Agencja Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania (Europol)

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Cele

Zadania Europolu obejmują wsparcie dla poniższych działań oraz ich wzmocnienie:

• działań organów ścigania w poszczególnych państwach członkowskich Unii Europejskiej (UE);
• wzajemnej współpracy państw członkowskich UE w zakresie zapobiegania i zwalczania poważnej przestępczości, dotykającej co najmniej dwa państwa członkowskie, terroryzmowi i formom przestępczości mającym wpływ na wspólny interes objęty polityką UE.

Zadania

Aby zrealizować te cele, Europol wykonuje szereg konkretnych zadań określonych w niniejszym rozporządzeniu, między innymi:

• gromadzenie, przechowywanie, przetwarzanie i analizowanie informacji oraz prowadzenie wymiany informacji w zakresie danych o charakterze operacyjnym,
• powiadamianie państw członkowskich UE za pośrednictwem jednostek krajowych Europolu o wszelkich informacjach i powiązaniach między przestępstwami, które ich dotyczą;
• koordynowanie, organizowanie i prowadzenie działań dochodzeniowych i operacyjnych mających na celu wspieranie i wzmocnienie działań właściwych organów państw członkowskich UE;
• przygotowywanie ocen zagrożeń, analiz strategicznych i operacyjnych oraz ogólnych sprawozdań sytuacyjnych;
• uczestniczenie we wspólnych zespołach dochodzeniowo-śledczych;
• rozwijanie ośrodków unijnych dysponujących specjalistyczną wiedzą fachową w zakresie zwalczania niektórych rodzajów przestępstw, w szczególności Europejskiego Centrum ds. Walki z Cyberprzestępczością;
• wspieranie działań państw członkowskich służących zwalczaniu form przestępczości ułatwianych, propagowanych lub popełnianych z wykorzystaniem Internetu.

Kontrola

Kompetencje Europolu są obwarowane gwarancjami ochrony danych, mechanizmami demokratycznego nadzoru i kontroli, aby zapewnić, że działania i zadania Agencji są realizowane w pełnej zgodności z podstawowymi prawami i wolnościami zapisanymi w Karcie praw podstawowych.

• Europejski Inspektor Ochrony Danych (EIOD) monitoruje proces przetwarzania danych osobowych przez Europol. Dodatkowo wdrożone zostały jasne procedury dla obywateli, pozwalające na wystosowanie wniosku zgodnie z prawem UE.
• Praca Europolu jest nadzorowana przez grupę ds. wspólnej kontroli parlamentarnej, w której skład wchodzą członkowie zarówno Parlamentu Europejskiego, jak i poszczególnych parlamentów krajowych państw członkowskich.

Rozporządzenie zmieniające (UE) 2022/991

Rozporządzenie zmieniające:

• zwiększa możliwości operacyjne Europolu w zakresie współpracy z podmiotami prywatnymi (ustanawiając zasady dotyczące wymiany danych osobowych z podmiotami prywatnymi i analizy tych danych);
• umożliwia Europolowi udostępnianie danych osobowych określonym podmiotom prywatnym w celu zapobiegania rozpowszechnianiu:
  • treści internetowych dotyczących terroryzmu, przemocy lub ekstremizmu w sytuacjach kryzysowych; a także
  • treści przedstawiających wykorzystywanie seksualne dzieci w Internecie;
• określa zasady analizowania dużych zbiorów danych (zbiorów danych, które są zbyt duże lub zbyt złożone, aby było możliwe ich przetwarzanie przy użyciu tradycyjnego oprogramowania do przetwarzania danych) zgodnie z potrzebami operacyjnymi Europolu i z poszanowaniem praw podstawowych, w tym nową podstawę prawną umożliwiającą Europolowi przetwarzanie dużych zbiorów danych w celu prowadzenia postępowań kryminalnych;
• zwiększa zakres nadzoru zewnętrznego nad Europolem sprawowanego przez EIOD oraz nadzoru wewnętrznego sprawowanego przez jednostkę ds. ochrony danych, a także wprowadza nowe stanowisko inspektora ds. praw podstawowych;
• nadaje Europolowi nowe uprawnienia:
  • pozwala na zaproponowanie wszczęcie postępowania w państwie członkowskim dotyczącego przestępstw naruszających wspólny interes określony w polityce UE, przy czym nie jest wymagane, aby dane przestępstwo miało wymiar transgraniczny. Dane państwo członkowskie nie ma obowiązku informowania Europolu, jeśli zdecyduje się nie przyjąć tej propozycji;
  • pozwala na zaproponowanie, aby państwa członkowskie wprowadzały informacje i alerty do systemu informacyjnego Schengen;
• pogłębia współpracę z Prokuraturą Europejską (EPPO) poprzez wprowadzenie systemu trafieniowego (figuruje/nie figuruje), który umożliwia EPPO pośredni dostęp do danych Europolu dotyczących przestępstw wchodzących w zakres kompetencji EPPO;
• w obszarze badań i innowacji wprowadza zasady dotyczące wykorzystywania nowych technologii, badania nowych podejść i opracowywania wspólnych rozwiązań technologicznych, w tym zasady dotyczące opracowywania, szkolenia, testowania i weryfikacji algorytmów;
• w odniesieniu do ram ochrony danych obowiązujących Europol, włącza do rozporządzenia odpowiednie przepisy rozporządzenia (UE) 2018/1725 (zob. streszczenie) w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania operacyjnych danych osobowych;
• zwiększa nadzór parlamentarny i rozliczalność za sprawą udziału dwóch członków grupy ds. wspólnej kontroli parlamentarnej w posiedzeniach zarządu Europolu w charakterze obserwatorów w celu omówienia zagadnień nieoperacyjnych oraz rozszerza obowiązki sprawozdawcze Europolu;
• umożliwia Europolowi przekazywanie danych osobowych do państw spoza UE w szczególnych i należycie uzasadnionych sytuacjach oraz w przypadku istnienia odpowiednich zabezpieczeń.

Skarga prawna EIOD, wrzesień 2022 r.

We wrześniu 2022 roku EIOD zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o stwierdzenie nieważności artykułów 74a i 74b rozporządzenia w sprawie Europolu (rozporządzenia (UE) 2016/794, zmienionego rozporządzeniem (UE) 2022/991), w których doprecyzowano, że nowe zasady określone przez współautorów rozporządzenia w zakresie przetwarzania dużych zbiorów danych stosuje się do wszystkich danych, które zostały legalnie zgromadzone przez Europol przed dniem rozpoczęcia stosowania rozporządzenia zmieniającego (to znaczy od 28 czerwca 2022).

Wspomniane artykuły obowiązują do czasu wydania decyzji przez Trybunał Sprawiedliwości.

Uchylenie

Niniejsze rozporządzenie uchyla oraz zastępuje dotychczasową decyzję dotyczącą Europolu, czyli decyzję 2009/371/WSiSW.