1. 

W związku z powództwem o naprawienie szkody wniesionym przez Komisję reprezentującą Unię przeciwko grupie producentów wind Rechtbank van koophandel te Brussel przedłożył Trybunałowi Sprawiedliwości dwa pytania prejudycjalne, z których pierwsze dotyczy reprezentacji procesowej Unii przed sądami krajowymi, natomiast drugie odnosi się do niezawisłości sądu i zasady równości broni w postępowaniu cywilnym, w którym uczestniczy Unia jako powód żądający naprawienia szkody tytułem odpowiedzialności pozaumownej.

2. 

W kwestii reprezentacji przed sądem sąd odsyłający zmierza do ustalenia, czy to do Komisji należy reprezentacja Unii, w sytuacji gdy poniesiona szkoda wynika z umów zawieranych przez różne instytucje i organy Unii. W związku z tym Trybunał musi wypowiedzieć się w przedmiocie treści i zakresu czasowego obowiązywania art. 282 traktatu WE i art. 335 TFUE w odniesieniu do postępowań wszczętych przed sądami krajowymi przed wejściem w życie traktatu z Lizbony.

3. 

Bardziej specyficzne i stosunkowo bardziej złożone wydaje się pytanie dotyczące niezawisłości sądów i równości broni, a tym samym odnoszące się do art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. Trybunał Sprawiedliwości został wezwany do rozstrzygnięcia, czy Unia jest w jakikolwiek sposób ograniczona przy wnoszeniu pozwu o odszkodowanie do sądów krajowych, w przypadku gdy poniesiona szkoda znajduje swoje źródło w antykonkurencyjnym zachowaniu stwierdzonym przez jedną z instytucji unijnych. Strony pozwane w postępowaniu przed sądem krajowym podnoszą, że Komisja, jako podmiot, który wydał decyzję stwierdzającą naruszenie art. 81 ust. 1 WE (obecnie art. 101 ust. 1 TFUE), działa jako powód uprzywilejowany, co wypacza sprawowanie kontroli sądowej przez sąd krajowy, jak również wyważony stosunek sił, który powinien istnieć pomiędzy stronami postępowania.

4.

Artykuł 282 traktatu WE stanowił:

„W każdym z państw członkowskich Wspólnota posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych o najszerszym zakresie przyznanym przez ustawodawstwa krajowe osobom prawnym; może ona zwłaszcza nabywać lub zbywać mienie ruchome i nieruchome oraz stawać przed sądem. W tym zakresie jest ona reprezentowana przez Komisję”.

5.

Począwszy od dnia 1 grudnia 2009 r., w wyniku wejścia w życie traktatu z Lizbony art. 282 WE został zastąpiony obecnym art. 335 TFUE, zgodnie z którym:

„W każdym z państw członkowskich Unia posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych o najszerszym zakresie przyznanym przez ustawodawstwa krajowe osobom prawnym; może ona zwłaszcza nabywać lub zbywać mienie ruchome i nieruchome oraz stawać przed sądem. W tym zakresie jest ona reprezentowana przez Komisję. Unia jest jednak reprezentowana przez każdą z instytucji, z tytułu ich autonomii administracyjnej, w sprawach związanych z funkcjonowaniem każdej z nich”.

6.

Artykuł 47 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, zatytułowany „Prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu”, stanowi, co następuje:

„Każdy, kogo prawa i wolności zagwarantowane przez prawo Unii zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka prawnego przed sądem, zgodnie z warunkami przewidzianymi w niniejszym artykule”.

7.

Rozporządzenie nr 1/2003 w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 traktatu ( 2 ) stanowi w art. 16 zatytułowanym „[j]ednolite stosowanie wspólnotowego prawa konkurencji”, co następuje:

„1.   Jeżeli krajowe sądy orzekają w sprawie porozumień, decyzji lub praktyk na mocy art. 81 lub 82 traktatu, które są już przedmiotem decyzji Komisji, nie mogą wydawać decyzji sprzecznych z decyzją wydaną przez Komisję. Sądy muszą również unikać wydawania decyzji pozostających w sprzeczności z decyzją rozważaną przez Komisję w trakcie postępowania, które Komisja wszczęła. W tym celu sąd krajowy może rozważyć, czy konieczne jest zawieszenie toczącego się postępowania. Obowiązek ten pozostaje bez uszczerbku dla praw i obowiązków wynikających z art. 234 traktatu.

2.   Jeżeli organy ochrony konkurencji państw członkowskich orzekają w sprawie porozumień, decyzji lub praktyk na mocy art. 81 lub 82 traktatu, które już są przedmiotem decyzji Komisji, nie mogą wydawać decyzji sprzecznych z decyzją przyjętą przez Komisję”.

8.

Po otrzymaniu szeregu skarg w tej sprawie w 2004 r. Komisja wszczęła postępowanie wyjaśniające w przedmiocie praktyk naruszających konkurencję z udziałem czterech głównych europejskich producentów wind i schodów ruchomych, tj. Kone, Otis, Schindler i ThyssenKrupp. Prowadzone postępowanie zakończyło się wydaniem decyzji z dnia 21 lutego 2007 r., na mocy której zostały ukarane wszystkie cztery ww. przedsiębiorstwa za dokonanie bardzo poważnych naruszeń ówcześnie obowiązującego art. 81 ust. 1 traktatu WE (obecnie art. 101 TFUE) ( 3 ).

9.

Spółki, których dotyczyły decyzje, wystąpiły do Sądu z wnioskami o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji. Skargi te zostały jednak oddalone wyrokami z dnia 13 lipca 2011 r. ( 4 ). Sąd oddalił wszystkie zarzuty podniesione przez skarżących z wyjątkiem zarzutu przedstawionego przez ThyssenKrupp dotyczącego kwoty grzywny, który został częściowo uwzględniony i skutkował odpowiednim obniżeniem grzywny ( 5 ).

10.

W dniu 20 czerwca 2008 r. Komisja Europejska, reprezentując ówczesną Wspólnotę Europejską, wniosła powództwo do sądów belgijskich, domagając się zasądzenia od wyżej wskazanych przedsiębiorstw tytułem odszkodowania kwoty 7061688 EUR. Komisja twierdziła, że ówczesna Wspólnota Europejska poniosła szkodę finansową w Belgii i Luksemburgu wskutek praktyk antykonkurencyjnych bezprawnie uzgodnionych przez pozwane. Wspólnota Europejska udzieliła bowiem licznych zamówień publicznych na instalację, obsługę i renowację wind i schodów ruchomych w różnych budynkach instytucji europejskich mających siedzibę w obydwu państwach, których ceny, jej zdaniem, były wyższe od cen rynkowych w wyniku porozumienia uznanego za bezprawne przez Komisję.

11.

