–

w imieniu G. Teglgaarda i Fløjstrupgård I/S przez U. Ballera, advokat,

–

w imieniu rządu duńskiego przez J. Nymanna-Lindegrena, C. Thorninga i M. Wolff, działających w charakterze pełnomocników, wpieranych przez P. Bieringa i J. Pinborga, advokater,

–

w imieniu rządu austriackiego przez G. Eberharda, działającego w charakterze pełnomocnika,

–

w imieniu Komisji Europejskiej przez A. Saukę, D. Triantafyllou i U. Nielsena, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni przepisów różnych rozporządzeń, które obowiązywały w czasie zaistnienia okoliczności faktycznych postępowania głównego, to jest art. 6 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 1782/2003 z dnia 29 września 2003 r. ustanawiającego wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiającego określone systemy wsparcia dla rolników oraz zmieniającego rozporządzenia (EWG) nr 2019/93, (WE) nr 1452/2001, (WE) nr 1453/2001, (WE) nr 1454/2001, (WE) nr 1868/94, (WE) nr 1251/1999, (WE) nr 1254/1999, (WE) nr 1673/2000, (EWG) nr 2358/71 i (WE) nr 2529/2001 (Dz.U. 2003, L 270, s. 1), art. 66 ust. 1 rozporządzenia Komisji (WE) nr 796/2004 z dnia 21 kwietnia 2004 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wdrażania wzajemnej zgodności, modulacji oraz zintegrowanego systemu administracji i kontroli przewidzianych w rozporządzeniu nr 1782/2003 (Dz.U. 2004, L 141, s. 18), art. 23 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 73/2009 z dnia 19 stycznia 2009 r. ustanawiającego wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego dla rolników w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiającego określone systemy wsparcia dla rolników, zmieniającego rozporządzenia (WE) nr 1290/2005, (WE) nr 247/2006 i (WE) nr 378/2007 oraz uchylającego rozporządzenie nr 1782/2003 (Dz.U. 2009, L 30, s. 16), jak również art. 70 ust. 4 i art. 70 ust. 8 lit. a) rozporządzenia Komisji (WE) nr 1122/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady nr 73/2009 odnośnie do zasady wzajemnej zgodności, modulacji oraz zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli w ramach systemów wsparcia bezpośredniego dla rolników przewidzianych w [tym] rozporządzeniu oraz [szczegółowe zasady wykonania] rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 w odniesieniu do zasady wzajemnej zgodności w ramach systemu wsparcia ustanowionego dla sektora wina (Dz.U. 2009, L 316, s. 65).

2

Powyższy wniosek został złożony w ramach sporu między Gertem Teglgaardem i Fløjstrupgård I/S a Fødevareministeriets Klagecenter (organem rozpatrującym skargi działającym przy ministerstwie ds. żywności, Dania) w przedmiocie ustalenia roku, w odniesieniu do którego płatności bezpośrednie dla rolników mogą zostać obniżone z uwagi na nieprzestrzeganie wymogów podstawowych w zakresie zarządzania lub zasad dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska, podlegających zasadzie wzajemnej zgodności pomocy rolnej.

3

Motyw 2 rozporządzenia nr 1782/2003 stanowił:

„Płatność pełnej kwoty pomocy bezpośredniej powinna zostać powiązana ze spełnieniem zasad odnoszących się do gruntów rolnych, produkcji i działalności rolniczej. Zasady takie powinny służyć włączeniu w organizację wspólnego rynku podstawowych norm z zakresu ochrony środowiska, bezpieczeństwa żywności, zdrowia i dobrostanu zwierząt oraz w dobrej kulturze rolnej zgodnej z ochroną środowiska. Jeżeli takie podstawowe normy nie są spełniane, państwa członkowskie powinny cofnąć pomoc bezpośrednią w całości lub w części w oparciu o kryteria proporcjonalności, obiektywności i stopniowości. Takie cofnięcie pomocy powinno zostać zastosowane bez uszczerbku dla sankcji obecnie istniejących lub które w przyszłości zostaną wprowadzone na mocy innych przepisów prawa wspólnotowego lub prawa krajowego”.

4

Artykuł 6 wspomnianego rozporządzenia, zatytułowany „Zmniejszenie płatności oraz wykluczenie z płatności”, stanowił w ust. 1, co następuje:

„W przypadku niestosowania się do wymogów podstawowych w zakresie zarządzania lub zasad dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska, w wyniku działania lub jego zaniechania, które można bezpośrednio przypisać indywidualnemu rolnikowi, zmniejsza się lub anuluje, zgodnie z przepisami szczegółowymi ustanowionymi na mocy art. 7, całkowitą kwotę płatności bezpośrednich, które mają zostać przyznane w danym roku kalendarzowym, w którym doszło do wystąpienia niezgodności, po zastosowaniu art. 10 i 11”.

5

Artykuł 7 rozporządzenia nr 1782/2003, zatytułowany „Szczegółowe zasady dokonywania zmniejszeń oraz wykluczeń”, stanowił w ust. 1:

„Szczegółowe zasady dokonywania zmniejszeń oraz wykluczeń, o których mowa w art. 6, ustanawia się zgodnie z procedurą określoną w art. 144 ust. 2 […]”.

