. L 158 z 14.6.2019, s. 22–53)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/943 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie rynku wewnętrznego energii elektrycznej (Dz.U. L 158 z 14.6.2019, s. 54–124)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie zarządzania unią energetyczną i działaniami w dziedzinie klimatu, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 663/2009 i (WE) nr 715/2009, dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady 94/22/WE, 98/70/WE, 2009/31/WE, 2009/73/WE, 2010/31/UE, 2012/27/UE i 2013/30/UE, dyrektyw Rady 2009/119/WE i (EU) 2015/652 oraz uchylenia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 525/2013 (Dz.U. L 328 z 21.12.2018, s. 1–77)

Kolejne zmiany rozporządzenia (UE) 2018/1999 zostały włączone do tekstu podstawowego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (Dz.U. L 328 z 21.12.2018, s. 82–209)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE z dnia 13 lipca 2009 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dyrektywę 2003/54/WE (Dz.U. L 211 z 14.8.2009, s. 55–93)

Ostatnia aktualizacja: 01.10.2019