Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom)
STRESZCZENIE DOKUMENTU:
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom)
JAKIE SĄ CELE TRAKTATU?
Jak wynika z brzmienia tytułu II, celem traktatu Euratom jest „wspieranie postępów w dziedzinie energii jądrowej”.
W szczególności ma on na celu w ramach wspólnego rynku energii jądrowej:
- rozwój badań;
- zapewnianie bezpieczeństwa dostaw dla wszystkich krajów UE;
- ustanowienie systemu nadzoru nad pokojowym wykorzystaniem materiałów jądrowych przeznaczonych do użytku cywilnego, zapewniającego wysokie wspólne standardy w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa.
KLUCZOWE ZAGADNIENIA
Zakres
Traktat jest ściśle ograniczony do zastosowań cywilnych (niemilitarnych) energii jądrowej.
Struktura traktatu
Tytuł I określa 8 zadań powierzonych Euratomowi, tytuł II opisuje postanowienia szczegółowe:
- wspieranie badań, współpraca w badaniach i rozpowszechnianie wiedzy technicznej – powołano Wspólne Centrum Badawcze;
- stworzenie jednolitych norm bezpieczeństwa mających chronić zdrowie pracowników i ludności oraz zapewnienie ich stosowania;
- ułatwienie inwestycji oraz zapewnienie, w szczególności przez wspieranie wspólnych przedsięwzięć, stworzenia podstawowych instalacji niezbędnych do rozwoju energii jądrowej;
- zapewnienie dzięki wspólnej polityce dostaw, że wszyscy użytkownicy we Wspólnocie (obecnie UE) będą otrzymywać regularne i sprawiedliwe dostawy rud i paliw jądrowych – została utworzona Agencja Dostaw Euratomu;
- nadzór nad odpowiednim (w szczególności niemilitarnym), pokojowym wykorzystaniem materiałów jądrowych – realizacja kontroli bezpieczeństwa przez Euratom jest zapewniana przez wyspecjalizowanych inspektorów, którzy przeprowadzają kontrole fizyczne i księgowe we wszystkich instalacjach jądrowych we Wspólnocie;
- wykonywanie przyznanego jej prawa do własności specjalnych materiałów rozszczepialnych (materiały rozszczepialne składają się z atomów, które mogą być rozbijane przez neutrony w samopodtrzymującej się reakcji łańcuchowej w celu uwolnienia ogromnych ilości energii);
- utworzenie wspólnego rynku specjalistycznych materiałów i sprzętu, swobodny przepływ kapitału do celów inwestycji w sferze energetyki jądrowej oraz swoboda zatrudnienia specjalistów we Wspólnocie;
- nawiązywanie z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi stosunków umożliwiających postęp w pokojowym wykorzystaniu energii jądrowej.
Tytuły III i IV opisują instytucje i postanowienia finansowe:
- Euratom współdzieli z UE organy wykonawcze od wejścia w życie traktatu fuzyjnego (1967). Wcześniej współdzielił on już pewne wspólne instytucje.
- Podział kompetencji przekazanych instytucjom w traktacie ustanawiającym Euratom różni się od podziału kompetencji w organach EWG (obecnie w organach UE działających w ramach UE). W szczególności Parlament ma mniejszą kontrolę nad Euratomem i ma wyłącznie uprawnienia konsultacyjne (bez prawa do współdecyzji).
- Agencja Dostaw Euratomu, specjalny organ Euratomu, ma osobowość prawną, niezależność finansową i znajduje się pod nadzorem Komisji.
- Od czasu wejścia w życie traktatu fuzyjnego Euratom współdzieli także jeden budżet administracyjny z instytucjami UE. Wydatki na badania i rozwój w ramach traktatu Euratom mają jednak odrębny budżet.
Piąty i szósty tytuł są poświęcone postanowieniom ogólnym i postanowieniom dotyczącym okresu początkowego (powołanie instytucji, pierwsze przepisy wykonawcze i przepisy przejściowe).
Ponadto traktat zawiera pięć załączników dotyczących:
- dziedzin badań nad energią jądrową zgodnie z art. 4 traktatu,
- sektorów przemysłowych zgodnie z art. 41 traktatu,
- przyznawania wspólnym przedsiębiorstwom korzyści zgodnie z art. 48 traktatu,
- list towarów i produktów opisanych w rozdziale IX, dotyczących wspólnego rynku jądrowego,
- wstępnego programu badawczo-szkoleniowego przewidzianego w art. 215 traktatu (art. 215 został uchylony w brzmieniu obecnej wersji traktatu).
OD KIEDY TRAKTAT MA ZASTOSOWANIE?
Traktat został podpisany w dniu 25 marca 1957 r., a w życie wszedł w dniu 1 stycznia 1958 r.
KONTEKST
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EWEA, lepiej znana jako „Euratom”) został podpisany w Rzymie w 1957 r., wraz z Traktatem ustanawiającym Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) przez sześć krajów założycielskich Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS). Traktaty ustanawiające EWG i EWEA są czasami określane jako „traktaty rzymskie”, natomiast „traktat rzymski” oznacza traktat ustanawiający EWG.
W przeciwieństwie do traktatu ustanawiającego EWG w traktacie Euratom nie wprowadzono żadnych istotnych zmian i pozostaje on nadal w mocy. W szczególności Euratom nie został połączony z Unią Europejską, w związku z czym zachowuje odrębną osobowość prawną, chociaż ma tych samych członków.
Obok Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) traktat Euratom stanowi część prawa pierwotnego UE jako jeden z obowiązujących traktatów.
Więcej informacji:
GŁÓWNY DOKUMENT
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej z dnia 25 marca 1957 r. – tekst skonsolidowany (Dz.U. C 203 z 7.6.2016, s. 1–112)
DOKUMENTY POWIĄZANE
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej z dnia 25 marca 1957 r (nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym)
Traktat fuzyjny z dnia 8 kwietnia 1965 r. (Dz.U. 152, 13.7.1967, s. 2–17 (DE, FR, IT, NL))
Traktat z Maastricht z dnia 7 lutego 1992 r. (Dz.U. C 191, 29.7.1992, s. 1–112)
Traktat z Lizbony z dnia 13 grudnia 2007 r. (Dz.U. C 306, 17.12.2007, s. 1–271)
Ostatnia aktualizacja: 25.05.2018