6

Zgodnie z motywami 55–57 rozporządzenia nr 796/2004:

7

W tytule IV części II rozporządzenia nr 796/2004, zatytułowanym „Podstawa […] obliczania pomocy, zmniejszenia płatności i wykluczeń […] płatności”, znajdował się rozdział I, zatytułowany „Ustalenia związane z kryteriami kwalifikowalności”, i rozdział II, zatytułowany „Ustalenia w odniesieniu do wzajemnej zgodności”, który to rozdział zawierał między innymi art. 65 i 66.

8

Artykuł 65 ust. 4 omawianego rozporządzenia brzmiał następująco:

„Przypadki niezgodności uznaje się za »stwierdzone«, jeżeli są ustalone w wyniku jakiejkolwiek kontroli przeprowadzonej zgodnie z niniejszym rozporządzeniem lub gdy właściwe organy kontroli dowiedzą się o niezgodności w jakikolwiek inny sposób”.

9

Artykuł 66 ust. 1 akapit pierwszy rozporządzenia nr 796/2004 stanowił:

„Bez uszczerbku dla art. 71, w przypadku gdy stwierdzona niezgodność wynika z zaniedbania [niedbalstwa] ze strony rolnika, stosuje się obniżkę wobec całkowitej kwoty dopłat [płatności] bezpośrednich, zgodnie z [zdefiniowanych w] art. 2 lit. d) rozporządzenia [nr 1782/2003], która została lub zostanie przyznana danemu rolnikowi w wyniku rozpatrzenia wniosku pomocowego, który dany rolnik złożył lub złoży w roku kalendarzowym, w którym dokonano ustalenia [stwierdzenia niezgodności]. Obniżka ta będzie z zasady stanowić 3% całkowitej kwoty”.

10

Artykuł 1 pkt 1 lit. a) rozporządzenia Rady (WE) nr 146/2008 z dnia 14 lutego 2008 r. zmieniającego rozporządzenie nr 1782/2003 oraz rozporządzenie (WE) nr 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) (Dz.U. 2008, L 46, s. 1) zmienił art. 6 ust. 1 rozporządzenia nr 1782/2003 w następujący sposób:

„W przypadku niezastosowania się do wymogów podstawowych w zakresie zarządzania lub do zasad dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska w jakimkolwiek momencie w danym roku kalendarzowym (zwanym dalej »danym rokiem kalendarzowym«), i gdy taka niezgodność jest wynikiem działania lub zaniechania bezpośrednio ze strony rolnika składającego wniosek o pomoc w danym roku kalendarzowym, rolnikowi temu zmniejsza się lub anuluje – zgodnie z zasadami szczegółowymi ustanowionymi na mocy art. 7 – całkowitą kwotę przyznawanych [temu rolnikowi] płatności bezpośrednich, po zastosowaniu art. 10 i 11.

Akapit pierwszy ma również zastosowanie, gdy dana niezgodność jest wynikiem działania lub zaniechania bezpośrednio ze strony osoby, której przekazano grunt lub która takiego przekazania dokonała.

Do celów stosowania w roku 2008 akapitu pierwszego i drugiego rok kalendarzowy odpowiada okresowi od dnia 1 kwietnia do dnia 31 grudnia 2008 r.

[…]”.

11

Artykuł 3 akapit drugi lit. a) rozporządzenia nr 146/2008 stanowił:

„[A]rtykuł 1 [pkt] 1 lit. a) stosuje się od dnia 1 kwietnia 2008 r.”.

12

Rozporządzenie nr 1782/2003 zostało uchylone i zastąpione rozporządzeniem nr 73/2009, którego art. 23 ust. 1 akapit pierwszy przewidywał:

„W przypadku niezastosowania się do wymogów podstawowych w zakresie zarządzania lub zasad dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska w jakimkolwiek momencie w ciągu danego roku kalendarzowego (zwanego dalej »danym rokiem kalendarzowym«), i gdy taka niezgodność jest wynikiem działania lub zaniechania, które można bezpośrednio przypisać rolnikowi składającemu wniosek o pomoc w danym roku kalendarzowym, całkowitą kwotę płatności bezpośrednich, które zostały lub mają zostać przyznane temu rolnikowi po zastosowaniu do niego art. 7, 10 i 11, zmniejsza się lub wyklucza zgodnie z zasadami szczegółowymi określonymi w art. 24”.

13

Artykuł 24 rozporządzenia 73/2009, zatytułowany „Szczegółowe zasady dotyczące zmniejszeń lub wykluczeń w przypadku nieprzestrzegania przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności”, stanowił w ust. 1:

„Szczegółowe zasady dotyczące zmniejszeń i wykluczeń, o których mowa w art. 23, ustanawia się zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 141 ust. 2 […]”.

14

Artykuł 146 ust. 1 akapit pierwszy rozporządzenia nr 73/2009 stanowił:

„Niniejszym uchyla się rozporządzenie [nr 1782/2003]”.

15

Artykuł 149 ust. 1 rozporządzenia nr 73/2009 przewidywał:

„Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie w dniu następującym po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Niniejsze rozporządzenie stosuje się od dnia 1 stycznia 2009 r.

