Program InvestEU (2021–2027)

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Rozporządzenie (UE) 2021/523 ustanawiające Program InvestEU

JAKIE SĄ CELE ROZPORZĄDZENIA?

Rozporządzenie ustanawia Program InvestEU obejmujący trzy komponenty:

• Fundusz InvestEU zapewniający gwarancję Unii Europejskiej (UE) wspierającą finansowanie inwestycji, które są zgodne z polityką wewnętrzną UE;
• Centrum Doradztwa InvestEU wspierające opracowywanie projektów i dostęp do finansowania oraz zapewniające pomoc w zakresie budowania potencjału;
• portal InvestEU umożliwiający wyeksponowanie projektów, dla których poszukiwane jest finansowanie, i zapewniający informacje na temat możliwości inwestycyjnych.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Głównym celem Programu InvestEU jest wspieranie operacji z zakresu finansowania, które przyczyniają się do:

• konkurencyjności, w tym do badań naukowych, innowacji, cyfryzacji oraz postępu naukowego i technologicznego;
• wzrostu i zatrudnienia w gospodarce oraz zrównoważonego charakteru gospodarki;
• transformacji ekologicznej i cyfrowej;
• odporności społecznej i inkluzywności;
• kultury, kształcenia i szkolenia;
• integracji rynków kapitałowych i wzmocnienia rynku wewnętrznego;
• spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej;
• zrównoważonej i sprzyjającej włączeniu społecznemu odbudowy gospodarki UE po kryzysie związanym z COVID-19, w tym poprzez zapewnianie wsparcia kapitałowego dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP);
• wspierania inwestycji przyczyniających się do realizacji celów Platformy na rzecz Technologii Strategicznych dla Europy (STEP), inicjatywy ustanowionej rozporządzeniem zmieniającym (UE) 2024/795, która ma na celu wzmocnienie suwerenności i bezpieczeństwa UE, zwiększenie jej konkurencyjności oraz zmniejszenie jej strategicznej zależności w trzech strategicznych dziedzinach technologii (technologie cyfrowe i innowacje w ramach głębokich technologii, czyste i zasobooszczędne technologie oraz biotechnologie).

Aby korygować niedoskonałości rynku lub niedostateczny poziom inwestycji na rynku, InvestEU obejmuje kilka obszarów polityki (w ramach czterech specjalnych „segmentów”). Są to:

• zrównoważona infrastruktura, od transportu, energii i łączności cyfrowej po gospodarkę o obiegu zamkniętym i innowacyjne technologie;
• badania naukowe, innowacje i cyfryzacja, w tym rozwój produktów i wspieranie czynników rozwoju rynkowego;
• finansowanie dla MŚP, w tym dla przedsiębiorstw innowacyjnych i działających w sektorze kultury i sektorze kreatywnym;
• inwestycje społeczne i umiejętności, w tym mikrofinansowanie, przedsiębiorstwa społeczne, ochrona zdrowia, równouprawnienie płci, kształcenie, szkolenie i inne usługi społeczne.

InvestEU zapewnia gwarancję budżetową w wysokości 26,2 mld euro (w cenach bieżących) finansowaną ze środków instrumentu NextGenerationEU oraz wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027. Kwota ta dotyczy modułu unijnego.

Kwotę gwarancji można zwiększyć za pomocą wkładów państw członkowskich UE, w ramach modułów państw członkowskich, a także za pomocą wkładów państw trzecich. Środki w ramach gwarancji dzielą się następująco:

• 14,8 mld euro dostępne na wsparcie odbudowy gospodarki po pandemii COVID-19 zgodnie z harmonogramem dotyczącym wykorzystania środków NextGenerationEU;
• 11,3 mld euro na okres wieloletnich ram finansowych (2021–2027).

Między Komisją Europejska i Grupą Europejskiego Banku Inwestycyjnego (Grupą EBI) ustanawia się partnerstwo, w ramach którego Grupa EBI udziela 75 % gwarancji UE i wykonuje szczególne zadania związane z ryzykiem finansowym programu. W programie mogą brać udział krajowe banki i instytucje prorozwojowe oraz międzynarodowe instytucje finansowe.

W przyszłości Komisja:

• wybierze partnerów wykonawczych* oprócz Grupy EBI;
• zawrze umowę w sprawie gwarancji z każdym partnerem.

Fundusz InvestEU wspiera tylko te operacje z zakresu finansowania i inwestycji, które:

• spełniają różne warunki określone w unijnym rozporządzeniu finansowym (rozporządzenie (UE, Euratom) 2018/1046 – zob. streszczenie);
• przyczyniają się do realizacji celów polityki UE i należą do kwalifikujących się dziedzin określonych w załączniku II (energia, infrastruktura transportowa, środowisko i zasoby, łączność cyfrowa, badania naukowe, rozwój i innowacje, technologie cyfrowe, MŚP, sektor kultury i kreatywny, turystyka, rekultywacja terenów przemysłowych, zrównoważone gospodarowanie gruntami i zrównoważona gospodarka wodna, biogospodarka, inwestycje społeczne, obronność, przestrzeń kosmiczna, morza i oceany);
• nie są wpisane na listę wykluczonych działań, które określono w sekcji B załącznika V i które są powiązane np. z hazardem, tytoniem, działalnością deweloperską, ropą naftową, paliwami kopalnymi lub łamaniem praw człowieka;
• są zgodne z wytycznymi inwestycyjnymi.

Fundusz InvestEU może także wspierać projekty i operacje w państwach trzecich, które uczestniczą w programie.

Gwarancja UE:

• może być wykorzystywana do pokrycia ryzyka związanego z różnymi rodzajami finansowania (pożyczki, gwarancje, instrumenty rynku kapitałowego lub inne formy kredytowania) lub inwestycjami kapitałowymi lub quasi-kapitałowymi zapewnianymi przez partnerów wykonawczych bezpośrednio lub pośrednio poprzez pośredników finansowych;
• obejmuje:
  • dług: całą nieuregulowaną kwotę główną i odsetki należne na rzecz partnera wykonawczego, straty związane z restrukturyzacją oraz, w określonych okolicznościach, straty wynikające z wahań kursów walut innych niż euro,
  • inwestycje kapitałowe lub quasi-kapitałowe: zainwestowane kwoty i powiązane koszty finansowania oraz straty wynikające z wahań kursów walut innych niż euro,
  • finansowanie lub gwarancje udzielane przez partnera wykonawczego na rzecz innej instytucji finansowej, w określonych okolicznościach, na wykorzystane kwoty i powiązane koszty.

W rozporządzeniu ustanowiono strukturę zarządzania, która jest następująca:

• Rada Doradcza zbiera się nie rzadziej niż dwa razy w roku oraz doradza Komisji i Radzie Kierowniczej w sprawie konstrukcji produktów finansowych, rozwoju sytuacji na rynku, warunków rynkowych, niedoskonałości rynku i niedostatecznego poziomu inwestycji na rynku.
• Rada Kierownicza określa strategiczne i operacyjne wytyczne dla partnerów wykonawczych, przyjmuje ramy metod oceny ryzyka oraz nadzoruje realizację Programu InvestEU.
• Tabela wskaźników zawiera różne elementy, które partnerzy wykonawczy muszą dostarczyć, np. opis proponowanego finansowania i oddziaływania inwestycji, aby zapewnić Komitetowi Inwestycyjnemu możliwość dokonywania niezależnej, przejrzystej i zharmonizowanej oceny wniosków o wykorzystanie gwarancji UE.
• Komitet Inwestycyjny to całkowicie niezależny organ złożony z ekspertów, który rozpatruje propozycje operacji z zakresu finansowania i inwestycji przedłożone w ramach czterech „segmentów” i sprawdza, czy są zgodne z wymogami ustanowionymi w rozporządzeniu oraz czy w związku z tym mogą zostać objęte wsparciem w ramach gwarancji UE.
• Kontrola zgodności z polityką jest przeprowadzana przez Komisję, aby potwierdzić, czy operacje z zakresu finansowania i inwestycji proponowane przez partnerów wykonawczych innych niż EBI są zgodne z prawem i polityką UE.

Ustanowione przez Komisję Centrum Doradztwa InvestEU:

• zapewnia wsparcie doradcze w zakresie identyfikacji, przygotowywania, opracowywania, konstruowania, zamawiania i realizacji projektów inwestycyjnych;
• pomaga promotorom projektów i pośrednikom w opracowywaniu i inicjowaniu projektów;
• działa jako centralny punkt kontaktowy, zarządzany przez Komisję, którego celem jest zapewnianie pomocy organom publicznym i promotorom projektów w opracowywaniu projektów;
• jest dostępne dla promotorów projektów z sektora publicznego i prywatnego, w tym MŚP i przedsiębiorstw typu start-up, organów publicznych, krajowych banków i instytucji prorozwojowych oraz pośredników finansowych i niefinansowych.

Ustanowiony przez Komisję portal InvestEU:

• ma postać łatwo dostępnej i przyjaznej dla użytkownika bazy danych, która zawiera odpowiednie informacje o opublikowanych projektach;
• stanowi kanał, za pośrednictwem którego promotorzy mogą prezentować potencjalnym inwestorom projekty, dla których poszukują finansowania.

W rozporządzeniu przewidziano następujące wymogi dotyczące rozliczalności, monitorowania, ewaluacji i przejrzystości:

• Rozliczalność. Na wniosek Parlamentu Europejskiego lub Rady Unii Europejskiej przewodniczący Rady Kierowniczej składa sprawozdanie z działalności Funduszu InvestEU i odpowiada ustnie lub pisemnie na pytania.
• Monitorowanie i sprawozdawczość. Załącznik III zawiera szczegółową listę kluczowych wskaźników efektywności i monitorowania. Partnerzy wykonawczy wykorzystują je w swoich sprawozdaniach przedkładanych Komisji, na bazie których Komisja składa roczne sprawozdania z realizacji Programu InvestEU. Natomiast Grupa EBI składa roczne sprawozdania dotyczące barier dla inwestycji.
• Ewaluacja. Komisja:
  • przedstawi Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie ze śródokresowej ewaluacji programu do 30 września 2024 r.;
  • przedstawi obu instytucjom sprawozdanie z ewaluacji końcowej programu, w szczególności w odniesieniu do wykorzystania gwarancji UE, najpóźniej do 31 grudnia 2031 r.;
  • dodatkowo przekaże swoje stanowisko dotyczące ewaluacji Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu i Europejskiemu Komitetowi Regionów.
• Przejrzystość. Partnerzy wykonawczy i doradczy muszą przekazywać informacje o finansowaniu UE swoim pośrednikom i odbiorcom końcowym oraz informować o takim finansowaniu podczas promowania własnych działań wspieranych przez gwarancję UE.

Rozporządzenie:

• uprawnia Komisję do przyjmowania aktów delegowanych;
• zmienia rozporządzenie (UE) 2015/1017 w sprawie Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (zob. streszczenie).

OD KIEDY ROZPORZĄDZENIE MA ZASTOSOWANIE?

Ma ono zastosowanie od 1 stycznia 2021 roku.

KONTEKST

• Program InvestEU łączy wiele różnych form unijnego finansowania. Dzięki temu finansowanie projektów inwestycyjnych jest prostsze, skuteczniejsze i bardziej elastyczne, a także pomaga w osiągnięciu podwójnego celu UE, jakim jest transformacja ekologiczna i cyfrowa.
• Gwarancja UE jest wykorzystywana do pozyskiwania znacznych prywatnych i publicznych funduszy, które pomogą w odbudowie gospodarczej i społecznej Europy i zwiększaniu jej konkurencyjności, poprzez zapewnianie zbieżności inwestycji z priorytetami polityki UE.
• Państwa członkowskie mogą wykorzystywać InvestEU do wdrażania części planów krajowych w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności.
• Szacuje się, że gwarancja UE może zmobilizować w całej UE inwestycje o łącznej wartości ponad 372 mld euro do 2027 r., z czego 30 % będzie zgodne z celami klimatycznymi.

Więcej informacji:

• InvestEU (Komisja Europejska).

KLUCZOWE POJĘCIA

GŁÓWNY DOKUMENT

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/523 z dnia 24 marca 2021 r. ustanawiające Program InvestEU i zmieniające rozporządzenie (UE) 2015/1017 (Dz.U. L 107 z 26.3.2021, s. 30–89).

Kolejne zmiany rozporządzenia (UE) 2021/523 zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 z dnia 12 lutego 2021 r. ustanawiające Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (Dz.U. L 57 z 18.2.2021, s. 17–75).

Zob. tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2021/1078 z dnia 14 kwietnia 2021 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/523 poprzez określenie wytycznych inwestycyjnych dotyczących Funduszu InvestEU (Dz.U. L 234 z 2.7.2021, s. 18–66).

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów – Europejski Zielony Ład (COM(2019) 640 final z 11.12.2019).

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 z dnia 18 lipca 2018 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii, zmieniające rozporządzenia (UE) nr 1296/2013, (UE) nr 1301/2013, (UE) nr 1303/2013, (UE) nr 1304/2013, (UE) nr 1309/2013, (UE) nr 1316/2013, (UE) nr 223/2014 i (UE) nr 283/2014 oraz decyzję nr 541/2014/UE, a także uchylające rozporządzenie (UE, Euratom) nr 966/2012 (Dz.U. L 193 z 30.7.2018, s. 1–222).

Zob. tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/1017 z dnia 25 czerwca 2015 r. w sprawie Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych, Europejskiego Centrum Doradztwa Inwestycyjnego i Europejskiego Portalu Projektów Inwestycyjnych oraz zmieniającego rozporządzenia (UE) nr 1291/2013 i (UE) nr 1316/2013 – Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych (Dz.U. L 169 z 1.7.2015, s. 1–38).

Zob. tekst skonsolidowany.

Ostatnia aktualizacja: 03.05.2024