1.

Czy sąd rozpoznający dotyczące umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem powództwo o wydanie europejskiego nakazu zapłaty na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1896/2006 ( 2 ) ma obowiązek zbadania z urzędu ewentualnego istnienia nieuczciwych warunków umowy w rozumieniu dyrektywy 93/13/EWG ( 3 )? Czy w tym kontekście ów sąd jest uprawniony, na podstawie art. 7 ust. 2 tego pierwszego rozporządzenia, do żądania od powoda przedstawienia mu kopii umowy będącej podstawą roszczenia? Jeżeli nie, to jakie wnioski należałoby z tego wyciągnąć dla kwestii ważności rozporządzenia nr 1896/2006, w szczególności w świetle art. 38 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”)?

2.

Tego w istocie dotyczą podstawowe pytania skierowane do Trybunału przez sądy odsyłające w niniejszych sprawach. Na ich kanwie Trybunał po raz pierwszy będzie miał za zadanie wyjaśnić, jaki związek zachodzi pomiędzy odpowiednimi wymogami rozporządzenia nr 1896/2006 i dyrektywy 93/13 w odniesieniu do roli sądu.

3.

Jak się wydaje, te dwa akty prawa Unii służą realizacji celów, które a priori są przeciwstawne: ochrona konsumentów poprzez aktywny udział sądu w przypadku dyrektywy oraz przyśpieszenie i uproszczenie odzyskiwania wierzytelności poprzez odwrócenie dynamiki postępowania i obciążenie większą odpowiedzialnością pozwanego w przypadku rozporządzenia.

4.

Trybunał będzie miał za zadanie ustalić, czy któremuś z tych celów należy się pierwszeństwo względem drugiego, czy też – jak uważam – w praktyce możliwe jest ich pogodzenie poprzez łączną wykładnię tych dwóch aktów prawnych.

5.

Artykuł 38 karty stanowi:

„Zapewnia się wysoki poziom ochrony konsumentów w politykach Unii”.

6.

Motywy czwarty, piąty, dwudziesty pierwszy i dwudziesty czwarty dyrektywy 93/13 mają następujące brzmienie:

„obowiązkiem państw członkowskich jest zapewnienie, aby umowy zawierane z konsumentami nie zawierały nieuczciwych warunków;

ogólnie rzecz biorąc, konsumenci nie znają norm prawnych regulujących umowy sprzedaży towarów i usług obowiązujących w innych państwach członkowskich […];

[…]

państwa członkowskie powinny zapewnić, aby nieuczciwe warunki nie były zamieszczane w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców [przez przedsiębiorców] z konsumentami oraz, jeżeli jednak takie warunki zostają w nich zawarte, aby nie były one wiążące dla konsumenta, oraz zagwarantować, żeby umowa obowiązywała strony zgodnie z zawartymi w niej postanowieniami, pod warunkiem że po wyłączeniu z umowy nieuczciwych warunków może ona nadal obowiązywać;

[…]

sądy i organy administracyjne państw członkowskich muszą mieć do swojej dyspozycji stosowne i skuteczne środki zapobiegające stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich”.

7.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 dyrektywy 93/13 jej „[c]elem […] jest zbliżenie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich odnoszących się do nieuczciwych warunków umownych w umowach zawieranych pomiędzy sprzedawcą lub dostawcą [pomiędzy przedsiębiorcą] a konsumentem”.

8.

Z kolei art. 4 ust. 1 tej dyrektywy stanowi:

„Nie naruszając [Bez uszczerbku dla] przepisów art. 7 nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy, i z odniesieniem, w momencie zawarcia umowy, do wszelkich okoliczności związanych z zawarciem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna”.

9.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13:

„[p]aństwa członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców [przez przedsiębiorców] z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków”.

10.

Artykuł 7 ust. 1 tej dyrektywy stanowi:

„Zarówno w interesie konsumentów, jak i konkurentów [będących przedsiębiorcami] państwa członkowskie zapewnią stosowne i skuteczne środki mające na celu zapobieganie stałemu [dalszemu] stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców [przez przedsiębiorców] z konsumentami”.

11.

Motywy 9, 13 i 14 rozporządzenia nr 1896/2006 mają następujące brzmienie:

[…]

12.

Zgodnie z art. 1 rozporządzenia nr 1896/2006, zatytułowanym „Przedmiot”:

„1.   Celem niniejszego rozporządzenia jest:

2.   Niniejsze rozporządzenie nie pozbawia powoda możliwości dochodzenia roszczenia w rozumieniu art. 4 na podstawie innego postępowania dostępnego zgodnie z przepisami państwa członkowskiego lub prawa wspólnotowego”.

13.

Artykuł 2 tego rozporządzenia, zatytułowany „Zakres zastosowania”, w ust. 1 stanowi:

„1. Niniejsze rozporządzenie ma zastosowanie do transgranicznych spraw cywilnych i handlowych, bez względu na rodzaj sądu lub trybunału. Nie ma ono zastosowania w szczególności do spraw skarbowych, celnych lub administracyjnych ani dotyczących odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej (acta iure imperii)”.

14.

Artykuł 2 ust. 2 i 3 tego rozporządzenia zawiera wyszczególnienie innych wyłączeń z zakresu stosowania tego aktu, które nie mają znaczenia dla niniejszych spraw.

15.

Z kolei art. 3 rozporządzenia nr 1896/2006, zatytułowany „Sprawy transgraniczne”, stanowi:

„1.   Do celów niniejszego rozporządzenia przez sprawę transgraniczną należy rozumieć sprawę, w której przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania lub miejsce stałego pobytu [lub siedzibę] w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie sądu rozpoznającego sprawę.

2.   Miejsce zamieszkania [lub siedzibę] ustala się zgodnie z art. 59 i 60 rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych.

[…]”.

16.

Zgodnie z art. 7 tego rozporządzenia, zatytułowanym „Pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty”:

„1.   Pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty składa się przy użyciu formularza A, określonego w załączniku I.

2.   Pozew musi zawierać:

[…]”.

17.

W myśl art. 8 rozporządzenia nr 1896/2006, zatytułowanego „Badanie pozwu”:

„Na podstawie pozwu o wydanie europejskiego nakazu zapłaty sąd rozpatrujący sprawę bada, tak szybko jak to możliwe, czy spełnione są wymogi określone w art. 2, 3, 4, 6 i 7 i czy pozew wydaje się być uzasadniony. Badanie takie może mieć formę procedury zautomatyzowanej”.

18.

Artykuł 9, zatytułowany „Uzupełnienie i poprawienie pozwu”, stanowi:

„1.   W przypadku niespełnienia wymogów określonych w art. 7 sąd umożliwia powodowi uzupełnienie lub poprawienie pozwu, chyba że roszczenie jest oczywiście nieuzasadnione lub pozew jest niedopuszczalny. Sąd korzysta z formularza B, określonego w załączniku II.

2.   W przypadku wezwania powoda do uzupełnienia lub poprawienia pozwu sąd określa termin, który uważa za odpowiedni w danych okolicznościach. Sąd może przedłużać termin według własnego uznania [termin, jeżeli uzna to za stosowne]”.

19.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 tego rozporządzenia jeżeli wymogi określone w art. 8 są spełnione jedynie w odniesieniu do części roszczenia, sąd powiadamia o tym powoda. Powód jest wzywany do przyjęcia lub odrzucenia propozycji wydania europejskiego nakazu zapłaty na kwotę określoną przez sąd. W myśl art. 10 ust. 2 tego rozporządzenia jeżeli powód przyjmuje propozycję sądu, sąd wydaje europejski nakaz zapłaty w odniesieniu do części roszczenia zaakceptowanej przez powoda. Skutki w stosunku do pozostałej części pierwotnego roszczenia określa prawo krajowe.

20.

Zgodnie z art. 11 ust. 3 rzeczonego rozporządzenia:

„[o]drzucenie pozwu nie zamyka powodowi możliwości dochodzenia roszczenia w nowym pozwie o wydanie europejskiego nakazu zapłaty lub przy zastosowaniu dowolnej innej procedury przewidzianej prawem państwa członkowskiego”.

21.

Zgodnie z art. 12 tego rozporządzenia, zatytułowanym „Wydanie europejskiego nakazu zapłaty”:

„1.   Jeżeli spełnione są warunki określone w art. 8, sąd, tak szybko jak to możliwe, zwykle w terminie 30 dni od wniesienia pozwu, wydaje europejski nakaz zapłaty przy użyciu formularza E, określonego w załączniku V.

Termin 30 dni nie obejmuje czasu, który zajęły powodowi uzupełnienie, poprawienie lub zmiana pozwu.

2.   Europejski nakaz zapłaty jest wydawany wraz z odpisem pozwu. Nie zawiera on informacji podanych przez powoda w załącznikach I i II do formularza A.

[…]

4.   W europejskim nakazie zapłaty pozwanego informuje się, że:

[…]”.

22.

Zgodnie z art. 22 ust. 3 rozporządzenia nr 1896/2006 europejski nakaz zapłaty w żadnym przypadku nie może być przedmiotem ponownego badania pod względem merytorycznym w państwie członkowskim wykonania.

23.

W myśl art. 26 wskazanego rozporządzenia wszelkie zagadnienia proceduralne, które nie są uregulowane w tym rozporządzeniu, podlegają prawu krajowemu.

24.

Wreszcie formularz A znajdujący się w załączniku I do tego rozporządzenia zawiera szereg rubryk do wypełnienia przez powoda. W niniejszych sprawach należy zwrócić uwagę na następujące rubryki: 6 („Roszczenie główne”), 7 („Odsetki”), 8 („Kary umowne”), 9 („Koszty”), 10 („Dowody na poparcie roszczenia”) i 11 („Dodatkowe oświadczenia i dalsze informacje”).

25.

Zgodnie z dwudziestym trzecim przepisem końcowym Ley 1/2000, de 7 de enero 2000, de Enjuiciamiento Civil ( 4 ) (ustawy nr 1/2000 z dnia 7 stycznia 2000 r. kodeks postępowania cywilnego, zwanej dalej „LEC”), wprowadzającej do prawa hiszpańskiego przepisy wykonawcze do rozporządzenia nr 1896/2006, a w szczególności z jego ust. 2 i 11:

„2. Pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty składa się przy użyciu formularza A zawartego w załączniku I do rozporządzenia (WE) nr 1896/2006 bez konieczności załączania jakiejkolwiek dokumentacji, którą w przypadku załączenia uznaje się za niedopuszczalną.

[…]

11. We wszystkich kwestiach proceduralnych związanych z wydaniem europejskiego nakazu zapłaty nieuregulowanych w rozporządzeniu (WE) nr 1896/2006 stosuje się przepisy [LEC] dotyczące postępowania nakazowego”.

26.

Zgodnie z art. 815 ust. 4 LEC:

„Jeżeli źródłem roszczenia o zapłatę jest umowa zawarta pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem lub usługobiorcą, Letrado de la Administración de Justicia [sekretarz sądowy] przed wydaniem nakazu zapłaty zawiadomi o tym sąd, aby ten mógł zbadać, czy postanowienia umowy będące podstawą pozwu lub obliczenia dochodzonej kwoty nie mają charakteru nieuczciwych warunków. Sąd zbada z urzędu, czy którekolwiek z postanowień umownych będących podstawą pozwu lub obliczenia dochodzonej kwoty można uznać za nieuczciwe warunki. Jeżeli uzna on, iż jedno z takich postanowień można uznać za nieuczciwe warunki, wzywa strony do przedstawienia wyjaśnień w terminie pięciu dni. Po wysłuchaniu stron sąd rozstrzygnie sprawę w drodze postanowienia w terminie kolejnych pięciu dni. Postępowanie w tej sprawie nie wymaga udziału adwokata ani innego pełnomocnika procesowego.

W przypadku uznania, iż którykolwiek z warunków umowy ma nieuczciwy charakter, sąd w wydanym postanowieniu określi skutki takiego uznania, stwierdzając bezzasadność roszczenia albo postanawiając o kontynuowaniu postępowania z pominięciem warunków uznanych za nieuczciwe.

Jeżeli sąd nie uzna zastosowanych warunków umownych za nieuczciwe, stwierdza to w postanowieniu, a Letrado de la Administración de Justicia [sekretarz sądowy] będzie kontynuował postępowanie przeciwko dłużnikowi zgodnie z treścią ust. 1.

Postanowienie to może być w każdym przypadku zaskarżone”.

27.

Bondora AS (zwana dalej „Bondorą”) jest spółką handlową, która zawarła umowę pożyczki z konsumentem, Carlosem V.C. W dniu 21 marca 2018 r. spółka ta wniosła do Juzgado de Primera Instancia no 11 de Vigo (sądu pierwszej instancji nr 11 w Vigo, Hiszpania) pozew przeciwko temu konsumentowi o wydanie europejskiego nakazu zapłaty na kwotę 755,27 EUR.

28.

Ponieważ roszczenie, którego dochodziła Bondora, wynikało z umowy pożyczki zawartej z konsumentem, sąd odsyłający, zgodnie z art. 815 ust. 4 LEC, zwrócił się do Bondory, aby przedstawiła dokumenty uzasadniające rzeczone roszczenie, w celu zbadania ewentualnego nieuczciwego charakteru warunków tej umowy pożyczki.

29.

Bondora odmówiła przedstawienia rzeczonych dokumentów, podnosząc, po pierwsze, że zgodnie z ust. 2 dwudziestego trzeciego przepisu końcowego LEC w przypadku pozwu o wydanie europejskiego nakazu zapłaty nie jest konieczne przedstawianie dokumentów, z których wynika to roszczenie, a po drugie, że art. 8 i 12 rozporządzenia nr 1896/2006 nie zawierają jakiegokolwiek wymogu przedstawienia dokumentów w celu wydania europejskiego nakazu zapłaty.

30.

Sąd odsyłający stoi na stanowisku, że taka wykładnia przepisów wskazanych w poprzednim punkcie może powodować trudności w sytuacji, gdy dochodzone roszczenie wynika z umowy zawartej z konsumentem.

31.

We wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym sąd odsyłający zauważył bowiem, że art. 815 ust. 4 LEC w jego aktualnym brzmieniu został uchwalony pod wpływem orzecznictwa Trybunału, w szczególności wyroku Banco Español de Crédito ( 5 ), w którym Trybunał orzekł o konieczności badania z urzędu nieuczciwych warunków umownych w ramach postępowania nakazowego uregulowanego w prawie krajowym.

32.

Zdaniem sądu odsyłającego odmowa przedstawienia przez Bondorę dokumentów uzasadniających jej roszczenie, z powołaniem się na ust. 2 dwudziestego trzeciego przepisu końcowego LEC, skutkuje uniemożliwieniem sądowi rozpoznającemu sprawę przeprowadzenia badania, jakiego wymaga od tego sądu art. 815 ust. 4 tej ustawy, w przypadku gdy pozew o wydanie nakazu zapłaty został wniesiony przeciwko konsumentowi.

33.

W tych okolicznościach sąd odsyłający postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

34.

W drugiej ze spraw ta sama spółka (tzn. Bondora) zawarła umowę pożyczki z innym konsumentem, XY. W dniu 17 maja 2018 r. Bondora wniosła do Juzgado de Primera Instancia no 20 de Barcelona (sądu pierwszej instancji nr 20 w Barcelonie, Hiszpania) pozew przeciwko XY o wydanie europejskiego nakazu zapłaty na kwotę 1818,66 EUR.

35.

W formularzu A (załącznik I do rozporządzenia nr 1896/2006) Bondora wskazała, że XY jest konsumentem oraz że dysponuje ona umową pożyczki uzasadniającą zarówno samo roszczenie, jak i kwotę dochodzonej wierzytelności. Bondora wskazała również, że jeżeli konsument wniesie sprzeciw, złoży ona wniosek o umorzenie postępowania.

36.

Stwierdziwszy, że jedna ze stron sporu jest konsumentem, sąd odsyłający zwrócił się do Bondory, aby ta wypełniła pkt 11 formularza A, zatytułowany „Dodatkowe oświadczenia i dalsze informacje”, wskazując elementy składowe kwoty roszczenia oraz treść postanowień umowy, z których wywodzi ona swoje roszczenie.

37.

Bondora odmówiła udzielenia tych informacji, twierdząc, że zgodnie z art. 7 ust. 2 rozporządzenia nr 1896/2006 nie ma ona obowiązku przedstawiania dodatkowych dowodów na poparcie swojego roszczenia. Zgodnie z ust. 2 dwudziestego trzeciego przepisu końcowego LEC w przypadku pozwu o wydanie europejskiego nakazu zapłaty nie jest bowiem konieczne przedstawianie dokumentów, z których wynika to roszczenie. Nadto spółka ta podniosła również, że inne sądy uwzględniały analogiczne powództwa o wydanie nakazu zapłaty bez wymagania od niej spełnienia dodatkowych wymogów.

38.

Sąd odsyłający zastanawia się więc nad wykładnią rozporządzenia nr 1896/2006 w związku z wymogiem ochrony konsumentów oraz w związku z orzecznictwem Trybunału ( 6 ). Zdaniem sądu odsyłającego wydanie europejskiego nakazu zapłaty przeciwko konsumentowi bez jakiejkolwiek kontroli odnoszącej się do istnienia nieuczciwych warunków umowy mogłoby naruszać wymogi związane z ochroną konsumentów, a tym samym art. 38 karty i art. 6 ust. 1 TUE.

39.

Sąd odsyłający jest także zdania, że art. 38 karty, art. 6 ust. 1 TUE oraz art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie stoją na przeszkodzie przepisowi krajowemu takiemu jak dwudziesty trzeci przepis końcowy ust. 2 LEC, o ile przepis ten umożliwia sądowi zapoznanie się z treścią postanowień umowy, tak by mógł on przeprowadzić z urzędu badanie potencjalnie nieuczciwych warunków tej umowy.

40.

Gdyby natomiast rozporządzenie nr 1896/2006 nie pozwalało na uzyskanie jakiejkolwiek dodatkowej informacji na potrzeby badania istnienia ewentualnych nieuczciwych warunków umowy, rzeczone rozporządzenie należałoby uznać za sprzeczne z art. 6 ust. 1 TUE oraz z art. 38 karty.

41.

W tych okolicznościach sąd odsyłający postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

42.

Postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 6 września 2018 r. niniejsze dwie sprawy zostały połączone do celów pisemnego etapu postępowania. Połączenie tych spraw zostało następnie utrzymane do celów ustnego etapu postępowania oraz do wydania wyroku kończącego postępowanie w sprawie.

43.

Uwagi na piśmie zostały przedłożone przez rządy hiszpański, łotewski i węgierski oraz przez Komisję Europejską, Radę i Parlament Europejski.

44.

Ponieważ strony nie wnosiły o przeprowadzenie rozprawy, Trybunał, na podstawie art. 76 § 2 regulaminu postępowania przed Trybunałem, postanowił nie przeprowadzać rozprawy.

45.

Przed przystąpieniem do analizy pytań prejudycjalnych przedłożonych przez sądy odsyłające należy ustalić, czy dyrektywa 93/13 i rozporządzenie nr 1896/2006 mają zastosowanie w niniejszej sprawie.

46.

Jeśli chodzi o dyrektywę 93/13, to ma ona zastosowanie do umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem (art. 1 ust. 1 tej dyrektywy).

47.

W niniejszych sprawach z informacji zawartych we wnioskach o wydanie orzeczeń w trybie prejudycjalnym wynika, że spory w postępowaniu głównym dotyczą roszczeń związanych z umowami pożyczki zawartymi pomiędzy Bondorą, podmiotem będącym przedsiębiorcą, a konsumentami (Carlosem V.C. i XY). W związku z powyższym dyrektywa 93/13 znajduje zastosowanie w ramach sporów w postępowaniach głównych.

48.

Jeśli chodzi o rozporządzenie nr 1896/2006, zakres jego stosowania jest określony w art. 2, zgodnie z którym rozporządzenie to, z zastrzeżeniem wyjątków wyszczególnionych w ust. 1, 2 i 3 tego artykułu, „ma zastosowanie do transgranicznych spraw cywilnych i handlowych, bez względu na rodzaj sądu lub trybunału”.

49.

W niniejszych sprawach z informacji zawartych we wnioskach o wydanie orzeczeń w trybie prejudycjalnym wynika, że spory w postępowaniu głównym są sporami w sprawach cywilnych i handlowych oraz że nie dotyczą żadnego z powyższych wyłączeń. Natomiast otwarta pozostaje kwestia, czy spory te mają charakter transgraniczny w rozumieniu art. 2 ust. 1 tego rozporządzenia.

50.

Kwestia ta nie została bowiem poruszona w postanowieniach odsyłających, które milczą na temat miejsca położenia siedziby spółki Bondora.

51.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 1896/2006 przez sprawę transgraniczną należy rozumieć sprawę, w której przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania, miejsce stałego pobytu lub siedzibę w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie sądu rozpoznającego sprawę. Miejsce zamieszkania lub siedzibę ustala się zgodnie z odpowiednimi przepisami rozporządzenia (UE) nr 1215/2012 ( 7 ), a mianowicie z jego art. 62 i 63. Przepisy te stanowią w szczególności, że ustalenie miejsca zamieszkania lub siedziby strony należy do sądu rozpoznającego sprawę.

52.

Do sądu odsyłającego będzie zatem należało ustalenie, czy został spełniony wymóg, o którym mowa w art. 3 ust. 1 rzeczonego rozporządzenia nr 1896/2006. Jednak na pierwszy rzut oka, po rozeznaniu, jakie przeprowadziłam, Bondora jest, jak się wydaje, spółką, której statutowa siedziba znajduje się w Estonii i która jest wpisana do rejestru osób prawnych tego państwa członkowskiego. Wymóg wynikający z art. 3 ust. 1 jest więc, jak się wydaje a priori, spełniony.

53.

Sądy odsyłające będą miały za zadanie wdrożenie wymogów wynikających z aktów prawa wtórnego Unii mających zastosowanie w niniejszych sprawach. Zważywszy, że rozporządzenie nr 1896/2006 i dyrektywa 93/13 są aktami prawa wtórnego, a ściślej aktami ustawodawczymi (w rozumieniu art. 289 TFUE), którym przysługuje równorzędne miejsce w hierarchii aktów prawnych ( 8 ), oraz zważywszy, że żaden przepis rozporządzenia wyraźnie nie wyłącza ani nie ogranicza stosowania dyrektywy, należy odczytać te dwa akty prawne łącznie, aby ustalić, czy ich harmonijna wykładnia jest możliwa.

54.

W dalszych rozważaniach przeanalizuję łącznie pierwsze i drugie pytania przedłożone w sprawach C‑453/18 i C‑494/18 oraz trzecie pytanie w sprawie C‑494/18, po czym zajmę się pytaniem czwartym przedłożonym w sprawie C‑494/18.

55.

Poprzez te pytania prejudycjalne sądy odsyłające zmierzają w istocie do ustalenia:

56.

Aby udzielić odpowiedzi na to potrójne pytanie, należy w pierwszej kolejności przeanalizować zasady ustanowione w art. 38 karty, w art. 6 i 7 dyrektywy 93/13 oraz te wynikające z orzecznictwa Trybunału, dotyczące roli sądu w szczególności w kontekście postępowań nakazowych opartych na prawie krajowym, a następnie przeanalizować kwestię transpozycji tych zasad do rozporządzenia nr 1896/2006, w świetle brzmienia, kontekstu i celów tych aktów prawnych ( 9 ).

57.

Pragnę zauważyć, że art. 38 karty stanowi, iż w politykach Unii zapewnia się wysoki poziom ochrony konsumentów. Artykuł 6 ust. 1 TUE stanowi, że „Unia uznaje prawa, wolności i zasady określone w karcie”, która ma taką samą moc prawną jak traktaty.

58.

Zgodnie z Wyjaśnieniami dotyczącymi karty ( 10 ) zasady określone w jej art. 38 zostały oparte na art. 169 TFUE. Na mocy tego ostatniego postanowienia Unia dążąc do popierania interesów konsumentów i zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów, przyczynia się między innymi do ochrony ich interesów gospodarczych.

59.

Artykuły 6 i 7 dyrektywy 93/13 służą dwóm celom. Pierwszym z nich jest uniknięcie sytuacji, w której konsument byłby związany nieuczciwymi warunkami umowy (zdefiniowanymi w tej dyrektywie), a drugim zniechęcenie przedsiębiorców do włączania tego typu warunków do umów zawieranych z konsumentami.

60.

Na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat przepisy te były przedmiotem bogatego orzecznictwa. Pragnę przedstawić pokrótce wnioski płynące z tego orzecznictwa istotne dla mojej analizy niniejszych spraw ( 11 ).

61.

Zgodnie z orzecznictwem utrwalonym od 2000 r. ( 12 ) system ochrony ustanowiony na mocy dyrektywy 93/13 opiera się na założeniu, że konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca, zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych, jak i ze względu na stopień poinformowania, i związku z tym godzi on się na warunki umowy zredagowane wcześniej przez przedsiębiorcę, nie mając wpływu na ich treść.

62.

Zdaniem Trybunału w celu zagwarantowania ochrony, o której mowa w dyrektywie 93/13, sytuacja nierówności między konsumentem a przedsiębiorcą może zostać załagodzona jedynie poprzez aktywną interwencję organu niezwiązanego ze stronami umowy ( 13 ).

63.

Z tych względów Trybunał orzekł, że w ramach zadań ciążących na sądzie krajowym zgodnie z przepisami dyrektywy 93/13 sąd ten ma obowiązek badać z urzędu, czy dane warunki umowne nie mają nieuczciwego charakteru, i dokonawszy takiego badania – zniwelować brak równowagi między konsumentem a przedsiębiorcą ( 14 ) już w chwili, gdy dysponuje w tym celu „niezbędnymi informacjami na temat okoliczności prawnych i faktycznych” ( 15 ). W tym celu sąd obowiązany jest przeprowadzić z urzędu dochodzenie w celu ustalenia, czy postanowienie umowne zamieszczone w umowie pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem jest objęte zakresem stosowania dyrektywy 93/13 ( 16 ).

64.

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału owe obowiązki spoczywające na sądzie krajowym należy uznać za konieczne dla zapewnienia konsumentowi skutecznej ochrony, zważywszy na poważne ryzyko, że konsument nie zna własnych praw lub napotka trudności w ich wykonywaniu ( 17 ).

65.

Trybunał podkreślił w tym względzie, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 stanowi przepis o charakterze bezwzględnie obowiązującym, który należy uznać za równoważny z krajowymi przepisami posiadającymi w ramach krajowego porządku prawnego rangę norm porządku publicznego ( 18 ).

66.

Przypomniane powyżej zasady mają zastosowanie w ramach postępowań przyspieszonych lub uproszczonych, takich jak oparte na prawie krajowym postępowania w sprawie nakazu zapłaty ( 19 ).

67.

Tego rodzaju postępowanie umożliwia wierzycielowi szybkie i wymagające niewielu formalności uzyskanie tytułu egzekucyjnego w odniesieniu do bezspornych wierzytelności. Mimo że szczegółowe zasady różnią się w zależności od państwa, chodzi w istocie o postępowanie, które nie zakłada kontradyktoryjnego roztrząsania istoty sprawy, z wyjątkiem sytuacji, w której doprowadzi do tego dłużnik, wnosząc sprzeciw od nakazu. To przeniesienie inicjatywy proceduralnej na pozwanego – nazywane „odwróceniem dynamiki postępowania” – oznacza, że na adresacie nakazu zapłaty spoczywa obowiązek wszczęcia postępowania kontradyktoryjnego w celu zapobieżenia uzyskaniu przez nakaz statusu tytułu egzekucyjnego ( 20 ).

68.

Z tego względu mechanizm nakazu zapłaty nakłada znaczną odpowiedzialność na stronę pozwaną. To odwrócenie dynamiki postępowania oznacza bowiem, że postępowanie sądowe na zasadzie kontradyktoryjności jest odroczone w czasie i warunkowe – ponieważ zależy od czynnego sprzeciwu pozwanego. W przypadku braku takiego sprzeciwu postępowanie to nie odbędzie się. Chociaż mechanizm ten ma istotne zalety jeśli chodzi o skuteczność i szybkość, to jednak powoduje on niedogodności proceduralne dla pozwanego, a fortiori gdy jest on stroną słabszą, na przykład konsumentem, który może być zaskoczony wszczęciem takiego postępowania ( 21 ).

69.

Zanim przystąpię do analizy orzecznictwa Trybunału w tym przedmiocie, chciałabym sformułować uwagę wstępną odnoszącą się do rodzajów postępowań w sprawie nakazu zapłaty istniejących w Unii.

70.

W różnych państwach członkowskich rozróżnia się zazwyczaj dwie formy postępowania w sprawie nakazu zapłaty ( 22 ), a mianowicie, po pierwsze, postępowania zwane dokumentowymi (lub „postępowaniami z wykorzystaniem środków dowodowych”) ( 23 ), a po drugie, postępowania niewymagające dokumentów („postępowania niewymagające środków dowodowych”) ( 24 ).

71.

To właśnie w kontekście krajowego dokumentowego postępowania w sprawie nakazu zapłaty Trybunał miał za zadanie wypowiedzieć się – po raz pierwszy – co do obowiązku badania przez sąd z urzędu nieuczciwego charakteru warunków umowy przed wniesieniem przez pozwanego sprzeciwu. Było to przedmiotem sprawy Banco Español de Crédito ( 25 ).

72.

Przypomniawszy przedstawione wyżej zasady ogólne, Trybunał zwrócił uwagę, że sposoby realizacji krajowych postępowań w sprawie nakazu zapłaty należą do wewnętrznego porządku prawnego państw członkowskich na mocy ich autonomii proceduralnej. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem ta autonomia proceduralna jest jednakże ograniczona przez wymogi wynikające z poszanowania zasady równoważności ( 26 ) i skuteczności ( 27 ).

73.

Jeśli chodzi o zasadę skuteczności Trybunał przypomniał, że w każdym przypadku analiza musi uwzględniać miejsce rozpatrywanego przepisu w całym postępowaniu, przebieg tego postępowania i jego szczególne cechy przed różnymi sądami krajowym ( 28 ).

74.

Po przeprowadzeniu analizy hiszpańskich zasad regulujących postępowanie w sprawie nakazu zapłaty, w szczególności kwestii krótkiego terminu na wniesienie przez pozwanego sprzeciwu (20 dni), Trybunał stwierdził, że system proceduralny, który nie zezwala sądowi rozpatrującemu pozew o wydanie nakazu zapłaty na dokonanie oceny z urzędu, in limine litis ani na żadnym innym etapie postępowania – podczas gdy ma on już wiedzę o wszystkich okolicznościach prawnych i faktycznych koniecznych w tym celu – uczciwości warunków znajdujących się w umowie zawartej pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem, w braku sprzeciwu wniesionego przez tego ostatniego, może „naruszać skuteczność ochrony zamierzonej dyrektywą 93/13” ( 29 ).

75.

Trybunał uznał bowiem, że z uwagi na całość przebiegu i szczególne cechy postępowania nakazowego przeważające w prawie hiszpańskim istnieje ryzyko, którego nie można lekceważyć, że „zainteresowani konsumenci nie złożą wymaganego sprzeciwu albo ze względu na przewidziany w tym celu bardzo krótki termin, albo dlatego że mogą być zniechęceni do obrony ze względu na koszty generowane przez postępowanie sądowe w stosunku do kwoty kwestionowanego długu, albo też dlatego, że nie znają lub nie rozumieją zakresu swoich praw, czy wreszcie ze względu na ograniczoną treść pozwu o wydanie nakazu zapłaty wniesionego przez przedsiębiorcę, a zatem niepełny charakter informacji, którymi dysponują” ( 30 ).

76.

Trybunał opracował w ten sposób niezwykle użyteczny schemat analizy na potrzeby ustalenia, czy istnieje ryzyko zagrożenia skuteczności ochrony, jaka powinna przysługiwać konsumentom na mocy dyrektywy ( 31 ). W następstwie tego wyroku Hiszpania zmieniła swoje przepisy. Efektem tej reformy jest aktualne brzmienie art. 815 ust. 4 LEC, do którego w niniejszej sprawie odwołują się sądy odsyłające.

