Europejski plan działania „Jedno zdrowie” na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Komunikat (COM(2017) 339 final) – zwalczanie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe

JAKIE SĄ CELE KOMUNIKATU?

• Na mocy komunikatu rozpoczyna się realizację nowego planu działania w sprawie zwalczania oporności* na środki przeciwdrobnoustrojowe* , o którego przygotowanie zawnioskowano w czerwcu 2016 r. w konkluzjach Rady i który oparty jest na poprzednim planie działań Komisji na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe na lata 2011–2016.
• Z uwagi na fakt, że oporne bakterie przenoszą się ze zwierząt na ludzi i vice versa, plan działania jest oparty na całościowym podejściu „jedno zdrowie”, w ramach którego uznaje się, że zdrowie ludzi i zdrowie zwierząt są ze sobą powiązane. Zgodnie z jego założeniami wyzwanie związane z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe ma być rozwiązywane z uwzględnieniem różnych perspektyw, które obejmują zdrowie publiczne, bezpieczeństwo żywności, środowisko, badania i innowacje, współpracę międzynarodową oraz zdrowie i dobrostan zwierząt.
• Ostatecznym celem planu działania jest zabezpieczenie możliwości skutecznego leczenia zakażeń u ludzi i zwierząt. Ustanawia ono środki pozwalające na podejmowanie dalszych, szerzej zakrojonych działań na rzecz ograniczenia występowania i rozprzestrzeniania się oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, a także szybszego opracowywania nowych skutecznych środków przeciwdrobnoustrojowych i zwiększania ich dostępności, zarówno w UE, jak i poza nią.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Plan działania opiera się na trzech aspektach:

Sprawienie, by UE stała się obszarem najlepszych praktyk

• W ocenie planu działania na lata 2011–2016 podkreślono, że osiągnięcie tego celu będzie wymagało bardziej solidnych podstaw naukowych, lepszej koordynacji i nadzoru i skuteczniejszych środków kontroli. W związku z tym w ramach tego aspektu Komisja Europejska skoncentruje swoje działania na kluczowych obszarach zapewniających unijną wartość dodaną* oraz zapewni państwom UE pomoc w zakresie ustanowienia, wdrożenia i monitorowania ich własnych planów działania „jedno zdrowie” na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.
• W wykonywaniu nałożonych na Komisję zadań wspierają ją unijne agencje naukowe, takie jak Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności, Europejska Agencja Leków oraz Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób. Obowiązki tych agencji będą obejmować przekazywanie specjalistycznej wiedzy naukowej w dziedzinie profilaktyki zakażeń, środki bezpieczeństwa biologicznego i praktyki kontroli w ochronie zdrowia i hodowli zwierząt, w celu ograniczenia liczby zakażeń i wynikającego z niej zapotrzebowania na środki przeciwdrobnoustrojowe.
• Działania UE będą skoncentrowane na obszarach zapewniających państwom UE największą wartość dodaną, takich jak:
  • promowanie rozważnego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych;
  • doskonalenie prac interdyscyplinarnych;
  • poprawa profilaktyki zakażeń; oraz
  • konsolidowanie nadzoru nad opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe i spożyciem środków przeciwdrobnoustrojowych.

Działania te będą podejmowane przy poszanowaniu granic kompetencji UE oraz z uwzględnieniem faktu, że główna odpowiedzialność za określanie polityk zdrowotnych spoczywa na państwach UE.

Wspieranie badań, rozwoju i innowacji

• Celem planu działania jest wspieranie badań i rozwoju oraz innowacji. W jego ramach dąży się do dalszego zachęcania do innowacji, zapewniania wartościowego wkładu w politykę mającą podstawy naukowe oraz w środki prawne tworzone w celu zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, a także eliminowania luk w wiedzy, na przykład na temat roli oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe w środowisku.
• Komisja będzie prowadzić partnerską współpracę z państwami UE oraz z przemysłem, w tym z małymi i średnimi przedsiębiorstwami, aby zwalczać oporność bakterii, grzybów i pasożytów na środki przeciwdrobnoustrojowe. Szczególna uwaga zostanie zwrócona na priorytetową listę patogenów Światowej Organizacji Zdrowia oraz na gruźlicę, HIV/AIDS, malarię i zaniedbywane choroby zakaźne.
• Wysiłki będą ukierunkowane na poprawę stanu wiedzy na temat skutecznej kontroli i monitorowania zakażeń, co obejmuje nowe narzędzia diagnostyczne, a także opracowywanie nowych lub alternatywnych terapii i szczepionek.

Kształtowanie światowego programu

• Dzisiejszy świat objęty siecią gęstych wzajemnych powiązań charakteryzuje intensywność przepływów osób i wymiany towarów, przy czym polityka realizowana w jednym regionie świata może wywierać znaczący wpływ na inne regiony.
• UE ściśle współpracuje ze Światową Organizacją Zdrowia (WHO), która uzgodniła globalny plan działania na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, czyli globalny wzorzec działań dotyczących oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. W ocenie planu działania z 2011 r. uznano, że interwencje UE na poziomie globalnym przynoszą pozytywne skutki. Potrzebne są dalsze wysiłki, które przybiorą formę:
  • większego zaangażowania UE w prace organizacji wielostronnych, takich jak WHO, Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa czy Światowa Organizacja Zdrowia Zwierząt;
  • ściślejszych partnerstw dwustronnych z partnerami handlowymi, państwami sąsiadującymi z UE lub państwami, które zawarły z UE układ o stowarzyszeniu (np. Turcja);
  • współpracy z państwami rozwijającymi się, w których problem oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe stanowi bardziej znaczące zagrożenie dla zdrowia publicznego, co z kolei stwarza większe obciążenie społeczne i ekonomiczne;
  • opracowania światowego programu badań naukowych dotyczących oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.

KONTEKST

Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe stanowi coraz większe zagrożenie, które w samej UE przyczynia się do 25 000 zgonów rocznie i generuje roczne koszty w wysokości 1,5 mld EUR. Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe zwiększa się na poziomie globalnym jeszcze szybciej ze względu na:

• częste nadużywanie i niewłaściwe stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych tak u ludzi, jak i u zwierząt;
• brak nowych dostępnych środków przeciwdrobnoustrojowych lub brak tych środków na etapie opracowywania, co nie pozwala stawić czoła nowym, opornym drobnoustrojom;
• złe praktyki higieniczne i niewystarczające środki profilaktyczne przeciwko zakażeniom.

Ze względu na coraz większą oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe istnieje niebezpieczeństwo zaprzepaszczenia wielu postępów, jakich medycyna dokonała w ubiegłym wieku. Jeżeli nie zostaną podjęte działania mające na celu spowolnienie występowania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, zwiększenie podaży nowych środków przeciwdrobnoustrojowych oraz poprawę powszechnej świadomości, skutki na poziomie fundamentalnym odczują zarówno społeczeństwa, jak i systemy opieki zdrowotnej.

• Więcej informacji:
  • Nowy unijny plan działania „jedno zdrowie” na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe – nota informacyjna (Komisja Europejska)
  • Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe – działania na szczeblu UE (Komisja Europejska).

KLUCZOWE POJĘCIA

GŁÓWNY DOKUMENT

Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego – Europejski plan działania „Jedno zdrowie” na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe (COM(2017) 339 final z 29.6.2017)

DOKUMENTY POWIĄZANE

Konkluzje Rady w sprawie następnych kroków w dziedzinie zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe w ramach podejścia „Jedno zdrowie” (Dz.U. C 269 z 23.7.2016, s. 26–30)

Dokument roboczy służb Komisji – streszczenie sprawozdania – towarzyszący dokumentowi Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego – Europejski plan działania „Jedno zdrowie” na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe (SWD(2017) 240 final z 29.6.2017)

Ostatnia aktualizacja: 25.01.2018