[…]”.

16

Rozporządzenie nr 796/2000 zostało uchylone i zastąpione rozporządzeniem nr 1122/2009.

17

Tytuł IV części II rozporządzenia nr 1122/2009, zatytułowany „Podstawa obliczania pomocy, obniżek płatności i wykluczeń […] płatności”, zawierał rozdział II, zatytułowany „Ustalenia w odniesieniu do kryteriów kwalifikowalności”, oraz rozdział III, zatytułowany „Ustalenia w odniesieniu do wzajemnej zgodności”, którego część stanowił art. 70, którego ustępy 4 i 8 brzmiały następująco:

„4.   Niezgodności uznaje się za »stwierdzone«, jeżeli wykazane zostały w wyniku jakiejkolwiek kontroli przeprowadzonej zgodnie z niniejszym rozporządzeniem lub gdy właściwy organ kontroli lub, w stosownych przypadkach, agencja płatnicza uzyskały informacje o nich z innych źródeł.

[…]

8.   Do stosowania obniżek odsetek [określoną procentowo wartość] obniżki stosuje się w odniesieniu do:

[…]”.

18

Paragraf 3 bekendtgørelse nr. 1697 om krydsoverensstemmelse (zarządzenia nr 1697 w sprawie wzajemnej zgodności) z dnia 15 grudnia 2010 r. (zwanego dalej „zarządzeniem nr 1697”) stanowił:

„1.   Rolnicy otrzymujący pomoc zapewniają zgodność gospodarstwa z wymogami określonymi w załączniku 1 do niniejszego zarządzenia przez cały rok kalendarzowy.

[…]”.

19

Zgodnie z § 4 zarządzenia nr 1697:

„1.   Organy nadzorcze, o których mowa w § 3 ust. 2, zgłaszają do FødevareErhverv [urzędu ds. sektora żywności] naruszenia wymogów określonych w załączniku 1 do niniejszego zarządzenia […].

2.   Naruszenie wymogów określonych w załączniku 1 do niniejszego zarządzenia może powodować procentowe obniżenie pomocy w roku kalendarzowym, w którym otrzymano wniosek o pomoc lub wniosek o płatność i w którym stwierdzono naruszenie. FødevareErhverv wydaje decyzję w sprawie kwoty obniżki zgodnie z odpowiednimi przepisami wspólnotowymi”.

20

Dochodzenie policyjne wykazało, że duża liczba rolników duńskich zakupiła w latach 2006–2009 nawozy sztuczne od pewnego importera, który nie zgłosił tej sprzedaży w rejestrze dostawców, zaś zawarty w tych nawozach azot nie został zarejestrowany w rejestrach nawożenia prowadzonych przez rolników.

21

Na podstawie dokumentów zajętych u tego importera Plantedirektoratet (agencja ds. kontroli roślin, Dania) przeprowadziła kontrolę administracyjną rejestrów nawożenia prowadzonych przez rolników i w dniu 4 stycznia 2011 r. wystosowała do 125 z nich żądania udzielenia informacji, uzasadniając to tym, że przekroczyli kwoty azotu dozwolone przez przepisy krajowe w zakresie nawożenia, a tym samym nie przestrzegali przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności mających zastosowanie do płatności bezpośrednich.

22

Wyniki kontroli zostały przekazane NaturErhvervstyrelsen (agencji ds. rolnictwa i rybołówstwa, Dania, zwanej dalej „agencją płatniczą”), która wszczęła postępowania przeciwko tym rolnikom w związku z nieprzestrzeganiem przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności.

23

Po podjęciu decyzji o obniżeniu pomocy wypłaconej rolnikom, których dotyczy niniejsza sprawa, w odniesieniu do roku lub lat, w których przepisy dotyczące zasady wzajemnej zgodności nie były przestrzegane, agencja płatnicza zwróciła się do Komisji Europejskiej w dniu 26 listopada 2012 r. z pytaniem, czy obniżkę pomocy należy obliczyć w odniesieniu do roku kalendarzowego, w którym miało miejsce nieprzestrzeganie przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności, czy też w odniesieniu do roku kalendarzowego, w którym zostało ono wykryte.

24

Zdaniem agencji płatniczej Komisja zdawała się bowiem uważać w sprawozdaniu rocznym Trybunału Obrachunkowego w sprawie wykonania budżetu za rok budżetowy 2011 wraz z odpowiedziami instytucji (Dz.U. 2012, C 344, s. 1), że obniżki płatności dokonanych na rzecz rolników z powodu nieprzestrzegania przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności powinny być stosowane w odniesieniu do płatności dokonanych w roku kalendarzowym stwierdzenia tego nieprzestrzegania.

25

W odpowiedzi z dnia 7 lutego 2013 r. Komisja zasadniczo potwierdziła, że rok, w którym właściwy organ kontroli powziął wiadomość o przypadku niezgodności, należy uznać za rok stwierdzenia nieprzestrzegania przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności, w odniesieniu do którego to roku należy zastosować wynikającą stąd sankcję.

26

Na podstawie zarządzenia nr 1697 agencja płatnicza obniżyła w związku z powyższym płatności bezpośrednie skarżących w postępowaniu głównym za rok, w którym nieprzestrzeganie przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności zostało stwierdzono przez agencję ds. kontroli roślin, to jest rok 2011.

27

Skargi złożone przez owych skarżących do organu rozpatrującego skargi działającego przy ministerstwie ds. żywności zostały oddalone.

28

Ci sami skarżący zaskarżyli następnie wspomniane decyzje oddalające do Østre Landsret (sądu apelacyjnego regionu wschodniego, Dania), powołując się na nieważność tych decyzji.

29

Gert Teglgaard opiera się na brzmieniu art. 6 ust. 1 rozporządzenia nr 1782/2003 i uważa, że rokiem obniżenia płatności bezpośrednich jest rok, w którym nie przestrzegano przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności. Jego zdaniem rozporządzenie nr 796/2004 precyzuje jedynie, że nieprzestrzeganie przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności nie może zostać ukarane, zanim nie zostanie stwierdzone, i nie zmienia ono rozporządzenia nr 1782/2003. Wskazuje on, że zgodnie z ogólnymi zasadami prawa sankcję za takie nieprzestrzeganie należy wymierzyć w świetle okoliczności istniejących w chwili wystąpienia okoliczności faktycznych. W jego opinii rozporządzenie nr 73/2009 nie może służyć za podstawę wniosku o obniżenie pomocy wynikające z okoliczności faktycznych zaistniałych przed jego wejściem w życie. Ponadto zauważa on, że domniemane nieprzestrzeganie przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności miałoby w odniesieniu do niego nieprzewidziane konsekwencje, jako że sankcja mogłaby zostać powiększona o kwotę 1908483,08 koron duńskich (DKK) (około 256157 EUR) z uwagi na zwiększenie się obszarów kwalifikujących się do płatności bezpośrednich między rokiem nieprzestrzegania przepisów, o którym mowa, a rokiem jego stwierdzenia.

30

Fløjstrupgård twierdzi, że art. 23 rozporządzenia nr 73/2009 nie wskazuje wyraźnie, czy obniżenie płatności bezpośrednich powinno dotyczyć płatności otrzymanych za rok, w którym miało miejsce nieprzestrzeganie przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności, czy też płatności otrzymanych za rok, w którym to nieprzestrzeganie zostało stwierdzone. Spółka ta podnosi, że w jej przypadku obniżenie płatności bezpośrednich jest bardziej istotne, jeżeli dotyczy roku stwierdzenia wspomnianego nieprzestrzegania przepisów, a to z powodu zwiększenia się obszarów kwalifikujących się do tych płatności między rokiem, w którym miało miejsce to nieprzestrzeganie, a rokiem jego stwierdzenia. Taki stan rzeczy byłby sprzeczny z zasadami pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań, zaś z punktu widzenia prawa umów stanowiłby nieprzewidywalną konsekwencję.

31

Zdaniem organu rozpatrującego skargi działającego przy ministerstwie ds. żywności rozporządzeniom Unii dotyczącym systemu płatności jednolitych przyświeca szczególny cel, jakim jest zachęcenie rolników do przestrzegania istniejącego prawodawstwa w różnych obszarach wzajemnej zgodności, zaś przepisy dotyczące tego systemu należy interpretować w świetle tego celu. W związku z tym organ ten twierdzi, że agencja płatnicza słusznie uznała, iż należy zastosować obniżkę płatności bezpośrednich otrzymanych przez skarżących w postępowaniu głównym za rok, w którym zostało stwierdzone nieprzestrzeganie przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności.

32

Sąd odsyłający zauważa, że Trybunał nie wypowiedział się jeszcze w kwestii, do którego roku należy zastosować obniżkę płatności bezpośrednich wynikającą z nieprzestrzegania przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności, w przypadku gdy rok kalendarzowy, w którym takie nieprzestrzeganie nastąpiło, nie pokrywa się z rokiem kalendarzowym, w którym zostało ono stwierdzone. Zwraca on również uwagę, że sformułowanie art. 6 ust. 1 rozporządzenia nr 1782/2003 jest różne w poszczególnych wersjach językowych.

33

W tych okolicznościach Østre Landsret (sąd apelacyjny regionu wschodniego) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

34

W drodze pytań pierwszego i drugiego, na które należy odpowiedzieć łącznie, sąd odsyłający dąży zasadniczo do ustalenia, czy z jednej strony art. 6 ust. 1 rozporządzenia nr 1782/2003, art. 6 ust. 1 tego rozporządzenia, w brzmieniu zmienionym rozporządzeniem nr 146/2008, i art. 66 ust. 1 rozporządzenia nr 796/2004, oraz z drugiej strony art. 23 ust. 1 rozporządzenia nr 73/2009 oraz art. 70 ust. 4 i art. 70 ust. 8 lit. a) rozporządzenia nr 1122/2009 należy interpretować w ten sposób, że obniżki płatności bezpośrednich z powodu nieprzestrzegania przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności powinny być obliczane na podstawie płatności, które zostały lub które mają zostać przyznane za rok kalendarzowy, w którym nastąpiło takie nieprzestrzeganie przepisów, czy też za rok, w którym stwierdzono owo nieprzestrzeganie przepisów.

35

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału przy dokonywaniu wykładni przepisu prawa Unii należy uwzględnić nie tylko jego brzmienie, lecz także jego kontekst oraz cele regulacji, której część ten przepis stanowi (wyroki: z dnia 6 listopada 2014 r., Feakins, C‑335/13, EU:C:2014:2343, pkt 35; a także z dnia 12 listopada 2015 r., Jakutis i Kretingalės kooperatinė ŽŪB, C‑103/14, EU:C:2015:752, pkt 93).

36

O ile w wersji francuskojęzycznej art. 6 ust. 1 rozporządzenia nr 1782/2003 stanowi, że „zmniejsza się lub anuluje […] całkowitą kwotę płatności bezpośrednich, które mają zostać przyznane w danym roku kalendarzowym, w którym stwierdzono niezgodność”, o tyle w niemalże wszystkich pozostałych wersjach językowych dostępnych w chwili wydania tego rozporządzenia ten sam artykuł stanowi zasadniczo, że „zmniejsza się lub anuluje […] całkowitą kwotę płatności bezpośrednich, które mają zostać przyznane w danym roku kalendarzowym, w którym doszło do wystąpienia niezgodności”.

37

W powyższym względzie należy zwrócić uwagę, że sformułowania użytego w jednej z wersji językowych przepisu prawa Unii nie można traktować jako jedynej podstawy jego wykładni lub przyznawać mu w tym zakresie pierwszeństwa względem innych wersji językowych (wyrok z dnia 17 marca 2016 r., Kødbranchens Fællesråd, C‑112/15, EU:C:2016:185, pkt 36).

38

Przepisy prawa Unii należy bowiem interpretować i stosować w sposób jednolity w świetle wersji sporządzonych we wszystkich językach Unii, zaś w przypadku rozbieżności między tymi wersjami dany przepis należy interpretować z uwzględnieniem ogólnej systematyki i celu uregulowania, którego stanowi część (wyroki: z dnia 5 maja 2011 r., Kurt und Thomas Etling i in., C‑230/09 i C‑231/09, EU:C:2011:271, pkt 60; a także z dnia 17 marca 2016 r., Kødbranchens Fællesråd, C‑112/15, EU:C:2016:185, pkt 36).

39

Z powyższego wynika, że z uwagi na stwierdzone w pkt 36 niniejszego wyroku rozbieżności między różnymi wersjami językowymi art. 6 ust. 1 rozporządzenia nr 1782/2003 przepis ten należy interpretować w szczególności w świetle ogólnej systematyki i celu regulacji, której część on stanowi.

40

Ogólna systematyka i cel rozporządzenia nr 1782/2003 w zakresie przestrzegania przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności wynikają z motywu 2 tego rozporządzenia, który wiąże płatność pełnej kwoty pomocy bezpośredniej ze spełnieniem zasad odnoszących się do gruntów rolnych, produkcji i działalności rolniczej, które to zasady mają na celu włączenie w organizację wspólnego rynku podstawowych norm w zakresie ochrony środowiska, bezpieczeństwa żywności, zdrowia i dobrostanu zwierząt oraz dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska. W przypadku nieprzestrzegania tych norm państwa członkowskie cofają pomoc w całości lub w części na podstawie proporcjonalnych, obiektywnych i progresywnych kryteriów.

41

Z kolei art. 6 ust. 1 wspomnianego rozporządzenia uściśla, że zmniejszenie lub anulowanie takiej pomocy ma miejsce, gdy nieprzestrzeganie przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności jest wynikiem działania lub zaniechania, które można przypisać bezpośrednio danemu rolnikowi.

42

A zatem rozporządzenie nr 1782/2003 nakłada na rolników obowiązek przestrzegania, w każdym roku eksploatacji, wymogów podstawowych w zakresie zarządzania oraz zasad dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska, które stanowią przepisy dotyczące zasady wzajemnej zgodności.

43

Otóż przestrzeganie tych przepisów nabiera pełnego sensu tylko wtedy, gdy sankcja za ich naruszenie – bez względu na to, czy wynika ono z niedbalstwa, czy z działania umyślnego – prowadzi do zmniejszenia lub cofnięcia płatności bezpośrednich, które zostały lub mają zostać przyznane w roku kalendarzowym tego naruszenia. Jedynie bowiem taka korelacja umożliwia utrzymanie związku między zachowaniem rolnika leżącym u podstaw sankcji a tą sankcją.

44

Prawdą jest, że art. 66 rozporządzenia nr 796/2004 stanowi we wszystkich wersjach językowych dostępnych w dniu wydania tego rozporządzenia, że obniżkę stosuje się do kwoty płatności bezpośrednich, które dany rolnik otrzymał lub otrzyma na podstawie wniosków pomocowych, które złożył on lub złoży w roku kalendarzowym, w którym stwierdzono nieprzestrzeganie przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności.

45

Niemniej jednak z brzmienia tego art. 66 nie można wywieść, że – jak utrzymuje Komisja – obniżka powinna być obliczana w odniesieniu do kwoty płatności bezpośrednich, które zostały otrzymane lub mają zostać otrzymane za rok kalendarzowy, w którym dokonano owego stwierdzenia. W tym względzie należy przypomnieć, że rozporządzenie wykonawcze, wydane zgodnie z upoważnieniem zawartym w rozporządzeniu podstawowym, nie może ustanawiać odstępstwa od przepisów tego rozporządzenia podstawowego, wobec którego jest ono wtórne (wyrok z dnia 2 marca 1999 r., Hiszpania/Komisja, C‑179/97, EU:C:1999:109, pkt 20). A zatem wspomnianego art. 66 ust. 1 nie można interpretować w ten sposób, że podważa on związek między zachowaniem rolnika leżącym u podstaw sankcji a tą sankcją, ustanawiając odstępstwo od podstawowej zasady przewidzianej w art. 6 ust. 1 rozporządzenia nr 1782/2003, zgodnie z którą nieprzestrzeganie przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności prowadzi do zmniejszenia lub cofnięcia płatności bezpośrednich, które zostały lub mają zostać przyznane w roku kalendarzowym, w którym to nieprzestrzeganie miało miejsce.

46

Rozporządzenie nr 796/2004 – interpretowane w świetle rozporządzenia nr 1782/2003 – określa bowiem w art. 66 szczegółowe zasady dotyczące obniżek płatności bezpośrednich z powodu nieprzestrzegania przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności, jak przewiduje to art. 7 ust. 1 rozporządzenia nr 1782/2003. Wspomniany art. 66 dotyczy w rzeczywistości sposobu dokonania obniżki płatności bezpośrednich z powodu nieprzestrzegania przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności, a nie zasad obliczenia takiej obniżki. Poprzez zmniejszenie kwot płatności bezpośrednich, które zostały lub zostaną otrzymane przez rolnika w roku kalendarzowym, w którym stwierdzono nieprzestrzeganie przepisów, art. 66 rozporządzenia nr 796/2004 gwarantuje, że odzyskanie kwoty odpowiadającej tej obniżce będzie miało faktycznie miejsce w drodze odliczenia od płatności należnych rolnikowi. W taki sposób artykuł ten może zapewnić zarówno skuteczność obniżek dokonanych z powodu nieprzestrzegania przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności, jak również odpowiednie wykorzystanie płatności dokonanych z funduszy rolnych Unii.

47

Ponadto taka wykładnia znajduje potwierdzenie w zasadach równego traktowania, proporcjonalności i pewności prawa.

48

Przede wszystkim zarówno w przypadku, gdy nieprzestrzeganie przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności zostaje stwierdzone już w roku jego wystąpienia, jak i w przypadku, gdy to nieprzestrzeganie przepisów zostanie stwierdzone w roku późniejszym niż rok jego wystąpienia, podstawa obliczenia obniżki jest taka sama. W obu tych przypadkach podstawę tę stanowią bowiem płatności bezpośrednie za rok, w którym miało miejsce nieprzestrzeganie przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności. Rozwiązanie to pozwala uniknąć ryzyka, że kwota płatności, do której stosuje się obniżkę, będzie zdecydowanie wyższa niż kwota płatności w roku, w którym miało miejsce nieprzestrzeganie przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności lub, przeciwnie, że zastosowana obniżka będzie zdecydowanie niższa – w przypadku zmniejszenia się kwoty płatności bezpośrednich między rokiem, w którym miało miejsce to nieprzestrzeganie przepisów, a rokiem, w którym zostało ono stwierdzone. Tym samym może ono zapewnić równość traktowania rolników.

49

Następnie należy przypomnieć, że zasada proporcjonalności wymaga, by akty instytucji Unii były w stanie realizować uzasadnione cele, którym przepisy te mają służyć, i nie wykraczały poza to, co konieczne do ich realizacji, przy czym gdy istnieje możliwość wyboru spośród większej liczby odpowiednich rozwiązań, należy stosować te najmniej restrykcyjne, a wynikające z tego niedogodności nie mogą być nadmierne w stosunku do zamierzonych celów (wyrok z dnia 14 czerwca 2017 r., TofuTown.com, C‑422/16, EU:C:2017:458, pkt 45).

50

Tymczasem należy zauważyć, że sama Komisja przyznała w swoich uwagach na piśmie, iż w okolicznościach opisanych przez rzecznika generalnego w pkt 96 opinii uwzględnienie roku, w którym stwierdzono nieprzestrzeganie przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności, w celu obliczenia obniżki lub cofnięcia płatności bezpośrednich nie może zapewnić związku między zachowaniem rolnika leżącym u podstaw takiej obniżki lub takiego cofnięcia a tą obniżką bądź tym cofnięciem.

51

Natomiast poszanowanie zasady proporcjonalności jest zawsze zapewnione, gdy obniżka lub cofnięcie płatności bezpośrednich są obliczane w stosunku do kwoty płatności bezpośrednich, które zostały lub mają zostać przyznane w roku kalendarzowym, w którym miało miejsce nieprzestrzeganie przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności, ponieważ taki związek zostaje zachowany. Obliczone w ten sposób obniżka lub cofnięcie są bowiem zdatne do osiągnięcia celu przyświecającego art. 6 ust. 1 rozporządzenia nr 1782/2003, jakim jest ukaranie przypadków nieprzestrzegania przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności, i nie wykraczają one poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu.

52

Wreszcie zasada pewności prawa wymaga, aby dane uregulowanie Unii umożliwiało zainteresowanym dokładne zapoznanie się z zakresem obowiązków, które uregulowanie to na nich nakłada, oraz aby mieli oni możliwość jednoznacznego poznania swoich praw i obowiązków oraz podjęcia w związku z tym odpowiednich działań (wyroki: z dnia 9 marca 2017 r., Doux, C‑141/15, EU:C:2017:188, pkt 22; z dnia 20 grudnia 2017 r., Erzeugerorganisation Tiefkühlgemüse, C‑516/16, EU:C:2017:1011, pkt 98).

53

Jak podkreślają skarżący w postępowaniu głównym, uwzględnienie roku, w którym stwierdzono nieprzestrzeganie przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności, w celu obliczenia obniżki płatności bezpośrednich jest w stanie sprawić, że dany rolnik z trudem będzie mógł przewidzieć konsekwencje finansowe, jakie będzie musiał ponieść, ponieważ okoliczności faktyczne, takie jak liczba uprawianych hektarów, w odniesieniu do których płatności te są przyznawane, mogą się znacznie różnić z roku na rok, zaś moment, w którym ma miejsce kontrola przestrzegania przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności, jest przypadkowy. Tymczasem ryzyko takie nie występuje, gdy obniżka lub cofnięcie płatności bezpośrednich zostają obliczone na podstawie kwoty płatności bezpośrednich, które zostały lub mają zostać przyznane w roku kalendarzowym, w którym miało miejsce nieprzestrzeganie przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności, ponieważ ewentualna zmiana takich okoliczności faktycznych po zaistnieniu tego naruszenia nie będzie miała wpływu na konsekwencje finansowe, jakie będzie musiał ponieść rolnik.

54

W związku z powyższym zgodnie z art. 6 ust. 1 rozporządzenia nr 1782/2003 obniżki płatności bezpośrednich z powodu nieprzestrzegania przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności należy obliczać na podstawie płatności, które zostały lub które mają zostać przyznane za rok kalendarzowy, w którym to nieprzestrzeganie miało miejsce. Na podstawie art. 66 ust. 1 rozporządzenia nr 796/2004 obliczone w ten sposób obniżki stosuje się do płatności, które zostały lub mają zostać otrzymane za rok, w którym stwierdzono owo nieprzestrzeganie.

55

Artykuł 6 ust. 1 rozporządzenia nr 1782/2003, w brzmieniu nadanym mu rozporządzeniem nr 146/2008, należy interpretować w ten sam sposób. Ów art. 6 ust. 1 w zmienionym brzmieniu, identyczny we wszystkich wersjach językowych, nie odnosi się już do roku, w którym stwierdzono nieprzestrzeganie przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności. Przeciwnie, odwołując się do „danego roku kalendarzowego” lub „odnośnego roku kalendarzowego” zarówno w odniesieniu do przypadku nieprzestrzegania przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności, jak i w odniesieniu do wniosku o pomoc złożonego przez rolnika, któremu można bezpośrednio przypisać działanie lub zaniechanie, wspomniany art. 6 ust. 1 w zmienionym brzmieniu kładzie szczególny nacisk na rok, w którym miało miejsce nieprzestrzeganie przepisów, do celów ustalenia obniżki lub cofnięcia płatności bezpośrednich. Pośrednie odniesienie do rozporządzenia nr 796/2004, za pomocą słów „zmniejsza się lub anuluje, zgodnie z przepisami szczegółowymi ustanowionymi na mocy art. 7, całkowitą kwotę płatności bezpośrednich, które mają zostać przyznane [temu rolnikowi]”, odsyła jedynie – jak zostało stwierdzone w pkt 46 niniejszego wyroku – do sposobu dokonania obniżki lub cofnięcia w stosunku do kwot płatności bezpośrednich, które zostały lub zostaną otrzymane za rok, w którym stwierdzono wspomniane nieprzestrzeganie przepisów.

56

Powyższe stwierdzenia odnoszą się również do wykładni art. 23 ust. 1 rozporządzenia nr 73/2009, który powtarza zasadniczo art. 6 ust. 1 rozporządzenia nr 1782/2003, w brzmieniu nadanym mu rozporządzeniem nr 146/2008.

57

W odniesieniu do art. 70 ust. 4 i art. 70 ust. 8 lit. a) rozporządzenia nr 1122/2009 należy z jednej strony stwierdzić, że tylko ust. 8 lit. a) tego artykułu jest bezpośrednio istotny, ponieważ stanowi on, że „[d]o stosowania obniżek odsetek [określoną procentowo wartość] obniżki stosuje się w odniesieniu do […] całkowitej kwoty płatności bezpośrednich, która została lub zostanie przyznana danemu rolnikowi na podstawie wniosku o przyznanie pomocy, który dany rolnik złożył lub złoży w roku kalendarzowym, w którym dokonano ustalenia”.

58

Z drugiej strony stwierdzenia poczynione w pkt 46 niniejszego wyroku w odniesieniu do wykładni art. 66 ust. 1 rozporządzenia nr 796/2004 znajdują również zastosowanie do art. 70 ust. 8 lit. a) rozporządzenia nr 1122/2009, który dotyczy sposobu dokonania obniżki płatności bezpośrednich w przypadku nieprzestrzegania przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności, a nie zasad obliczenia takiej obniżki.

59

W świetle całości powyższych rozważań na pytania pierwsze i drugie należy odpowiedzieć następująco:

60

Za pomocą pytania trzeciego sąd odsyłający dąży zasadniczo do ustalenia, które uregulowanie Unii znajduje zastosowanie do celów obliczenia obniżki płatności bezpośrednich, w przypadku gdy rolnik nie przestrzegał przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności w latach 2007–2008, ale owo nieprzestrzeganie przepisów zostało stwierdzone dopiero w roku 2011.

61

Z jednej strony należy przypomnieć, że zasada pewności prawa wymaga, by jakiekolwiek okoliczności faktyczne były zwykle, w braku wyraźnie określonego wskazania przeciwnego, badane w świetle przepisów prawa obowiązujących w czasie, gdy dane okoliczności miały miejsce (wyrok z dnia 14 lutego 2012 r., Toshiba Corporation i in., C‑17/10, EU:C:2012:72, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo). W danym wypadku ani brzmienie, ani cel, ani systematyka art. 23 ust. 1 rozporządzenia nr 73/2009 nie zawierają jednoznacznych wskazówek, które przemawiałyby za stosowaniem z mocą wsteczną tego przepisu.

62

A zatem w przypadku obniżek płatności bezpośrednich z powodu nieprzestrzegania przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności do ustalenia obniżek, jakie należy zastosować, powinno służyć uregulowanie Unii, które obowiązywało w momencie wystąpienia przypadków nieprzestrzegania przepisów, o których mowa.

63

Z drugiej strony, jak wynika z art. 146 w związku z art. 149 rozporządzenia nr 73/2009, rozporządzenie nr 1782/2003 zostało uchylone ze skutkiem od dnia 1 stycznia 2009 r. Ponadto z art. 3 akapit drugi lit. a) rozporządzenia nr 146/2008 wynika, że zmiana art. 6 ust. 1 rozporządzenia nr 1782/2003 przewidziana w art. 1 rozporządzenia nr 146/2008 znajduje zastosowanie od dnia 1 kwietnia 2008 r. Artykuł 6 ust. 1 rozporządzenia nr 1782/2003 obowiązywał zatem w 2007 r. i aż do dnia 31 marca 2008 r., zaś art. 6 ust. 1 tego rozporządzenia, w brzmieniu zmienionym rozporządzeniem nr 146/2008 miał zastosowanie od dnia 1 kwietnia do dnia 31 grudnia 2008 r.

64

W powyższym względzie art. 2 lit. e) rozporządzenia nr 1782/2003 definiuje płatności w danym roku kalendarzowym lub płatności w okresie referencyjnym jako płatności przyznane lub które zostaną przyznane w odniesieniu do danego roku lub lat, włączając w to wszystkie płatności w odniesieniu do innych okresów rozpoczynających się w takim roku lub latach kalendarzowych.

65

Wobec powyższego art. 6 ust. 1 rozporządzenia nr 1782/2003 miał zastosowanie do płatności bezpośrednich przyznanych w odniesieniu do roku 2007 i pierwszych trzech miesięcy roku 2008 oraz do płatności, które miały zostać przyznane w odniesieniu do okresów rozpoczynających się w roku 2007 lub w trakcie tych trzech pierwszych miesięcy, zaś art. 6 ust. 1 tego rozporządzenia w brzmieniu zmienionym rozporządzeniem nr 146/2008 miał zastosowanie do płatności bezpośrednich przyznanych w odniesieniu do okresu od kwietnia do grudnia 2008 r. oraz do płatności, które miały zostać przyznane w odniesieniu do okresów rozpoczynających się w ciągu tych dziewięciu miesięcy.

66

W świetle powyższych rozważań na pytanie trzecie należy odpowiedzieć, że uregulowaniem Unii, która ma zastosowanie w celu obliczenia obniżki płatności bezpośrednich, w przypadku gdy rolnik nie przestrzegał przepisów dotyczących zasady wzajemnej zgodności w latach 2007–2008, ale nieprzestrzeganie tych przepisów zostało stwierdzone dopiero w roku 2011, jest art. 6 ust. 1 rozporządzenia nr 1782/2003 w odniesieniu do roku 2007 i trzech pierwszych miesięcy 2008 r. oraz art. 6 ust. 1 tego rozporządzenia w brzmieniu zmienionym rozporządzeniem nr 146/2008 w odniesieniu do okresu od kwietnia do grudnia 2008 r.

67

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje: