—

w imieniu Avanssur SA przez M. Müllera‑Trawinskiego, Rechtsanwalt,

—

w imieniu rządu austriackiego przez C. Pesendorfer, działającą w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu rządu portugalskiego przez L. Ineza Fernandesa oraz E. Pedrosę, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez G. Brauna oraz K.P. Wojcika, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 21 ust. 5 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/103/WE z dnia 16 września 2009 r. w sprawie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych i egzekwowania obowiązku ubezpieczania od takiej odpowiedzialności (Dz.U. L 263, s. 11).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu pomiędzy Spedition Welter GmbH (zwanym dalej „przedsiębiorstwem Spedition Welter”), przedsiębiorstwem transportowym mającym siedzibę w Niemczech, a Avanssur SA (zwaną dalej „spółką Avanssur”), spółką ubezpieczeniową z siedzibą we Francji, w przedmiocie odszkodowania z tytułu wypadku.

3

Dyrektywa 2009/103 zawiera następujące motywy:

„[…]

[…]

[…]

4

Artykuł 19 dyrektywy 2009/103, zatytułowany „Procedura zaspakajania roszczeń”, ma następującą treść:

„Państwa członkowskie wprowadzają procedurę, o której mowa w art. 22, dla roszczeń wynikających z wszelkich wypadków spowodowanych przez pojazd objęty ubezpieczeniem, o którym mowa w art. 3.

[…]”.

5

Zgodnie z art. 20 tej dyrektywy, zatytułowanym „Przepisy szczególne dotyczące wypłaty odszkodowania poszkodowanym w następstwie wypadku w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie stałego miejsca zamieszkania”:

„1.   Celem art. 20–26 jest ustanowienie przepisów szczególnych mających zastosowanie wobec stron poszkodowanych, uprawnionych do odszkodowania w związku ze stratą lub szkodą powstałą w wyniku wypadku, który miał miejsce w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie stałego miejsca zamieszkania strony poszkodowanej, spowodowaną użytkowaniem pojazdów ubezpieczonych i mających stałe miejsce postoju w państwie członkowskim.

[…]

2.   Artykuły 21 i 24 stosuje się tylko w odniesieniu do wypadków spowodowanych ruchem pojazdu:

6

Artykuł 21 rzeczonej dyrektywy, zatytułowany „Przedstawiciele wyznaczeni do rozpatrywania i zaspokajania roszczeń”, stanowi:

„1.   Każde państwo członkowskie podejmuje wszelkie niezbędne środki, aby zagwarantować, że wszystkie zakłady ubezpieczeń ubezpieczające ryzyka zaliczone do klasy 10 pkt A załącznika do dyrektywy 73/239/EWG, inne niż odpowiedzialność przewoźnika, wyznaczają swoich przedstawicieli w każdym państwie członkowskim innym niż to, w którym uzyskały oficjalne zezwolenie.

Przedstawiciel odpowiada za rozpatrzenie i zaspokojenie roszczeń będących wynikiem wypadku w przypadkach, o których mowa w art. 20 ust. 1.

Przedstawiciel ma miejsce zamieszkania lub jest zarejestrowany w państwie członkowskim, w którym został wyznaczony.

[…]

4.   Przedstawiciel w związku z takimi roszczeniami gromadzi wszelkie informacje niezbędne przy zaspokojeniu roszczeń i podejmuje środki niezbędne do wynegocjowania zaspokojenia roszczeń.

Wymóg wyznaczenia przedstawiciela nie wyklucza prawa strony poszkodowanej lub jej zakładu ubezpieczeń do wszczęcia procedury sądowej bezpośrednio przeciwko osobie, która spowodowała wypadek, lub przeciwko jej zakładowi ubezpieczeń.

5.   Przedstawiciele muszą posiadać wystarczające uprawnienia do reprezentowania zakładu ubezpieczeń w stosunku do stron poszkodowanych w przypadkach, o których mowa w art. 20 ust. 1, oraz do pełnego zaspokojenia ich roszczeń.

Muszą oni być zdolni do badania spraw w oficjalnym języku(-kach) państwa członkowskiego stałego miejsca zamieszkania strony poszkodowanej.

[...]”.

7

Dyrektywa 2009/103 została transponowana do prawa niemieckiego przez Versicherungsaufsichtsgesetz (ustawę o nadzorze nad zakładami ubezpieczeń, zwaną dalej „VAG”).

