Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Zatwierdzenie programów krajowych przez Komisję Europejską

• Zarządzanie Funduszem jest dzielone między Komisję a państwa członkowskie, podobnie jak w przypadku europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych.
• Organy krajowe przedłożyły programy krajowe na lata 2014–2020 do zatwierdzenia przez Komisję. Programy te zawierają wszelkie informacje dotyczące np. działań, jakie dane państwo członkowskie proponuje podjąć, rodzaju planowanej pomocy oraz sposobu zarządzania programem.
• Państwa członkowskie mogą wybrać:
  • rodzaj udzielanej pomocy:
    • żywność, podstawowa pomoc materialna lub ich połączenie, lub
    • wsparcie w zakresie włączenia społecznego – np. działania wspierające włączenie osób starszych lub dzieci; oraz
  • sposób pozyskania i dystrybucji takich towarów.

Organizacje partnerskie na poziomie krajowym

W celu wprowadzenia programu w życie każde z państw członkowskich wybiera na podstawie obiektywnych, przejrzystych i zdefiniowanych na poziomie krajowym kryteriów swoje organizacje partnerskie – organizacje publiczne lub organizacje pozarządowe.

Wdrożenie

• Komisja przyjęła akty wykonawcze (zob. dokumenty powiązane poniżej), w których ustalono zasady dotyczące składania wniosków w sprawie programów finansowanych w ramach Funduszu oraz ich wdrażania i monitorowania. Takie akty wykonawcze mają głównie na celu:
  • ustalenie warunków korzystania z systemu zarządzania Funduszem w Unii Europejskiej, SFC2014, który jest systemem elektronicznej wymiany danych na temat wdrażania unijnych funduszy pomiędzy państwami członkowskimi a Komisją;
  • stworzenie skomputeryzowanego systemu przechowywania danych na temat finansowego zarządzania programami finansowanymi w ramach Funduszu oraz ich ewaluacji;
  • określenie wzorów zarządzania i dokonywania płatności w ramach programów operacyjnych realizowanych w ramach Funduszu;
  • określenie częstotliwości zgłaszania nieprawidłowości oraz wzoru stosowanego na potrzeby ich zgłaszania;
  • określenie wzorów oświadczenia dotyczącego zarządzania, strategii audytu, opinii audytowej oraz rocznego sprawozdania z kontroli.
• Komisja przyjęła również akty delegowane, w których między innymi wprowadzono szczegółowe zasady dotyczące zgłaszania nieprawidłowości (rozporządzenie delegowane (UE) 2015/1972), ustanowiono szczegółowe minimalne wymogi dotyczące audytu oraz gromadzonych i przechowywanych danych (rozporządzenie delegowane (UE) nr 532/2014) oraz określono zawartość rocznych i końcowych sprawozdań z wdrażania, w tym wykaz wspólnych wskaźników (rozporządzenie delegowane (UE) nr 1255/2014).

Budżet

• Budżet przyznany dla Funduszu na lata 2014–2020 wynosi ponad 3,8 mld EUR (w cenach bieżących).
• Podczas pandemii COVID-19 państwom członkowskim zostały udostępnione dodatkowe fundusze.
• Państwa członkowskie muszą wnieść do swojego programu krajowego wkład w wysokości co najmniej 15 %, ale w celu przeciwdziałania skutkom pandemii COVID-19 i kryzysu związanego z inwazją Rosji na Ukrainę wprowadzono szczególne zasady pozwalające państwom członkowskim na wyjątkowe deklarowanie wydatków w oparciu o stopę współfinansowania w wysokości 100 %.

Zmiany rozporządzenia finansowego (rozporządzenia Omnibus) – pierwsza zmiana rozporządzenia

Rozporządzenie (UE, Euratom) 2018/1046 (zob. streszczenie) zmienia rozporządzenie (UE) nr 223/2014 w celu uproszczenia wdrażania Funduszu, zwłaszcza poprzez:

• zwiększenie możliwości stosowania uproszczonych form kosztów przez państwa członkowskie;
• uproszczenie procedur wprowadzania zmian do niektórych elementów programów operacyjnych;
• wyznaczenie zabezpieczeń dla organizacji partnerskich, w razie gdyby organ nabywający żywność lub inne dobra podstawowe nie przestrzegał obowiązującego prawa.

Pandemia COVID-19: druga zmiana rozporządzenia

• Rozporządzenie (UE) 2020/559 zmienia rozporządzenie (UE) nr 223/2014, aby państwa członkowskie mogły odpowiednio zareagować na pandemię COVID-19, a także wprowadza środki mające na celu zagwarantowanie dalszego otrzymywania pomocy przez osoby najbardziej potrzebujące w ramach Funduszu w bezpiecznym środowisku.
• Rozporządzenie to zapewnia państwom członkowskim dostateczną elastyczność i płynność, aby mogły dostosować swoje systemy wsparcia do sytuacji, po przeprowadzeniu konsultacji z organizacjami partnerskimi, w tym poprzez:
  • zapewnienie państwom członkowskim większej elastyczności w zakresie zakupu środków ochrony indywidualnej na rzecz organizacji partnerskich;
  • umożliwienie stosowania alternatywnych środków świadczenia pomocy, np. voucherów lub kart w formie elektronicznej lub innej;
  • umożliwienie państwom członkowskim zmiany niektórych elementów programu operacyjnego bez konieczności wydawania decyzji przez Komisję;
  • umożliwienie kwalifikowalności wydatków związanych z operacjami podejmowanymi w odpowiedzi na pandemię COVID-19 od 1 lutego 2020 r.; oraz
  • złagodzenie niektórych wymogów dotyczących monitorowania, kontroli i audytu.

Pandemia COVID-19: trzecia zmiana rozporządzenia

Rozporządzenie zmieniające (UE) 2021/177 umożliwia państwom członkowskim wykorzystanie dodatkowych środków finansowych udostępnionych na potrzeby odbudowy po pandemii COVID-19, w ramach inicjatywy REACT-EU na lata 2021 i 2022.

Aby dopilnować, by państwa członkowskie miały wystarczające zasoby finansowe umożliwiające szybkie wdrożenie środków wspierających osoby najbardziej potrzebujące, mogą one skorzystać z dofinansowania na poziomie 100 % na zasoby dodatkowe. Zmniejsza to obciążenie dla budżetów publicznych państw członkowskich i zapewnia pewne odciążenie dla organizacji reagujących na kryzys COVID-19, umożliwiając im dalsze niesienie pomocy.

Działania polityki spójności na rzecz uchodźców w Europie: czwarta zmiana rozporządzenia

Rozporządzenie zmieniające (UE) 2022/562 wprowadza przepisy umożliwiające państwom członkowskim łatwiejsze korzystanie z Funduszu w celu reagowania na kryzys związany z inwazją Rosji na Ukrainę i wspierania rosnącej liczby osób potrzebujących pomocy. Rozporządzenie:

• przedłuża możliwość stosowania przez państwa członkowskie tymczasowej stopy dofinansowania w wysokości 100 % w roku obrachunkowym rozpoczynającym się 1 lipca 2021 r. i kończącym się 30 czerwca 2022 r.;
• zezwala na ponoszenie wydatków na operacje mające na celu sprostanie wyzwaniom związanym z napływem uchodźców w wyniku rosyjskiej agresji zbrojnej na Ukrainę od 24 lutego 2022 r.;
• umożliwia państwom członkowskim zmianę pewnych elementów programów operacyjnych bez konieczności przyjmowania decyzji Komisji, jeśli taka zmiana jest niezbędna do złagodzenia kryzysu.

Zwiększenie płatności zaliczkowych z zasobów REACT-EU jako uzupełnienie działań polityki spójności na rzecz uchodźców w Europie: piąta zmiana rozporządzenia

Rozporządzenie zmieniające (UE) 2022/613 przewiduje wypłatę dodatkowych płatności zaliczkowych w ramach REACT-EU na programy operacyjne wspierane przez Fundusz, które zostały uzupełnione zasobami REACT-EU w celu zapewnienia dodatkowego finansowania dla państw członkowskich na rozwiązanie kryzysu spowodowanego inwazją Rosji na Ukrainę.