Pozwane spółki odpowiedziały na pozew, kwestionując zdolność Komisji do reprezentowania Wspólnoty Europejskiej. Ponadto pozwane podniosły brak bezstronności po stronie sądu belgijskiego, jak również naruszenie zasady równości broni, ze względu na szczególną funkcję sprawowaną przez Komisję w ramach postępowania w przedmiocie naruszenia art. 81 ust. 1 WE (obecnie art. 101 ust. 1 TFUE).

12.

Mając na względzie podnoszone przez pozwane zarzuty, Rechtbank van koophandel te Brussel postanowił zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.

13.

W dniu 28 kwietnia 2011 r. do sekretariatu Trybunału Sprawiedliwości wpłynął wniosek Rechtbank van koophandel te Brussel o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, w którym skierowano następujące pytania prejudycjalne:

14.

Swoje uwagi na piśmie przedstawiły pozwane w postępowaniu przed sądem krajowym (Schindler NV, Otis NV, ThyssenKrupp Listen Ascenseurs NV i Kone Belgium NV), jak również Komisja.

15.

Na rozprawie, która odbyła się w dniu 14 marca 2012 r., stawili się celem ustnego przedstawienia swoich stanowisk wszyscy uczestnicy postępowania przed sądem krajowym, jak również Rada.

16.

Pierwsze z przedłożonych pytań prejudycjalnych dotyczy wykładni uchylonego art. 282 WE i jego związku z odpowiadającym mu obecnie obowiązującym przepisem: art. 335 TFUE.

17.

Pytanie prejudycjalne sformułowane przez Rechtbank w rzeczywistości obejmuje dwie części: jedną dotyczącą stosowania w czasie art. 282 WE, a konkretnie do postępowań przed sądami krajowymi wszczętych przed dniem 1 grudnia 2009 r., czyli przed datą wejścia w życie nowego art. 335 TFUE, i drugą, odnoszącą się do wykładni art. 282 WE. Rozpatrzę te dwie kwestie odrębnie.

18.

Pierwszy aspekt, w przedmiocie którego muszę się wypowiedzieć, dotyczy stosowania art. 282 WE ratione temporis, albowiem Komisja wniosła powództwo do Rechtbank w dniu 20 czerwca 2008 r., czyli na półtorej roku przed datą wejścia w życie art. 335 TFUE.

19.

Jak wiadomo, art. 335 TFUE usankcjonował w prawie pierwotnym wcześniejszą praktykę reprezentowania Unii przez różne instytucje, odpowiednio ku temu umocowane. Co za tym idzie, z pewnymi niuansami, które nie są istotne w niniejszej sprawie, ten przepis dokonał odwrócenia reguły zawartej w art. 282 WE. Podczas gdy w traktacie WE reprezentacja Wspólnoty została powierzona Komisji, to w chwili obecnej została ona przyznana każdej instytucji Unii. Mamy zatem do czynienia z normami prawa Unii, które a priori w odmienny sposób kształtują zasady reprezentacji Unii przed sądami krajowymi państw członkowskich ( 6 ). Wobec powyższego konieczne jest wyjaśnienie w niniejszym postępowaniu wszczętym przed datą wejścia w życie traktatu z Lizbony, czy znajduje zastosowanie art. 282 WE czy też art. 335 TFUE.

20.

Na wstępie należy podkreślić, że ani art. 282 WE, ani też art. 335 TFUE nie są normami procesowymi, lecz normami materialnymi dotyczącymi wewnętrznej organizacji Unii. Za pośrednictwem tych przepisów Unia określa, która instytucja ją reprezentuje ad extra, włączając w to reprezentację w postępowaniach prowadzonych przed sądami krajowymi. Ponadto traktat z Lizbony nie zawiera żadnego przepisu określającego obowiązywanie w czasie art. 335 TFUE. Przy braku takich przepisów wyżej przywołany przepis wywiera jedynie skutki pro futuro. Co za tym idzie, należy odrzucić jakikolwiek skutek retroaktywny, tak że nie ma on wpływu na wcześniej ukształtowane stosunki prawne, w tym na stosunki sądowo-procesowe.

21.

W konsekwencji normą prawa Unii obowiązującą w dacie wszczęcia postępowania przed Rechtbank i określającą instytucję upoważnioną do reprezentacji Unii ad extra był art. 282 WE. Po prawidłowym ukonstytuowaniu się stosunku sądowo-procesowego wejście w życie nowego art. 335 TFUE, wywierającego skutki jedynie w odniesieniu do stosunków prawnych powstałych po dacie 1 grudnia 2009 r., w żaden sposób nie wpłynęło na status procesowy powódki w postępowaniu przed sądem krajowym.

22.

Odrębną kwestią pozostaje to, czy wobec szczególnych okoliczności niniejszej sprawy oraz w świetle art. 282 WE, to do Komisji należy reprezentowanie Wspólnoty.

23.

O czym mowa powyżej, sąd krajowy przedstawia wątpliwości co do tego, czy Komisja jest uprawniona do reprezentacji Unii Europejskiej w postępowaniu wszczętym przed tym sądem. Zgodnie z tym, co zostało wykazane powyżej, art. 282 WE jest przepisem znajdującym zastosowanie w niniejszej sprawie i stanowi, że Komisji zostało przyznane wyłączne uprawnienie do reprezentacji Unii przed sądami krajowymi państw członkowskich.

24.

Pozwane w postępowaniu przed sądem krajowym bardzo szczegółowo wywodzą, że przywołany przepis stanowi jedynie normę o charakterze ogólnym, która w odniesieniu do niniejszej sprawy podlega wyjątkom określonym w art. 274 WE i 279 WE. Przepisy te przewidują szczególne zasady znajdujące zastosowanie do ochrony interesów finansowych Wspólnoty, które zostały szerzej rozwinięte w rozporządzeniu (WE, Euratom) nr 1605/2002 ( 7 ). W opinii pozwanych art. 59 i 60 przywołanego rozporządzenia przyznają każdej instytucji Unii prawo wykonywania odpowiadającej jej części budżetu. W przypadku stwierdzenia błędów, nieprawidłowości czy też oszustwa po stronie podmiotu, na rzecz którego udzielono zamówienia, wskazane wyżej przepisy stanowią, że każda instytucja może odzyskać wcześniej zapłacone kwoty.

25.

Wreszcie w ocenie pozwanych zasada ogólna wyrażona w art. 282 WE, przyznająca Komisji prawo do reprezentacji procesowej Wspólnoty, podlega wyjątkom na zasadzie lex specialis przewidzianym w uregulowaniach wspólnotowych. Zgodnie z tymi przepisami każdej instytucji powierzono jej reprezentację w obronie jej interesów finansowych.

26.

W mojej opinii zastosowanie reguły lex specialis derogat legi generali do relacji między przywołanymi wyżej przepisami nie rozstrzyga ostatecznie tej kwestii. Wskazana wyżej zasada zyskuje znaczenie, gdy przepisy mają identyczny cel, lecz ich treść wzajemnie się wyklucza ( 8 ). Tymczasem, co wykażę w dalszej części, przepisy przywołane przez strony pozwane zmierzają do osiągnięcia odmiennych celów, a ponadto pogodzenie ich treści nie jest do końca wykluczone.

