1. 

Niniejsze pytanie prejudycjalne przedstawione przez Conseil d’État (francuską radę stanu) dotyczy wykładni jednego z kryteriów stanowiących element konstytutywny pojęcia pomocy państwa, a mianowicie pojęcia interwencji państwa lub przy użyciu zasobów państwowych w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, w ramach rynku wewnętrznego energii elektrycznej. Postępowanie główne rozpoczęła skarga wniesiona do Conseil d’État przez stowarzyszenie Vent de Colère – Fédération national„ i jedenastu innych skarżących (zwanych dalej „Vent de Colère i in.”) w przedmiocie dwóch zarządzeń ministerialnych ustanawiających warunki zakupu energii elektrycznej wytwarzanej przez instalacje wykorzystujące energię mechaniczną wiatru (zwane dalej „spornymi zarządzeniami”) ( 2 ).

2. 

Główne pytanie przedłożone Trybunałowi dotyczy sposobu finansowania wyrównania dodatkowych kosztów nałożonych na dystrybutorów energii elektrycznej pochodzenia wiatrowego we Francji ze względu na obowiązek zakupu tej energii elektrycznej po cenie wyższej niż rynkowa. Dystrybutorzy podlegają rzeczonemu obowiązkowi na podstawie loi no 2000 108 relative à la modernisation et au développement du service public de l’électricité z dnia 10 lutego 2000 r. (ustawy nr 2000‑108 r. o modernizacji i rozwoju energetyki publicznej, zwanej dalej „ustawą nr 2000‑108”) ( 3 ). Zgodnie z tą ustawą, dodatkowe koszty wynikające z obowiązku zakupu były przedmiotem rekompensaty przez publiczny fundusz produkcji energii elektrycznej, zarządzany przez Caisse des dépôts et des consignations (zwaną dalej „CDC”) i finansowany ze składek należnych od producentów, dostawców i dystrybutorów określonych w tej ustawie.

3. 

Tymczasem mechanizm zakwestionowany przed sądem krajowym, wynikający ze zmiany ustawy nr 2000‑108 (zwanej dalej „zmienioną ustawą nr 2000‑108”) ( 4 ), stanowi od tej pory, że dodatkowe koszty wynikające z wyżej wspomnianego obowiązku zakupu podlegać będą pełnej rekompensacie, finansowanej ze składek należnych od konsumentów finalnych energii elektrycznej znajdujących się na terytorium krajowym. Skarżący w postępowaniu głównym twierdzą, że chodzi tu o pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE.

4. 

W konsekwencji to właśnie w świetle orzecznictwa, które dotyczy zarówno mechanizmów wprowadzonych w sposób pośredni poprzez utworzenie funduszów lub instytucji zajmujących się zarządzaniem środkami, które mogą stanowić pomoc w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE ( 5 ), jak i środków pomocy finansowanych poprzez opłaty parafiskalne lub dzięki składkom obowiązkowym ( 6 ), Trybunał powinien udzielić odpowiedzi na zadane pytanie. Należy również podkreślić linię orzecznictwa wywodzącą się z rozwiązania przyjętego przez Trybunał w sprawie PreussenElektra ( 7 ), w której, jak zostało to wskazane przez rzecznika generalnego F.G. Jacobsa, kwoty służące finansowaniu systemu wsparcia w sektorze energii odnawialnej nie były w żadnym momencie w dyspozycji organu państwowego. W rzeczywistości kwoty te nigdy nie opuściły sektora prywatnego ( 8 ).

5.

System finansowania zakwestionowany przed Conseil d’État można podsumować w sposób następujący.

6.

Zgodnie z brzmieniem art. 10 zmienionej ustawy nr 2000‑108 podmioty produkujące na terytorium kraju energię elektryczną pochodzącą zwłaszcza z instalacji produkcji energii elektrycznej wykorzystujących energię mechaniczną wiatru, które są usytuowane w obszarach rozwoju energetyki wiatrowej ( 9 ), korzystają, o ile o to wystąpią i pod warunkiem wypełnienia przez nie pewnych obowiązków ( 10 ), z obowiązku zakupu energii elektrycznej otrzymywanej w ten sposób.

7.

Zobowiązanymi na mocy rzeczonego obowiązku zakupu są dystrybutorzy prowadzący sieć, do której instalacja jest podłączona, a mianowicie Électricité de France (zwana dalej „EDF”) i dystrybutorzy nieznacjonalizowani ( 11 ), którzy zasilają rzeczoną energię elektryczną obsługiwane przez siebie obszary. Wprowadzenie w życie tych przepisów przekłada się na zawarcie umowy nabycia, która podlega warunkom ustalonym w ustawie ( 12 ). Sposób obliczania tej taryfy wynika z formuły określonej „przez zarządzenie ministrów właściwych w sprawach gospodarki i energii”, wydane na podstawie art. 8 dekretu nr 2001‑410 z dnia 10 maja 2001 r., „po konsultacji z wyższą radą energetyczną i po konsultacji z komisją nadzoru energetycznego” (zwaną dalej „CRE”). Artykuł 10 zmienionej ustawy nr 2000‑108 przewiduje ponadto w akapicie piątym obowiązek nabywania przez EDF nadwyżki energii elektrycznej na tych samych warunkach, jak przy zawarciu umowy obowiązkowego zakupu, przy czym nabycie przez EDF również daje prawo do rekompensaty na jej rzecz.

8.

Z przedostatniego akapitu wyżej wspomnianego art. 10 wynika, iż dodatkowe koszty, które wiążą się dla dystrybutorów energii elektrycznej z wykonaniem obowiązku zakupu, mogą być w całości zrekompensowane na podstawie art. 5 ust. I zmienionej ustawy nr 2000‑108, jako „obciążenia związane z misjami użyteczności publicznej powierzonymi przedsiębiorstwom energetycznym”.

9.

Zgodnie z tym przepisem przy obliczaniu kosztów dodatkowych dających prawo do rekompensaty uwzględnia się „koszty nieponiesione przez EDF lub, w stosownym przypadku, nieponiesione przez dystrybutorów nieznacjonalizowanych […] w odniesieniu do cen rynkowych energii elektrycznej lub, w przypadku dystrybutorów nieznacjonalizowanych, w odniesieniu do taryf zbycia wymienionych w art. 4 [zmienionej] ustawy [nr 2000‑108], proporcjonalnie do udziału energii elektrycznej nabytej na podstawie tych taryf w łącznej zakupionej ilości, po odliczeniu ilości nabytej na podstawie art. 8 i 10 [tej ustawy]”, w tym „jeżeli dane instalacje są wykorzystywane przez [EDF] lub dystrybutora nieznacjonalizowanego […]”.

10.

Kwotę obciążeń ponoszonych przez odnośne podmioty oblicza się na podstawie odpowiedniej dokumentacji rachunkowej prowadzonej przez wskazane podmioty, sporządzanej zgodnie z zasadami ustanowionymi przez CRE i pod kontrolą tej ostatniej. Minister właściwy ds. energii ustala wysokość obciążeń na wniosek CRE, składany corocznie. Jak zostało wyjaśnione w trakcie rozprawy, jedynie różnica między kosztem wynikającym z obowiązku zakupu i składkami otrzymanymi od własnych klientów jest przedmiotem wpłaty na odrębny rachunek CDC.

11.

Kwoty odpowiadające obciążeniom, które rodzą prawo do rekompensaty, są zwracane odnośnym podmiotom gospodarczym cztery razy w roku przez CDC, która dysponuje w tym celu odrębnym rachunkiem, zasilanym przez składki należne od finalnego konsumenta, na którym ewidencjonuje ona różne operacje w tym zakresie.

12.

Wreszcie rekompensata na rzecz podmiotów objętych obowiązkiem zakupu jest przeniesiona na konsumentów finalnych energii elektrycznej znajdujących się na terytorium krajowym zgodnie z warunkami ustanowionymi w art. 5 zmienionej ustawy nr 2000‑108.

13.

Wysokość składki, ustalana corocznie przez ministra właściwego ds. energii na wniosek CRE, jest „obliczana proporcjonalnie do ilości zużytej” i „w taki sposób, aby składki pokryły całość obciążeń […], jak również wydatki związane z zarządzaniem poniesione przez CDC […] i budżet krajowego mediatora energetycznego”, w granicach dwóch limitów ( 13 ). Co do zasady kwoty zebrane w trakcie roku powinny pokryć wszystkie obciążenia dotyczące odnośnego roku, lecz mechanizm korekty pozwala przypisać do kwot składek należnych w roku następnym obciążenia niezwrócone w ciągu roku bieżącego.

14.

Kwota składki zostaje zapłacona przez konsumenta przy uiszczeniu faktury za energię elektryczną lub korzystanie z sieci, w zależności od ilości energii elektrycznej, która została mu dostarczona. Ustanowiono przepisy szczególne dotyczące zakupu energii elektrycznej o charakterze ponadgranicznym, jak również dla konsumentów produkujących własną energię czy zakupujących energię generowaną przez producenta, do którego są oni podłączeni bezpośrednio.

15.

Pismem z dnia 6 lutego 2009 r. Vent de colère i in. wnieśli do Conseil d’État skargę na przekroczenie uprawnień, mającą na celu stwierdzenie nieważności spornych zarządzeń.

16.

Zdaniem sądu odsyłającego zakup energii elektrycznej wytworzonej przez instalacje korzystające z energii wiatrowej po cenie wyższej od ceny rynkowej stanowi korzyść mogącą wpływać na wymianę handlową między państwami członkowskimi oraz na konkurencję. W przedmiocie kryterium opartego na działaniu państwa lub działania za pomocą zasobów państwa Conseil d’État przypomina, że w swej decyzji w sprawie UNIDEN z dnia 21 maja 2003 r. ( 14 ) zastosowała się ona do ww. wyroku w sprawie Preussen Elektra, stwierdzając, że obciążenie finansowe wynikające z obowiązku zakupu przysługującego instalacjom korzystającym z energii wiatrowej było rozłożone między różne przedsiębiorstwa, lecz pomoc ta nie była finansowana, bezpośrednio ani pośrednio, ze środków publicznych, i uznając, że wcześniejszy mechanizm zakupu energii elektrycznej wytworzonej przez instalacje korzystające z energii wiatrowej nie stanowił pomocy państwa w rozumieniu postanowień art. 107 ust. 1 TFUE.

17.

Sąd odsyłający zastanawia się jednak nad skutkami zmiany ustawy nr 2000‑108, w szczególności w świetle wyroku w sprawie Essent Netwerk Noord i in., w którym Trybunał orzekł, że finansowanie poprzez dopłatę do ceny nałożoną przez państwo na nabywców energii, stanowiącą w istocie podatek wpływający do funduszu pozostającego pod kontrolą państwa, należy uznać za działanie państwa za pomocą jego zasobów.

18.

W tych okolicznościach postanowieniem z dnia 15 maja 2012 r. sąd odsyłający postanowił zawiesić postępowanie i przedstawić Trybunałowi następujące pytanie prejudycjalne:

„Czy w związku ze zmianą sposobu finansowania całkowitej rekompensaty nadwyżki kosztów ponoszonych przez [EDF] oraz dystrybutorów nieznacjonalizowanych wymienionych w art. 23 ustawy nr 46–628 z dnia 8 kwietnia 1946 r. o nacjonalizacji sektora energii elektrycznej i gazu z tytułu obowiązku zakupu energii elektrycznej wytworzonej przez instalacje korzystające z energii wiatrowej po cenie wyższej od ceny rynkowej, dokonaną przepisami ustawy nr 2003‑8 z dnia 3 stycznia 2003 r., mechanizm ten należy obecnie uznawać za działanie państwa lub działanie za pomocą zasobów państwowych w rozumieniu i do celów stosowania postanowień art. [107 ust. 1 TFUE]?”.

19.

Niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym został zarejestrowany w sekretariacie Trybunału w dniu 29 maja 2012 r. Uwagi na piśmie zostały złożone przez Vent de Colère i in., Syndicat des énergies renouvelables ( 15 ), rządy francuski i grecki, jak również przez Komisję.

20.

Na rozprawie, która odbyła się w dniu 24 kwietnia 2013 r., zostali wysłuchani Vent de Colère i in., Syndicat des énergies renouvelables, rządy francuski i grecki, jak również Komisja.

21.

Tytułem wstępu zauważam, że niektórzy uczestnicy, którzy przedstawili uwagi na piśmie przed Trybunałem, zwrócili się albo o przeformułowanie, albo o uzupełnienie zakresu pytania przedstawionego przez Conseil d’État.

22.

W istocie Vent de Colère i in. proponują, po pierwsze, aby uwzględnić w analizie wyrok w sprawie Altmark Trans i Regierungspräsidium Magdeburg ( 16 ), w celu ustalenia, czy obowiązek zakupu po cenie ustalanej, taki jak będący przedmiotem postępowania głównego, spełnia warunki tego orzecznictwa. Po drugie, Vent de Colère i in. zwracają uwagę na problematykę dyrektywy 2003/54 ( 17 ) i sugerują, aby Trybunał rozstrzygnął kwestię, czy dyrektywa ta zobowiązuje sąd krajowy do zaniechania stosowania przepisu krajowego ustanawiającego obowiązek zakupu energii elektrycznej, przyjętego w sprzeczności z opinią krajowego organu regulacyjnego, tj. CRE.

23.

Z kolei Komisja proponuje przeformułować przedstawione pytanie, podnosząc, że zmiana charakteru trybu finansowania nie jest decydująca w świetle odpowiedzi, której należy udzielić w niniejszej sprawie. Komisja proponuje zatem, aby Trybunał wypowiedział się na temat przepisów krajowych w całości i ab initio, w zakresie w jakim przewidują one całkowitą rekompensatę kosztów dodatkowych nałożonych na operatorów systemu przesyłowego z w rozumieniu art. 2 dyrektywy 2009/72.

24.

W tym względzie należy przypomnieć, że zadanie Trybunału w przypadku skierowania do niego odesłania prejudycjalnego polega na wyjaśnieniu sądowi krajowemu zakresu przepisów Unii w celu umożliwienia temu sądowi prawidłowego zastosowania tych przepisów do rozpatrywanych przeze niego okoliczności, a nie na stosowaniu tych przepisów przez Trybunał, i to tym bardziej, że Trybunał nie zawsze posada wszystkie dane niezbędne w tym celu ( 18 ).

25.

W tym przypadku, biorąc pod uwagę, że po pierwsze, akta niniejszej sprawy nie zawierają informacji pozwalających na określenie, czy rekompensata obowiązku zakupu może wchodzić w zakres pojęcia usługi w ogólnym interesie gospodarczym (zwanego dalej „UOIG”) w rozumieniu ww. wyroku w sprawie Altmark Trans i Regierungspräsidium Magdeburg oraz że po drugie, ani problematyka UOIG, ani dyrektywy 2003/54 nie były roztrząsane między stronami w niniejszym postępowaniu, Trybunał nie może orzekać w tej kwestii.

26.

Ponadto przypominam, że w ramach procedury współpracy między sądami krajowymi i Trybunałem jego zadaniem jest udzielenie sądowi krajowemu użytecznej odpowiedzi, która umożliwi mu rozstrzygnięcie zawisłego przed nim sporu ( 19 ). Wybór sposobu sformułowania pytania dokonany przez sąd krajowy powinien więc zasadniczo korzystać z domniemania pozostawania w związku ze sprawą, a także „domniemania użyteczności” dla rozstrzygnięcia sporu przed sądem krajowym.

27.

W konsekwencji, ponieważ sformułowanie pytania prejudycjalnego wydaje mi się jasne i dobrze zakreślone, zadaniem Trybunału nie jest rozszerzanie zakresu debaty.

28.

Przede wszystkim należy wyjaśnić, że strony uczestniczące w niniejszym postępowaniu przedstawiły diametralnie różne poglądy co do odpowiedzi na zadane pytanie prejudycjalne. Komisja i Vent de Colère i in. podzielają opinię, że wykorzystanie zasobów państwowych w systemie finansowania nie ulega żadnej wątpliwości. Natomiast rząd francuski i Syndicat des énergies renouvelables bronią tezy przeciwnej. Jeśli zaś chodzi o rząd grecki, proponuje on pozostawić sądowi odsyłającemu zadanie przeprowadzenia ostatecznej kwalifikacji przepisu.

29.

W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zakwalifikowanie danego środka jako „pomocy państwa” w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE wymaga, aby zostały spełnione wszystkie przesłanki określone w tym przepisie ( 20 ). Zatem aby zakwalifikować przepis krajowy jako pomoc państwa, musi mieć miejsce, po pierwsze, interwencja państwa lub przy użyciu zasobów państwowych, po drugie, interwencja ta musi być w stanie wpłynąć na wymianę handlową pomiędzy państwami członkowskimi, po trzecie, musi przyznawać beneficjentowi korzyść, po czwarte, musi ona zakłócać konkurencję lub grozić jej zakłóceniem ( 21 ).

30.

Ponieważ niniejsze pytanie prejudycjalne dotyczy wyłącznie pierwszej z tych przesłanek, należy uściślić, że dla zakwalifikowania określonej korzyści jako pomocy w rozumieniu art. 107 ust. 1 WE konieczne jest, aby po pierwsze, została ona przyznane bezpośrednio lub pośrednio z zasobów państwowych, oraz po drugie, aby można ją było przypisać państwu ( 22 ). Orzecznictwo usankcjonowało charakter kumulatywny tych dwóch przesłanek ( 23 ).

31.

Jeśli chodzi o możliwość przypisania państwu środka pomocy to omawiane pojęcie obejmuje pomoc przyznawaną zarówno bezpośrednio przez szeroko rozumiane państwo ( 24 ), jak i przez organizacje państwowe lub prywatne, które to państwo ustanowiło lub wyznaczyło w celu zarządzania pomocą ( 25 ). Należy zauważyć, że orzecznictwo przeszło od podejścia instytucjonalnego możliwości przypisania ( 26 ) do podejścia, zgodnie z którym możliwość przypisania nie może zostać domniemana, a zatem wywiedziona tylko z okoliczności, że dany środek został przyjęty przez przedsiębiorstwo publiczne ( 27 ). Jednakże jest oczywiste, że taki test kontroli państwowej nie ma zastosowania do władz publicznych, ponieważ stanowią one czystą emanację samego państwa.

32.

W niniejszym przypadku elementy sprawy ukazują, że ustalanie spornej składki było wynikiem zachowania przypisanego państwu francuskiemu. W istocie, zważywszy, że składka pobierana od konsumentów finalnych została ustanowiona zmienioną ustawą nr 2000‑108, zasadne jest uznać, że to organy władzy publicznej stanowią źródło podważanego systemu.

33.

Co się tyczy przesłanki dotyczącej państwowego pochodzenia zasobów, przypominam, że rozróżnienie między pomocą przyznawaną przez państwo oraz pomocą przyznawaną przy użyciu zasobów państwowych ma na celu włączenie w zakres pojęcia pomocy nie tylko pomocy przyznawanej bezpośrednio przez państwo, lecz także udzielanej przez organizacje państwowe lub prywatne wyznaczone lub powołane przez państwo ( 28 ).

34.

Artykuł 107 TFUE obejmuje wszystkie środki pieniężne, których państwo może faktycznie użyć w celu wspierania przedsiębiorstw. Fakt, że środki te pozostają pod stałą kontrolą państwową i w ten sposób pozostają w dyspozycji właściwych władz krajowych, wystarczy, aby zostały one uznane za zasoby państwowe oraz aby środek, którego finansowaniu służą, znalazł się w zakresie stosowania art. 107 ust. 1 TFUE ( 29 ).

35.

Wydaje mi się, że tak jest w niniejszym przypadku. W istocie, jak wynika z akt sprawy, na podstawie zmienionej ustawy nr 2000‑108 obowiązek zakupu energii elektrycznej jest rekompensowany przez składki należne od wszystkich konsumentów finalnych energii elektrycznej znajdujących się we Francji ( 30 ). Wysokość składki jest ustalana w drodze dekretu ministerialnego. Zarządzenie zebranymi w ten sposób funduszami zostało zatem powierzone CDC, która dysponuje w tym celu odrębnym rachunkiem, zasilanym przez składki należne od konsumenta finalnego, na którym ewidencjonuje różne operacje w tym zakresie. Kwoty służące finansowaniu dodatkowych kosztów, jakie wynikają dla EDF i innych dystrybutorów z obowiązku zakupu energii wiatrowej, są przekazywane odpowiednim podmiotom przez CDC cztery razy w roku. Wysokość składki oblicza się proporcjonalnie do ilości zużytej energii elektrycznej, z zastrzeżeniem limitu 500000 EUR na obiekt korzystający z energii.

36.

W tym względzie, w odniesieniu do kontroli bezpośredniej lub pośredniej, którą państwo sprawuje nad wykorzystywanymi zasobami ( 31 ), należy, po pierwsze, podkreślić rolę odgrywaną przez organy należące do sfery prawa publicznego w systemie ustanowionym ustawą nr 2000‑108 zmienioną.

37.

W istocie, jak wynika z akt sprawy, wysokość daniny, której podlega każdy konsument finalny energii elektrycznej we Francji, jest ustalana corocznie w drodze zarządzenia ministra właściwego ds. energii na wniosek CRE, która jest niezależnym organem administracyjnym powołanym do nadzorowania prawidłowego funkcjonowania rynków energii elektrycznej i gazu we Francji ( 32 ). Jak zostało wyjaśnione w trakcie rozprawy, w braku zarządzenia ministra wysokość składki ulega podniesieniu za odnośny rok do wysokości 3 EUR za MGWh. Ponadto, choć tak jak to zostało podkreślone w trakcie rozprawy, mechanizm ten nie zapewnia w rzeczywistości dokładnej równoważności między poniesionymi kosztami dodatkowymi poniesionymi przez dystrybutorów i wysokością składki przekazywanej tym dystrybutorom, zmieniona ustawa nr 2000‑108 ustanawia zasadę całkowitego pokrycia rozpatrywanego obowiązku zakupu, co samo w sobie potwierdza, że państwo jest gwarantem tego mechanizmu w całości.

38.

Co więcej, zmieniona ustawa nr 2000‑108 przewiduje mechanizmy nakładania kary administracyjnej w przypadku braku płatności składki ( 33 ). W istocie zmienionej zgodnie z art. 5 ustawy nr 2000‑108 w przypadku braku zapłaty składki przez dłużnika minister właściwy ds. energii orzeka karę administracyjną na warunkach przewidzianych w art. 41 tej ustawy ( 34 ).

39.

Tymczasem zgodnie z orzecznictwem fundusze zasilane z obowiązkowych opłat nakładanych przez ustawodawstwo państwa członkowskiego, zarządzane i dzielone zgodnie z tym ustawodawstwem, będą uznawane za zasoby państwowe w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, nawet jeśli są zarządzane przez instytucje odrębne od władz publicznych ( 35 ).

40.

Stwierdzenie to nie podważa rozumowania niedawno przyjętego przez Trybunał w ww. wyroku w sprawie Doux Élevage i Coopérative agricole UKL ARREE, dotyczącej zgodności z prawem decyzji organu krajowego rozciągającego wobec wszystkich zawodów rolnych w zakresie produkcji i hodowli indyków porozumienie branżowe, ustanawiające obowiązkowe składki mające na celu umożliwienie realizacji niektórych działań na rzecz interesów tego sektora. W istocie w tej sprawie władze publiczne działały jedynie jako „instrument” w celu uczynienia obowiązkowymi składek ustanowionych przez organizacje prywatne ( 36 ).

41.

Po drugie, odnośnie do mechanizmu przekazywania środków przeznaczonych na finansowanie pomocy między podmiotami zobowiązanymi i podmiotami uprawnionymi, należy podkreślić, że zasoby uzyskane dzięki obciążeniom nałożonym na wszystkich konsumentów przechodzą przez podmiot prawa publicznego wyraźnie wyznaczony przez państwo, tj. CDC.

42.

W tym względzie pragnę sprecyzować, że tylko wtedy, gdy korzyść zostaje przyznana przez podmiot prywatny, należy w celu dokonania oceny państwowego charakter zasobów szczegółowo zbadać, czy państwo powierzyło zarządzanie systemu pomocy rzeczonemu podmiotowi prywatnemu. Oznaczałoby to, że państwo przekazało bezpośrednio lub pośrednio zasoby niezbędne do zarządzania pomocą do dyspozycji podmiotu prywatnego, który wyznaczyło ( 37 ).

43.

Było tak, w szczególności, w przywołanej powyżej sprawie Essent Netwerk Noord i in., w której beneficjent opłaty i administrator spornych środków był spółką wskazaną na podstawie ustawy (tj. SEP). Jednakże spółka ta była wspólną spółką zależną czterech przedsiębiorstw krajowych produkujących energię elektryczną, które działały na rynku krajowym przed jego uwolnieniem i były również zobowiązane do importu i przesyłania energii elektrycznej. W konsekwencji Trybunał zanalizował stopień autonomii rzeczonej spółki wyznaczonej, która, jak się okazało, podlegała ścisłej kontroli w zakresie zarządzania funduszami, ponieważ musiała uzyskiwać poświadczenie przez księgowego rozliczenia kwot otrzymywanych i przekazywanych i mogła je wykorzystywać tylko do celów przewidzianych przez ustawę ( 38 ).

44.

W niniejszym przypadku jednak, ponieważ organizacja, której powierzono rozliczanie i podział finansowy funduszy jest zakładem państwowym par excellence ( 39 ), a przede wszystkim dlatego, że omawiane środki są pozostawione w całości w gestii władz krajowych ( 40 ), analiza szczegółów funkcjonowania CDC jest moim zdanie, bez znaczenia z punktu widzenia kryterium państwowego pochodzenia zasobów ( 41 ).

45.

W tym zakresie chciałbym wyjaśnić, że w odniesieniu do mechanizmu finansowania niniejsza sprawa różni się wyraźnie od przywołanej powyżej sprawy Pearle i in., która dotyczyła systemu finansowania kampanii reklamowej na rzecz przedsiębiorstw z sektora optyki. W rzeczonej sprawie środki zostały w istocie zebrane przez organizację zawodową prawa publicznego od korzystających z kampanii członków w drodze obowiązkowych składek celowych przeznaczonych na organizację tej kampanii. Zdaniem Trybunału przedmiotu sprawy nie stanowiło ani obciążenie ponoszone na rzecz państwa, ani środki pozostające pod kontrolą państwa ( 42 ). Jednakże Trybunał podkreślił, iż inicjatywa zorganizowania i realizacji wspomnianej kampanii pochodziła od prywatnego stowarzyszenia optyków, a nie od rzeczonej organizacji zawodowej prawa publicznego. W konsekwencji, w przeciwieństwie do mechanizmu będącego przedmiotem niniejszej sprawy, elementem decydującym w przywołanej powyżej sprawie Pearle i in. był brak przypisania go państwu niderlandzkiemu ( 43 ). W istocie taki podmiot prawa publicznego służył wyłącznie za instrument pobierania i wykorzystywania zasobów generowanych na rzecz celu czysto komercyjnego, określonego uprzednio przez wspomniane środowisko zawodowe, który w żaden sposób nie mieścił się w ramach polityki określanej przez władze niderlandzkie ( 44 ).

46.

W konsekwencji, w świetle specyficznych cech przywołanych powyżej spraw Essent Netwerk Noord i in. oraz Pearle i in., nie mogę zgodzić się z ogólnym stwierdzeniem, zgodnie z którym charakter publiczny organizacji nie oznacza, że zasoby znajdujące się w jej dyspozycji powinny być kwalifikowane jako zasoby państwa ( 45 ).

47.

Rola powierzona w niniejszym przypadku CDC potwierdza tezę istnienia zasobów publicznych, pomimo faktu, wyjaśnionego na rozprawie, że CDC otrzymuje jedynie część funduszy przekazywanych beneficjentom składki. Bowiem w przypadku gdy, po pierwsze, możliwość przypisania państwu nie budzi wątpliwości, a po drugie, organizacje pośredniczące biorące udział w zarządzaniu środkami pozwalającymi na finansowanie środka są podmiotami prawa publicznego, domniemywa się, że kryterium zasobów państwowych jest spełnione.

48.

Po trzecie, co się tyczy pochodzenia i wielkości środków pozwalających na finansowanie środka mogącego stanowić pomoc państwa, należy podkreślić, że w przeciwieństwie do argumentów podniesionych przez strony na rzecz tezy o braku istnienia zasobów państwowych w rozpatrywanym przypadku, niniejsza sprawa w żaden sposób nie może być utożsamiona z mechanizmem zbadanym w sprawie PreussenElektra, w której Trybunał uznał, że sporny system nie prowadzi do żadnego transferu środków pochodzących z zasobów państwowych do przedsiębiorstw produkujących energię elektryczną ( 46 ).

49.

W tamtej sprawie Trybunał zbadał spoczywający na prywatnych przedsiębiorstwach zajmujących się zaopatrzeniem w energię elektryczną obowiązek zakupu energii elektrycznej wytworzonej na terenie ich strefy zaopatrzenia z odnawialnych źródeł energii, po ustalonych cenach minimalnych. System przewidywał także, że obciążenia finansowe stąd wynikające zostaną rozłożone między owe przedsiębiorstwa zajmujące się zaopatrzeniem w energię elektryczną a prywatne przedsiębiorstwa eksploatujące sieci energetyczne. Co więcej, przedsiębiorstwa nie były uprawnione przez państwo do zarządzania zasobami państwowymi, lecz spoczywał na nich obowiązek zakupu przy użyciu własnych zasobów finansowych ( 47 ), środki pochodzące z płatności indywidualnych nie trafiały do zasobu wspólnego, odrębnego od majątku odnośnych przedsiębiorstw, zarządzanego przez odrębną organizację, a konsumenci finalni nie wspierali finansowania spornego mechanizmu poprzez opłatę określoną w sposób jednolity i powszechnie obowiązujący ( 48 ).

50.

Głównym elementem, który odróżnia niniejszą sprawę od mechanizmu zbadanego przez Trybunał w przywołanej powyżej sprawie PreussenElektra ( 49 ) jest zatem okoliczność, że obciążenie mające na celu sfinansowanie obowiązku zakupu wiatrowej energii elektrycznej po cenie wyższej niż rynkowa odnosi się do wszelkich konsumentów energii elektrycznej we Francji, niezależnie od tego, czy kupują oni, czy też nie, energię zieloną, zważywszy, że na zliberalizowanym rynku energii elektrycznej, którego ustanowienie stanowi jeden z podstawowych celów Unii ( 50 ), istnieje konkurencja między producentami i dostawcami energii.

51.

Przyznając, że w sensie fizycznym energia pochodząca z różnych źródeł ulega przemieszaniu w sieci przesyłowej, pragnę zauważyć, że w ramach mechanizmu będącego przedmiotem postępowania głównego dostawcy nie mają możliwości zróżnicowania taryf dla różnych kategorii konsumentów i że konsumenci zostają pozbawieni możliwości wyboru za zakupem lub przeciw zakupowi energii odnawialnej. Tymczasem przepisy mające zastosowanie na zliberalizowanym rynku wewnętrznym energii elektrycznej zmierzają do tego, aby zaoferować konsumentom rzeczywisty wybór po cenach godziwych i konkurencyjnych, stymulować produkcję czystej energii i wzmacniać bezpieczeństwo zaopatrzenia. W istocie cel w postaci przekazywania informacji dotyczących źródeł energii użytych do produkcji energii elektrycznej był już podkreślony w dyrektywie 2003/54 ( 51 ).

52.

Tak więc w przeciwieństwie do systemu finansowania ustanowionego kodeksem rolnym, rozpatrywanego przez Trybunał w ww. wyroku w sprawie Doux Élevage i Coopérative agricole UKL‑ARREE i uznanego przez rzecznika generalnego M. Watheleta za system „zamknięty”, w takim znaczeniu, że środki finansowe są cały czas zarządzane i kontrolowane przez podmioty prywatne ( 52 ), system ustanowiony ustawą nr 2000‑108 zmienioną mógłby zostać uznany za „otwarty”.

53.

Należy zauważyć, że w przywołanej powyżej sprawie Doux Élevage i Coopérative agricole UKL ARREE, która wpisuje się wyraźnie w linię orzecznictwa w przywołanej powyżej sprawie Pearle i in., składki pochodzą od prywatnych podmiotów gospodarczych będących członkami zaangażowanej organizacji międzybranżowej lub niebędących członkami tej organizacji, lecz prowadzących działalność gospodarczą na właściwych rynkach. Ponadto nie przewidziano żadnego przejścia przez budżet państwa lub przez inny podmiot publiczny, co doprowadziło Trybunału do orzeczenia, że składki te zachowują prywatny charakter przez cały okres ich istnienia ( 53 ).

54.

Mając na względzie całość powyższych rozważań, należy dojść do wniosku, że system ustanowiony zmienioną ustawą nr 2000‑108 wprowadził opłatę od konsumpcji energii elektrycznej, która jest uiszczana jako składka powszechna według zasad ustanowionych w sposób jednolity przez państwo i pobierana od wszystkich konsumentów energii elektrycznej na terytorium krajowym. Konstrukcja tej składki w całości wyklucza jej kwalifikację jako rozwiązania ograniczonego do jednej kategorii przedsiębiorstw, które byłoby nałożone, administrowane i kontrolowane przez podmioty prywatne.

55.

Wreszcie przypominam, że cel realizowany przez wykorzystanie środków państwowych nie jest wystarczający do tego, aby wykluczyć zakwalifikowanie ich jako pomocy. Artykuł 107 ust. 1 WE nie dokonuje bowiem rozróżnienia interwencji państwa według przyczyn lub celów, lecz definiuje je ze względu na ich skutki ( 54 ).

56.

Dlatego nie mogę zgodzić się ze stanowiskiem rządu francuskiego, który, chociaż podkreśla, że obowiązek zakupu jest neutralny dla budżetu państwa, ponieważ państwo nie rezygnuje z pobierania przychodów ( 55 ), podnosi, że składka należna od konsumentów finalnych jest jedynie sposobem, w jaki przenoszone są dodatkowe koszty poniesione przez podmioty, na których ciąży obowiązek zakupu elektrycznej energii wiatrowej. Wreszcie wyznaczenie CDC jako podmiotu zajmującego się centralizacją składek oraz podziałem zebranych środków jest, jego zdaniem, uzasadnione względami praktycznymi związanymi z liczbą przedsiębiorstw poddanych obowiązkowi zakupu. Tymczasem argumenty te, objaśniające motywację ustawodawcy krajowego, nie mogą potwierdzać tezy o braku istnienia zasobów państwowych w spornym systemie finansowania. Ponadto pomimo tego, że rola CDC, jak się wydaje, ma charakter techniczny i rachunkowy, zarówno podział przychodów, jak i określenie kosztów w systemie zależą od decyzji wydanych przez państwo francuskie w formie dekretów właściwego ministra.

57.

W świetle powyższego jestem zdania, że należy na zadane pytanie udzielić odpowiedzi, iż mechanizm wynikający ze zmienionej ustawy nr 2000‑108 należy do zakresu pojęcia interwencji państwa lub przy użyciu zasobów państwowych w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE.

58.

W przypadku gdyby Trybunał stwierdził, że tryb finansowania taki jak przewidziany przez przepisy krajowe będące przedmiotem postępowania przed sądem krajowym stanowi pomoc przy użyciu zasobów państwowych, rząd francuski wnosi do Trybunału o ograniczenie w czasie skutków wyroku. W trakcie rozprawy rząd ten wyjaśnił, że w opinii tego rządu sąd odsyłający uważa, iż inne elementy konstytutywne pojęcia pomocy państwa są spełnione, co prowadzi do zakwalifikowania zakwestionowanego systemu jako pomocy państwa, która w braku powiadomienia Komisji będzie uznana za bezprawną.

59.

Przede wszystkim rzeczony wniosek o ograniczenie w czasie skutków wyroku Trybunału wydaje mi się bezzasadny z dwóch powodów.

60.

Po pierwsze, wspomniany wniosek nie może zostać uwzględniony w świetle zakresu pytania prejudycjalnego, ponieważ Trybunał w niniejszej sprawie ma wypowiedzieć się tylko w kwestii jednego elementu konstytutywnego pojęcia pomocy państwa.

61.

Wprawdzie Conseil d’État, jak się wydaje, przeanalizowała kryteria ustanowione w art. 107 ust. 1 TFUE, jednakże ewentualny wniosek sędziego krajowego co do kwalifikacji środka jako pomocy państwa stanowi tylko jeden z aspektów skomplikowanej procedury kontroli pomocy państwa.

62.

Co więcej, wydaje mi się, że z akt sprawy wynika, iż problematyka usług w ogólnym interesie gospodarczym nie została rozpatrzona przez Conseil d’État.

63.

W tym względzie dobrze byłoby przypomnieć, że w odniesieniu do kontroli wykonywania przez państwa członkowskie obowiązków przekazanych im przez art. 107 TFUE i 108 TFUE należy uwzględnić uzupełniające się odrębne role odgrywane przez sądy krajowe i Komisję ( 56 ). O ile ocena zgodności środków pomocy z rynkiem wewnętrznym wchodzi w zakres wyłącznych kompetencji Komisji, z zastrzeżeniem kontroli przez Trybunał, o tyle zadaniem sądów krajowych jest zapewnienie zabezpieczenia praw osób w przypadku naruszenia obowiązku wcześniejszego zgłoszenia Komisji zgodnie z art. 108 ust. 3 TFUE pomocy państwa. Z tego tytułu sąd krajowy może wypowiedzieć się co wykładni pojęcia pomocy ( 57 ).

64.

W istocie sądy krajowe powinny co do zasady uwzględnić wniosek o zwrot pomocy wypłaconych z naruszeniem art. 108 ust 3 TFUE ( 58 ). Mają one bowiem obowiązek zapewnić, że z naruszenia art. 108 ust. 3 zdanie ostatnie TFUE zostaną wyciągnięte wszelkie konsekwencje zgodnie z prawem krajowym, tak w odniesieniu do ważności aktów wykonawczych dotyczących środków pomocowych, jak i w odniesieniu do zwrotu wsparcia finansowego przyznanego z naruszeniem tego postanowienia ( 59 ).

65.

Niemniej jednak należy podkreślić, że stwierdzenie przez Conseil d’État, zgodnie z którym system wynikający ze zmienionej ustawy nr 2000‑108 należy do zakresu pojęcia pomocy państwa, nie wyklucza, w przypadku badania systemu w wyniku zgłoszenia, pozytywnej decyzji Komisji.

66.

Jasne jest natomiast, że pod rygorem naruszenia skutku bezpośredniego art. 108 ust 3 zdanie ostatnie TFUE ostateczna decyzja Komisji nie skutkowałaby zgodnością z prawem a posteriori aktów wykonawczych, które są nieważne z powodu faktu, że zostały wydane z naruszeniem zakazu, o którym mowa w tym artykule. Jakakolwiek inna wykładnia sprzyjałaby nieprzestrzeganiu przez dane państwo członkowskie wspomnianego postanowienia i pozbawiałaby je skuteczności ( 60 ).

67.

Wreszcie Trybunał orzekł w sprawie CELF ( 61 ), że w przypadku, w którym wniosek oparty na art. 108 ust. 3 zdanie ostatnie TFUE jest badany po wydaniu przez Komisję decyzji pozytywnej, sąd krajowy ma obowiązek rozstrzygnąć w przedmiocie ważności aktów wykonawczych oraz zwrotu przyznanego wsparcia finansowego mimo stwierdzenia zgodności spornej pomocy ze wspólnym rynkiem. Jednakże prawo Unii nie nakłada w takim przypadku na sąd krajowy obowiązku całkowitego odzyskania bezprawnie przyznanej pomocy ( 62 ); wymaga natomiast, aby zobowiązał on beneficjenta pomocy zgodnej ze wspólnym rynkiem, lecz wdrożonej bezprawnie, do zapłaty odsetek z tytułu okresu niezgodności z prawem ( 63 ).

68.

Po drugie, przypominam, że wykładnia przepisu prawa unijnego dokonana przez Trybunał w ramach kompetencji przyznanej mu w art. 267 TFUE wyjaśnia i precyzuje znaczenie oraz zakres tego przepisu, tak jak powinien lub powinien był on być rozumiany i stosowany od chwili jego wejścia w życie. Z powyższego wynika, że sądy mogą i powinny stosować zinterpretowany w ten sposób przepis również do stosunków prawnych powstałych przed wydaniem wyroku w sprawie wniosku o dokonanie wykładni, jeżeli spełnione są wszystkie pozostałe przesłanki wszczęcia przed właściwym sądem postępowania w sprawie związanej ze stosowaniem takiego przepisu ( 64 ).

69.

Zatem jedynie w wyjątkowych przypadkach Trybunał może, stosując ogólną zasadę pewności prawa leżącą u podstaw unijnego porządku prawnego, uznać, że należy ograniczyć ze skutkiem dla wszystkich zainteresowanych możliwość powoływania się na zinterpretowany przez niego przepis celem podważenia stosunków prawnych nawiązanych w dobrej wierze. Aby tego rodzaju ograniczenie mogło mieć miejsce, winny zostać spełnione dwie istotne przesłanki, mianowicie dobra wiara zainteresowanych i ryzyko poważnych konsekwencji ( 65 ).

70.

Mówiąc bardziej precyzyjnie, Trybunał stosował to rozwiązanie jedynie w bardzo szczególnych okolicznościach: po pierwsze, gdy istniało ryzyko poważnych reperkusji finansowych ze względu między innymi na znaczną liczbę stosunków prawnych nawiązanych w dobrej wierze na podstawie przepisów uważanych za skuteczne i obowiązujące, i po drugie, gdy okazywało się, że osoby prywatne oraz władze krajowe dopuściły się zachowań niezgodnych z prawem Unii ze względu na istnienie obiektywnej i istotnej niepewności co do znaczenia przepisów tego prawa, do której to niepewności przyczyniło się ewentualnie również takie samo zachowanie innych państw członkowskich bądź Komisji ( 66 ).

71.

Mimo iż mógłbym hipotetycznie uznać, że kryterium dotyczące liczby stosunków prawnych nawiązanych pod rządami spornych przepisów jest spełnione dla celów niniejszych rozważań, przepisy prawa Unii mające zastosowanie w dziedzinie pomocy państwa, a przede wszystkim w odniesieniu do obowiązku zgłoszenia na podstawie art. 108 ust 3 TFUE, w żaden sposób nie mogą być uznane za niepewne w jakimkolwiek rozumieniu ( 67 ).

72.

Mając na uwadze powyższe rozważania, proponuję, aby Trybunał oddalił wniosek o ograniczenie skutków wyroku w czasie.

73.

W świetle powyższych rozważań proponuję Trybunałowi, aby udzielił na pytanie przedstawione przez Conseil d’État następującej odpowiedzi:

Mechanizm finansowania obowiązku zakupu energii elektrycznej wytworzonej przez instalacje korzystające z energii wiatrowej, który opiera się na opłacie pobieranej od wszystkich konsumentów finalnych energii elektrycznej na terytorium krajowym, taki jak wynikający z ustawy nr 2000‑108 z dnia 10 lutego 2000 r. o modernizacji i rozwoju energetyki publicznej, należy do zakresu pojęcia interwencji państwa lub przy użyciu zasobów państwowych w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE.