–

w imieniu rządu belgijskiego – P. Cottin, M. Jacobs i C. Pochet, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu niderlandzkiego – M.K. Bulterman i J.M. Hoogveld, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – C. Cattabriga i A. Azema, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 5 i 13 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie wspólnych norm i procedur stosowanych przez państwa członkowskie w odniesieniu do powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich (Dz.U. 2008, L 348, s. 98; sprostowanie Dz.U. 2020, L 67, s. 141).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu między LM, obywatelem państwa trzeciego, a centre public d’action sociale de Seraing (publicznym ośrodkiem opieki społecznej w Seraing, zwanym dalej „CPAS”) w przedmiocie decyzji CPAS o odebraniu LM prawa do korzystania z pomocy społecznej.

3

Artykuł 3 dyrektywy 2008/115 stanowi:

„Do celów niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:

[…]

4

Artykuł 5 tej dyrektywy stanowi:

„Wprowadzając w życie niniejszą dyrektywę, państwa członkowskie należycie uwzględniają:

[…]

i przestrzegają zasady non‑refoulement”.

5

Artykuł 8 ust. 3 wspomnianej dyrektywy przewiduje:

„Państwo członkowskie może wydawać odrębne decyzje administracyjne lub orzeczenia sądowe nakazujące wydalenie”.

6

Artykuł 9 przytaczanej dyrektywy, zatytułowany „Wstrzymanie wydalenia”, w ust. 1 stanowi:

„Państwa członkowskie przesuwają termin wydalenie:

7

Artykuł 13 ust. 1 i 2 dyrektywy 2008/115 stanowi:

„1.   Dany obywatel państwa trzeciego otrzymuje możliwość skorzystania ze skutecznych środków odwoławczych, aby zaskarżyć decyzje dotyczące powrotu, o których mowa w art. 12 ust. 1, przed właściwym organem sądowym lub administracyjnym lub właściwym podmiotem złożonym z osób bezstronnych i posiadających gwarancje niezależności.

2.   Organ lub podmiot, o którym mowa w ust. 1, jest właściwy w sprawie ponownego rozpatrzenia decyzji dotyczących powrotu, o których mowa w art. 12 ust. 1, i może między innymi tymczasowo zawiesić ich wykonanie, chyba że takie tymczasowe zawieszenie ma już zastosowanie na mocy prawa krajowego”.

8

Artykuł 14 ust. 1 tej dyrektywy ma następującą treść:

„Z wyłączeniem sytuacji objętych art. 16 i 17 państwa członkowskie zapewniają, by następujące zasady były brane pod uwagę, tak dalece jak to możliwe, w odniesieniu do obywateli państw trzecich w okresie przed upływem terminu dobrowolnego wyjazdu wyznaczonego zgodnie z art. 7 oraz przed upływem okresu, na jaki wstrzymano wydalenie zgodnie z art. 9:

9

Artykuł 57 ust. 2 loi organique du 8 juillet 1976 des centres publics d’action sociale (ustawy organicznej z dnia 8 lipca 1976 r. o publicznych ośrodkach opieki społecznej) w brzmieniu znajdującym zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym stanowi:

„W drodze odstępstwa od innych przepisów niniejszej ustawy misja publicznego ośrodka pomocy społecznej ogranicza się do:

[…]”.

10

W dniu 20 sierpnia 2012 r. LM złożył we własnym imieniu oraz w imieniu R, swojej w tym czasie małoletniej córki, wnioski o zezwolenie na pobyt z przyczyn medycznych, uzasadnione tym, że R cierpi na szereg ciężkich chorób.

11

W następstwie uznania w dniu 6 marca 2013 r. tego wniosku za dopuszczalny LM korzystał z pomocy społecznej udzielanej na koszt CPAS.

12

Właściwy organ wydał i następnie cofnął kolejno trzy decyzje oddalające złożone przez LM wnioski o zezwolenie na pobyt. W dniu 8 lutego 2016 r. wydano czwartą decyzję o oddaleniu tych wniosków. Decyzji tej towarzyszył nakaz opuszczenia terytorium belgijskiego.

13

W dniu 25 marca 2016 r. LM wniósł do Conseil du contentieux des étrangers (sądu do spraw cudzoziemców, Belgia) skargę o stwierdzenie nieważności i zawieszenie wykonania ostatniej decyzji oddalającej jego wnioski oraz nakazu opuszczenia terytorium.

14

CPAS odebrał LM prawo do korzystania z pomocy społecznej ze skutkiem od dnia 26 marca 2016 r., w którym to dniu upłynął termin dobrowolnego wyjazdu wyznaczony LM w nakazie opuszczenia terytorium belgijskiego. CPAS przyznał natomiast LM prawo do opieki zdrowotnej w nagłych wypadkach, począwszy od dnia 22 marca 2016 r.

15

Na skutek postępowania w przedmiocie środka tymczasowego, o zastosowanie którego wniósł LM, tribunal du travail de Liège (sąd pracy w Liège, Belgia) przywrócił zainteresowanemu prawa do pomocy społecznej.

16

Dwiema decyzjami z dnia 16 maja 2017 r. CPAS ponownie odebrał LM prawa do pomocy społecznej ze skutkiem od dnia 11 kwietnia 2017 r., w którym to dniu córka LM osiągnęła pełnoletność.

17

LM zaskarżył te decyzje CPAS do tribunal du travail de Liège (sądu pracy w Liège). Wyrokiem z dnia 16 kwietnia 2018 r. sąd ten orzekł, że odebranie praw do pomocy społecznej jest prawnie uzasadnione od dnia, w którym R osiągnęła pełnoletność.

18

W dniu 22 maja 2018 r. LM wniósł apelację od tego wyroku do cour du travail de Liège (trybunału pracy w Liège, Belgia).

19

Sąd ten stwierdza, że przewidywalne pogorszenie stanu zdrowia R w przypadku jej powrotu do kraju pochodzenia wydaje się odpowiadać pod każdym względem progowi ciężkiego charakteru choroby wymaganemu dla uznania, że jej wydalenie naraziłoby ją na nieludzkie lub poniżające traktowanie. Ponadto zauważa on, że wobec stanu zdrowia R obecność ojca u jej boku jest tak samo niezbędna, jak wtedy, gdy była ona małoletnia.

20

W tych okolicznościach cour du travail de Liège (trybunał pracy w Liège) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy art. 57 [ust.] 2 akapit [pierwszy] pkt 1 loi belge du 8 juillet 1976 organique des centres publics d’action sociale (belgijskiej ustawy organicznej z dnia 8 lipca 1976 r. o publicznych ośrodkach opieki społecznej) jest sprzeczny z art. 5 i 13 dyrektywy 2008/115/WE w związku z art. 19 [ust.] 2 oraz art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, jak również w związku z art. 14 [ust.] 1 [lit.] b) tej dyrektywy oraz art. 7 i 12 karty praw podstawowych […] w rozumieniu nadanym im przez wyrok [z dnia 18 grudnia 2014 r., Abdida (C‑562/13, EU:C:2014:2453)]:

21

Rząd belgijski twierdzi, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest niedopuszczalny w zakresie, w jakim dotyczy zgodności normy prawa belgijskiego z szeregiem przepisów dyrektywy 2008/115 i Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą praw podstawowych”), ponieważ jego zdaniem nie istnieje żaden łącznik między sytuacją LM a prawem Unii.

22

Rząd ten uważa zatem, że LM nie może domagać się przyznania pomocy społecznej, bowiem nie podlega on wydaleniu i nie znajduje się w jednej z sytuacji, o których mowa w art. 14 tej dyrektywy, z uwagi na to, że po pierwsze, upłynął wyznaczony mu termin dobrowolnego wyjazdu, a po drugie, nie znajduje się on w okresie, w którym wydalenie zostało wstrzymane.

23

Ponadto ze względu na to, że LM nie cierpi na ciężką chorobę, jego ewentualne wydalenie nie może stanowić naruszenia art. 5 wspomnianej dyrektywy w związku z art. 19 ust. 2 karty praw podstawowych. Tym samym jego sytuacja nie jest porównywalna z sytuacją rozpatrywaną w sprawie, w której zapadł wyrok z dnia 18 grudnia 2014 r., Abdida (C‑562/13, EU:C:2014:2453).

24

W tym zakresie należy przypomnieć, że system współpracy ustanowiony w art. 267 TFUE opiera się na wyraźnym rozdziale zadań między sądami krajowymi a Trybunałem. W ramach postępowania wszczętego na podstawie tego artykułu wykładnia przepisów prawa krajowego należy do sądów państw członkowskich, a nie do Trybunału; do tego ostatniego nie należy zatem wypowiadanie się w przedmiocie zgodności norm prawa krajowego z postanowieniami prawa Unii. Natomiast zadaniem Trybunału jest dostarczenie sądowi krajowemu wszystkich elementów wykładni prawa Unii, które mogą mu być pomocne w dokonaniu oceny zgodności norm prawa krajowego z uregulowaniami Unii (zob. podobnie wyroki: z dnia 17 grudnia 1981 r., Frans‑Nederlandse Maatschappij voor Biologische Producten, 272/80, EU:C:1981:312, pkt 9; z dnia 30 kwietnia 2020 r., CTT – Correios de Portugal, C‑661/18, EU:C:2020:335, pkt 28).

25

W związku z tym, nawet wówczas, gdy brzmienie pytania przedstawionego przez sąd odsyłający w trybie prejudycjalnym wzywa Trybunał do wypowiedzenia się w przedmiocie zgodności przepisu prawa krajowego z prawem Unii, nic nie stoi na przeszkodzie, aby Trybunał udzielił użytecznej odpowiedzi sądowi odsyłającemu poprzez dostarczenie mu elementów wykładni prawa Unii, które pozwolą temu sądowi na samodzielne orzeczenie o zgodności prawa krajowego z prawem Unii. W związku z tym jeśli postawione pytanie dotyczy wykładni prawa Unii, Trybunał jest w zasadzie zobowiązany do wydania orzeczenia (zob. podobnie wyrok z dnia 30 kwietnia 2020 r., CTT – Correios de Portugal, C‑661/18, EU:C:2020:335, pkt 29 i przytoczone tam orzecznictwo).

26

Ponadto należy stwierdzić, że przedstawione pytanie ma na celu w szczególności ustalenie, czy art. 14 dyrektywy 2008/115 ma zastosowanie do obywatela państwa trzeciego takiego jak skarżący w postępowaniu głównym, nawet jeśli nie cierpi on na ciężką chorobę. W związku z tym ocena wysuwanej przez rząd belgijski argumentacji, zgodnie z którą sytuacja LM jest pozbawiona jakiegokolwiek łącznika z prawem Unii, jest nierozerwalnie związana z odpowiedzią, jakiej należy udzielić na zadane pytanie, a w konsekwencji nie może powodować niedopuszczalności tego pytania (zob. analogicznie wyroki: z dnia 17 stycznia 2019 r., KPMG Baltics, C‑639/17, EU:C:2019:31, pkt 11; z dnia 3 grudnia 2019 r., Iccrea Banca, C‑414/18, EU:C:2019:1036, pkt 30).

27

Wynika stąd, że zadane pytanie jest dopuszczalne.

28

Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 5, 13 i 14 dyrektywy 2008/115 w związku z art. 7, art. 19 ust. 2 oraz art. 21 i 47 karty praw podstawowych należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie obowiązywaniu ustawodawstwa krajowego, które nie przewiduje zaspokojenia, tak dalece jak to możliwe, podstawowych warunków bytowych obywatela państwa trzeciego, jeżeli:

29

Artykuł 14 dyrektywy 2008/115 przewiduje pewne gwarancje w oczekiwaniu na powrót, w szczególności w okresie, w którym wydalenie zostało wstrzymane zgodnie z art. 9 tej dyrektywy (wyrok z dnia 18 grudnia 2014 r., Abdida, C‑562/13, EU:C:2014:2453, pkt 55).

30

O ile z postanowienia odsyłającego wynika, że organy belgijskie formalnie nie postanowiły o wstrzymaniu wydalenia skarżącego w postępowaniu głównym, o tyle orzecznictwo Trybunału wskazuje, że obowiązek wstrzymania wydalenia przewidziany w art. 9 ust. 1 lit. b) wspomnianej dyrektywy ma zastosowanie we wszystkich sytuacjach, w których państwo członkowskie jest zobowiązane zawiesić wykonanie decyzji nakazującej powrót w następstwie skorzystania ze środka odwoławczego od tej decyzji (zob. podobnie wyrok z dnia 18 grudnia 2014 r., Abdida, C‑562/13, EU:C:2014:2453, pkt 57).

31

Z powyższego wynika, że gwarancje w oczekiwaniu na powrót, o których mowa w art. 14 dyrektywy 2008/115, powinny być zapewnione w sytuacjach, w których odnośne państwo członkowskie jest zobowiązane stworzyć obywatelowi państwa trzeciego możliwość wniesienia od wydanej wobec niego decyzji nakazującej powrót środka odwoławczego wywołującego skutek zawieszający z mocy prawa (zob. podobnie wyrok z dnia 18 grudnia 2014 r., Abdida, C‑562/13, EU:C:2014:2453, pkt 53, 58).

32

W celu udzielenia odpowiedzi na zadane pytanie należy zatem ustalić, czy ojcu ciężko chorego dziecka, którego obecność u boku tego pełnoletniego dziecka jest dla tego ostatniego niezbędna, w sytuacji takiej jak ta rozpatrywana w postępowaniu głównym, powinien przysługiwać tego rodzaju suspensywny środek odwoławczy.

33

W tym względzie należy przypomnieć, że na podstawie art. 13 ust. 1 i 2 dyrektywy 2008/115 obywatel państwa trzeciego powinien otrzymać możliwość skorzystania ze skutecznego środka odwoławczego, aby zaskarżyć wydaną wobec niego decyzję nakazującą powrót, jednak wniesienie takiego środka niekoniecznie musi wywoływać skutek zawieszający (zob. podobnie wyrok z dnia 18 grudnia 2014 r., Abdida, C‑562/13, EU:C:2014:2453, pkt 43, 44).

34

Cechy wspomnianego środka odwoławczego należy jednak określać zgodnie z art. 47 karty praw podstawowych, według którego każdy, czyje prawa i wolności zagwarantowane przez prawo Unii zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka prawnego przed sądem, zgodnie z warunkami przewidzianymi w tym artykule, oraz zgodnie z zasadą non‑refoulement, gwarantowaną w szczególności przez art. 19 ust. 2 karty praw podstawowych i art. 5 dyrektywy 2008/115 (zob. podobnie wyroki: z dnia 18 grudnia 2014 r., Abdida, C‑562/13, EU:C:2014:2453, pkt 45, 46; a także z dnia 19 czerwca 2018 r., Gnandi, C‑181/16, EU:C:2018:465, pkt 52, 53).

35

Z powyższych rozważań Trybunał wywiódł, że środkowi odwoławczemu wniesionemu od decyzji nakazującej powrót powinien – w celu zapewnienia wobec danego obywatela państwa trzeciego poszanowania wymogów wynikających z zasady non-refoulement oraz z art. 47 karty praw podstawowych – towarzyszyć skutek zawieszający z mocy prawa, jeżeli wykonanie tej decyzji może narazić tego obywatela na realne ryzyko, że zostanie poddany traktowaniu sprzecznemu z art. 19 ust. 2 karty praw podstawowych (zob. podobnie wyrok z dnia 19 czerwca 2018 r., Gnandi, C‑181/16, EU:C:2018:465, pkt 56).

36

Ma to miejsce w szczególności w wypadku, gdy wykonanie decyzji nakazującej powrót może narazić obywatela państwa trzeciego cierpiącego na ciężką chorobę na poważne ryzyko istotnego i nieodwracalnego pogorszenia stanu zdrowia (zob. podobnie wyrok z dnia 18 grudnia 2014 r., Abdida, C‑562/13, EU:C:2014:2453, pkt 53).

37

Należy natomiast stwierdzić, że w przypadku wykonania decyzji nakazującej powrót rodzic takiego obywatela państwa trzeciego nie jest, wyłącznie z racji tego statusu, bezpośrednio narażony na ryzyko traktowania sprzecznego z art. 19 ust. 2 karty praw podstawowych.

38

Trzeba jednak podkreślić, że obowiązek zapewnienia w określonych przypadkach obywatelowi państwa trzeciego cierpiącemu na ciężką chorobę możliwości skorzystania ze środka odwoławczego od wydanej wobec niego decyzji nakazującej powrót, który będzie wywoływał skutek zawieszający z mocy prawa, ma ostatecznie na celu zagwarantowanie, by decyzja ta nie została wykonana przed rozpoznaniem przez właściwy organ argumentacji przytoczonej na poparcie tego środka odwoławczego, ponieważ wykonanie to wiązałoby się z powrotem do państwa trzeciego, w którym ów obywatel mógłby być narażony na nieludzkie lub poniżające traktowanie. (zob. podobnie wyrok z dnia 18 grudnia 2014 r., Abdida, C‑562/13, EU:C:2014:2453, pkt 49, 50).

39

Obowiązek ten ma zatem na celu umożliwienie zainteresowanej osobie czasowego pozostania na terytorium państwa członkowskiego, które wydało wobec niej decyzję nakazującą powrót.

40

Jeżeli zaś osoba ta ze względu na swój stan zdrowia jest całkowicie zależna od rodzica, którego obecność u jej boku jest niezbędna, wykonanie decyzji nakazującej powrót wydanej wobec tego rodzica w zakresie, w jakim wiązałaby się z jego natychmiastowym wyjazdem do państwa trzeciego, mogłoby w rzeczywistości uniemożliwić tej osobie czasowe pozostanie na terytorium tego państwa członkowskiego.

41

W związku z tym zezwolenie na wykonanie takiej decyzji nakazującej powrót przed rozpoznaniem przez właściwy organ argumentacji dotyczącej sytuacji tego dziecka groziłoby w praktyce pozbawieniem owego dziecka ochrony, do której jest ono uprawnione na mocy art. 5 i 13 dyrektywy 2008/115 w związku z art. 19 ust. 2 i art. 47 karty praw podstawowych. A zatem, aby zapewnić skuteczność tej ochrony, rodzicowi tego dziecka na podstawie powyższych przepisów powinien przysługiwać od wydanej wobec niego decyzji nakazującej powrót środek odwoławczy wywołujący skutek zawieszający z mocy prawa.

42

Okoliczność, czy dane dziecko było pełnoletnie w dniu wydania wobec jej rodzica decyzji nakazującej pobyt lub osiągnęło pełnoletność w trakcie postępowania, nie ma w tym względzie znaczenia, o ile zostanie ustalone, że niezależnie od faktu pełnoletności tego dziecka jego zależność od rodzica nadal istnieje.

43

Ponadto, ponieważ rząd belgijski utrzymuje, że środek odwoławczy wywołujący skutek zawieszający z mocy prawa powinien w każdym wypadku zostać zagwarantowany jedynie w razie decyzji o wydaleniu, a nie decyzji nakazującej powrót, należy wyjaśnić, że ochrona sądowa zapewniona obywatelowi państwa trzeciego, wobec którego wydano decyzję nakazującą powrót, której wykonanie mogłoby narazić go na realne ryzyko, że zostanie poddany traktowaniu sprzecznemu z art. 19 ust. 2 karty praw podstawowych, byłaby niewystarczająca, gdyby ten obywatel państwa trzeciego nie dysponował prawem do wniesienia od tej decyzji, od momentu jej doręczenia, takiego suspensywnego środka odwoławczego.

44

Po pierwsze, z art. 3 pkt 3–5 dyrektywy 2008/115 wynika bowiem, że z definicji decyzja nakazująca powrót nakłada na obywatela państwa trzeciego, którego dotyczy, lub ustanawia w stosunku do niego zobowiązanie do powrotu do państwa trzeciego, podczas gdy pojęcie „wydalenia” oznacza fizyczny przewóz tego obywatela państwa trzeciego poza terytorium odnośnego państwa członkowskiego.

45

W rezultacie nawet w państwie członkowskim, w którym na podstawie art. 8 ust. 3 tej dyrektywy po wydaniu decyzji nakazującej powrót został wydany odrębny akt nakazujący wydalenie, decyzja ta sama w sobie stoi na przeszkodzie zezwoleniu danemu obywatelowi państwa trzeciego na czasowe pozostawanie na terytorium tego państwa członkowskiego w oczekiwaniu na rozpoznanie argumentacji przedstawionej na poparcie środka odwoławczego wniesionego od tej decyzji. Realizacja celu wskazanego w pkt 39 niniejszego wyroku wymaga w konsekwencji zagwarantowania zawieszenia wykonania decyzji nakazującej powrót, którego nie można skutecznie zastąpić zawieszeniem wykonania wydanej ewentualnie następnie decyzji o wydaleniu.

46

Po drugie, ustalony wyraźnie przez prawodawcę Unii związek między art. 9 ust. 1 lit. b), art. 13 ust. 2 i art. 14 ust. 1 dyrektywy 2008/115 wskazuje, że ten ostatni przepis ma w szczególności na celu zapewnienie obywatelom państw trzecich minimalnych gwarancji w trakcie każdego okresu, w którym wykonanie orzeczonego wobec nich zobowiązania do powrotu musi być bezwzględnie wstrzymane.

47

Rozwiązanie sugerowane przez rząd belgijski pozwalałoby zaś państwom członkowskim na zapewnienie takich gwarancji jedynie w przypadkach, w których oprócz decyzji nakazującej powrót została wydana decyzja o wydaleniu. W takim wypadku właściwe organy mogłyby w sposób dyskrecjonalny odraczać przyznanie tych gwarancji, powstrzymując się od wydania decyzji o wydaleniu.

48

Trybunał wyjaśnił zresztą w pkt 56 wyroku z dnia 19 czerwca 2018 r., Gnandi (C‑181/16, EU:C:2018:465), że obowiązek przewidzenia w określonych przypadkach możliwości wniesienia od decyzji nakazującej powrót środka odwoławczego wywołującego skutek zawieszający z mocy prawa dotyczy a fortiori ewentualnej decyzji o wydaleniu, orzekając tym samym, że obowiązek ten nie ogranicza się do tego ostatniego rodzaju decyzji.

49

Ponadto, odnosząc się do argumentacji rządu belgijskiego zmierzającej do wykazania, że ustawodawstwo belgijskie regulujące środki odwoławcze od decyzji nakazujących powrót jest zgodne z prawem Unii, należy przypomnieć, że z orzecznictwa Trybunału przywołanego w pkt 24 niniejszego wyroku wynika, iż w ramach postępowania wszczętego na podstawie art. 267 TFUE do Trybunału nie należy wypowiadanie się w przedmiocie zgodności norm prawa krajowego z przepisami prawa Unii.

50

Z powyższego wynika, że obywatel państwa trzeciego będący rodzicem ciężko chorego pełnoletniego dziecka, które jest od niego zależne i wobec którego wydano decyzję nakazującą powrót, której wykonanie mogłoby narazić to pełnoletnie dziecko na poważne ryzyko istotnego i nieodwracalnego pogorszenia stanu zdrowia, powinien korzystać z gwarancji w oczekiwaniu na powrót przewidzianych w art. 14 dyrektywy 2008/115.

51

W ramach tych gwarancji państwa członkowskie powinny, na podstawie art. 14 ust. 1 lit. a), b) i d) tej dyrektywy, zapewnić, tak dalece jak to możliwe, utrzymanie jedności rodziny w odniesieniu do członków rodziny znajdujących się na ich terytorium, opiekę zdrowotną w nagłych wypadkach oraz leczenie chorób w podstawowym zakresie, a także uwzględnienie szczególnych potrzeb osób wymagających szczególnego traktowania.

52

Poszanowanie tych zasad zakłada, że zaspokajane będą podstawowe warunki bytowe obywatela państwa trzeciego takiego jak skarżący w postępowaniu głównym, gdyż w przeciwnym wypadku – jak podkreśla sąd odsyłający i na co wskazuje rzecznik generalny w pkt 93 opinii – skarżący ten nie byłby w stanie pozostawać przy swoim pełnoletnim dziecku i udzielać mu wsparcia, którego ono potrzebuje, w okresie, w którym zezwolono mu na czasowe pozostanie na terytorium odnośnego państwa członkowskiego (zob. analogicznie wyrok z dnia 18 grudnia 2014 r., Abdida, C‑562/13, EU:C:2014:2453, pkt 60).

53

Obowiązek ten istnieje jednak tylko wtedy, gdy ów obywatel państwa trzeciego jest pozbawiony środków umożliwiających mu samodzielne zaspokojenie swoich potrzeb (zob. podobnie wyrok z dnia 18 grudnia 2014 r., Abdida, C‑562/13, EU:C:2014:2453, pkt 59).

54

Co więcej, do państw członkowskich należy określenie formy, jaką powinno przybrać to zapewnienie zaspokojenia podstawowych warunków bytowych danego obywatela państwa trzeciego (zob. podobnie wyrok z dnia 18 grudnia 2014 r., Abdida, C‑562/13, EU:C:2014:2453, pkt 61). W konsekwencji nie można wykluczyć, że omawiane zaspokojenie może przybrać formę pomocy społecznej przyznanej bezpośrednio pełnoletniemu dziecku, o ile pomoc ta jest dostosowana i wystarczająca, aby to zaspokojenie zapewnić, a także aby umożliwić rodzicowi tego dziecka udzielenie mu wsparcia, którego potrzebuje, co podlega w razie potrzeby ocenie sądu odsyłającego.

55

W świetle całości powyższych rozważań odpowiedź na zadane pytanie winna brzmieć: art. 5, 13 i 14 dyrektywy 2008/115 w związku z art. 7, art. 19 ust. 2 oraz art. 21 i 47 karty praw podstawowych należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie obowiązywaniu ustawodawstwa krajowego, które nie przewiduje zaspokojenia, tak dalece jak to możliwe, podstawowych warunków bytowych obywatela państwa trzeciego, jeżeli:

56

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:

Artykuły 5, 13 i 14 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie wspólnych norm i procedur stosowanych przez państwa członkowskie w odniesieniu do powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich w związku art. 7, art. 19 ust. 2 oraz art. 21 i 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie obowiązywaniu ustawodawstwa krajowego, które nie przewiduje zaspokojenia, tak dalece jak to możliwe, podstawowych warunków bytowych obywatela państwa trzeciego, jeżeli: