Niniejsze rozporządzenie dotyczy zgodności z zasadami dostępu do zasobów genetycznych* i wiedzy tradycyjnej* związanej z tymi zasobami genetycznymi oraz dzielenia się korzyściami wynikającymi z ich wykorzystywania, jak określono w Protokole z Nagoi o dostępie do zasobów genetycznych oraz sprawiedliwym i równym podziale korzyści wynikających z ich wykorzystywania do Konwencji o różnorodności biologicznej.
Celem protokołu z Nagoi o dostępie i podziale korzyści jest sprawiedliwy i równy podział korzyści wynikających z wykorzystania zasobów genetycznych z państwem, które dostarczyło te zasoby genetyczne. Osiągnięte korzyści powinny przyczyniać się do zrównoważonego wykorzystywania i ochrony różnorodności biologicznej.
Ogólnym celem niniejszego rozporządzenia jest zapewnienie, aby osoby wykorzystujące zasoby genetyczne i związaną z nimi odpowiednią tradycyjną wiedzę w UE czyniły to w zgodzie z przepisami dotyczącymi dostępu i podziału korzyści wynikających z wykorzystania zasobów genetycznych obowiązujących w państwie będącym dostawcą tych zasobów.
Zasoby genetyczne są wykorzystywane do celów niekomercyjnych, jak i komercyjnych w wielu sektorach, w tym w sektorze badań naukowych, hodowli roślin, produktów leczniczych, kosmetyków, w przemyśle spożywczym i paszowym oraz biotechnologii. Są one wykorzystywane przez uniwersytety i przedsiębiorstwa do celów badań lub badań i rozwoju prowadzących do komercjalizacji produktów.
Wszystkie państwa (w tym państwa UE) mają prawa do zasobów naturalnych oraz prawo do decydowania o dostępie do zasobów genetycznych.
Wyzwaniem, przed którym stoją kraje będące dostawcami, jest monitorowanie ich zasobów genetycznych po ich opuszczeniu. Ważną wartością dodaną protokołu z Nagoi jest ustanowienie środków zgodności. „Kraje będące użytkownikami” muszą podjąć środki w celu zapewnienia dostępu do zasobów genetycznych wykorzystywanych w ich kraju zgodnie z przepisami dotyczącymi dostępu i podziału korzyści obowiązującymi w kraju będącym dostawcą (uzyskanie uprzedniej świadomej zgody i ustalenie wzajemnie uzgodnionych warunków). Informacje te są następnie przekazywane z powrotem do kraju będącego dostawcą. Rozporządzenie (UE) nr 511/2014 zawiera przepisy regulujące takie środki zgodności.
Podstawowym wymogiem rozporządzenia jest należyta staranność. Użytkownicy zasobów genetycznych dążą do uzyskania zestawu informacji istotnych dla zasobów genetycznych i tradycyjnej wiedzy związanej z tymi zasobami, zachowują je i przekazują kolejnym użytkownikom. Jeżeli użytkownicy nie posiadają wystarczających informacji na temat legalności dostępu do zasobów i ich wykorzystywania powinni uzyskać zezwolenie, ustalić wspólnie uzgodnione warunki lub zaprzestać korzystania z tych zasobów.
Użytkownicy zasobów genetycznych są również zobowiązani do złożenia oświadczenia o należytej staranności. Złożenie oświadczenia o należytej staranności jest wymagane w UE na dwóch etapach:
Oznacza to, że w UE istnieją dwa punkty kontrolne. Informacje z tych punktów kontrolnych są przekazywane do izby bezpieczeństwa w zakresie dostępu i podziału korzyści (międzynarodowego narzędzia informatycznego służącego do wymiany informacji między wszystkimi właściwymi podmiotami, utworzonego na mocy protokołu z Nagoi) oraz do krajów będących dostawcami.
Użytkownicy muszą przechowywać informacje o dostępie do zasobów i podziale korzyści z nich płynących przez 20 lat po zaprzestaniu korzystania z nich.
Każde państwo członkowskie musi wyznaczyć co najmniej jeden organ odpowiedzialny za wdrożenie niniejszego rozporządzenia. Organ ten otrzymuje oświadczenia o należytej staranności i jest odpowiedzialny za przeprowadzanie kontroli użytkowników.
Istnieją również dwa dobrowolne narzędzia pomagające użytkownikom w spełnianiu przez nich swoich obowiązków – rejestr kolekcji UE oraz rejestr najlepszych praktyk zgodnych z niniejszym rozporządzeniem.
Rozporządzenie ma zastosowanie od 12 października 2014 r., z wyjątkiem kilku artykułów, które stosuje się od 12 października 2015 r.
Konwencja o różnorodności biologicznej z 1993 r. stanowi główne ramy międzynarodowe dla ochrony i zrównoważonego wykorzystania różnorodności biologicznej oraz sprawiedliwego i równego podziału korzyści wynikających z wykorzystania zasobów genetycznych (zob. streszczenie dokumentu).
Protokół z Nagoi przyjęty w październiku 2010 r. opiera się na zasadach Konwencji o dostępie do zasobów genetycznych oraz podziale korzyści pieniężnych i niepieniężnych wynikających z wykorzystania zasobów genetycznych.
Więcej informacji:
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 511/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie środków zapewniających zgodność użytkowników w Unii z wymogami wynikającymi z Protokołu z Nagoi dotyczącego dostępu do zasobów genetycznych oraz uczciwego i sprawiedliwego podziału korzyści wynikających z wykorzystania tych zasobów (Dz.U. L 150 z 20.5.2014, s. 59–71)
Zawiadomienie Komisji – Wytyczne dotyczące zakresu stosowania i głównych zobowiązań wynikających z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 511/2014 w sprawie środków zapewniających zgodność użytkowników w Unii z wymogami wynikającymi z Protokołu z Nagoi dotyczącego dostępu do zasobów genetycznych oraz uczciwego i sprawiedliwego podziału korzyści wynikających z wykorzystania tych zasobów (Dz.U. L 313 z 27.8.2016, s. 1–19)
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2015/1866 z dnia 13 października 2015 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 511/2014 w odniesieniu do rejestru kolekcji, monitorowania zgodności użytkowników i najlepszych praktyk (Dz.U. L 275 z 20.10.2015, s. 4–19)
Decyzja Rady 2014/283/EU z dnia 14 kwietnia 2014 r. w sprawie zawarcia w imieniu Unii Europejskiej Protokołu z Nagoi do Konwencji o różnorodności biologicznej o dostępie do zasobów genetycznych oraz sprawiedliwym i równym podziale korzyści wynikających z wykorzystania tych zasobów (Dz.U. L 150 z 20.5.2014, s. 231–233)
Decyzja Rady 93/626/EWG z dnia 25 października 1993 r. dotycząca zawarcia Konwencji o różnorodności biologicznej (Dz.U. L 309 z 13.12.1993, s. 1–2)
Ostatnia aktualizacja: 20.11.2020