77.

Trybunał uzupełnił swoją analizę w wyroku Finanmadrid, w którym orzekł on, że dyrektywę 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż stoi ona na przeszkodzie stosowaniu „uregulowania krajowego […], które nie zezwala sądowi prowadzącemu postępowanie egzekucyjne w przedmiocie nakazu zapłaty na dokonanie z urzędu oceny nieuczciwego charakteru warunku umowy zawartej przez przedsiębiorcę z konsumentem, gdy organ, do którego wpłynął pozew o wydanie nakazu zapłaty, nie posiada kompetencji do dokonania takiej oceny” ( 32 ).

78.

Wyrok w sprawie Profi Credit Polska ( 33 ) pozwolił Trybunałowi sprecyzować jego stanowisko w kontekście regulowanego prawem krajowym postępowania, w ramach którego sąd odsyłający nie posiadał wiedzy o wszystkich elementach stanu faktycznego i prawnego niezbędnych do zbadania, czy postanowienia umowy, na której opierało się powództwo, nie miały nieuczciwego charakteru ( 34 ). Zbadanie tej okoliczności mogło nastąpić wyłącznie w przypadku wniesienia przez konsumenta zarzutów od nakazu zapłaty, kontrolę z urzędu potencjalnie nieuczciwych warunków odnośnej umowy

79.

W wyroku tym Trybunał uznał, że „[s]kuteczna ochrona praw przyznanych konsumentowi w [dyrektywie 93/13] mogłaby bowiem zostać zagwarantowana jedynie pod warunkiem, że krajowe prawo procesowe umożliwia [sądowi krajowemu] w ramach postępowania w sprawie nakazu zapłaty względnie w ramach postępowania egzekucyjnego w przedmiocie nakazu zapłaty, kontrolę z urzędu potencjalnie nieuczciwych warunków danej umowy” ( 35 ). Zakwestionowane postępowanie uregulowane w prawie krajowym należy „postrzegać jako całość obejmującą zarówno pierwszą fazę – przed wniesieniem zarzutów, jak i drugą fazę, będącą jej następstwem” ( 36 ).

80.

Przypomniawszy zasady autonomii proceduralnej oraz skuteczności, Trybunał podkreślił, że konsumenci powinni mieć „możliwość […] wniesienia zarzutów w racjonalnych warunkach proceduralnych, w ten sposób, by korzystanie z przyznanych [im] praw nie było obwarowane warunkami, w szczególności terminem lub kosztami, które ograniczałyby korzystanie z praw gwarantowanych w dyrektywie 93/13” ( 37 ).

81.

W związku z tym Trybunał orzekł, przypomniawszy kryteria analizy przedstawione w pkt 75 niniejszej opinii, że art. 7 ust. 1 omawianej dyrektywy 93/13 sprzeciwia się przepisom krajowym „pozwalającym na wydanie nakazu zapłaty […], w sytuacji gdy sąd […] nie jest uprawniony do zbadania potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków […] umowy, jeżeli sposób wykonania prawa do wniesienia zarzutów od takiego nakazu nie pozwala na zapewnienie przestrzegania praw, które konsument opiera na tej dyrektywie” ( 38 ).

82.

Jakie wnioski należy wyciągnąć z tego orzecznictwa?

83.

Moim zdaniem należy stwierdzić, że sądowa kontrola (potencjalnie) nieuczciwego charakteru warunków umowy, z której powód wywodzi swoje roszczenie, powinna być umożliwiona na etapie badania pozwu o wydanie nakazu zapłaty, także w przypadku postępowania niewymagającego dokumentów (postępowanie niewymagające środków dowodowych), chyba że powód posiada rzeczywistą możliwość wniesienia sprzeciwu (innymi słowy – jeżeli obowiązujące zasady postępowania nie wywołują ryzyka, którego nie można lekceważyć, że zainteresowany konsument nie wniesie sprzeciwu) lub że sąd prowadzący postępowanie egzekucyjne jest uprawniony do przeprowadzenia takiej kontroli.

84.

Badanie z urzędu warunków umowy pod kątem ich uczciwości przez sąd rozpoznający sprawę nie stanowi jako takie rzeczywistego problemu w przypadku postępowania dokumentowego, ponieważ w takiej sytuacji sąd ten dysponuje dokumentami przedłożonymi przez wierzyciela na poparcie jego żądania.

85.

Jednakże moim zdaniem wnioski płynące z przytoczonego wyżej orzecznictwa powinny odnosić się także do postępowań niewymagających dokumentów.

86.

W przeciwnym bowiem razie spowodowałoby to pozbawienie zainteresowanych konsumentów (przeciwko którym toczą się te postępowania) możliwości skorzystania z bezwzględnie obowiązujących przepisów dyrektywy 93/13. W związku z tym należy zastosować wykładnię celowościową tych przepisów i tego orzecznictwa, tak aby zapewnić im skuteczność. W przypadku braku rzeczywistej możliwości wniesienia sprzeciwu albo braku kontroli sprawowanej przez sąd prowadzący postępowanie egzekucyjne zasady postępowania odnoszące się do postępowań niewymagających dokumentów powinny zatem zostać dostosowane w taki sposób, aby umożliwić organowi rozpatrującemu pozew o wydanie nakazu zapłaty żądanie od powoda przedstawienia dokumentów zawierających „wszystkie niezbędne elementy stanu faktycznego i prawnego” w celu zbadania, czy są zachowane wymogi wynikające z dyrektywy 93/13. W przypadku braku takiego uprawnienia postępowania te mogłyby zostać uznane za niespełniające wymogów dyrektywy 93/13.

87.

Należy teraz przenieść te wymogi do kontekstu rozporządzenia nr 1896/2006.

88.

Rozporządzenie nr 1896/2006 jest owocem długotrwałych prac legislacyjnych. I tak wstępny projekt Komisji (opublikowany w 2004 r.) przewidywał postępowanie niewymagające dokumentów „w czystej postaci” ( 39 ).

89.

Wersja ostateczna rozporządzenia różni się pod wieloma względami od tego wstępnego projektu.

90.

Jak wyjaśnię w dalszych wywodach, prawodawca Unii przyjął w końcu model „hybrydowy”, który łączy w sobie elementy właściwe dla postępowania niewymagającego dokumentów (takie jak brak obowiązku przedstawiania na wstępie dokumentów innych niż formularz A załączony do rozporządzenia nr 1896/2006), z elementami bliższymi postępowaniom dokumentowym (takimi jak nałożony na sąd rozpoznający sprawę obowiązek zbadania, czy powództwo wydaje się zasadne – zob. art. 8 wspomnianego rozporządzenia).

91.

Z lektury motywu 9 i art. 1 rzeczonego rozporządzenia wynika, że ma ono w szczególności na celu uproszczenie, przyspieszenie oraz ograniczenie kosztów postępowań sądowych związanych z dochodzeniem roszczeń, które nie są kwestionowane pod względem prawnym, w ramach sporów transgranicznych. Właśnie w świetle tych celów należy dokonywać wykładni rozporządzenia nr 1896/2006 ( 40 ).

92.

Artykuł 7 omawianego rozporządzenia zawiera wyszczególnienie informacji, jakie powinien przedstawić powód przy użyciu formularza A na etapie wnoszenia pozwu o wydanie nakazu zapłaty, które to informacje obejmują: i) uzasadnienie roszczenia, w tym opis okoliczności wskazanych jako podstawa roszczenia oraz, w odpowiednich przypadkach, żądanych odsetek [art. 7 ust. 2 lit. d)] oraz ii) opis dowodów na poparcie roszczenia [art. 7 ust. 2 lit. e)] ( 41 ). Zgodnie z art. 8 zdanie pierwsze sąd rozpoznający sprawę o wydanie nakazu zapłaty bada tak szybko jak to możliwe, czy spełnione są wymogi określone między innymi w art. 7 i czy pozew wydaje się być uzasadniony.

93.

W doktrynie słusznie zauważono, że „różnica pomiędzy opisowym omówieniem dowodów a nienapisaniem niczego na ich temat nie jest duża” ( 42 ). Zarówno pozwany, jak i sąd dysponują zatem wyłącznie bardzo ograniczonymi informacjami. W tym względzie badanie przez sąd zasadności powództwa wyłącznie na podstawie informacji zawartych w formularzu A jest na pierwszy rzut oka dość powierzchowne ( 43 ) – co raczej nie może zapewnić skutecznej ochrony konsumenta, którego dotyczy sprawa.

94.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 rozporządzenia nr 1896/2006 w przypadku niespełnienia wymogów określonych w art. 7 sąd umożliwia powodowi uzupełnienie lub poprawienie pozwu ( 44 ).

95.

Zgodnie z art. 12 omawianego rozporządzenia jeżeli spełnione są warunki określone w art. 8, sąd wydaje europejski nakaz zapłaty ( 45 ). W tym kontekście pozwany powinien otrzymać ograniczoną ilość informacji ( 46 ). W szczególności pozwanego informuje się o tym, że może zaskarżyć nakaz zapłaty poprzez wniesienie do sądu wydania sprzeciwu, który winien być przesłany w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia pozwanemu nakazu zapłaty.

96.

W przypadku niewniesienia sprzeciwu przez pozwanego nakaz zapłaty staje się wykonalny (art. 18 rozporządzenia nr 1896/2006).

97.

Jak już zauważyłam w pkt 83), wobec braku jednoznacznych przepisów w tym względzie ( 47 ) należy ustalić, czy kontrola sądowa powinna mieć miejsce na etapie (wstępnego) badania pozwu o wydanie nakazu zapłaty, czy też nie, ponieważ powód posiada rzeczywistą możliwość wniesienia sprzeciwu lub sąd prowadzący postępowanie egzekucyjne jest ostatecznie uprawniony do przeprowadzenia takiej kontroli.

98.

Rozpocznę od wykluczenia tej ostatniej możliwości: zgodnie z art. 22 ust. 3 rozporządzenia nr 1896/2006 niedopuszczalne jest ponowne badanie europejskiego nakazu zapłaty pod względem merytorycznym w państwie członkowskim wykonania ( 48 ).

99.

Co się tyczy możliwości wniesienia sprzeciwu: o ile europejskie prawo ochrony konsumentów nie służy temu, aby rekompensować „całkowitą bierność konsumenta” oraz o ile samo w sobie nie jest więc szkodliwe, by konsument musiał zaskarżyć nakaz zapłaty, aby wszcząć drugą fazę postępowania, w której sąd z urzędu bada nieuczciwy charakter postanowienia umowy, z którego wynika powództwo o wydanie nakazu ( 49 ), o tyle należy jednak zbadać, czy sposób wykonywania prawa do zaskarżenia nakazu pozwala na zapewnienie przestrzegania praw, które konsument wywodzi między innymi z dyrektywy 93/13 ( 50 ).

100.

Innymi słowy – czy można poprzestać na powierzeniu zadania sądowi rozpoznającemu sprzeciw, bez możliwości uprzedniej kontroli przez sąd rozpoznający powództwo o wydanie nakazu zapłaty?

101.

W tym względzie kryteria sformułowane przez Trybunał w wyroku Banco Español de Crédito ( 51 ) umożliwiają dokonanie całościowej oceny ( 52 ) postępowania wprowadzonego na mocy rozporządzenia nr 1896/2006.

102.

Czy istnieje ryzyko, którego nie można lekceważyć, że konsument, przeciwko któremu wytoczone zostanie takie powództwo o wydanie europejskiego nakazu zapłaty, nie wniesie sprzeciwu z uwagi na sposób wykonywania tego uprawnienia?

103.

Podobnie jak Komisja uważam, że odpowiedź na to pytanie jest twierdząca, w szczególności z uwagi na, po pierwsze, termin na wniesienie sprzeciwu, po drugie, ryzyko, że konsument nie zna lub nie rozumie zakresu swoich praw, oraz, po trzecie, ograniczony charakter udostępnianych konsumentowi informacji.

104.

Ogólnie rzecz ujmując – koncepcja rozporządzenia nr 1896/2006 zdaje się dawać pierwszeństwo względom związanym z szybkością i skutecznością postępowania, ze szkodą dla „zabezpieczeń” prawnych mogących chronić pozwanego ( 53 ).

105.

I tak, jeśli chodzi o termin na wniesienie sprzeciwu, zwracam uwagę, że jest to jeden, 30‑dniowy termin, liczony od dnia doręczenia nakazu zapłaty ( 54 ). Dla porównania w wyroku Banco Español de Crédito, Trybunał stwierdził już, że termin 20‑dniowy jest „bardzo krótki”. Okoliczność ta powinna być wzięta pod uwagę równolegle z informacjami udostępnionymi konsumentowi (powrócę do tej kwestii w pkt 107 niniejszej opinii). Zwracam przy tym uwagę, że sprawa Banco Español de Crédito dotyczyła postępowania dokumentowego, które – z natury rzeczy – umożliwia konsumentowi łatwiejsze zapoznanie się z powołanymi przeciw niemu dowodami, w przeciwieństwie do modelu zasadniczo niewymagającego dokumentów, na którym opiera się europejskie postępowanie w sprawie nakazu zapłaty.

106.

Nadto nie można lekceważyć ryzyka, że pozwany nie zna lub nie rozumie zakresu swoich praw. Pytanie dotyczące ustalenia, czy warunek umowy leżącej u podstaw sporu nie jest nieuczciwy, może okazać się złożone, a odpowiedź na to pytanie może nie wynikać w sposób oczywisty z lektury informacji, jakimi dysponuje konsument ( 55 ) – a fortiori ze względu na okoliczność, że ów konsument może nawet nie wiedzieć o istnieniu prawnego konceptu „nieuczciwych warunków umowy”. Przeciętny właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny konsument nie jest bowiem obowiązany znać treści dyrektywy 93/13 ani, a fortiori, ogółu warunków umownych, które mogą być objęte zakresem stosowania tej dyrektywy ( 56 ). W tym sensie możliwość wniesienia sprzeciwu jest uzależniona od wcześniejszego dostępu do wiedzy prawniczej ( 57 ). Ów dostęp do wiedzy prawniczej okazuje się jeszcze bardziej problematyczny w przypadku osób już zadłużonych, które niekoniecznie będą w stanie skorzystać z usług prawnika, aby zbadać daną umowę i wykryć ewentualne niezgodności z prawem ( 58 ).

107.

Wreszcie należy wziąć pod uwagę ograniczoną zawartość pozwu o wydanie nakazu zapłaty oraz niepełny charakter informacji, którymi konsument dysponuje w tym względzie. Jak zauważyłam w pkt 93 niniejszej opinii, wybrany przez prawodawcę Unii system, oparty na modelu procesowym niewymagającym dokumentów, złagodzony przez „opis” materiału dowodowego, nie umożliwia zapewnienia konsumentowi, którego dotyczy sprawa, skorzystania z pełnym rozeznaniem z przysługującego mu uprawnienia do wniesienia sprzeciwu. Zarówno informacje dostarczone przez powoda (w ramach formularza A), jak i przez sąd rozpoznający sprawę na etapie doręczenia nakazu zapłaty są bowiem bardzo ograniczone i w żaden sposób nie nakierowują uwagi konsumenta na konieczność zbadania między innymi kwestii, czy umowa będąca podstawą roszczenia nie zawiera nieuczciwych warunków ( 59 ). Nawiązuję w tym miejscu do mojej wcześniejszej uwagi dotyczącej kwestii dostępu do wiedzy prawniczej, który jest warunkiem sine qua non wykonania uprawnienia do wniesienia sprzeciwu z pełnym rozeznaniem (bądź rezygnacji z wykonania tego uprawnienia).

108.

Okoliczność, że wykonanie sprzeciwu nie wymaga uzasadnienia (zgodnie z art. 16 ust. 3 rozporządzenia nr 1896/2006) nie ma w tym względzie żadnego znaczenia ( 60 ): wobec braku wystarczających informacji co do tego, czy zaskarżenie byłoby korzystne, konsument jest narażony na ryzyko zaniechania wniesienia sprzeciwu i dokonania zapłaty kwoty zasądzonej nakazem z obawy przed angażowaniem się w postępowanie sądowe, którego koszty są trudne do przewidzenia ( 61 ), a wynik niepewny.

109.

Podsumowując: moim zdaniem istnieje ryzyko, którego nie można lekceważyć, że w tych okolicznościach konsument zrezygnuje z wniesienia sprzeciwu.

110.

W związku z tym rozporządzenie nr 1896/2006 może (i powinno) być interpretowane w ten sposób, że sąd rozpoznający powództwo o wydanie nakazu zapłaty jest uprawniony do badania z urzędu warunków umowy pod kątem ich potencjalnie nieuczciwego charakteru. Jak bowiem wykażę poniżej, przyznanie sądowi tego uprawnienia umożliwia zapewnienie przestrzegania wymogów dyrektywy 93/13, zgodnie z jej wykładnią dokonaną przez Trybunał, a jednocześnie nie narusza litery i ducha rzeczonego rozporządzenia. Zanim to wykażę, chciałabym w pierwszej kolejności zbadać, w jakim zakresie sąd rozpoznający sprawę ma możliwość uzyskania na mocy tego rozporządzenia dodatkowych informacji w celu wykonania swoich uprawnień kontrolnych.

111.

W tym kontekście należy zatem ustalić, jakich dodatkowych informacji sąd rozpoznający sprawę powinien móc zażądać oraz czy można zgodnie z prawem wymagać tych informacji od wierzyciela na podstawie rozporządzenia nr 1896/2006.

112.

Rubryki 6, 7, 8 i 9 formularza A, o ile są prawidłowo wypełnione, umożliwiają uważnemu sędziemu stwierdzenie (już na wstępie) pewnych nieprawidłowości. Nieuczciwe warunki umów w praktyce dotyczą bowiem najczęściej sposobu naliczania odsetek za zwłokę i kar umownych. Dlatego, aby nie mieć sobie nic do zarzucenia, sąd powinien bezwzględnie posiadać tekst spornych postanowień umowy. Właśnie taka sytuacja miała miejsce w postępowaniach głównych i stała się punktem wyjścia dla odesłań prejudycjalnych w niniejszej sprawie.

113.

Poza tym, jak słusznie zauważyła Komisja, umowa może zawierać warunki, których nieuczciwy charakter ujawnia się dopiero po lekturze wszystkich jej postanowień, bowiem wynika z ich zestawienia.

114.

Formularz A umożliwia włączenie informacji dodatkowych w stosunku do tych wymaganych formalnie, zawartych we wskazanych wyżej rubrykach (zob. rubryka 11).

115.

Moim zdaniem na podstawie art. 9 ust. 1 omawianego rozporządzenia w związku z jego art. 7 ust. 2 lit. d) i e) ( 62 ) sąd rozpoznający sprawę ma prawo wezwać powoda do uzupełnienia pozwu oraz do wskazania, w szczególności z wykorzystaniem rubryki 11 formularza A, wszystkich postanowień umowy, z których powód wywodzi swoje roszczenie.

116.

Przytoczenie całej treści umowy pozwala zapobiec sytuacji, w której niezbyt uczciwy wierzyciel dokonywałby korzystnej dla siebie selekcji postanowień umowy poddawanych kontroli sądu. Skutkiem takiego zabiegu byłoby bowiem uniemożliwienie sądowi rozpoznającemu sprawę zrozumienia całościowej równowagi umowy i wykrycia potencjalnie nieuczciwego charakteru wynikającego z zestawienia jej postanowień.

117.

W tym kontekście, w trosce o szybkość i prostotę, sąd zobowiąże powoda do przedstawienia kompletnej kopii umowy (zamiast nakładania nań obowiązku przytaczania w formularzu całej treści umowy za pomocą metody „kopiuj–wklej”).

118.

Taka wykładnia przepisów rozporządzenia nr 1896/2006 pozwala na zapewnienie odpowiedniej kontroli rozpatrywanych postanowień umowy w poszanowaniu art. 4 dyrektywy 93/13, zgodnie z którym „nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany […] z odniesieniem […] do innych warunków tej umowy” (podkreślenie moje).

119.

W przypadku wątpliwości co do potencjalnie nieuczciwego charakteru danego warunku umowy sąd będzie miał zatem możliwość odmówienia wydania europejskiego nakazu zapłaty, w oparciu o art. 11 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 1896/2006, albo wydania nakazu zapłaty co do części roszczenia w oparciu o art. 10 rzeczonego rozporządzenia ( 63 ).

120.

Czy zaproponowana powyżej wykładnia jest możliwa do przyjęcia w świetle brzmienia i celów rozporządzenia nr 1896/2006?

121.

Moim zdaniem tak.

122.

Prawdą jest, że istnieje potencjalny dysonans między wymogiem czynnej interwencji sądu (wynikającym z dyrektywy 93/13, zgodnie z jej wykładnią dokonaną przez Trybunał) a celami, jakim służy rozporządzenie nr 1896/2006, odnoszącymi się do szybkości, uproszczenia i ograniczania kosztów.

123.

Mogłoby się wydawać, że ów dysonans, będący wynikiem hybrydowego charakteru rozporządzenia oraz ograniczonego wymogu dotyczącego opisu dowodów ( 64 ), został zaakcentowany w wydanym przez Trybunał wyroku Szyrocka ( 65 ). W myśl tego wyroku art. 7 rozporządzenia nr 1896/2006 należy interpretować „w ten sposób, że reguluje on wyczerpująco wymogi, jakim powinien odpowiadać pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty” ( 66 ).

124.

Czy należy z tego wnioskować, że wyrok ten wyklucza jakąkolwiek możliwość żądania dodatkowych informacji lub dokumentów ( 67 ), w szczególności na potrzeby badania (potencjalnie) nieuczciwego charakteru warunków umowy powoływanych w uzasadnieniu pozwu o wydanie europejskiego nakazu zapłaty?

125.

Moim zdaniem takie rozumienie wyroku Szyrocka ( 68 ) byłoby błędne.

126.

Rozumowanie leżące u podstaw tego wyroku było bowiem następujące: osiągnięcie celu, jakiemu służy to rozporządzenie, byłoby zagrożone, gdyby państwa członkowskie mogły w swoich uregulowaniach krajowych ustanawiać ogólnie dodatkowe wymagania, które powinien spełnić pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty. Takie wymagania skutkowałyby bowiem nie tylko wprowadzeniem w różnych państwach członkowskich rozbieżnych wymogów w odniesieniu do takiego pozwu, lecz także prowadziłyby do skomplikowania, wydłużenia czasu trwania i wzrostu kosztów postępowania w sprawie europejskiego nakazu zapłaty ( 69 ).

127.

W badanym przypadku, dotyczącym nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, uprawnienia sądu w zakresie kontroli wynikają w sposób dorozumiany i konieczny z dyrektywy 93/13, w świetle jej wykładni dokonanej przez Trybunał. Chodzi zatem o wymóg, który wynika bezpośrednio z prawa Unii, a nie o dodatkowy wymóg, który został wprowadzony w sposób arbitralny przez państwo członkowskie i który mógłby skutkować powstaniem niemożliwych do pogodzenia rozbieżności pomiędzy państwami członkowskimi. Z tego samego względu wymóg taki nie zagraża autonomii proceduralnej ustanowionej rozporządzeniem nr 1896/2006 ani przewidywalności lub jednolitości tego rozporządzenia ( 70 ).

128.

Poza tym powyższe uprawnienie do żądania kopii umowy zasadniczo nie stanowi zagrożenia dla realizacji celów ustanowionych w art. 1 rozporządzenia nr 1896/2006 związanych z przyspieszeniem, uproszczeniem i ograniczeniem kosztów postępowania ( 71 ).

129.

Sąd rozpoznający sprawę jest uprawniony do żądania dodatkowych informacji na podstawie art. 9 rozporządzenia nr°1896/2006. Przekazanie kopii umowy wpisuje się w ramy tego uprawnienia. W szczególności przekazanie kopii umowy (samo w sobie) nie komplikuje w nieracjonalny sposób przebiegu postępowania.

130.

A priori nie ma bowiem obecnie nic prostszego niż wykonanie kopii dokumentu i przesłanie go pocztą elektroniczną. W związku z tym gdyby takie żądanie zostało skierowane do wierzyciela przez sąd rozpoznający jego powództwo o wydanie nakazu zapłaty, wierzyciel ten powinien mieć możliwość niezwłocznego spełnienia tego żądania bez szczególnych trudności i co do zasady bez ponoszenia kosztów ( 72 ). Takie rozwiązanie jest spójne z informatyzacją postępowania ( 73 ).

131.

Ponadto skoro prowadzona przez sąd kontrola (w ramach badania, czy powództwo to wydaje się być zasadne) jest ściśle ograniczona do weryfikacji, czy powołane warunki umowy nie mają, prima facie, potencjalnie nieuczciwego charakteru, rozwiązanie takie nie powinno także powodować istotnej zwłoki w rozpoznaniu tej sprawy – a fortiori w przypadku sędziego, który dysponuje doświadczeniem w sporach z zakresu prawa ochrony konsumentów.

132.

Nadto proponowane rozwiązanie umożliwia również zapewnienie poszanowania celów dyrektywy 93/13 w świetle art. 38 karty.

133.

Rozwiązanie to zapewnia skuteczną ochronę konsumentów poprzez umożliwienie sądowi odmowy wydania nakazu zapłaty (lub wydania nakazu zapłaty co do części roszczenia), w przypadku gdy powołane warunki umowy wydają się być na pierwszy rzut oka potencjalnie nieuczciwe ( 74 ). Rozwiązanie to, zniechęcając do drapieżnych zachowań rynkowych, jest również spójne z celem polegającym na odstraszaniu, wskazanym w art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13.

134.

Przyjęcie bowiem innej interpretacji tych dwóch omawianych aktów prawnych skutkowałoby powstaniem nieoczekiwanych zysków, umożliwiając niezbyt uczciwym wierzycielom obchodzenie bezwzględnych zasad ustanowionych w dyrektywie 93/13 ( 75 ) poprzez posługiwanie się uproszczonym postępowaniem przewidzianym w rozporządzeniu nr 1896/2006 ( 76 ). Takie rozwiązanie nie pozwalałoby na zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów, o którym mowa w art. 38 karty ( 77 ), w szczególności jeśli chodzi o ich interesy gospodarcze ( 78 ).

135.

Jak słusznie zauważyła Komisja, postępowaniach głównych skutek taki byłby tym bardziej absurdalny, że oparte na prawie krajowym postępowanie w sprawie nakazu zapłaty zapewniałoby konsumentom lepszą ochronę niż postępowanie europejskie ustanowione na mocy rozporządzenia nr 1896/2006 (skoro postępowanie oparte na prawie krajowym, dostosowane w następstwie wyroku Banco Español de Crédito ( 79 ), obejmuje sądową kontrolę prowadzoną z urzędu na etapie badania pozwu o wydanie nakazu zapłaty ( 80 )).

136.

W ten sposób proponowane rozwiązanie umożliwia przywrócenie równowagi pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem, co było celem prawodawcy Unii ( 81 ) – równowagi, która w przeciwnym razie byłaby zagrożona w związku z odwróceniem dynamiki postępowania, które jest charakterystyczne dla procedury przewidzianej w rozporządzeniu nr 1896/2006 i które sprawia, że uzyskanie odpowiedniej informacji przez sąd i przez pozwanego‑konsumenta jest tym bardziej istotne ( 82 ).

137.

Wreszcie, tytułem uwagi końcowej, chciałabym jeszcze zauważyć, że zgodnie z art. 8 i 11 rozporządzenia nr 1896/2006 sąd rozpoznający powództwo o wydanie nakazu zapłaty, uwzględniając lub oddalając takie powództwo, ma za zadanie jedynie orzec, czy powództwo to wydaje się być zasadne.

138.

Innymi słowy – ewentualne odrzucenie pozwu (przykładowo z uwagi na wątpliwości co do potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków umowy, na które się powołano) w żaden sposób nie uniemożliwia wierzycielowi uzyskania zaspokojenia jego wierzytelności w razie potrzeby w drodze innych środków proceduralnych ( 83 ). Okoliczność ta została wyraźnie potwierdzona w art. 1 ust. 2 oraz w art. 11 ust. 3 rozporządzenia nr 1896/2006 ( 84 ).

139.

Moim zdaniem na pytania pierwsze i drugie w sprawach C‑453/18 i C‑494/18 oraz na pytanie trzecie w sprawie C‑494/18 należy udzielić odpowiedzi twierdzącej.

140.

Sąd krajowy, badając pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty dotyczący umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem, jest upoważniony do przeprowadzenia z urzędu kontroli warunków zawartych w rozpatrywanej umowie pod kątem ich potencjalnie nieuczciwego charakteru, jak tego wymaga art. 6 i 7 dyrektywy 93/13 w związku z art. 38 karty i art. 6 ust. 1 TUE.

141.

W związku z tym sąd rozpoznający sprawę może żądać od powoda, na podstawie art. 9 ust. 1 rozporządzenia nr 1896/2006 w związku z art. 7 ust. 2 lit. d) i e) tego rozporządzenia, przedstawienia umowy, z której powód wywodzi swoje roszczenia, a to wyłącznie w celu przeprowadzenia kontroli, o której mowa wyżej.

142.

W konsekwencji wspomniane powyżej przepisy rozporządzenia nr 1896/2006 i dyrektywy 93/13 stoją na przeszkodzie przepisom prawa krajowego takim jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, uznającym za niedopuszczalne dodatkowe dokumenty przedstawione przed tym sądem przez, na przykład kopię umowy, z której wywodzi on swoje roszczenie.

143.

Sąd odsyłający zastanawia się co do zasady nad ważnością rozporządzenia nr 1896/2006, a ściślej rzecz ujmując chciałby ustalić – w przypadku odpowiedzi przeczącej na pytania rozpatrywane powyżej – czy rozporządzenie to jest zgodne z art. 38 karty (oraz z art. 6 TUE).

144.

Ponieważ moim zdaniem na rzeczone pytania należy udzielić odpowiedzi twierdzącej, nie ma potrzeby orzekania w tym zakresie.

145.

Zaproponowana wykładnia rozporządzenia nr 1896/2006 umożliwia bowiem pogodzenie tego aktu prawnego z bezwzględnymi zasadami ustanowionymi w dyrektywie 93/13 oraz zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumenta w myśl art. 38 karty.

146.

W świetle powyższego proponuję, aby na pytania przedłożone przez Juzgado de Primera Instancia no 11 de Vigo (sąd pierwszej instancji nr 11 w Vigo, Hiszpania) oraz przez Juzgado de Primera Instancia no 20 de Barcelona (sąd pierwszej instancji nr 20 w Barcelonie, Hiszpania) Trybunał udzielił następujących odpowiedzi:

W ramach badania pozwu o wydanie nakazu zapłaty wniesionego na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiającego postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty, jeśli pozew ten dotyczy roszczenia wynikającego z umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem, sąd rozpoznający sprawę jest upoważniony do przeprowadzenia z urzędu kontroli warunków zawartych w tej umowie pod kątem ich potencjalnie nieuczciwego charakteru zgodnie z art. 6 i 7 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich w związku z art. 38 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 TUE.

Z tego względu sąd rozpoznający sprawę może żądać od powoda, na podstawie art. 9 ust. 1 rozporządzenia nr 1896/2006 w związku z art. 7 ust. 2 lit. d) i e) tego rozporządzenia, przedstawienia umowy, z której powód wywodzi swoje roszczenia, a to wyłącznie w celu przeprowadzenia kontroli, o której mowa wyżej.

Artykuły 7 i 9 rozporządzenia nr 1896/2006 w związku z art. 6 i 7 dyrektywy 93/13 stoją na przeszkodzie przepisom prawa krajowego takim jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, uznającym za niedopuszczalne dodatkowe dokumenty przedstawione przed tym sądem przez powoda, na przykład kopię umowy, z której wywodzi on swoje roszczenie względem konsumenta.