27.

W rzeczywistości bowiem art. 274 WE i 279 WE, jak również postanowienia rozporządzenia nr 1605/2002 ustanawiają uprawnienia poszczególnych instytucji do wykonania odpowiadających im części budżetu. Wśród tych uprawnień pojawia się prawo do przyjęcia „wszelkich niezbędnych środków, w tym unieważnienia zamówienia”. Natomiast art. 282 WE odnosi się wyłącznie do zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych Wspólnoty oraz do uprawnienia Komisji do jej reprezentacji. Brak jest sprzeczności pomiędzy tymi przepisami ani też nie zmierzają one do osiągnięcia zbieżnych celów: pierwszy przepis przewiduje uprawnienie każdej z instytucji do podejmowania środków gwarantujących zachowanie przynależnych jej środków budżetowych, natomiast drugi określa funkcję reprezentowania Wspólnoty, powierzając ją Komisji, włączywszy w to reprezentację przed sądami krajowymi. Mamy zatem do czynienia z dwoma odrębnymi i niezależnymi aspektami, które umożliwiają dokonanie harmonijnej wykładni, skoro decyzja o przyjęciu środków wykonania budżetu podjęta przez daną instytucję Wspólnoty nie jest do końca absolutnie tożsama z wyznaczeniem podmiotu reprezentującego Wspólnotę w przypadku podjęcia decyzji o wszczęciu postępowania przed sądami krajowymi.

28.

Takie rozumowanie zostało pośrednio potwierdzone przez Trybunał Sprawiedliwości w sprawie Région de Bruxelles-Capitale ( 9 ), w której stwierdzone zostało, że Komisja może zgodnie z prawem delegować uprawnienia do reprezentacji na rzecz innych instytucji Wspólnot. Trybunał Sprawiedliwości uznał utrwaloną dotychczasową praktykę i stwierdził, że „we wspólnotowym porządku prawnym w interesie należytego funkcjonowania administracji leżało zresztą, by Wspólnoty były reprezentowane przez konkretne instytucje […] w zakresie spraw wnoszonych do sądów krajowych przez instytucję, której dotyczyły sporny akt lub czynność” ( 10 ). Taka większa skuteczność znajdowała swój wyraz w odpowiednim delegowaniu przez Komisję uprawnień do reprezentacji na rzecz zainteresowanej instytucji ( 11 ).

29.

Rozumowanie przyjęte w przywołanym wyroku potwierdza wyłączne uprawnienie przyznane Komisji do reprezentacji Wspólnoty, które jednakże może być przez nią delegowane na rzecz innych instytucji. Natomiast w żadnej sprawie nie zostało potwierdzone preferencyjne stosowanie rozporządzenia nr 1605/2002, które pozbawiałoby Komisję uprawnień przyznanych jej przez art. 282 WE. W każdym razie w przypadkach, w których inna instytucja niż Komisja reprezentowała Unię przed sądami krajowymi danego państwa członkowskiego, pełnienie tej funkcji wynikało z odpowiedniej delegacji przez Komisję na rzecz Komisji, nie zaś wskutek charakteru lex specialis artykułów 274 WE i 279 WE oraz rozporządzenia nr 1605/2002, czego bronią pozwane w postępowaniu przed sądem krajowym.

30.

Ostatecznie, jeżeli teza lex specialis byłaby prawidłowa, zmiana art. 282 WE dokonana przez obecnie obowiązujący art. 335 TFUE byłaby bezprzedmiotowa. Jak wiadomo, ten nowy przepis przyznaje każdej instytucji Unii uprawnienie do jej reprezentowania, pozbawiając w ten sposób Komisję jej tradycyjnej wyłączności w tym względzie. Zgodnie z tym, co miałem okazję podnieść w mojej opinii przedstawionej w przywołanej wyżej sprawie Région de Bruxelles-Capitale, obecny art. 335 TFUE stanowi prawne usankcjonowanie utrwalonej praktyki polegającej na udzielaniu pełnomocnictw ( 12 ). Jak potwierdził to Trybunał Sprawiedliwości w ww. sprawie, taka praktyka była całkowicie zgodna z prawem, aczkolwiek możliwe było jej ulepszenie z punktu widzenia jej skuteczności.

31.

W związku z tym Komisja ma rację, za czym opowiada się również i Rada, broniąc zgodności jej działania z art. 282 WE. W sporze wszczętym przed Rechtbank stroną nie była Komisja, lecz Wspólnota Europejska. Komisja, jako przedstawiciel Wspólnoty na mocy art. 282 WE, była w pełni i zgodnie z prawem uprawniona do tego, by nie delegować funkcji reprezentacji na rzecz innych instytucji, lecz samej podjąć się obrony interesów Wspólnoty jako całości. Z punktu widzenia art. 282 WE takiej decyzji nie można nic zarzucić.

32.

Podsumowując, sądzę, że art. 282 WE znajdował zastosowanie do postępowań nadal toczących się przed sądami krajowymi w dniu 1 grudnia 2009 r. i później nie było konieczne wymaganie od Unii, by spełniła wymogi w zakresie reprezentacji ustanowione w art. 335 TFUE.

33.

Ponadto uważam, że art. 282 WE należy interpretować w ten sposób, iż nie stoi on na przeszkodzie temu, by Komisja, reprezentując Wspólnotę, wniosła powództwo o naprawienie szkody poniesionej przez Wspólnotę, którą można było przypisać innym instytucjom i organom.

34.

W ramach drugiego z pytań prejudycjalnych Rechtbank przedstawia Trybunałowi Sprawiedliwości swoje wątpliwości co do tego, czy art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej uprawnia Komisję do występowania w ramach reprezentowania Unii z pozwem o naprawienie szkody poniesionej wskutek naruszenia art. 81 ust. 1 WE (obecnie art. 101 ust. 1 TFUE), w sytuacji gdy to właśnie Komisja uprzednio wydała decyzję stwierdzającą to naruszenie, która to decyzja wiąże właściwy sąd. Wskutek wiążącego charakteru decyzji Komisji, sąd odsyłający ma wątpliwości, co do tego, czy może w sposób niezawisły rozstrzygnąć spór. Ponadto sąd krajowy pyta Trybunał o to, czy taki stan jest zgodny z zasadą równości broni w postępowaniu cywilnym.

35.

Strony pozwane w procesie przed sądem krajowym twierdzą, że związanie sądu krajowego decyzją Komisji narusza zasadę niezawisłości sądu ustanowioną w art. 47 karty i wynikającą wprost z treści art. 6 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Ponadto pozwane uważają, że naruszona została także zasada równości broni, której ochronę gwarantują również ww. przepisy. Pozwane twierdzą, że Komisja działająca w charakterze organu ochrony konkurencji posiada informacje wewnętrzne dotyczące zainteresowanych przedsiębiorstw, które nie były dostępne dla wszystkich pozwanych. Oprócz wskazanych wyżej zarzutów pozwane spółki podnoszą inne zarzuty niezwiązane z pytaniami przedstawionymi przez sąd krajowy, a co za tym idzie, nie ma potrzeby omawiania ich w niniejszej opinii ( 13 ).

36.

Ze swojej strony Komisja, wspierana przez Radę, broni zgodności z prawem swojego postępowania i wskazuje, że nie istnieje jakakolwiek sprzeczność między pozycją Komisji jako powódki w postępowaniu przed sądem krajowym i jej wcześniejszymi działaniami jako organu ochrony konkurencji a wymogami ustanowionymi przez art. 47 karty i art. 6 EKPC. Komisja podnosi, że służby prawne, którym powierzono zadanie obrony interesów Unii w postępowaniu przed sądem krajowym, nie kontaktowały się w żaden sposób z członkami służb prawnych odpowiedzialnymi za postępowania w dziedzinie konkurencji. Ponadto Komisja utrzymuje, że w żaden sposób nie wykorzystała jakichkolwiek poufnych informacji ani w pozwie, ani też w żadnym innym dokumencie przedstawionym w postępowaniu cywilnym. Z drugiej strony Komisja uważa, że orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka nie stoi na przeszkodzie temu, by jej decyzja, pomimo że została wydana przez jedną ze stron postępowania, wiązała sąd krajowy, pod warunkiem iż możliwa jest pełna kontrola sądowa zgodności z prawem takiej decyzji, co w niniejszej sprawie ma miejsce i co rzeczywiście nastąpiło.

37.

Udzielenie odpowiedzi na pytania przedstawione przez Rechtbank wymaga w pierwszej kolejności omówienia kwestii dotyczącej niezawisłości właściwego sądu krajowego, która, o czym będzie mowa poniżej, dotyczy raczej zakresu jurysdykcji sądu niż bezstronności sądu. W dalszej kolejności skupię się na zasadzie równości broni w krajowym postępowaniu cywilnym.

38.

Sąd krajowy przedstawia wątpliwości, które można podsumować w następujący sposób: wydając decyzję stwierdzającą zawarcie porozumienia naruszającego art. 81 WE (obecnie art. 101 TFUE), Komisja wiąże wszystkie organy publiczne, w tym organy krajowe. Jeżeli następnie Komisja występuje do sądu krajowego z powództwem o naprawienie szkody poniesionej na skutek ww. praktyki antykonkurencyjnej, pojawiają się słuszne wątpliwości co do zgodności takiego postępowania przed sądem krajowym z przysługującym każdej osobie prawem do bycia osądzonym przez bezstronny sąd. W takim zakresie, w jakim właściwy sąd, w tym przypadku Rechtbank van koophandel te Brussel, musi stwierdzić wystąpienie szkody wskutek czynu bezprawnego, a jedna ze stron praktycznie narzuca sądowi uznanie, iż czyn ten miał miejsce, to wiążące się z tym zmniejszenie zakresu sądowej oceny, wydaje się być równoznaczne z nieuzasadnionym ograniczeniem niezależności sądu.

39.

Według mnie przywołany wyżej zarzut, niezależnie od tego, jakie wywiera pozorne wrażenie, jest bezpodstawny.

40.

Na wstępie należy podkreślić, że to nie Komisja występuje z pozwem z tytułu odpowiedzialności do belgijskiego sądu, lecz czyni to Wspólnota, a obecnie Unia. Nie mamy zatem do czynienia z przypadkiem, w którym Komisja wydaje decyzję, a następnie ona sama występuje z powództwem odszkodowawczym przeciwko osobie prywatnej, żądając naprawienia poniesionych szkód. Wręcz przeciwnie, Komisja nie występuje w postępowaniu przed sądem krajowym jako strona, lecz jako przedstawiciel Unii, ewentualnie jako pokrzywdzony w odpowiedniej części, z tytułu szkody, którą można wycenić i przypisać poszczególnym instytucjom i organom.

41.

Powyższe wyjaśnienie podważa argumenty podnoszone przez pozwane w postępowaniu przed sądem krajowym, gdyż przywoływana przez nie podwójność funkcji jest jedynie konsekwencją zwyczajowego podziału władzy w ramach złożonej organizacji polityczno-administracyjnej, wśród których znajduje się nie tylko opracowanie i wykonywanie polityk o charakterze publicznym, lecz również ochrona jej praw i uzasadnionych interesów przed wszelkimi sądami. Tak jest w przypadku Unii, gdyż w wyniku wewnętrznego podziału kompetencji istotne obowiązki zostały powierzone Komisji. Fakt, że to właśnie Komisja wykonuje uprawnienia, które zostały jej przekazane w dziedzinie konkurencji i jednocześnie podejmuje się reprezentacji procesowej Unii, nie stanowi wyrazu zniekształconego i arbitralnego podziału władzy, jak twierdzą pozwane. Wręcz przeciwnie, wszystkie organizacje polityczne, w tym państwa członkowskie, posługują się różnymi drogami ochrony swoich praw i interesów przed sądami ( 14 ). Co więcej, prawo dostępu do sądownictwa powszechnego organów administracji publicznej stanowi istotny postęp w umacnianiu państwa prawa, w ramach którego organy publiczne stopniowo tracą uprawnienia do zapewnienia sobie własnej ochrony i przekazują obronę swych praw sądom. Taki jest właśnie przypadek Unii w niniejszej sprawie, gdyż nie dysponuje ona niezależnymi mechanizmami, by w trybie przymusowym domagać się naprawienia poniesionej szkody, lecz musi zwrócić się do właściwych sądów, w tym przypadku do sądu krajowego, by uzyskać odszkodowanie za bezprawnie wyrządzone jej szkody. Na mocy art. 282 WE reprezentacja procesowa Unii została powierzona w takich przypadkach Komisji i to niezależnie od tego, jakiej dziedziny dotyczy sprawa.

42.

Zgodnie z powyższym należy podkreślić, że Unia (nie zaś Komisja), nie przystępuje do postępowania przed sądem krajowym jako instytucja wykonująca władzę publiczną i zobowiązana do zapewnienia konkurencji na rynku wewnętrznym, lecz jako klient czy też konsument w stosunku do przedsiębiorstw, które najprawdopodobniej są odpowiedzialne za wyrządzenie bezprawnych szkód. Bez wątpienia Unia wykonuje swoją politykę konkurencji za pośrednictwem decyzji wdanych w oparciu o traktat. Tymczasem mamy tutaj do czynienia z powództwem cywilnym, które nie stanowi części tej polityki, lecz drogę naprawienia szkody majątkowej mającą na celu przywrócenie określonego stanu prawnego w wymiarze prywatnym. W postępowaniu wszczętym przed Rechtbank, jak to podkreśliły zarówno Komisja, jak i Rada na rozprawie, Unia działa jako podmiot prywatny pokrzywdzony z tytułu poniesionej szkody majątkowej. W związku z tym i wbrew temu, co twierdzą strony pozwane, nie dochodzi do nałożenia się funkcji, lecz mamy do dwóch odmiennych wyraźnie rozgraniczonych działań nie tylko w wymiarze czasowym, lecz przede wszystkim w zakresie środków i celów ( 15 ).

43.

Po tej pierwszej uwadze należy w dalszej kolejności ocenić, czy decyzja wydana przez instytucję Unii, w tym przypadku przez Komisję, której treść wiąże wszystkie państwowe organy publiczne, włączając w to sądy, w bezzasadny sposób pozbawia sądy przysługującej im niezależności w zakresie rozpatrzenia powództwa o odszkodowanie w oparciu o przywołaną decyzję. Uważam jednak, że taka ocena sytuacji, skupiająca się na niezależności sądu i podnoszona zarówno przez sąd odsyłający, jak i przez strony postępowania przed tym sądem, nie jest właściwa. Żadna ze stron w niniejszym postępowaniu nie wątpi w bezstronność sądu odsyłającego. Nie możemy też mówić, iż zachodzi pozasądowa i bezprawna ingerencja w przebieg postępowania przed sądem krajowym. Podnoszone wątpliwości dotyczą bowiem, w okolicznościach niniejszej sprawy zakresu jurysdykcji przysługującej sądowi krajowemu, która rzekomo może być ograniczona wskutek decyzji Komisji, decyzji wiążącej ten sąd i z góry stwierdzającej istnienie jednej z okoliczności faktycznych sprawy: że miał miejsce czyn bezprawny, który został stwierdzony przez uprawniony do tego podmiot. Takie rozumowanie przyjmuje także ETPC w sytuacji, gdy ma do czynienia ze sprawami, w których sąd ma ograniczony zakres oceny. W tych przypadkach ETPC twierdzi, że to nie niezależność sądu jest zagrożona, lecz sam jego status „sądu” ( 16 ).

44.

W tych okolicznościach uważam, że zarzut podniesiony przez Rechtbank nie dotyczy „niezależności” jako sądu, lecz zdolności sądu do rozstrzygnięcia toczącej się przed nim sprawy cywilnej w ramach pełnej jurysdykcji.

45.

Celem rozstrzygnięcia tej wątpliwości, proponuję w pierwszej kolejności odnieść się do charakteru zaskarżonej decyzji Komisji i jej skutków prawnych przed sądami krajowymi. W dalszej kolejności przypomnę, w jaki sposób rzeczona decyzja podlega pełnej kontroli sądowej przed sądami Unii, podczas gdy sądy krajowe, w odpowiednim przypadku, są zobowiązane do ustalenia w toku postępowania cywilnego istnienia szkody oraz związku przyczynowego. Podsumowując, uważam, że jurysdykcja przysługująca Rechtabnk nie jest ograniczona, lecz że jest ona sprawowana w ramach zwykłego rozdziału funkcji między sądami krajowymi i sądami Unii.

46.

W wyroku sprawie Masterfoods i HB ( 17 ) Trybunał Sprawiedliwości miał już sposobność określić zakres decyzji Komisji wydanych na podstawie art. 81 ust. 1 WE (obecnie art. 101 ust. 1 TFUE). Treść tego orzeczenia została następnie uwzględniona w art. 16 rozporządzenia nr 1/2003 w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji. Ujmując rzecz bardzo zwięźle, wyżej wymieniony wyrok oraz przywołany przepis ustanawiają obowiązek po stronie wszystkich organów krajowych, w tym sądów, powstrzymania się od wydawania rozstrzygnięć sprzecznych z decyzją Komisji przyjętą na mocy art. 81 WE (obecnie art. 101 TFUE) ( 18 ). Innymi słowy, decyzje Komisji oparte na tych przepisach wiążą wszystkie sądy krajowe ( 19 ).

47.

Nie ulega wątpliwości, że wyrok w sprawie Masterfoods i HB nie rozstrzygnął pewnych istotnych kwestii, które byłyby pomocne przy ustalaniu granic związania sądów decyzjami Komisji w dziedzinie konkurencji. W ten sposób niejasne pozostaje to, czy takie skutki rozciągają się wyłącznie na samą część dyspozytywną decyzji czy też na całą jej treść, włączywszy w to ustalenia w zakresie stanu faktycznego. Podczas rozprawy, w odpowiedzi na pytania Trybunału Sprawiedliwości, Komisja stwierdziła, że jej decyzje nie wiążą organów publicznych co do wszystkich ich elementów, lecz nie sprecyzowała do jakich. W każdym razie w zakresie istotnym dla niniejszej sprawy bezsporne jest, że stwierdzenie bezprawnego zachowania w decyzji jest w pełni wiążące dla sądów krajowych. Stwierdzenie bezprawności stanowi podstawę wszelkich roszczeń odszkodowawczych o charakterze pozaumownym w krajowych porządkach prawnych, gdyż przesłanką takiej odpowiedzialności odszkodowawczej jest wystąpienie szkody z tytułu czynów niedozwolonych.

48.

Wobec powyższego sąd odsyłający mógłby mieć powody, aby mieć wątpliwości co do powództwa wniesionego przez organ publiczny, który wcześniej stwierdził z wszystkimi tego skutkami istnienie czynu niedozwolonego będącego podstawą powództwa. Niemniej jednak, jak słusznie wskazuje to Komisja w swoich pisemnych uwagach, przywołana wyżej okoliczność przestaje mieć problematyczny charakter, skoro istnieje skuteczna droga odwoławcza do sądów Unii od decyzji stwierdzającej czyn niedozwolony. Istotnie, jurysdykcja sądu krajowego mogłaby być bezzasadnie ograniczona, gdyby sąd ten utracił możliwość uznania lub kwestionowania stwierdzenia istnienia czynu niedozwolonego w ramach sprawy o odszkodowanie. Niemniej jednak nie mamy do czynienia z taką sytuacją, o czym będzie mowa poniżej.

49.

Po pierwsze, sąd krajowy nie jest uprawniony do oceny ważności decyzji Komisji lub też do niezastosowania takiej decyzji i to nie tylko dlatego, że zostało to stwierdzone w wyroku w sprawie Masterfoods i HB, lecz również z tego względu, że z utrwalonego orzecznictwa, które bierze swój początek w wyroku w sprawie Foto-Frost ( 20 ), wynika zakaz dokonywania oceny ważności aktów Unii przez krajowe organy publiczne. Monopol w zakresie kontroli ważności tych aktów, który przysługuje wyłącznie sądom Unii, byłby zagrożony, jeżeli sąd krajowy mógłby kwestionować w toku sprawy o odszkodowanie ustalenie istnienia czynu niedozwolonego stwierdzonego wcześniej w decyzji Komisji. W takich przypadkach porządek prawny Unii uprawnia sąd krajowy do wystąpienia z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości w zakresie ważności takiego aktu, zachowując w ten sposób jednocześnie niezależność organu krajowego oraz jednolity i spójny charakter systemu źródeł prawa w Unii ( 21 ).

50.

Ponadto podmioty będące adresatami decyzji, które w niniejszej sprawie występują w charakterze pozwanych, zawsze miały możliwość wystąpienia ze skargą zmierzającą do stwierdzenia nieważności decyzji Komisji do Sądu, a w ostatniej instancji wniesienia skarg do Trybunału Sprawiedliwości. Jak wiadomo, wystąpienie ze skargą zmierzającą do stwierdzenia nieważności decyzji stanowi podstawę sprawowania kontroli sądowej umożliwiającej pełną kontrolę zaskarżonego aktu. Motywy wskazane w art. 230 akapit drugi WE (obecnie art. 263 akapit drugi TFUE) są wystarczająco szerokie, by umożliwić kontrolę sądową wszystkich istotnych elementów danego aktu ( 22 ). Sam fakt, że orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości i Sądu przyznaje Komisji zakres swobodnego uznania dotyczący techniki, nie oznacza jednak, że kontrola sądowa stanowi kontrolę minimalną, jak twierdziły pozwane spółki w swoich pisemnych uwagach. Przyznanie takiego zakresu swobodnego uznania znajduje swoje odzwierciedlenie w sądownictwie administracyjnym różnych systemów prawnych występujących w Unii, którego kontrola nad administracją skupia się na kwestiach prawnych, zaś aspekty techniczne poddaje jedynie ocenie opartej na oczywistym błędzie ( 23 ). Ponadto zakres i intensywność tego rodzaju kontroli sądowej w państwach członkowskich został uznany za zgodny z wymogami EKPC ( 24 ). W związku z tym kontrola sądowa decyzji wydawanych przez Komisję sprawowana przez sądy Unii na mocy art. 81 ust. 1 WE (obecnie art. 101 ust. 1 TFUE) z ogólnego punktu widzenia stanowi pełną kontrolę sądową. W przypadku gdy decyzja jest bezpodstawna, kontrola gwarantuje zainteresowanemu prawo do skutecznej ochrony sądowej.

51.

W ten sposób, po dokonaniu powyższych wyjaśnień, należy zauważyć, że krajowe sądy dysponują różnymi możliwościami w ramach rozpatrywania decyzji Komisji w kontekście cywilnego powództwa o odszkodowanie.

52.

Przede wszystkim, jak wskazano powyżej w pkt 47 niniejszej opinii, jeżeli sąd krajowy ma wątpliwości co do zgodności z prawem decyzji wydanej przez Komisję, to ma on możliwość wystąpienia z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym co do jej zgodności z prawem. Ponadto jeżeli decyzja jest skierowana do indywidualnego adresata, to konieczne jest, by taka osoba odwołała się do Sądu, kwestionując ważność tego aktu ( 25 ). W takim przypadku, co miało miejsce w niniejszym postępowaniu, sąd krajowy jest upoważniony do zawieszenia postępowania do czasu wydania prawomocnego wyroku przez sądy Unii. Wynika to z treści art. 16 ust. 1 rozporządzenia nr 1/2003, który stanowi, że sąd krajowy „może rozważyć, czy konieczne jest zawieszenie toczącego się postępowania”, w sytuacji gdy sąd mógłby wydać „decyzj[ę] pozostając[ą] w sprzeczności z decyzją rozważaną przez Komisję w trakcie postępowania, które Komisja wszczęła”. Co za tym idzie, jeżeli Rechtbank powziąłby wątpliwości co do ważności decyzji i ponadto stwierdził, że znajduje się ona sub iudice przed sądami Unii, zawieszenie postępowania zapobiegłoby wszelkiemu ryzyku wystąpienia sprzeczności między orzeczeniami sądów Unii a rozstrzygnięciami sądu belgijskiego.

53.

Powyższy wniosek nie jest jedynie wymogiem pewności prawnej, lecz również wymogiem lojalnej współpracy. W przywołanym wyżej wyroku w sprawie Masterfoods i HB Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że „w przypadku gdy rozstrzygnięcie sporu zawisłego przed sądem krajowym zależy od ważności decyzji Komisji, z obowiązku lojalnej współpracy wynika, że celem uniknięcia wydania rozstrzygnięcia sprzecznego z tą decyzją sąd krajowy winien zawiesić postępowanie do czasu, gdy sądy wspólnotowe wydadzą prawomocne orzeczenia w przedmiocie skargi zmierzającej do stwierdzenia nieważności decyzji, chyba że w okolicznościach danej sprawy sąd uzna za uzasadnione wystąpienie do Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym odnośnie do ważności decyzji Komisji” ( 26 ). Według Trybunału Sprawiedliwości obowiązek zawieszenia postępowania wynika z faktu, że „stosowanie wspólnotowych reguł konkurencji oparte jest na obowiązku lojalnej współpracy między sądami krajowymi a Komisją i sądami wspólnotowymi, w ramach której każdy z tych organów musi wykonywać funkcje powierzone mu przez traktat” ( 27 ).

54.

Podsumowując, pomimo że Rechtbank jest związany stwierdzeniem czynu niedozwolonego w decyzji Komisji, nie oznacza to w żaden sposób, że kontrola sądowa została ograniczona i że strony nie mają dostępu do „sądu”. Wręcz przeciwnie, zadaniem Rechtbank jest stwierdzenie istnienia szkody po stronie Unii oraz ocena jej rozmiaru po ustaleniu przez ten sąd właściwego związku przyczynowo-skutkowego. Te funkcje wymagają przeprowadzenia szczegółowej i kompleksowej oceny o charakterze sądowym. Jeżeli sąd będzie miał wątpliwości co do ważności decyzji Komisji, to nawet jeśli nie będzie mógł kwestionować jej treści ze względu na monopol sprawowania kontroli przez sądy Unii, to zawsze przysługiwać mu będzie prawo do zawieszenia postępowania w oczekiwaniu na to, by Sąd lub Trybunał Sprawiedliwości potwierdziły ważność tego aktu. Tym samym należy stwierdzić, że jurysdykcja Rechtbank nie została ograniczona ani też strony pozwane nie zostały pozbawione prawa dostępu do sądu mającego pełną jurysdykcję. Wręcz przeciwnie, wskutek istnienia dwóch porządków prawnych, które wzajemnie na siebie wpływają i odpowiednio podlegają swoim własnym zakresom obowiązywania, postępowanie stanowi odzwierciedlenie funkcjonalnego podziału występującego między dwoma sądami, jedynym, unijnym, i drugim, krajowym, które to sądy są zobowiązane do orzekania w zakresie przyznanych im kompetencji.

55.

Wreszcie z uwagi na powyższe rozważania, uważam, że art. 47 karty w części dotyczącej prawa do sądu należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, by sąd krajowy orzekał w sprawie powództwa o naprawienie szkód poniesionych przez Unię, w przypadku gdy szkoda powstała wskutek czynu niedozwolonego ustalonego w drodze decyzji Komisji przyjętej na mocy art. 81 ust. 1 WE (obecnie art. 101 ust. 1 TFUE).

56.

Sąd odsyłający zwraca się wreszcie z pytaniem o to, czy okoliczność, iż Komisja posiada informacje uzyskane w toku postępowania w sprawie uchybienia, które to informacje nie są ponadto dostępne dla wszystkich stron pozwanych ze względu na to, że mogą stanowić informacje podlegające tajemnicy służbowej, narusza zasadę równości broni w postępowaniu sądowym wynikającą z art. 47 karty i art. 6 EKPC.

57.

Zasada równości broni, będąca częścią prawa podstawowego do skutecznej ochrony sądowej zagwarantowanego przez art. 47 karty, od bardzo dawna stanowi część porządku prawnego Unii. Przywołana zasada nie tylko znajduje zastosowanie przed sądami Unii ( 28 ), lecz także w postępowaniach wszczętych przez Komisję, w których nakłada ona grzywny ( 29 ), oraz w postępowaniach krajowych w sprawie wykonywania prawa Unii ( 30 ). Musimy skupić się na tym ostatnim aspekcie, w którym Trybunał Sprawiedliwości w istotny sposób inspiruje się orzecznictwem ETPC.

58.

Według ETPC równość broni ma celu zachowanie równowagi między stronami postępowania, gwarantując w ten sposób, by każda ze stron procesu mogła ocenić i ustosunkować się do każdego dokumentu przedstawionego sądowi. Szkoda, jaka powstała wskutek niezachowania tej równowagi, musi być co do zasady wykazana, przez tego, kto ją poniósł ( 31 ). Ponadto wskutek stosowania tak zwanej „doktryny pozorów” do zasady równości broni (począwszy od wyroku w sprawie Kress przeciwko Francji ( 32 )) ETPC stwierdził, że obiektywny i abstrakcyjny brak równowagi również może być wystarczający do przyjęcia naruszenia zasady równości broni ( 33 ). Orzecznictwo to było głównie stosowane do postępowań krajowych o charakterze karnym, lecz także, choć z mniejszą częstotliwością, do postępowań o charakterze cywilnym, administracyjnym lub w dziedzinie pracy i ubezpieczeń społecznych ( 34 ).

59.

Trybunał Sprawiedliwości przyjął przywołane wyżej orzecznictwo i wielokrotnie stosował wcześniej opisane gwarancje ustanowione przez ETPC ( 35 ). Pomimo że orzecznictwo Trybunału nie wydaje się przyjmować nadmiernie entuzjastycznie tak zwanej „doktryny pozorów” i w większości wypadków wymaga wykazania rzeczywistej szkody wskutek braku równowagi między stronami, to jednak nie ulega wątpliwości, że standard ochrony jest co do zasady zbliżony do tego, który ustanowił ETPC ( 36 ).

60.

Stosując przywołane wyżej orzecznictwo do niniejszej sprawy, pytanie, które zostało nam przedłożone, skupia się na bardzo konkretnych aspektach. Po pierwsze, zarzuca się dostęp, jaki miała Komisja jako przedstawiciel Unii przed sądami belgijskimi do informacji zawartych w aktach postępowania, które zakończyło się wydaniem decyzji stwierdzającej naruszenie art. 81 ust. 1 WE (obecnie art. 101 ust. 1 TFUE). Pozwane w postępowaniu przed sądem krajowym podnoszą, że Komisja mogła wpłynąć na brzmienie decyzji w taki sposób, by zapewnić uwzględnienie późniejszego pozwu cywilnego o odszkodowanie. Po drugie, pozwane zarzucają, że Komisja posiada uprzywilejowaną pozycję w związku z faktem, że to ona jest autorem decyzji, która determinuje, iż dany czyn jest czynem niedozwolonym w postępowaniu przed sądem krajowym. Wreszcie pozwane podkreślają, że informacje zawarte w aktach postępowania, w tym informacje objęte tajemnicą służbową, nie są dostępne dla wszystkich stron pozwanych, wskutek czego Komisja posiada korzystniejszą pozycję w zakresie dostępu do informacji, co stanowi naruszenie równowagi, która powinna istnieć między stronami postępowania.

61.

W celu udzielenia odpowiedzi na pierwszy z podnoszonych zarzutów dotyczący zasady równości broni, na wstępie należy podkreślić, że informacje znajdujące się w posiadaniu Komisji, do których odwołują się strony pozwane, nie zostały przedstawione sądowi krajowemu. Wynika to z treści postanowienia odsyłającego, z pisemnych uwag oraz z argumentów przedstawionych Trybunałowi Sprawiedliwości na rozprawie. Co za tym idzie, sporne informacje są częścią akt postępowania znajdujących się w posiadaniu Komisji, których treść nie została przedstawiona sądowi krajowemu za plecami stron pozwanych.

62.

Okoliczność ta w istotny sposób determinuje ocenę niniejszej sprawy przy zestawieniu jej z orzecznictwem ETPC, gdyż należy pamiętać, że zgodnie z wyżej wymienionym orzecznictwem stwierdzenie braku równowagi między stronami musi znaleźć w jakikolwiek sposób odzwierciedlenie w działaniach sądu. Innymi słowy, nierówność ma miejsce wtedy, gdy faktycznie można stwierdzić fakt, że sąd dysponuje rzeczywistymi i obiektywnymi dowodami, które faworyzują jedną ze stron na szkodę drugiej, i ta druga strona nie ma skutecznych środków, aby je obalić.

63.

W okolicznościach niniejszej sprawy nie wykazano istnienia innych informacji niż publicznie dostępna decyzja, którą dysponuje Komisja w wyniku zakończenia wcześniejszego postępowania i która została przedstawiona w postępowaniu przed sądem krajowym. W dalszej kolejności skoncentruję się na szczególnym użyciu poufnych informacji w postępowaniu przed sądem krajowym, lecz w chwili obecnej wystarczy dodać, że jeżeli ten aspekt zostanie potwierdzony, to sukces strategii obronnej Komisji zależeć będzie od skuteczności argumentów przedstawionych w pozwie, jak również od znaczenia dla sprawy okoliczności, które przedstawi w trakcie wszczętego postępowania cywilnego. Jeżeli okazałoby się, że informacje, o które tak się niepokoją strony pozwane, znajdują się w pozwie lub zostaną przedstawione jako dowody z dokumentów, to pozwanym zawsze przysługiwać będzie prawo do ustosunkowania się do nich (bez uszczerbku dla zastrzeżeń wobec takiego działania ze strony Komisji z punktu widzenia obowiązków zachowania poufności, o których będzie mowa poniżej). Jeżeli natomiast takie informacje nie zostaną przedstawione w toku postępowania cywilnego, trudno jest przyjąć, że sędzia będzie mógł przechylić szalę na korzyść jednej ze stron ze szkodą dla drugiej strony. Wobec powyższego uważam, że sam fakt, iż Komisja uzyskała pewne informacje w ramach wcześniejszego dochodzenia, nie świadczy o tym, że znajduje się ona a priori w korzystniejszej sytuacji, która naruszałaby zasadę równości broni.

