–

w imieniu rządu szwedzkiego przez A. Falk, C. Meyer-Seitz, H. Shev i L. Zettergren, działające w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu Zjednoczonego Królestwa przez R. Fadoju, C. Crane i S. Brandona, działających w charakterze pełnomocników, wspieranych przez D. Blundella, barrister,

–

w imieniu Komisji Europejskiej przez K. Simonssona i M. Condou-Durande, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 31 ust. 8 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wspólnych procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej (Dz.U. 2013, L 180, s. 60).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu między A a Migrationsverket (urzędem ds. migracji, Szwecja) (zwanym dalej „urzędem”) dotyczącego decyzji tego urzędu o oddaleniu wniosku o przyznanie statusu uchodźcy i zezwolenie A na pobyt, nakazaniu powrotu A do państwa pochodzenia i zakazie przyjazdu do Szwecji przez okres dwóch lat.

3

Artykuł 23 ust. 4 lit. g) dyrektywy Rady 2005/85/WE z dnia 1 grudnia 2005 r. w sprawie ustanowienia minimalnych norm dotyczących procedur nadawania i cofania statusu uchodźcy w państwach członkowskich (Dz.U. 2005, L 326, s. 13) ma następujące brzmienie:

„Państwa członkowskie mogą także przewidzieć, że procedura rozpatrywania zgodnie z podstawowymi zasadami i gwarancjami rozdziału II otrzymuje priorytet lub jest przyspieszona, jeżeli:

[…]

4

Motywy 11, 12, 18, 40, 41 i 42 dyrektywy 2013/32 stanowią:

[…]

[…]

5

Zgodnie z art. 1 tej dyrektywy:

„Celem niniejszej dyrektywy jest ustanowienie wspólnych procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej […]”.

6

Artykuł 31 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Procedura rozpatrywania wniosku”, który zawarto na początku rozdziału III, zatytułowanego „Postępowanie w pierwszej instancji”, ma następujące brzmienie:

„1.   Państwa członkowskie rozpatrują wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej w drodze procedury rozpatrywania wniosku zgodnie z podstawowymi zasadami i gwarancjami określonymi w rozdziale II.

2.   Państwa członkowskie zapewniają, aby procedura rozpatrywania wniosku została zakończona w najkrótszym możliwym terminie, bez uszczerbku dla odpowiedniego i pełnego rozpatrzenia.

3.   Państwa członkowskie zapewniają, aby procedura rozpatrywania wniosku została zakończona w ciągu sześciu miesięcy od złożenia wniosku.

[…]

8.   Państwa członkowskie mogą przewidzieć, że procedura rozpatrywania wniosku zgodnie z podstawowymi zasadami i gwarancjami określonymi w rozdziale II prowadzona jest w trybie przyspieszonym lub przeprowadzana na granicy lub w strefach tranzytowych zgodnie z art. 43, jeżeli:

[…]”.

7

Zgodnie z art. 32 ust. 2 dyrektywy 2013/32:

„W przypadkach wniosków bezzasadnych, w których zachodzą którekolwiek z okoliczności wymienionych w art. 31 ust. 8, państwa członkowskie mogą również uznać wniosek za oczywiście bezzasadny w przypadkach określonych w ustawodawstwie krajowym”.

8

Artykuł 36 tej dyrektywy, zatytułowany „Koncepcja bezpiecznego kraju pochodzenia”, ma następujące brzmienie:

„1.   Państwo trzecie uznane za bezpieczny kraj pochodzenia na mocy niniejszej dyrektywy może, w następstwie indywidualnej oceny wniosku, zostać uznane za bezpieczny kraj pochodzenia dla konkretnego wnioskodawcy, tylko jeżeli:

oraz nie podał żadnych poważnych podstaw do nieuznawania tego państwa za bezpieczny kraj pochodzenia, odnoszących się do jego szczególnej sytuacji oraz do zakwalifikowania go jako beneficjenta ochrony międzynarodowej zgodnie z dyrektywą [2011/95].

2.   Państwa członkowskie ustanawiają w ustawodawstwie krajowym dalsze przepisy i zasady stosowania koncepcji bezpiecznego kraju pochodzenia”.

9

Artykuł 37 dyrektywy 2013/32, zatytułowany „Uznanie krajów trzecich na poziomie krajowym za bezpieczne kraje pochodzenia”, stanowi:

„1.   Państwa członkowskie mogą zachować lub wprowadzić ustawodawstwo pozwalające, zgodnie z załącznikiem I, na określenie na poziomie krajowym bezpiecznych krajów pochodzenia na potrzeby rozpatrywania wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej.

2.   Państwa członkowskie dokonują regularnego przeglądu sytuacji w krajach trzecich uznanych za bezpieczne kraje pochodzenia zgodnie z niniejszym artykułem.

3.   Ocena, czy państwo jest bezpiecznym krajem pochodzenia w rozumieniu niniejszego artykułu, opiera się na zróżnicowanych źródłach informacji, w tym w szczególności na informacjach z innych państw członkowskich, [informacjach Europejskiego Urzędu Wsparcia w dziedzinie Azylu (EASO)], [Urzędu Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców (UNHCR)], Rady Europy i innych właściwych organizacji międzynarodowych.

4.   Państwa członkowskie zgłaszają Komisji państwa uznane za bezpieczne kraje pochodzenia zgodnie z niniejszym artykułem”.

10

Załącznik I do tej dyrektywy, zatytułowany „Uznanie za bezpieczny kraj pochodzenia do celów art. 37 ust. 1”, ma następujące brzmienie:

„Kraj uznawany jest za bezpieczny kraj pochodzenia, w przypadku gdy na podstawie sytuacji prawnej, stosowania prawa w ramach ustroju demokratycznego i ogólnych uwarunkowań politycznych można wykazać, że co do zasady i konsekwentnie nie ma w nim prześladowań w rozumieniu art. 9 dyrektywy [2011/95]; nie stosuje się w nim tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub kar i nie występuje w nim zagrożenie poprzez [z powodu] masowe[go] użyci[a] przemocy w sytuacji międzynarodowego lub wewnętrznego konfliktu zbrojnego.

Przy dokonywaniu takiej oceny bierze się pod uwagę między innymi poziom ochrony przed prześladowaniem lub złym traktowaniem zapewniany poprzez:

11

Artykuł 46 dyrektywy 2013/32, zatytułowany „Prawo do skutecznego środka zaskarżenia”, zawiera ust. 5 i 6 o następującym brzmieniu:

„5.   Bez uszczerbku dla ust. 6 państwa członkowskie zezwalają wnioskodawcom na pozostawanie na terytorium do upływu terminu, w jakim mogą oni skorzystać z prawa do skutecznego środka zaskarżenia, a jeśli z tego prawa skorzystano w przewidzianym terminie – do czasu rozpatrzenia środka zaskarżenia.

6.   W przypadku decyzji:

[…]

sąd uprawniony jest do rozstrzygnięcia, czy wnioskodawca może pozostać na terytorium państwa członkowskiego, na wniosek wnioskodawcy albo z urzędu, jeżeli skutkiem tej decyzji jest odebranie wnioskodawcy prawa do pozostawania w państwie członkowskim oraz jeżeli w takich przypadkach prawo krajowe nie przewiduje prawa do pozostawania w państwie członkowskim do czasu rozpatrzenia środka zaskarżenia”.

12

Sąd odsyłający wskazuje, że prawo szwedzkie nie zawiera żadnego przepisu ustawowego lub wykonawczego dotyczącego bezpiecznych krajów pochodzenia w rozumieniu dyrektywy 2013/32.

13

W brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2016 r. § 19 rozdziału 8 utlänningslag (ustawy o cudzoziemcach) (SFS 2005, nr 716) przewidywał, że urząd może nakazać natychmiastowe wykonanie decyzji o wydaleniu – i to nawet przed uprawomocnieniem się – gdy wniosek o udzielenie azylu jest oczywiście bezzasadny i jest jasne, że nie istnieje inna podstawa do przyznania dokumentu pobytowego.

14

Według sądu odsyłającego przepis ten został znowelizowany w dniu 1 stycznia 2017 r. w celu uwzględnienia w prawie szwedzkim zmiany procedur azylowych w dyrektywie 2013/32, a w szczególności w jej art. 31 ust. 8. Od tej daty urząd może nakazać natychmiastowe wykonanie decyzji o wydaleniu – i to nawet przed uprawomocnieniem się tych decyzji – gdy przedstawione przez cudzoziemca okoliczności faktyczne są „nieistotne” dla wniosku o udzielenie azylu lub nie są „wiarygodne”, w związku z czym jego wniosek o udzielenie azylu należy uznać za oczywiście bezzasadny, a ponadto jest oczywiste, iż nie można przyznać dokumentu pobytowego na innej podstawie.

15

Z postanowienia odsyłającego wynika, że A, obywatel serbski, w marcu 2017 r. złożył wniosek o udzielenie azylu i zezwolenie na pobyt w Szwecji.

16

Na poparcie tego wniosku twierdzi on, że w latach 2001–2003 był ofiarą gróźb i przemocy ze strony nielegalnego ugrupowania paramilitarnego i że w 2003 r. złożył skargę przeciwko tej grupie. Wskazał on, że do 2012 r. korzystał z ochrony przysługującej świadkom, zapewnianej przez organy serbskie i tymczasową misję administracyjną Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kosowie (MINUK), lecz że w ramach tej ochrony umieszczano go w różnych miejscach w Serbii, a w szczególności w zakładzie karnym. Powyższe okoliczności skłoniły go w 2012 r. do rezygnacji ze statusu chronionego świadka i ukrycia się we wsi, z której pochodzi, i to nawet pomimo otrzymywanych nadal gróźb pozbawienia życia.

17

Urząd oddalił wspomniany wniosek, stwierdzając, że jest on oczywiście bezzasadny ze względu na to, że zgodnie z informacjami przedstawionymi przez samego wnioskodawcę Republika Serbii może zapewnić mu skuteczną ochronę, a zasadniczo to na organach państwa pochodzenia ciąży obowiązek zapewnienia ochrony przed groźbami takimi, jakie miały zostać wobec niego skierowane.

18

Powyższe oddalenie połączono z obowiązkiem opuszczenia terytorium, wykonalnym natychmiast ze względu na oczywisty brak dowodów umożliwiających uwzględnienie wniosku o udzielenie azylu oraz fakt, że na poparcie wniosku o wydanie dokumentu pobytowego A nie przedstawił istotnych argumentów.

19

Na decyzję urzędu A wniósł skargę do Förvaltningsrätten i Malmö – Migrationsdomstolen (sądu imigracyjnego działającego w ramach sądu administracyjnego w Malmö, Szwecja), który zawiesił wykonanie obowiązku opuszczenia terytorium.

20

Sąd ten dąży do ustalenia sposobu wykładni art. 31 ust. 8 dyrektywy 2013/32, który – w związku z art. 32 ust. 2 tej dyrektywy – umożliwia państwom członkowskim oddalenie niektórych wniosków jako oczywiście bezzasadnych.

21

W tych okolicznościach Förvaltningsrätten i Malmö – Migrationsdomstolen (sąd imigracyjny działający w ramach sądu administracyjnego w Malmö) postanowił zawiesić postępowanie i skierować do Trybunału następujące pytanie prejudycjalne:

„Czy wniosek zawierający przedstawione przez [wnioskodawcę] informacje, które uznano za wiarygodne i które stanowią zatem podstawę rozpatrzenia tego wniosku, lecz są niewystarczające, aby wykazać potrzebę udzielenia ochrony międzynarodowej ze względu na to, że informacje dotyczące państwa [pochodzenia] wskazują na to, iż jego organy zapewniają wystarczającą ochronę, należy uznać za oczywiście bezzasadny w rozumieniu art. 31 ust. 8 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wspólnych procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej?”.

22

Poprzez swe pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 31 ust. 8 lit. b) dyrektywy 2013/32 w związku z art. 32 ust. 2 tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że umożliwia on uznanie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej za oczywiście bezzasadny w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, w której z jednej strony z informacji dotyczących państwa pochodzenia wnioskodawcy wynika, że można w nim zapewnić mu wystarczającą ochronę, a z drugiej strony wnioskodawca ten przedstawił informacje niewystarczające, aby uzasadnić udzielenie ochrony międzynarodowej, w sytuacji gdy państwo członkowskie, w którym złożono wniosek, nie ustanowiło zasad stosowania koncepcji bezpiecznego kraju pochodzenia.

23

Jak wynika z postanowienia odsyłającego, urząd oddalił w istocie wniosek A jako oczywiście bezzasadny na podstawie prawa krajowego transponującego dyrektywę 2013/32, uzasadniając, że w państwie pochodzenia wnioskodawcy, czyli w Serbii, istnieje skuteczna ochrona, a wnioskodawca nie wykazał, że państwo to nie zapewniło mu wystarczającej ochrony przed groźbami, jakie miały być przeciwko niemu kierowane.

24

W ten sposób urząd oparł decyzję na rozumowaniu analogicznym do rozumowania przewidzianego w art. 36 i 37 dyrektywy 2013/32 w odniesieniu do rozpatrywania wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej przedstawionych przez obywateli pochodzących z bezpiecznych krajów pochodzenia.

25

W przepisach tych ustanowiono szczególny reżim rozpatrywania wniosku, opierający się na wzruszalnym domniemaniu istnienia wystarczającej ochrony w państwie pochodzenia, które może zostać obalone przez wnioskodawcę, jeśli wykaże on nadrzędne względy związane ze swą szczególną sytuacją.

26

Wobec braku takich nadrzędnych względów wniosek może zostać oddalony jako oczywiście bezzasadny, zgodnie z art. 31 ust. 8 lit. b) w związku z art. 32 ust. 2 dyrektywy 2013/32, gdy wskazaną sytuację – w niniejszym wypadku fakt, że wnioskodawca pochodzi z bezpiecznego kraju pochodzenia – zdefiniowano jako taką w ustawodawstwie krajowym.

27

Jednym ze skutków dla zainteresowanego, którego wniosek został oddalony na tej podstawie, jest to, że – odmiennie niż przewidziano to w wypadku zwykłego oddalenia – można nie udzielić mu zezwolenia na pozostanie na terytorium państwa, w którym złożono wniosek, w oczekiwaniu na rozpatrzenie środka zaskarżenia, jak wynika z art. 46 ust. 5 i 6 dyrektywy 2013/32.

28

W powyższych ramach każde państwo członkowskie powinno wskazać bezpieczne kraje pochodzenia w rozumieniu tego ustawodawstwa, zgodnie ze szczegółowymi warunkami określonymi w art. 36 i 37 i w załączniku I do dyrektywy 2013/32, a konkretnie prawodawca krajowy powinien w szczególności przyjąć wykaz państw trzecich zgodnie z kryteriami określonymi w załączniku I, ustanowić dodatkowe przepisy i zasady stosowania, a także powiadomić Komisję o wykazie bezpiecznych krajów pochodzenia lub ponadto dokonywać regularnego przeglądu.

29

W tym względzie sąd odsyłający wskazuje, że w dacie przyjęcia decyzji zaskarżonej w postępowaniu głównym, w której to dacie upłynął już termin na dokonanie transpozycji istotnych przepisów dyrektywy 2013/32, Królestwo Szwecji nie przyjęło przepisów takich jak wspomniane w poprzednim punkcie ani nie przewidziało, aby okoliczność, że wnioskodawca pochodzi z bezpiecznego kraju pochodzenia, mogła skutkować oddaleniem wniosku jako oczywiście bezzasadnego w rozumieniu art. 32 ust. 2 tej dyrektywy.

30

Należy zaś przypomnieć, że na mocy motywów 11 i 12 i art. 1 dyrektywy 2013/32 ramy udzielenia ochrony międzynarodowej oparto na koncepcji jednolitej procedury i na minimalnych wspólnych regułach (zob. analogicznie wyrok z dnia 31 stycznia 2013 r., D. i A., C‑175/11, EU:C:2013:45, pkt 57).

31

Dane państwo członkowskie nie może zatem wywodzić wzruszalnego domniemania z reguł zawartych w dyrektywie 2013/32 – dotyczących procedur opartych na koncepcji bezpiecznego kraju pochodzenia – bez pełnego zastosowania jednocześnie wspomnianych reguł w odniesieniu do przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych, jakie państwo to powinno przyjąć.

32

Co się tyczy powziętych przez sąd odsyłający wątpliwości dotyczących możliwości, aby na podstawie art. 31 ust. 8 dyrektywy 2013/32 uznać wniosek za oczywiście bezzasadny ze względu na to, że oświadczenia wnioskodawcy są niewystarczające, należy przypomnieć, że dyrektywą tą zmieniono dyrektywę 2005/85.

33

O ile jest zaś prawdą, że w art. 23 ust. 4 lit. g) dyrektywy 2005/85 wskazano przypadek „niewystarczających” oświadczeń wnioskodawcy, o tyle w art. 31 ust. 8 lit. e) dyrektywy 2013/32, którym zastąpiono ów przepis, nie wspomniano już takiego wypadku.

34

Z brzmienia art. 31 ust. 8 lit. e) dyrektywy 2013/32 w związku z art. 32 ust. 2 tej dyrektywy wynika zatem, że państwo członkowskie nie może uznać wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej za oczywiście bezzasadny ze względu na niewystarczający charakter oświadczeń wnioskodawcy.

35

W konsekwencji na zadane pytanie należy udzielić następującej odpowiedzi: art. 31 ust. 8 lit. b) dyrektywy 2013/32 w związku z art. 32 ust. 2 tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że nie umożliwia on uznania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej za oczywiście bezzasadny w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, w której z jednej strony z informacji dotyczących państwa pochodzenia wnioskodawcy wynika, że można w nim zapewnić mu wystarczającą ochronę, a z drugiej strony wnioskodawca ten przedstawił informacje niewystarczające, aby uzasadnić udzielenie ochrony międzynarodowej, w sytuacji gdy państwo członkowskie, w którym złożono wniosek, nie ustanowiło zasad stosowania koncepcji bezpiecznego kraju pochodzenia.

36

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 31 ust. 8 lit. b) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wspólnych procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej w związku z art. 32 ust. 2 tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że nie umożliwia on uznania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej za oczywiście bezzasadny w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, w której z jednej strony z informacji dotyczących państwa pochodzenia wnioskodawcy wynika, że można w nim zapewnić mu wystarczającą ochronę, a z drugiej strony wnioskodawca ten przedstawił informacje niewystarczające, aby uzasadnić udzielenie ochrony międzynarodowej, w sytuacji gdy państwo członkowskie, w którym złożono wniosek, nie ustanowiło zasad stosowania koncepcji bezpiecznego kraju pochodzenia.