–

w imieniu E. Bogatu przez C. Stamatescu, solicitor, i D. Shortalla, BL,

–

w imieniu Minister for Social Protection przez M. Browne, C. Keane i A. Morrissey, działające w charakterze pełnomocników, wspierane przez M.D. Finana, BL, i R. Mulcahy’ego, SC,

–

w imieniu rządu Zjednoczonego Królestwa przez C. Crane i S. Brandona, działających w charakterze pełnomocników, wspieranych przez K. Apps, barrister,

–

w imieniu Komisji Europejskiej przez D. Martina i J. Tomkina, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 11 ust. 2 i art. 67 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. 2004, L 166, s. 1).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu między Eugenem Bogatu a Minister for Social Protection (ministrem ds. ochrony socjalnej, Irlandia, zwanym dalej „ministrem”) dotyczącego decyzji, w której minister ten odmówił E. Bogatu wypłaty świadczeń rodzinnych w odniesieniu do części okresu objętego jego wnioskiem.

3

Rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, w brzmieniu zmienionym i uaktualnionym rozporządzeniem Rady (WE) nr 118/97 z dnia 2 grudnia 1996 r. (Dz.U. 1997, L 28, s. 1) (zwane dalej „rozporządzeniem nr 1408/71”), zostało uchylone ze skutkiem od dnia 1 maja 2010 r. – daty, od której zastosowanie ma rozporządzenie nr 883/2004.

4

Artykuł 2 rozporządzenia nr 1408/71, zatytułowany „Zakres podmiotowy”, w ust. 1 stanowił:

„Niniejsze rozporządzenie stosuje się do pracowników najemnych lub do osób prowadzących działalność na własny rachunek […], którzy podlegają lub podlegali ustawodawstwu jednego lub kilku państw członkowskich […], jak i do członków ich rodzin […]”.

5

Artykuł 73 tego rozporządzenia, zatytułowany „Pracownicy najemni lub osoby prowadzące działalność na własny rachunek, których członkowie rodziny zamieszkują w państwie członkowskim innym niż państwo właściwe”, w szczególności stanowił:

„Pracownik najemny […] podlegający ustawodawstwu państwa członkowskiego [jest] uprawni[ony], w odniesieniu do członków swojej rodziny, którzy zamieszkują terytorium innego państwa członkowskiego, do świadczeń rodzinnych przewidzianych przez ustawodawstwo pierwszego państwa […]”.

6

Artykuł 2 rozporządzenia nr 883/2004, zatytułowany „Zakres podmiotowy”, w ust. 1 stanowi:

„Niniejsze rozporządzenie stosuje się do obywateli państwa członkowskiego […] oraz do członków ich rodzin […]”.

7

Artykuł 11 tego rozporządzenia, zatytułowany „Zasady ogólne” i zawarty w jego tytule II, zatytułowanym „Określanie mającego zastosowanie ustawodawstwa”, zawiera w szczególności ust. 2, zgodnie z którym:

„Do celów stosowania przepisów tego tytułu osoby otrzymujące świadczenia pieniężne z powodu lub w konsekwencji swej [pracy najemnej] […] uważane są za wykonujące wspomnianą pracę […]”.

8

Artykuł 67 wspomnianego rozporządzenia, zatytułowany „Członkowie rodziny, którzy zamieszkują w innym państwie członkowskim” i zawarty w rozdziale 8, zatytułowanym „Świadczenia rodzinne”, w tytule III rozporządzenia, zatytułowanym „Przepisy szczególne dotyczące różnych kategorii świadczeń”, stanowi:

„Osoba jest uprawniona do świadczeń rodzinnych zgodnie z ustawodawstwem właściwego państwa członkowskiego, włącznie ze świadczeniami dla członków rodziny, którzy zamieszkują w innym państwie członkowskim, tak jak gdyby zamieszkiwali oni w pierwszym państwie członkowskim […]”.

9

Artykuł 68 tego rozporządzenia, zatytułowany „Zasady pierwszeństwa w przypadku zbiegu praw do świadczeń” i zawarty w tym samym rozdziale, stanowi w szczególności:

„1.   W przypadkach, w których na podstawie ustawodawstwa więcej niż jednego państwa członkowskiego udzielane są świadczenia w tym samym okresie i dla tych samych członków rodziny, mają zastosowanie następujące zasady pierwszeństwa:

[…]”.

10

Eugen Bogatu jest obywatelem Rumunii, zamieszkałym w Irlandii od 2003 r. Jest on ojcem dwójki dzieci, które zamieszkują w Rumunii.

11

Eugen Bogatu wykonywał pracę najemną w Irlandii w okresie od 26 maja 2003 r. do dnia 13 lutego 2009 r., kiedy to stracił pracę. Od tego czasu pobierał kolejno świadczenie z tytułu bezrobocia o charakterze składkowym (od 20 lutego 2009 r. do 24 marca 2010 r.), a następnie świadczenie z tytułu bezrobocia o charakterze nieskładkowym (od 25 marca 2010 r. do 4 stycznia 2013 r.) i wreszcie świadczenie z tytułu choroby (od 15 stycznia 2013 r. do 30 stycznia 2015 r.).

12

W dniu 27 stycznia 2009 r. złożył on ponadto wniosek o świadczenia rodzinne.

13

Pismami z dnia 12 stycznia 2011 r. i 16 stycznia 2015 r. minister powiadomił E. Bogatu o decyzji uwzględniającej ów wniosek, z wyjątkiem dotyczącym okresu od dnia 1 kwietnia 2010 r. do dnia 31 stycznia 2013 r. Minister wskazał także, że odmowa dotycząca tego okresu jest uzasadniona okolicznością, że E. Bogatu nie spełniał w owym okresie żadnej z przesłanek uprawniających go do przyznania prawa do świadczeń rodzinnych dla dzieci zamieszkałych w Rumunii ze względu na niewykonywanie pracy najemnej w Irlandii lub, ewentualnie, niepobieranie w Irlandii świadczeń o charakterze składkowym.

14

Przed High Court (sądem wyższej instancji, Irlandia) E. Bogatu nie kwestionuje okoliczności, na jakich minister oparł wspomnianą odmowę, lecz podnosi, że odmowa ta opiera się na błędnej wykładni prawa Unii.

15

W tym względzie twierdzi on w szczególności, że art. 67 rozporządzenia nr 883/2004 należy interpretować w taki sam sposób jak art. 73 rozporządzenia nr 1408/71, z którego ma wynikać, że każda osoba, która była ubezpieczona w państwie członkowskim w ramach systemu zabezpieczenia społecznego mającego zastosowanie do pracowników, ma prawo do odpowiednich świadczeń rodzinnych dla członków rodziny zamieszkałych w innym państwie członkowskim, nawet jeśli osoba ta nie wykonuje już pracy najemnej i nie pobiera świadczenia o charakterze składkowym.

16

Minister na poparcie swojego stanowiska podnosi, że art. 67 rozporządzenia nr 883/2004 nie może być interpretowany w taki sam sposób jak art. 73 rozporządzenia nr 1408/71. W odróżnieniu od drugiego z tych przepisów, który miał zastosowanie do każdego „pracownika najemnego”, w pierwszym z tych przepisów posłużono się, w sposób neutralny, terminem „osoba”. Ponadto sam ten termin należy rozumieć w świetle art. 11 ust. 2 rozporządzenia nr 883/2004, który nie miał odpowiednika w rozporządzeniu nr 1408/71 i z którego ma jasno wynikać, że osoba niewykonująca już pracy najemnej może być nadal uznawana za wykonującą tę pracę jedynie w wypadku, gdy jest jej wypłacane świadczenie pieniężne z powodu lub w konsekwencji wykonywania wspomnianej pracy.

17

W postanowieniu odsyłającym High Court (sąd wyższej instancji) wskazał przede wszystkim, iż jest bezsporne, że Irlandia jest właściwa, aby przyznać świadczenia rodzinne E. Bogatu w rozumieniu art. 67 rozporządzenia nr 883/2004. Następnie High Court wskazał, że na mocy ustawodawstwa irlandzkiego ogólnie nie jest niezbędne, by w chwili złożenia wniosku o świadczenia rodzinne dana osoba pracowała lub uprzednio wykonywała pracę najemną w Irlandii, aby mogła być uprawniona do takich świadczeń, i że w szczególnym wypadku osoby znajdującej się w sytuacji takiej jak sytuacja E. Bogatu uprawnienie to zależy wyłącznie od spełnienia przesłanki związanej z wiekiem dziecka, w odniesieniu do którego osoba ta wnosi o przyznanie wspomnianych świadczeń. Wreszcie High Court wskazuje, że w niniejszym wypadku E. Bogatu jest uprawniony do uzyskania świadczeń rodzinnych na podstawie ustawodawstwa irlandzkiego, bez uszczerbku dla zastosowania rozporządzenia nr 883/2004.

18

W tych okolicznościach High Court (sąd wyższej instancji) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

19

W pytaniu pierwszym sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy rozporządzenie nr 883/2004, a w szczególności jego art. 67 w związku z art. 11 ust. 2, należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym możność ubiegania się przez daną osobę o świadczenia rodzinne we właściwym państwie członkowskim jest uzależniona od wykonywania przez tę osobę pracy najemnej we wspomnianym państwie członkowskim lub od wypłacania tej osobie przez to państwo świadczenia pieniężnego z powodu lub w konsekwencji wykonywania takiej pracy.

20

Jak wynika z pkt 10–17 niniejszego wyroku, opisana przez sąd odsyłający sytuacja rozpatrywana w postępowaniu głównym charakteryzuje się następującymi okolicznościami: Przede wszystkim osoba, która złożyła wniosek o świadczenia rodzinne, zamieszkuje we właściwym państwie członkowskim, a mianowicie w Irlandii, i uprzednio wykonywała tam pracę najemną, lecz następnie zaprzestała wykonywania tej pracy. Ponadto osoba ta jest rodzicem dwojga dzieci zamieszkałych w innym państwie członkowskim, a mianowicie w Rumunii. Wreszcie okres, co do którego wspomniana osoba wnosi do sądu odsyłającego o przyznanie jej prawa do świadczeń rodzinnych, jest okresem, w którym właściwe państwo członkowskie wypłacało tej osobie świadczenie pieniężne zakwalifikowane przez ustawodawstwo wewnętrzne jako „świadczenie o charakterze nieskładkowym”.

21

Mając na względzie tę sytuację, w pierwszej kolejności należy wskazać, że art. 67 rozporządzenia nr 883/2004 stanowi, że dana osoba ma prawo do świadczeń rodzinnych zgodnie z ustawodawstwem właściwego państwa członkowskiego, w tym dla członków jej rodziny zamieszkujących w innym państwie członkowskim, tak jak gdyby zamieszkiwali oni w pierwszym państwie członkowskim.

22

Jak wynika z brzmienia tego przepisu, odnosząc się do uprawnień przyznanych „osobie”, przepis ten nie wymaga, aby taka osoba dysponowała szczególnym statusem, a zatem w szczególności statusem pracownika najemnego. W tym kontekście nie uściślono w nim wymogów, od których zależy możność ubiegania się przez tę osobę o świadczenia rodzinne, lecz odesłano w tym względzie do ustawodawstwa właściwego państwa członkowskiego.

23

W tych okolicznościach, aby udzielić odpowiedzi na pytanie zadane przez sąd odsyłający, należy dokonać wykładni wspomnianego przepisu w świetle kontekstu, w jaki on się wpisuje, a także realizowanego przez niego celu.

24

Przede wszystkim, co się tyczy kontekstu, w jaki wpisuje się art. 67 rozporządzenia nr 883/2004, należy wskazać, że przepis ten należy rozpatrywać w szczególności w związku z art. 68 ust. 1 lit. a) tego rozporządzenia, który ma zastosowanie w przypadkach, w których na podstawie ustawodawstwa więcej niż jednego państwa członkowskiego przewidziano świadczenia rodzinne, i który w takich przypadkach wymaga zastosowania reguł pierwszeństwa związanych z uwzględnieniem, kolejno: praw udzielonych z tytułu zatrudnienia lub pracy na własny rachunek, następnie – praw udzielonych z tytułu otrzymywania emerytury lub renty, i wreszcie – praw uzyskanych na podstawie miejsca zamieszkania.

25

Ze względu na to, że w przepisie tym wymieniono szereg podstaw, w oparciu o które dana osoba może ubiegać się o świadczenia rodzinne, a wśród nich wskazano możliwość powołania się na pracę najemną, art. 67 rozporządzenia nr 883/2004 nie może zostać uznany za ograniczający się wyłącznie do podstawy związanej z taką pracą najemną.

26

Następnie, co się tyczy zamierzonego w art. 67 rozporządzenia nr 883/2004 celu, należy zauważyć, że przyjmując to rozporządzenie, prawodawca Unii zamierzał w szczególności rozszerzyć zakres jego stosowania na kategorie osób inne niż pracownicy najemni objęci rozporządzeniem nr 1408/71, a w szczególności na osoby nieaktywne gospodarczo, których nie wskazano w rozporządzeniu nr 1408/71.

27

Cel ten wynika zasadniczo z dokonanego przez prawodawcę Unii wyboru, aby uściślić w art. 2 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004, że rozporządzenie to ma zastosowanie w szczególności do „obywateli państwa członkowskiego”, którzy podlegają lub podlegali ustawodawstwu jednego lub kilku państw członkowskich, podczas gdy art. 2 ust. 1 rozporządzenia nr 1408/71 stanowił, że to wcześniejsze rozporządzenie ma zastosowanie do „pracowników”, którzy podlegają lub podlegali ustawodawstwu jednego lub kilku państw członkowskich.

28

Wspomniany cel wyrażono, w szczególnym wypadku świadczeń rodzinnych, używając w art. 67 rozporządzenia nr 883/2004 terminu „osoba” – podczas gdy w odpowiednim miejscu zastąpionego rozporządzenia nr 1408/71, w art. 73, zawarto odniesienie do „pracownika najemnego”. W tym względzie art. 67 rozporządzenia nr 883/2004 wyraża wolę prawodawcy Unii związaną z nieograniczaniem prawa do świadczeń rodzinnych do samych pracowników najemnych, lecz z rozszerzeniem tego prawa na inne kategorie osób.

29

Mając na względzie wszystkie powyższe okoliczności, art. 67 rozporządzenia nr 883/2004 należy interpretować w ten sposób, że możność ubiegania się przez daną osobę o świadczenia rodzinne nie jest uzależniona od wykonywania przez nią pracy najemnej we właściwym państwie członkowskim.

30

W drugiej kolejności z art. 11 ust. 2 rozporządzenia nr 883/2004, do którego sąd odsyłający odniósł się w zadanym pytaniu, wynika, że osobę otrzymującą świadczenie pieniężne z powodu lub w konsekwencji wykonywania pracy najemnej, a zatem świadczenie pieniężne mające swoje źródło we wcześniejszym wykonywaniu takiej pracy, należy uznać – dla celów określenia ustawodawstwa mającego zastosowanie do takiej osoby – za wykonującą wspomnianą pracę.

31

Jednakże z pkt 25 niniejszego wyroku wynika, że art. 67 rozporządzenia nr 883/2004 należy interpretować w ten sposób, że nie wymaga on, aby właściwość państwa członkowskiego w odniesieniu do danej osoby w dziedzinie świadczeń rodzinnych była oparta na wykonywaniu jakiejkolwiek pracy najemnej, w tym pracy najemnej w przeszłości.

32

Z powyższego wynika, że okoliczność związana z otrzymywaniem świadczeń pieniężnych określonych, w danym wypadku, w art. 11 ust. 2 rozporządzenia nr 883/2004 nie jest istotna przy dokonywaniu stwierdzenia takiego jak zawarte w pkt 29 niniejszego wyroku.

33

W świetle wszystkich powyższych rozważań na pytanie pierwsze należy udzielić następującej odpowiedzi: rozporządzenie nr 883/2004, a w szczególności jego art. 67 w związku z art. 11 ust. 2, należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym możność ubiegania się przez daną osobę o świadczenia rodzinne we właściwym państwie członkowskim nie jest uzależniona ani od wykonywania przez tę osobę pracy najemnej we wspomnianym państwie członkowskim, ani od wypłacania tej osobie przez to państwo świadczenia pieniężnego z powodu lub w konsekwencji wykonywania takiej pracy.

34

W pytaniu drugim sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 11 ust. 2 rozporządzenia nr 883/2004 należy interpretować w ten sposób, że w chwili złożenia wniosku o świadczenia rodzinne dana osoba powinna faktycznie otrzymywać świadczenie pieniężne lub powinna móc potencjalnie otrzymywać takie świadczenie pieniężne.

35

Z uwagi na treść odpowiedzi udzielonej na pytanie pierwsze nie ma potrzeby udzielania odpowiedzi na przedłożone przez sąd odsyłający pytanie drugie.

36

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje:

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, a w szczególności jego art. 67 w związku z art. 11 ust. 2, należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym możność ubiegania się przez daną osobę o świadczenia rodzinne we właściwym państwie członkowskim nie jest uzależniona ani od wykonywania przez tę osobę pracy najemnej we wspomnianym państwie członkowskim, ani od wypłacania tej osobie przez to państwo świadczenia pieniężnego z powodu lub w konsekwencji wykonywania takiej pracy.