8

Zgodnie z § 7b ust. 2 VAG, dotyczącym przedstawiciela wyznaczonego do rozpatrywania i zaspokajania roszczeń z tytułu odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych:

„1.   […] Zakład ubezpieczeń wyznacza przedstawiciela wyznaczonego do rozpatrywania i zaspokajania roszczeń w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej i w innych państwach będących członkami porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym. W imieniu zakładu ubezpieczeń rozpatruje on i administruje wnioskami o odszkodowanie za szkody osobiste i majątkowe, które powstały w wyniku wypadku, do którego doszło w państwie członkowskim innym niż państwo miejsca zamieszkania osoby poszkodowanej, i w wyniku ruchu pojazdu samochodowego mającego zwyczajowe miejsce postoju w jednym z państw członkowskich.

2   Przedstawiciel wyznaczony do rozpatrywania i zaspokajania roszczeń powinien mieć miejsce zamieszkania lub siedzibę w państwie, w którym został on wyznaczony. Może on działać na rachunek jednego lub kilku zakładów ubezpieczeń. Powinien on dysponować uprawnieniami pozwalającymi mu na reprezentowanie zakładu ubezpieczeń wobec poszkodowanego i na pełne zaspokojenie jego roszczeń o odszkodowanie. Powinien on spełniać warunki niezbędne do rozpatrywania sprawy w języku lub językach oficjalnych państwa, w którym został wyznaczony.

3.   Przedstawiciel wyznaczony do rozpatrywania i zaspokajania roszczeń zbiera w odniesieniu do wypadków spowodowanych przez ubezpieczone przez ten zakład ubezpieczeń pojazdy wszystkie informacje niezbędne do uregulowania szkód powypadkowych […]”.

9

Zivilprozessordnung (kodeks postępowania cywilnego), w brzmieniu mającym zastosowanie w sprawie głównej, w § 171, dotyczącym doręczenia pełnomocnikowi, stanowi:

„Prawidłowo ustanowionemu pełnomocnikowi lub stronie można dokonać doręczenia z tymi samymi skutkami prawnymi. Pełnomocnik powinien przedstawić pisemne pełnomocnictwo”.

10

W dniu 24 czerwca 2011 r. w okolicach Paryża (Francja) samochód ciężarowy należący do przedsiębiorstwa Spedition Welter został w trakcie wypadku drogowego uszkodzony przez inny pojazd, ubezpieczony przez spółkę Avanssur.

11

Przedsiębiorstwo Spedition Welter wniosło do sądu niemieckiego rozpatrującego sprawę w pierwszej instancji o zasądzenie odszkodowania w wysokości 2382,89 EUR. Pozew ten został doręczony nie spółce Avanssur, lecz pełnomocnikowi wyznaczonemu przez tę spółkę w Niemczech, to znaczy AXA Versicherungs AG (zwanej dalej „spółką AXA”).

12

Sąd ten orzekł o niedopuszczalności tego powództwa, stwierdzając, iż nie zostało ono skutecznie doręczone spółce AXA, która nie była upoważniona do odbioru doręczeń.

13

Przedsiębiorstwo Spedition Welter odwołało się od tego wyroku do Landgericht Saarbrücken.

14

Sąd odsyłający uważa, że wynik tego odwołania zależy od wykładni, jaką należy nadać dyrektywie 2009/103. Dopuszczalność powództwa wniesionego przez przedsiębiorstwo Spedition Welter przeciwko spółce Avanssur miałaby zależeć od tego, czy art. 21 ust. 5 tej dyrektywy może być interpretowany w ten sposób, że przedstawiciel wyznaczony do rozpatrywania i zaspokajania roszczeń jest uprawniony do otrzymywania doręczeń na rachunek skarżącej w postępowaniu głównym. W razie odpowiedzi twierdzącej należałoby sprawdzić, czy ów przepis rzeczonej dyrektywy jest bezwarunkowy i wystarczająco precyzyjny, aby przedsiębiorstwo Spedition Welter mogło powoływać się na niego, twierdząc, że spółka Avanssur upoważniła spółkę AXA do odbierania doręczeń.

15

W tych okolicznościach Landgericht Saarbrücken postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

W przypadku udzielenia na pytanie pierwsze odpowiedzi twierdzącej:

16

Przez pytanie pierwsze sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy art. 21 ust. 5 dyrektywy 2009/103 powinien być interpretowany w ten sposób, że wśród wystarczających umocowań, jakimi powinien dysponować przedstawiciel wyznaczony do rozpatrywania i zaspokajania roszczeń powypadkowych, znajduje się upoważnienie tego przedstawiciela do skutecznego odbioru doręczeń sądowych koniecznych do wszczęcia postępowania w sprawie odszkodowania z tytułu wypadku przed właściwym sądem.

17

Na wstępie należy przypomnieć, że w celu ustalenia zakresu przepisu prawa Unii należy mieć na uwadze jednocześnie jego treść, kontekst oraz jego cele (wyrok z dnia 9 kwietnia 2013 r. w sprawie C‑85/11 Komisja przeciwko Irlandii, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo).

18

W niniejszej sprawie, o ile zgodnie z treścią art. 21 ust. 5 dyrektywy 2009/103 przedstawiciel wyznaczony do rozpatrywania i zaspokajania roszczeń powypadkowych ma wystarczające uprawnienia do reprezentowania zakładu ubezpieczeń w stosunku do stron poszkodowanych oraz do pełnego zaspokojenia ich roszczeń odszkodowawczych, o tyle jednak przepis ów, który ustala w ten sposób cele tego przedstawicielstwa, nie określa dokładnego zakresu przyznanych w tym celu uprawnień.

19

W tych okolicznościach należy przypomnieć, że dyrektywa 2009/103 zmierza do zagwarantowania poszkodowanym w wypadkach drogowych porównywalnego traktowania, bez względu na to, gdzie na obszarze Unii wypadek miał miejsce. W tym celu ofiary powinny być uprawnione do dochodzenia roszczenia o odszkodowanie w państwie członkowskim miejsca zamieszkania od przedstawiciela wyznaczonego przez zakład ubezpieczeń osoby odpowiedzialnej.

20

Zgodnie z motywem 37 dyrektywy 2009/103 państwa członkowskie powinny przewidzieć, że owi przedstawiciele wyznaczeni do rozpatrywania i zaspokajania roszczeń będą dysponować wystarczającymi uprawnieniami, aby reprezentować zakład ubezpieczeń wobec poszkodowanych, a także aby reprezentować zakład ubezpieczeń wobec organów krajowych, w tym w razie potrzeby przed sądami, w zakresie, w jakim jest to zgodne z przepisami prawa prywatnego międzynarodowego dotyczącego ustalenia jurysdykcji.

21

Z motywów tych wynika zatem wyraźnie, że prawodawca unijny miał zamiar, bez uszczerbku dla przepisów prawa prywatnego międzynarodowego, aby przedstawicielstwo tych zakładów ubezpieczeń przewidziane w art. 21 ust. 5 dyrektywy 2009/103 obejmowało reprezentację, która umożliwiałaby poszkodowanym skuteczne wniesienie do sądów krajowych powództwa o odszkodowanie za poniesione szkody.

22

Ponadto, jak podniósł rzecznik generalny w pkt 25 opinii, z prac przygotowawczych nad dyrektywami poprzedzającymi przyjęcie dyrektywy 2009/103, które dyrektywa ta ujednoliciła w dziedzinie ubezpieczeń, wynika, że upoważnienie do reprezentowania wykonywane przez ubezpieczyciela w państwie członkowskim miejsca zamieszkania ofiary miało na celu, zgodnie z zamiarem prawodawcy, objęcie upoważnienia do odbierania doręczeń aktów sądowych, pomimo że było ono ograniczone, gdyż nie mogło wywierać wpływu na przepisy prawa prywatnego międzynarodowego dotyczącego przypisania jurysdykcji.

23

W konsekwencji w tych granicach, wśród koniecznych upoważnień, jakimi powinien dysponować przedstawiciel wyznaczony do rozpatrywania i zaspokajania roszczeń, znajduje się pełnomocnictwo uprawniające do odbioru doręczeń sądowych.

24

Wyłączenie takiego upoważnienia pozbawiałoby ponadto dyrektywę 2009/103 jednego z jej celów. W rzeczywistości bowiem, jak podniósł rzecznik generalny w pkt 32 opinii, zadanie przedstawiciela wyznaczonego do rozpatrywania i zaspokajania roszczeń polega dokładnie, zgodnie z celami przewidzianymi przez dyrektywę 2009/103, na ułatwieniu kroków podejmowanych przez ofiary wypadków, w szczególności poprzez umożliwienie im wniesienia odwołania w ich własnym języku. W związku z tym sprzeczne z tymi celami byłoby pozbawienie tych ofiar – po podjęciu przez nie kroków przed tymi przedstawicielami oraz w sytuacji, gdy mogą one wystąpić bezpośrednio z powództwem przeciwko ubezpieczycielowi – możliwości doręczania pism sądowych temu przedstawicielowi w celu wystąpienia z powództwem o odszkodowanie do sądu mającego jurysdykcję międzynarodową.

25

Z uwagi na powyższe rozważania na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, że art. 21 ust. 5 dyrektywy 2009/103 powinien być interpretowany w ten sposób, że wśród wystarczających umocowań, jakimi powinien dysponować przedstawiciel wyznaczony do rozpatrywania i zaspokajania roszczeń, znajduje się upoważnienie tego przedstawiciela do skutecznego odbierania doręczeń sądowych koniecznych do wszczęcia postępowania o naprawę szkód powypadkowych przed właściwym sądem.

26

Z uwagi na odpowiedź na pytanie pierwsze należy udzielić odpowiedzi na pytanie drugie, przez które sąd odsyłający zasadniczo zmierza do ustalenia, czy w okolicznościach takich jak w postępowaniu głównym jednostka może powoływać się na art. 21 ust. 5 dyrektywy 2009/103 w celu udowodnienia skuteczności doręczenia pisma sądowego przedstawicielowi wyznaczonemu do rozpoznawania i zaspokajania roszczeń w sytuacji, gdy ów przedstawiciel nie został upoważniony w drodze umowy do odbioru takich doręczeń, a prawo krajowe nie przewiduje ustawowego umocowania w tym przypadku.

27

W kontekście sprawy głównej sąd odsyłający zmierza do ustalenia, czy z uwagi na odpowiedź udzieloną na pytanie pierwsze powinien on, w celu uwzględnienia pozwu jednostki, która powołuje się na art. 21 ust. 5 dyrektywy 2009/103, powstrzymać się od stosowania przepisów prawa krajowego, które wyłączają możliwość, aby przedstawiciel wyznaczony do rozpoznawania i zaspokajania roszczeń mógł odbierać doręczenia pism sądowym bez jakiegokolwiek umocowania udzielonego w drodze umowy.

28

W tym zakresie należy wskazać na wstępie, że kwestia konieczności powstrzymania się od stosowania przepisu krajowego z powodu jego sprzeczności z prawem Unii pojawia dopiero wtedy, gdy okaże się, że nie jest możliwa jakakolwiek zgodna z prawem Unii wykładnia tego przepisu (wyrok z dnia 24 stycznia 2012 r. w sprawie C‑282/10 Dominguez, pkt 23).

29

Z utrwalonego orzecznictwa wynika, że stosując prawo wewnętrzne, sądy krajowe zobowiązane są tak dalece, jak jest to możliwe, dokonywać jego wykładni w świetle brzmienia i celu rozpatrywanej dyrektywy, by osiągnąć przewidziany w niej rezultat, a zatem dostosować się do art. 288 akapit trzeci TFUE. Wymóg wykładni prawa krajowego zgodnej z prawem Unii jest bowiem nierozerwalnie związany z systemem traktatu FUE, gdyż umożliwia sądom krajowym zapewnienie, w ramach ich właściwości, pełnej skuteczności prawa Unii przy rozpoznawaniu zawisłych przed nimi sporów (zob. w szczególności wyrok z dnia 5 października 2004 r. w sprawach połączonych od C-397/01 do C-403/01 Pfeiffer i in., Zb.Orz. s. I-8835, pkt 114; ww. wyrok w sprawie Dominguez, pkt 24).

30

Zasada zgodnej wykładni wymaga ponadto, by sądy krajowe czyniły wszystko, co leży w zakresie ich kompetencji, uwzględniając wszystkie przepisy prawa krajowego i stosując uznane w porządku krajowym metody wykładni, by zapewnić pełną skuteczność rozpatrywanej dyrektywy i dokonać rozstrzygnięcia zgodnego z realizowanymi przez nią celami (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Dominguez, pkt 27; wyrok z dnia 5 września 2012 r. w sprawie C‑42/11 Lopes Da Silva Jorge, pkt 56).

31

Tymczasem w sprawie głównej wiadomo, że § 7b ust. 2 VAG dokonuje literalnej transpozycji art. 21 ust. 5 dyrektywy 2009/103. Owe przepisy prawa krajowego wymagają zatem wykładni zgodnej z wykładnią prawa Unii w tym znaczeniu, że przedstawiciel wyznaczony do rozpatrywania i zaspokajania roszczeń jest upoważniony do odbioru doręczeń pism sądowych.

32

Z uwagi na powyższe rozważania na pytanie drugie należy odpowiedzieć, że w okolicznościach takich jak okoliczności sprawy w postępowaniu głównym, w których przepisy krajowe przejęły brzmienie przepisów art. 21 ust. 5 dyrektywy 2009/103, sąd odsyłający ma obowiązek, z uwzględnieniem całego prawa krajowego i stosując metody wykładni uznane w tym prawie, dokonywać wykładni prawa krajowego w taki sposób, aby było ono zgodne z wykładnią nadaną tej dyrektywie przez Trybunał.

33

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje: