Tymczasowa ochrona na wypadek masowego napływu wysiedleńców

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Wprowadzenie tymczasowej ochrony

• Tymczasowa ochrona zostaje wprowadzona we wszystkich państwach członkowskich na mocy decyzji Rady Unii Europejskiej potwierdzającej masowy napływ wysiedleńców do UE oraz określającej grupy osób wymagające ochrony.
• Czas trwania wynosi jeden rok, ale może być przedłużony do dwóch lat.
• Tymczasowa ochrona kończy się, jeżeli Rada uzna, że sytuacja pozwala na bezpieczny powrót osób do ich państwa pochodzenia.
• Państwa członkowskie muszą zapewnić, że osoby wysiedlone wyraziły wolę przyjazdu do danego kraju.

Wyłączenie z tymczasowej ochrony

Niektóre osoby mogą zostać wyłączone z tymczasowej ochrony.

Dotyczy to osób, które:

• są podejrzane o popełnienie:
  • zbrodni przeciwko pokojowi¹,
  • zbrodni wojennych,
  • zbrodni przeciwko ludzkości,
  • poważnego przestępstwa niemającego charakteru politycznego;
• prowadzą działania sprzeczne z zasadami i celami Narodów Zjednoczonych;
• stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa w przyjmującym państwie członkowskim.

Skutki tymczasowej ochrony

• Państwa członkowskie muszą wydać osobom korzystającym z tymczasowej ochrony dokumenty pobytowe. Dokumenty te muszą obejmować cały okres trwania ochrony.
• Osoby korzystające z tymczasowej ochrony mają prawo do:
  • podejmowania pracy najemnej lub działalności na własny rachunek;
  • korzystania z możliwości edukacyjnych dla osób dorosłych, kształcenia zawodowego i praktycznego zdobywania umiejętności zawodowych;
  • odpowiedniego zakwaterowania;
  • pomocy społecznej, wsparcia finansowego i opieki medycznej.
• Dzieci w wieku poniżej 18 lat będą mieć również prawo do edukacji na takich samych warunkach, jakie mają obywatele przyjmującego państwa członkowskiego.
• W przypadku gdy poszczególni członkowie tej samej rodziny korzystają z tymczasowej ochrony w różnych państwach członkowskich lub niektórzy członkowie rodziny nie znajdują się jeszcze w UE, muszą mieć prawo do połączenia rodziny w tym samym państwie członkowskim.
• Zasady te są zgodne z unijnymi zasadami przyjmowania wnioskodawców ubiegających się o ochronę międzynarodową określonymi w dyrektywie 2013/33/UE (zob. streszczenie).

Wnioski o azyl

• Osoby korzystające z tymczasowej ochrony muszą mieć możliwość złożenia wniosku o udzielenie azylu. Państwo członkowskie przyjmujące daną osobę odpowiada za rozpatrzenie wniosku.
• Państwa członkowskie mogą jednak postanowić, że nie można równocześnie korzystać z tymczasowej ochrony oraz statusu osoby ubiegającej się o azyl.
• Pomoże to państwom członkowskim w zmniejszeniu obciążenia systemu udzielania azylu poprzez oferowanie tymczasowej ochrony i odłożenie rozpatrywania wniosków o azyl.
• Dyrektywa 2013/32/UE określa wspólne unijne procedury udzielania i cofania ochrony międzynarodowej (zob. streszczanie).

Zakończenie tymczasowej ochrony

• Państwa członkowskie muszą podjąć środki niezbędne w celu umożliwienia dobrowolnego powrotu osobom korzystającym z tymczasowej ochrony oraz osobom, w odniesieniu do których tymczasowa ochrona została zakończona.
• Jeżeli konieczny jest wymuszony powrót, państwa członkowskie muszą podjąć środki niezbędne w celu zapewnienia, by odbywał się on z właściwym poszanowaniem godności ludzkiej oraz by nie istniały żadne względy humanitarne, które mogą uniemożliwić powrót.
• Osoby, które ze względu na stan zdrowia nie mogą podjąć podróży, nie mogą zostać zmuszone do powrotu do czasu poprawy ich stanu zdrowia.
• Rodziny, w których są dzieci w wieku poniżej 18 lat uczęszczające do szkoły, mogą korzystać z pobytu do czasu pozwalającego dzieciom zakończyć aktualny okres nauki szkolnej.

Agresja Rosji na Ukrainę

• W związku z inwazją Rosji na Ukrainę na szeroką skalę w lutym 2022 r. Rada przyjęła akt wykonawczy – decyzję wykonawczą (UE) 2022/382 stwierdzającą istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy w rozumieniu dyrektywy 2001/55/WE i skutkującą wprowadzeniem tymczasowej ochrony. Jest to pierwszy przypadek przyjęcia takiej decyzji w kontekście dyrektywy 2001/55/WE.
• Decyzja wykonawcza (UE) 2022/382 ma zastosowanie do:
  • obywateli Ukrainy zamieszkałych w Ukrainie przed 24 lutego 2022 r.;
  • bezpaństwowców lub obywateli państw trzecich innych niż Ukraina, którzy przed 24 lutego 2022 r. korzystali z ochrony międzynarodowej lub równoważnej ochrony krajowej w Ukrainie; oraz
  • członków rodzin osób, o których mowa powyżej.

Wsparcie administracyjne

Środki określone w dyrektywie są finansowane z Funduszu Azylu, Migracji i Integracji ustanowionego rozporządzeniem (UE) nr 516/2014. Jeżeli liczba wysiedleńców przekracza możliwości przyjęcia określone przez państwa członkowskie, Rada podejmie właściwe środki, w szczególności zaleci dodatkowe wsparcie dla dotkniętych państw członkowskich.