Zapobieganie wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy i działań związanych z terroryzmem

STRESZCZENIE DOKUMENTÓW:

Dyrektywa (UE) 2015/849 – zapobieganie wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu

JAKIE SĄ CELE DYREKTYWY?

• Dyrektywa (UE) 2015/849 (czwarta dyrektywa w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy) ma na celu zwalczanie prania pieniędzy* oraz finansowania terroryzmu* poprzez zapobieganie wykorzystaniu rynku finansowego do tych celów.
• Zastępuje ona dyrektywę 2005/60/WE (trzecią dyrektywę w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy), która weszła w życie w 2007 roku.
• Ma ona na celu wyeliminowanie wszelkich dwuznacznych przepisów dotychczasowej dyrektywy i powiązanych z nią aktów prawnych, a także zwiększenie spójności uregulowań dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej (UE).
• Dyrektywa uwzględnia również zalecenia Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy z 2012 roku, które zostały zrewidowane w 2023 roku.
• Aby uwzględnić te zaktualizowane zalecenia, rozporządzenie zmieniające (UE) 2023/1113 wprowadza dodatkowe kategorie dostawców usług dotyczących aktywów wirtualnych nieobjętych uprzednio dyrektywą, które są zdefiniowane w rozporządzeniu (UE) 2023/1114, rozporządzeniu w sprawie rynków kryptoaktywów (zob. streszczenie). Rozporządzenie zmieniające (UE) 2023/1113 ustanawia również przepisy mające na celu zapewnienie, że podmioty związane z kryptoaktywami*, w szczególności dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów* są w stanie skutecznie ograniczać ryzyko związane z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu, na które są narażeni.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Dyrektywa ma zastosowanie do:

• instytucji kredytowych;
• instytucji finansowych;
• wyznaczonych niefinansowych przedsiębiorstw i zawodów, takich jak:
  • biegli rewidenci,
  • zewnętrzni księgowi,
  • doradcy podatkowi,
  • notariusze i prawnicy (w określonych okolicznościach),
  • pośredników w obrocie nieruchomościami działających w charakterze pośredników wynajmu nieruchomości, których miesięczny czynsz wynosi co najmniej 10 000 EUR,
  • podmioty prowadzące handel towarami (np. metalami i kamieniami szlachetnymi, w przypadku dokonywania płatności gotówkowych w kwocie 10 000 euro lub wyższej),
  • pośredników w handlu dziełami sztuki, w przypadkach gdy wartość transakcji wynosi co najmniej 10 000 euro,
  • podmioty świadczące usługi w zakresie gier hazardowych.

Dyrektywa:

• zaostrza przepisy dotyczące identyfikowania klientów – zwłaszcza beneficjentów rzeczywistych* spółek i porozumień prawnych (trustów);
• wprowadza wymóg, zgodnie z którym informacje o beneficjentach rzeczywistych spółek mają być przechowywane w centralnym rejestrze w każdym państwie członkowskim, np. w rejestrze handlowym, rejestrze spółek lub w rejestrze publicznym;
• zwiększa świadomość niedociągnięć w obszarze przeciwdziałania praniu pieniędzy/finansowaniu terroryzmu oraz zdolności reagowania w tym zakresie: oprócz krajowych ocen ryzyka przeprowadzanych przez państwa członkowskie przeprowadzane są również, przez Komisję Europejską, oceny ryzyka związanego z praniem pieniędzy/finansowaniem terroryzmu, które to ryzyko ma wpływ na rynek wewnętrzny i jest związane z działalnością transgraniczną (pierwsze sprawozdanie opublikowano w czerwcu 2017 roku).
• wprowadza metodę rozpoznawania państw trzecich wysokiego ryzyka z niedostatecznie rygorystycznymi przepisami w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, które stanowią duże zagrożenie dla unijnego systemu finansowego – pierwszy unijny wykaz „państw trzecich wysokiego ryzyka” został przyjęty przez Komisję w drodze aktu delegowanego w lipcu 2016 roku i był od tego czasu kilkakrotnie zmieniany.
• zacieśnia i usprawnia współpracę pomiędzy jednostkami analityki finansowej, które stanowią jedne z kluczowych podmiotów zaangażowanych w przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu – systemowa wymiana informacji między jednostkami analityki finansowej powinna się odbywać z wykorzystaniem zaawansowanej infrastruktury technicznej, za pomocą FIU.net – zdecentralizowanej sieci komputerowej używającej skomplikowanych technik dopasowywania.
• wskazuje, że podejrzenia prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu muszą być zgłaszane władzom publicznym, zwykle jednostkom analityki finansowej;
• wymaga, aby adresaci wprowadzili:
  • środki wspierające, takie jak zapewnianie odpowiednich szkoleń dla personelu oraz ustanowienie adekwatnych wewnętrznych polityk i procedur zapobiegawczych;
  • dodatkowe zabezpieczenia, takie jak wzmocnione środki należytej staranności wobec klienta na wypadek sytuacji zwiększonego ryzyka, takich jak handel z bankami spoza UE oraz, w szczególności, w przypadku osób fizycznych lub prawnych mających siedzibę w państwach niebędących członkami UE, określonych przez Komisję jako państwa trzecie wysokiego ryzyka.
• zakazy prowadzenia przez banki anonimowych skrytek depozytowych oprócz anonimowych rachunków i książeczek oszczędnościowych dla banków;
• obejmuje działania mające na celu zapobieganie zagrożeniom związanym z kartami przedpłaconymi i wirtualnymi walutami, które obejmują:
  • obniżenie progu identyfikacji dla posiadaczy kart przedpłaconych z obecnych 250 euro do 150 euro;
  • umożliwienie krajowym jednostkom analityki finansowej uzyskanie informacji pozwalających im na zidentyfikowanie tożsamości właściciela wirtualnej waluty;
• zapewnia ściślejszą współpracę między jednostkami analityki finansowej umożliwiającą zwiększoną wymianę informacji;
• powierza Europejskiemu Urzędowi Nadzoru Bankowego (EUNB), od 1 stycznia 2020 roku, zadania zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do celów prania pieniędzy i finansowania terroryzmu oraz kierowania, koordynowania i monitorowania wysiłków wszystkich unijnych dostawców usług finansowych i właściwych organów w tej dziedzinie (zob. streszczenie).

Rozporządzenie zmieniające (UE) 2023/1113

Rozporządzenie (UE) 2023/1113 tworzy system umożliwiający kontrolę giełd kryptowalut w celu zapewnienia, że nie są one wykorzystywane w sposób niezgodny z prawem, np. do obchodzenia sankcji lub finansowania terroryzmu lub wojny. W celu zapewnienia zgodności z międzynarodowymi normami dotyczącymi transferów kryptoaktywów i zapewnienia ich identyfikowalności, wymaga od dostawców usług związanych z kryptoaktywami gromadzenia i ujawniania właściwym organom określonych informacji o nadawcach i beneficjentach wszelkich transferów tych aktywów, których dokonują, niezależnie od ich wartości.

Rozporządzenie (UE) 2023/1113 zmieniło dyrektywę (UE) 2015/849 w celu:

• włączenia wszystkich kategorii dostawców usług w zakresie kryptoaktywów określonych w rozporządzeniu (UE) 2023/1114 do definicji „instytucji finansowych” zawartej w dyrektywie (UE) 2015/849 (art. 3);
• objęcia dostawców usług w zakresie kryptoaktywów wymogiem stosowania środków łagodzących współmiernych do ryzyka związanego z transferami obejmującymi samodzielnie hostowane adresy oraz wdrożenia, w stosownych przypadkach, wzmocnionych środków należytej staranności (art. 19a);
• objęcia dostawców usług w zakresie kryptoaktywów wymogiem stosowania odpowiednich środków ograniczających ryzyko przy nawiązywaniu transgranicznych relacji korespondenckich obejmujących świadczenie usług w zakresie kryptoaktywów z pozwanym podmiotem niemającym siedziby w UE (nowy art. 19b);
• umożliwienia państwom członkowskim wymagania od dostawców usług w zakresie kryptoaktywów mających siedzibę na ich terytorium w formie innej niż oddział i których główna siedziba znajduje się w innym państwie członkowskim, wyznaczenia centralnego punktu kontaktowego na ich terytorium (art. 45 ust. 9);
• zniesienia wymogów rejestracyjnych w odniesieniu do tych kategorii dostawców usług związanych z kryptoaktywami, które będą podlegać jednolitemu systemowi licencjonowania na mocy rozporządzenia (UE) 2023/1114 (art. 47 ust. 1) – te zmiany dyrektywy (UE) 2015/849 wymagają również od Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego wydania wytycznych dotyczących szeregu zagadnień, w tym:
  • kryteria i warunki, które dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów muszą uwzględnić przy ocenie swoich transgranicznych relacji korespondenckich obejmujących świadczenie usług w zakresie kryptoaktywów, wraz ze środkami ograniczającymi ryzyko związanymi z podmiotami będącymi respondentami, w tym minimalne działania, które muszą podjąć dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów, w przypadku gdy podmiot będący respondentem nie jest zarejestrowany lub nie posiada licencji (nowy art. 19b),
  • zmienne ryzyka i czynniki ryzyka, które dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów muszą brać pod uwagę przy nawiązywaniu stosunków gospodarczych lub przeprowadzaniu transakcji dotyczących kryptoaktywów (art. 18),
  • środki, które dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów muszą wdrożyć w celu identyfikacji i oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu związanego z transferami kryptoaktywów dokonywanymi na adres niehostowany* lub z niego pochodzącymi (nowy art. 19a),
  • sposób stosowania wzmocnionych środków należytej staranności wobec klienta oraz odpowiednie środki ograniczające ryzyko, które należy podjąć, gdy podmioty zobowiązane świadczą usługi związane z kryptoaktywami z niezarejestrowanymi lub nielicencjonowanymi podmiotami, które świadczą usługi związane z kryptoaktywami (nowy art. 24a).

Uzupełnienie dyrektywy (UE) 2015/849

W delegowanym akcie – rozporządzeniu delegowanym (UE) 2019/758 określono szereg dodatkowych środków, w tym minimalny zakres działań, które instytucje kredytowe i finansowe muszą wdrożyć, aby skutecznie zarządzać ryzykiem związanym z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu, gdy prawo państwa niebędącego członkiem UE uniemożliwia wdrożenie obejmujących całą grupę strategii i procedur na szczeblu oddziałów lub jednostek zależnych z większościowym udziałem, które stanowią część grupy i mają siedzibę w państwie niebędącym członkiem UE.

OD KIEDY PRZEPISY TE MAJĄ ZASTOSOWANIE?

Dyrektywa (UE) 2015/849 ma zastosowanie od 25 czerwca 2015 r., przy czym do porządku krajowego państw członkowskich miała pierwotnie zostać włączona do 26 czerwca 2017 r. Termin ten jednak kilkakrotnie wydłużano, w szczególności dyrektywą (UE) 2018/843, która miała zostać w pełni transponowana do porządku prawnego państw członkowskich UE do dnia 10 stycznia 2020 roku. Ta sama data obowiązywała w przypadku utworzenia rejestrów, o których mowa w art. 30 zmienionej dyrektywy (UE) 2015/849, natomiast rejestry, o których mowa w jej art. 31, miały zostać utworzone do dnia 10 marca 2020 roku.

Zmiany wprowadzone rozporządzeniem zmieniającym (UE) 2023/1113 obowiązują od 30 grudnia 2024 roku.

KONTEKST

Dyrektywa stanowi część pakietu unijnych środków ustawodawczych, mającego na celu zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Pakiet ten obejmuje rozporządzenie (UE) 2015/847 w sprawie śledzenia transferów środków pieniężnych (zob. streszczenie). Ponadto wpisuje się ona w szeroko zakrojoną strategię UE mającą na celu zwalczanie przestępczości finansowej. Strategia ta obejmuje prace:

• grupy ekspertów ds. prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, która zbiera się regularnie w celu wymiany poglądów i zapewnienia Komisji wsparcia przy przygotowywaniu aktów prawnych lub określaniu polityki;
• Komitetu ds. Zapobiegania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu, który może wydawać opinie dotyczące środków wykonawczych proponowanych przez Komisję;
• sieci jednostek analityki finansowej;
• Wspólnego Komitetu Europejskich Urzędów Nadzoru.

Więcej informacji:

• Kontekst przeciwdziałania praniu pieniędzy i zwalczanie finansowania terroryzmu w Unii Europejskiej (Komisja Europejska).
• Przeciwdziałanie finansowaniu terroryzmu (Komisja Europejska)
• Walka z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu (Rada Unii Europejskiej).
• Przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (Europejski Urząd Nadzoru Bankowego).

KLUCZOWE POJĘCIA

GŁÓWNY DOKUMENT

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, zmieniająca rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 i uchylająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/60/WE oraz dyrektywę Komisji 2006/70/WE (Dz.U. L 141 z 5.6.2015, s. 73–117)

Kolejne zmiany dyrektywy (UE) 2015/849 zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1113 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie informacji towarzyszących transferom środków pieniężnych i niektórych kryptoaktywów oraz zmiany dyrektywy (UE) 2015/849 (Dz.U. L 150 z 9.6.2023, s. 1–39).

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1114 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie rynków kryptoaktywów oraz zmiany rozporządzeń (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 1095/2010 oraz dyrektyw 2013/36/UE i (UE) 2019/1937 (Tekst mający znaczenie dla EOG) (Dz.U. L 150 z 9.6.2023, s. 40–205).

Dyrektywa (UE) Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/2177 z dnia 18 grudnia 2019 r. zmieniająca dyrektywę 2009/138/WE w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Wypłacalność II), dyrektywę 2014/65/UE w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu (Dz.U. L 334 z 27.12.2019, s. 155–163).

Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie oceny ryzyka związanego z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu, które ma wpływ na rynek wewnętrzny i dotyczy działalności transgranicznej (COM(2022) 554 final z 27.10.2022).

Zalecenie Komisji (UE) 2020/1039 z dnia 14 lipca 2020 r. w sprawie uzależnienia państwowych środków wsparcia finansowego na rzecz przedsiębiorstw w Unii od braku powiązań z jurysdykcjami niechętnymi współpracy (Dz.U. L 227 z 16.7.2020, s. 76–79).

Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie oceny ryzyka związanego z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu, które ma wpływ na rynek wewnętrzny i dotyczy działalności transgranicznej (COM(2019) 370 final z 24.7.2019).

Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie oceny ram współpracy między jednostkami analityki finansowej (COM(2019) 371 final z 24.7.2019).

Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2019/758 z dnia 31 stycznia 2019 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 w odniesieniu do regulacyjnych standardów technicznych określających minimalny zakres działań oraz rodzaj dodatkowych środków, które instytucje kredytowe i finansowe muszą wdrożyć, aby ograniczyć ryzyko związane z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu w niektórych państwach trzecich (Dz.U. L 125 z 14.5.2019, s. 4–10).

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz zmieniająca dyrektywy 2009/138/WE i 2013/36/UE (Dz.U. L 156 z 19.6.2018, s. 43–74).

Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie oceny ryzyka związanego z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu, które ma wpływ na rynek wewnętrzny i dotyczy działalności transgranicznej (COM(2017) 340 final z 26.6.2017).

Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2016/1675 z dnia 14 lipca 2016 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 przez wskazanie państw trzecich wysokiego ryzyka mających strategiczne braki (Dz.U. L 254 z 20.9.2016, s. 1–4).

Zob. tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/847 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie informacji towarzyszących transferom środków pieniężnych i uchylenia rozporządzenia (WE) nr 1781/2006 (Dz.U. L 141 z 5.6.2015, s. 1–18).

Zob. tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Nadzoru (Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego), zmiany decyzji nr 716/2009/WE oraz uchylenia decyzji Komisji 2009/78/WE (Dz.U. L 331 z 15.12.2010, s. 12–47).

Zob. tekst skonsolidowany.

Ostatnia aktualizacja: 04.12.2023