Rolnictwo w UE – przepisy dotyczące finansowania, zarządzania i monitorowania

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Rozporządzenie (UE) nr 1306/2013 w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej

JAKIE SĄ CELE ROZPORZĄDZENIA?

Rozporządzenie jest jednym z podstawowych aktów prawnych regulujących unijną wspólną politykę rolną (WPR). Zawiera ono przepisy dotyczące finansowania, zarządzania i monitorowania w ramach dwóch głównych funduszy WPR.

Rozporządzenie było kilkakrotnie nowelizowane, przy czym ostatnie zmiany wprowadzono rozporządzeniem (UE) 2020/2220.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Zakres

W rozporządzeniu ustanowiono przepisy dotyczące:

finansowania wydatków w ramach WPR, w tym wydatków na rozwój obszarów wiejskich;
systemu doradztwa rolniczego;
systemów zarządzania i kontroli, które mają być wprowadzone przez kraje UE;
systemu zasady wzajemnej zgodności;
rozliczenia rachunków.

Fundusze finansujące WPR

Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji (EFRG), który finansuje głównie:
- płatności bezpośrednie dla rolników (rozporządzenie (UE) nr 1307/2013); oraz
- środki wspierania rynku rolnego (rozporządzenie (UE) nr 1308/2013).
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), który współfinansuje krajowe programy rozwoju obszarów wiejskich ustanowione przez kraje UE na mocy rozporządzenia (UE) nr 1305/2013 (zob. streszczenie).
Ponadto fundusze finansują inne działania w zakresie wsparcia, takie jak:
- środki informacyjne i promocyjne dotyczące produktów rolnych; lub
- działania przygotowawcze, w zakresie monitorowania, wsparcia administracyjnego i technicznego.

Struktura zarządzania

Oba fundusze są realizowane zgodnie z zasadą zarządzania dzielonego między UE a krajami UE.
Agencje płatnicze:
- są to jednostki lub instytucje krajów UE;
- są odpowiedzialne za zarządzanie wydatkami oraz ich kontrolę;
- muszą przestrzegać przepisów określonych przez Komisję Europejską.
Jednostki certyfikujące:
- są to publiczne lub prywatne organy wyznaczone przez kraje UE;
- przedstawiają opinię, sporządzoną zgodnie z przyjętymi w skali międzynarodowej standardami kontroli, na temat:
  - kompletności, dokładności i prawdziwości rocznych sprawozdań finansowych agencji płatniczej;
  - funkcjonowania wewnętrznego systemu kontroli agencji płatniczej;
  - zgodności z prawem i prawidłowości wydatków, o których zwrot zwrócono się do Komisji.

System doradztwa rolniczego

Kraje UE ustanawiają system doradztwa rolniczego w celu udzielania beneficjentom porad w zakresie zarządzania gruntami i zarządzania gospodarstwem.

System obejmuje szereg elementów, w tym:

wymogi i normy dotyczące zasady wzajemnej zgodności;
praktyki rolnicze korzystne dla klimatu, środowiska i utrzymywania użytków rolnych;
działania na poziomie gospodarstwa wymagane w programach rozwoju obszarów wiejskich, mające na celu modernizację gospodarstw, budowanie konkurencyjności, integrację sektorową, innowacje oraz zorientowanie na rynek, a także promowanie przedsiębiorczości;
zapewnienie, aby doradcy byli odpowiednio wykwalifikowani i przeszkoleni.

Zarządzanie finansami

W rozporządzeniu ustanowiono przepisy dotyczące zarządzania finansami obu funduszy, w tym:

w odniesieniu do EFRG
- dotyczące finansowania wydatków, co obejmuje pułap budżetowy i procedurę dotyczącą płatności miesięcznych;
- dotyczące zarządzania budżetem, co obejmuje procedurę dyscypliny budżetowej, procedurę dyscypliny finansowej oraz system wczesnego ostrzegania i monitorowania;
w odniesieniu do EFRROW
- dotyczące finansowania programów rozwoju obszarów wiejskich, co obejmuje wkład finansowy na rzecz i ze strony EFRROW i zobowiązania budżetowe;
- dotyczące wkładu finansowego w programy rozwoju obszarów wiejskich, co obejmuje zasady prefinansowania, płatności okresowe i płatności salda;
środki, z których może skorzystać Komisja w celu stwierdzenia, że wydatki zostały poniesione zgodnie z przepisami UE, co obejmuje uprawnienia do zmniejszenia i zawieszenia płatności.

Rozliczanie rachunków

Kontrole przeprowadzane przez Komisję w krajach UE między innymi w celu sprawdzenia:
- zgodności praktyk administracyjnych z przepisami UE;
- istnienia wymaganych dokumentów potwierdzających oraz ich zgodności z operacjami finansowanymi przez fundusze;
- warunków, w jakich operacje finansowane przez EFRG lub EFRROW były przeprowadzane i kontrolowane;
- akredytacji agencji płatniczych.
Dostęp do informacji i dokumentów – kraje UE przekazują Komisji wszystkie niezbędne informacje i dokumenty.
Procedura rozliczenia rachunków – Komisja przyjmuje akty wykonawcze zawierające decyzję w sprawie kompletności, dokładności i prawdziwości rocznych sprawozdań finansowych przedłożonych przez akredytowane agencje płatnicze.
Rozliczanie zgodności – jeżeli wydatków nie dokonano zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa unijnego (a w przypadku EFRROW także prawa krajowego), Komisja określa kwoty, które mają być wyłączone z finansowania UE.
Nieprawidłowości – w razie nienależnej płatności wynikającej z nieprawidłowości lub zaniedbań kraje UE występują do beneficjenta o zwrot odnośnej kwoty w ciągu 18 miesięcy po stwierdzeniu nieprawidłowości.

Kontrole

Kraje UE ustanawiają skuteczne systemy zarządzania i kontroli w celu zapewnienia, aby wsparcie było prawidłowo przyznawane beneficjentom. W odniesieniu do niektórych płatności kraje UE muszą prowadzić system zarządzania płatnościami i kontroli płatności dla rolników – zintegrowany system zarządzania i kontroli.
Wymogi kontroli są obniżane w regionach, w których w toku poprzednich kontroli odnotowano dobre wyniki, i podnoszone w regionach, w których występują problemy.
Kontrola transakcji. W rozporządzeniu ustanowiono szczegółowe zasady kontroli dokumentów handlowych agencji płatniczych lub beneficjentów (lub ich przedstawicieli) odnoszących się bezpośrednio lub pośrednio do systemu finansowania przez EFRG w celu ustalenia, czy transakcje stanowiące część systemu faktycznie zostały przeprowadzone i wykonane prawidłowo. Kontrola transakcji nie obejmuje środków wchodzących w zakres zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli.

Kary

W rozporządzeniu określono, że w przypadku beneficjentów, którzy nie spełniają kryteriów kwalifikowalności, zobowiązań lub innych obowiązków, kraje UE mogą nie tylko odmówić płatności lub zażądać jej zwrotu, ale także nałożyć kary administracyjne, jeśli są przewidziane.

Zasada wzajemnej zgodności

Wszystkie płatności bezpośrednie, niektóre płatności na rzecz rozwoju obszarów wiejskich i niektóre płatności na rzecz producentów wina muszą być zgodne z minimalnymi wymogami prawnymi dotyczącymi:

środowiska;
zmiany klimatu;
kultury rolnej gruntów;
standardów zdrowia ludzi, zwierząt i roślin; oraz
dobrostanu zwierząt.

Przepisy wspólne

W rozporządzeniu przewidziano także szereg przepisów wspólnych dotyczących m.in.:

informacji przekazywanych Komisji przez kraje UE oraz sposobu wykorzystywania tych informacji;
stosowania euro i używanego kursu walutowego;
ustanowienia ram monitorowania i ewaluacji w celu pomiaru skuteczności WPR;
wymogu przejrzystości związanego z publikacją wykazu beneficjentów, oprócz tych, którzy otrzymują bardzo niskie kwoty (1 250 EUR lub mniej, w zależności od kraju UE).

Pandemia COVID-19

Przyjęte w związku z pandemią COVID-19 rozporządzenie (UE) 2020/531 zezwala krajom UE na wypłacenie beneficjentom zaliczek za rok 2020 w wyższej wysokości. Ma to na celu skompensowanie ewentualnych opóźnień w wypłacie pomocy ze względu na nadzwyczajne trudności administracyjne powodujące opóźnienia w kontrolach.

Przepisy przejściowe na lata 2021 i 2022

Rozporządzenie zmieniające (UE) nr 2020/2220, przyjęte w grudniu 2020 r., pozwala na dalsze stosowanie przepisów ram prawnych WPR obejmujących okres 2014–2020 oraz nieprzerwane dokonywanie płatności na rzecz rolników i innych beneficjentów z EFRG i EFRROW w latach 2021 i 2022 do dnia rozpoczęcia stosowania nowych ram obejmujących okres od 1 stycznia 2023 r.

Kwota rezerwy zarówno na rok 2021, jak i 2022 wynosi 400 mln EUR (według cen z 2011 r.) i wchodzi w zakres działu 3 wieloletnich ram finansowych określonych w załączniku do rozporządzenia Rady (UE) 2020/2093 (zob. streszczenie).

OD KIEDY ROZPORZĄDZENIE MA ZASTOSOWANIE?

Rozporządzenie (UE) nr 1306/2013 ma zastosowanie od 1 stycznia 2014 r.
Rozporządzenie zmieniające (UE) 2020/2220 ma zastosowanie od 1 stycznia 2021 r.

KONTEKST

Więcej informacji:

Wspólna polityka rolna (Komisja Europejska).

GŁÓWNY DOKUMENT

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej oraz uchylające rozporządzenia Rady (EWG) nr 352/78, (WE) nr 165/94, (WE) nr 2799/98, (WE) nr 814/2000, (WE) nr 1290/2005 i (WE) nr 485/2008 (Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 549–607)

Kolejne zmiany rozporządzenia (UE) nr 1306/2013 zostały włączone do tekstu podstawowego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2020/760 z dnia 17 grudnia 2019 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 w odniesieniu do zasad administrowania kontyngentami taryfowymi na przywóz i wywóz podlegającymi systemowi pozwoleń oraz uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 w odniesieniu do wnoszenia zabezpieczeń w ramach administrowania kontyngentami taryfowymi (Dz.U. L 185 z 12.6.2020, s. 1–23)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2020/761 z dnia 17 grudnia 2019 r. ustanawiające zasady stosowania rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013, (UE) nr 1308/2013 i (UE) nr 510/2014 w odniesieniu do systemu administrowania kontyngentami taryfowymi przy wykorzystaniu pozwoleń (Dz.U. L 185 z 12.6.2020, s. 24–252)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2020/531 z dnia 16 kwietnia 2020 r. ustanawiające, odnośnie do roku 2020, odstępstwo od art. 75 ust. 1 akapit trzeci rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 w odniesieniu do poziomu zaliczek na płatności bezpośrednie oraz środki obszarowe i działania związane ze zwierzętami w ramach rozwoju obszarów wiejskich oraz odstępstwo od art. 75 ust. 2 akapit pierwszy tego rozporządzenia w odniesieniu do płatności bezpośrednich (Dz.U. L 119 z 17.4.2020, s. 1–2)

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 908/2014 z dnia 6 sierpnia 2014 r. ustanawiające zasady dotyczące stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 w odniesieniu do agencji płatniczych i innych organów, zarządzania finansami, rozliczania rachunków, przepisów dotyczących kontroli, zabezpieczeń i przejrzystości (Dz.U. L 255 z 28.8.2014, s. 59–124)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 809/2014 z dnia 17 lipca 2014 r. ustanawiające zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 w odniesieniu do zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli, środków rozwoju obszarów wiejskich oraz zasady wzajemnej zgodności (Dz.U. L 227 z 31.7.2014, s. 69–124)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 640/2014 z dnia 11 marca 2014 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 w odniesieniu do zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli oraz warunków odmowy lub wycofania płatności oraz do kar administracyjnych mających zastosowanie do płatności bezpośrednich, wsparcia rozwoju obszarów wiejskich oraz zasady wzajemnej zgodności (Dz.U. L 181 z 20.6.2014, s. 48–73)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 906/2014 z dnia 11 marca 2014 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 w odniesieniu do wydatków w zakresie interwencji publicznej (Dz.U. L 255 z 28.8.2014, s. 1–17)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 907/2014 z dnia 11 marca 2014 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 w odniesieniu do agencji płatniczych i innych organów, zarządzania finansami, rozliczania rachunków, zabezpieczeń oraz stosowania euro (Dz.U. L 255 z 28.8.2014, s. 18–58)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 (Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 487–548)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1307/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 637/2008 i rozporządzenie Rady (WE) nr 73/2009 (Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 608–670)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólną organizację rynków produktów rolnych oraz uchylające rozporządzenia Rady (EWG) nr 922/72, (EWG) nr 234/79, (WE) nr 1037/2001 i (WE) nr 1234/2007 (Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 671–854)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Ostatnia aktualizacja: 01.01.2023