Decyzja 2005/370/WE – zawarcie konwencji z Aarhus
Konwencja z Aarhus daje członkom społeczeństwa (osobom fizycznym i reprezentującym je stowarzyszeniom) prawo dostępu do informacji o środowisku i udziału w podejmowaniu decyzji w sprawach dotyczących środowiska, a także umożliwia im dochodzenie odszkodowania w przypadku nierespektowania tych praw.
Na mocy decyzji zatwierdzono w imieniu UE konwencję z Aarhus (podpisaną przez Wspólnotę Europejską – obecnie Unię Europejską (UE) – i państwa UE w 1998 r.).
Konwencja, która obowiązuje od dnia 30 października 2001 r., opiera się na założeniu, że większa społeczna świadomość zagadnień ochrony środowiska oraz większe zaangażowanie w tej kwestii przyczynią się do poprawy ochrony środowiska. Służy ona lepszej ochronie prawa każdej osoby, z obecnego pokolenia oraz z przyszłych pokoleń, do życia w środowisku odpowiednim dla jej zdrowia i pomyślności. W związku z tym przewiduje ona działania w trzech obszarach:
Instytucje Unii Europejskiej objęte są przedstawioną w konwencji definicją władzy publicznej w takim samym stopniu jak władze krajowe czy regionalne.
Strony, które podpisały konwencję, zobowiązują się do stosowania wymienionych w niej postanowień, a więc muszą:
Dostęp społeczeństwa do informacji dotyczących środowiska
W konwencji ustanowiono określone prawa i obowiązki w zakresie dostępu do informacji dotyczących ochrony środowiska, odnoszące się zwłaszcza do terminów ich udostępniania i powodów z których władze publiczne mogą odmówić udzielenia dostępu do niektórych informacji.
Udzielenia informacji można odmówić w trzech przypadkach:
Udzielenia informacji można też odmówić ze względu na poufność postępowania prowadzonego przez władze publiczne, obronę narodową i bezpieczeństwo publiczne, toczące się postępowanie sądowe lub poufność:
Z uwagi na fakt, że za ujawnieniem informacji może przemawiać interes społeczny, wszystkie te powody uzasadniające odmowę należy interpretować w sposób zawężający.
W decyzji odmownej wskazane muszą być jej przyczyny oraz zamieszczone informacje o możliwościach odwołania się od niej.
Władze publiczne muszą uaktualniać posiadane informacje i w tym celu prowadzić publicznie dostępne wykazy, rejestry i zbiory danych. W tym zakresie organy te zachęca się do stopniowego wykorzystywania elektronicznych baz danych zawierających sprawozdania o stanie środowiska, teksty aktów prawnych, plany i polityki krajowe oraz teksty konwencji międzynarodowych.
W 2003 r. państwa UE przyjęły dyrektywę 2003/4/WE w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska. Miały one obowiązek wdrożenia jej przepisów do prawa krajowego do dnia 14 lutego 2005 r.
W 2006 r. UE przyjęła rozporządzenie (WE) nr 1367/2006, które zobowiązuje instytucje i organy UE do realizacji zobowiązań zawartych w konwencji z Aarhus.
Udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji w sprawach dotyczących środowiska
Druga część konwencji dotyczy udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji. Udział ten należy zapewnić w ramach procedury wydawania zgody na konkretne przedsięwzięcia (głównie przedsięwzięcia o charakterze przemysłowym) wymienione w załączniku I do konwencji. Ostateczna decyzja o wydaniu zgody musi w należyty sposób uwzględniać rezultaty uzyskane w wyniku udziału społeczeństwa.
Na wczesnym etapie procedury podejmowania decyzji społeczeństwo informowane jest o:
Ramy czasowe procedury muszą umożliwiać społeczeństwu rzeczywisty udział w procedurze decyzyjnej.
W zakresie przygotowywania planów i programów mających znaczenie dla środowiska ustanowiona została procedura uproszczona.
Sygnatariuszy konwencji zachęca się również do promowania udziału społeczeństwa w opracowywaniu polityki odnoszącej się do środowiska, jak również norm i ustawodawstwa, które mogą mieć znaczny wpływ na środowisko.
W 2003 r. państwa UE przyjęły dyrektywę 2003/35/WE w sprawie udziału społeczeństwa w sporządzaniu niektórych planów i programów w zakresie środowiska.
W 2006 r. w decyzji Rady 2006/957/WE uwzględniono zmianę do konwencji, zgodnie z którą zwiększono udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji w sprawach dotyczących zamierzonego uwalniania GMO do środowiska. Na szczeblu UE wymóg ten został już zrealizowany przez wprowadzenie określonych artykułów dyrektywy 2001/18/WE w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie oraz rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy.
Przepisy dotyczące udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji w sprawach dotyczących środowiska znajdują się także w innych unijnych dyrektywach środowiskowych. Są to między innymi dyrektywa 2001/42/WE oraz ramowa dyrektywa wodna (dyrektywa 2000/60/WE).
Dostęp do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska
Wszystkie osoby, które uważają, że ich prawa dotyczące dostępu do informacji zostały naruszone (np. wniosek o udostępnienie informacji pozostał nierozpatrzony, niesłusznie odrzucony lub załatwiony nieodpowiednio), mogą, w ramach krajowego porządku prawnego, skorzystać z procedury odwoławczej.
Dostęp do wymiaru sprawiedliwości jest też zapewniony w przypadku naruszenia przewidzianej w konwencji procedury umożliwiającej udział. Dostęp do wymiaru sprawiedliwości dopuszcza się również w związku z rozstrzyganiem sporów dotyczących działań lub zaniechań po stronie osób prywatnych lub władz publicznych naruszających postanowienia prawa krajowego w dziedzinie środowiska.
Przepisy dotyczące dostępu do wymiaru sprawiedliwości znajdują się zarówno w dyrektywie 2003/4/WE, jak i 2003/35/WE. Złożony w 2003 r. wniosek w sprawie dyrektywy dotyczącej dostępu do wymiaru sprawiedliwości w dziedzinie środowiska został wycofany w 2014 r. w ramach przeprowadzanej przez Komisję Europejską oceny adekwatności prawa unijnego (program REFIT).
W kwietniu 2017 r. Komisja przyjęła wytyczne dotyczące dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska. Wyjaśniono w nich, w jaki sposób osoby fizyczne i stowarzyszenia mogą kwestionować decyzje, działania lub zaniechania władz publicznych związane z unijnym prawem ochrony środowiska przed sądami krajowymi.
Konwencja ma zastosowanie od dnia 30 października 2001 r. Decyzja ma zastosowanie od dnia 17 lutego 2005 r.
Więcej informacji:
Decyzja Rady 2005/370/WE z dnia 17 lutego 2005 r. w sprawie zawarcia w imieniu Wspólnoty Europejskiej Konwencji o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (Dz.U. L 124 z 17.5.2005, s. 1–3)
Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (Dz.U. L 124 z 17.5.2005, s. 4–20)
Komunikat Komisji z dnia 28 kwietnia 2017 r. – Obwieszczenie Komisji w sprawie dostępu do wymiaru sprawiedliwości w dziedzinie ochrony środowiska (C(2017) 2616 final z 28.4.2017)
Decyzja Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie wprowadzenia w imieniu Wspólnoty Europejskiej zmiany do Konwencji o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (2006/957/WE) (Dz.U. L 386 z 29.12.2006, s. 46–49)
Rozporządzenie (WE) nr 1367/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006 r. w sprawie zastosowania postanowień Konwencji z Aarhus o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska do instytucji i organów Wspólnoty (Dz.U. L 264 z 25.9.2006, s. 13–19)
Rozporządzenie (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 r. w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy (Dz.U. L 268 z 18.10.2003, s. 1–23)
Kolejne zmiany rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 zostały włączone do tekstu podstawowego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.
Dyrektywa 2003/4/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylająca dyrektywę Rady 90/313/EWG (Dz.U. L 41 z 14.2.2003, s. 26–32)
Dyrektywa 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Dz.U. L 197 z 21.7.2001, s. 30–37)
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/18/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie i uchylająca dyrektywę Rady 90/220/EWG – Deklaracja Komisji (Dz.U. L 106 z 17.4.2001, s. 1–39)
Zobacz tekst skonsolidowany.
Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz.U. L 327 z 22.12.2000, s. 1–73)
Zobacz tekst skonsolidowany.
Ostatnia aktualizacja: 05.03.2018