64.

Jeżeli chodzi o drugi zarzut odnoszący się do zasady równości broni, to strony pozwane twierdzą, że uprawnienie Komisji do wydawania wiążących decyzji, które determinują istnienie czynu niedozwolonego w postępowaniu przed sądem krajowym, skutkują brakiem równowagi w procesie sprzecznym z art. 6 EKPC. W szczególności strony w postępowaniu przed sądem krajowym podkreśliły wagę wyroku w sprawie Yvon przeciwko Francji ( 37 ), w której ETPC uznał za sprzeczny z art. 6 EKPC udział pełnomocnika rządu francuskiego w toku sądowego postępowania odwoławczego w przedmiocie ustalenia wysokości odszkodowania z tytułu wywłaszczenia. W przywołanej sprawie ETPC w szczególności wziął pod uwagę to, że stanowisko wyrażone przez pełnomocnika rządu wpływało na argumentację użytą w uzasadnieniu sądu. Pomimo że kwota odszkodowania proponowana przez pełnomocnika rządu nie wiązała sądu, to jednak ETPC podkreślił, że prawo francuskie zobowiązywało sąd, zarówno pierwszej instancji, jak i odwoławczy, do „szczególnego” uzasadnienia decyzji nieuwzględniającej propozycji pełnomocnika ( 38 ).

65.

Poza wskazaną wyżej okolicznością ETPC uwzględnił fakt, że strona postępowania, w tym przypadku osoba wywłaszczona, była konfrontowana zarówno z organem administracji dokonującym wywłaszczenia, jak i z pełnomocnikiem rządu. Z tego względu ETPC podkreślił fakt, że ma on dostęp do cennych informacji, do których nie umożliwiono dostępu wywłaszczonemu ( 39 ).

66.

Łączne zaistnienie tych trzech okoliczności (uwarunkowanie sądu, podwójna obrona interesów administracji i dostęp do informacji), nie zaś każda okoliczność z osobna, powodowały w ocenie ETPC naruszeniem art. 6 EKPC.

67.

Wystarczy przypomnieć okoliczności sprawy Yvon przeciwko Francji, aby dojść do wniosku, że wyżej wymieniony wyrok nie prowadzi do zakwestionowania roli Komisji w postępowaniu przed sądem krajowym. Ponadto, o czym mowa była powyżej, sama tylko okoliczność, że zdolność do rozstrzygnięcia sprawy przez sąd była uwarunkowana interwencją pełnomocnika rządu, nie był jedynym elementem branym pod uwagę przez ETPC przy stwierdzaniu naruszenia art. 6 EKPC. Wręcz przeciwnie, to suma okoliczności doprowadziła do naruszeniem prawa, nie zaś każda z tych okoliczności z osobna. Dodatkowo, o czym mowa w pkt 50–52 niniejszej opinii, związanie sądu krajowego decyzją Komisji stanowi konsekwencję zwykłego podziału funkcji między sądami Unii a sądami państw członkowskich, i ograniczenia, które się z tym wiążą dla tego sądu, są równoważone przez możliwość zaskarżenia decyzji zgodnie z przewidzianymi w traktatach drogami zaskarżenia.

68.

Wreszcie po trzecie, jeżeli chodzi o zarzut, że organy Komisji właściwe do prowadzenia postępowania w przedmiocie nakładania grzywien są tymi samymi organami, co organy, do których należy występowanie z powództwem o naprawienie szkody, uważam, że jest to zarzut, który łatwo można obalić. Pozwane spółki argumentują, że Komisja zawsze będzie mieć uprzywilejowany dostęp do akt sprawy o naruszenie, w tym do danych o podlegających tajemnicy służbowej, w związku z wystąpieniem z powództwem o naprawienie szkody. Jest to bowiem w ostateczności organ kolegialny, który podejmuje decyzję większością głosów z udziałem wszystkich swoich członków. Tym samym zdaniem pozwanych podmiotem ostatecznie odpowiedzialnym za wydanie decyzji stwierdzającej naruszenie będzie ten sam podmiot, który jest odpowiedzialny za wystąpienie w imieniu Unii z powództwem o naprawienie szkody. Z tego należałoby wywnioskować, że z pozwem odszkodowawczym występowałby podmiot znajdujący się w korzystniejszej sytuacji ze szkodą dla stron pozwanych.

69.

Ten argument również nie wydaje się przekonujący, gdyż nakłada na Komisję probatio diabolica, który trudno byłoby spełnić. W pisemnych uwagach Komisja wyjaśniła, że służby prawne odpowiedzialne za przygotowanie pozwu o naprawienie szkody pracowały odrębnie od służb, które we właściwym czasie zajmowały się postępowaniem w przedmiocie stwierdzenia naruszenia. Zostało to też potwierdzone przez nią na rozprawie, a jej pełnomocnik podkreślił, że jest to zwyczajowa praktyka, która nie dotyczy jedynie przypadków, gdy Komisja uczestniczy w postępowaniu przed sądem krajowym, lecz obejmuje generalnie wszelkie postępowania, w których informacje poufne mogą zostać wykorzystane dla innych celów niż te, dla których zostały zebrane ( 40 ). Ta praktyka znajduje również swoje odzwierciedlenie w art. 28 rozporządzenia nr 1/2003, który potwierdza, że informacje uzyskane w toku postępowania o stwierdzenie naruszenia „wykorzystuje się tylko do celów, dla jakich zostały zebrane” ( 41 ).

70.

Jeżeli Komisja byłaby zobowiązana do wykazania w każdej sprawie, jakie środki przyjęła w celu zapewnienia właściwego wykorzystania informacji uzyskanych w toku postępowania, ustanowiony zostałby ciężar dowodu praktyki, która, jak to zostało wskazane powyżej, już wynika z obowiązującego prawa. W tych okolicznościach rozsądnym rozwiązaniem wydaje się przyjęcie, że ciężar dowodu obciąża strony pozwane w postępowaniu przed sądem krajowym. Powinny one przedstawić skuteczne dowody na to, że Komisja bezprawnie posłużyła się poufnymi informacjami w celu przygotowania swojej obrony w postępowaniu cywilnym, takim jak w niniejszej sprawie. Tak jak to ma miejsce w krajowych systemach prawnych państw członkowskich Unii, ciężar wykazania naruszenia prawa co do zasady obciąża tę stronę, która takie naruszenie podnosi ( 42 ). W tym przypadku ciężar dowodu musi obciążać strony pozwane w postępowaniu przed sądem krajowym, które nie przedstawiły żadnego dowodu na to, że Komisja w sposób bezprawny wykorzystała informacje zebrane w toku postępowania o uchybienie wszczętego przed datą wystąpienia z powództwem do Rechtbank.

71.

Wreszcie z uwagi na powyższe rozważania twierdzę, że art. 47 karty, w części dotyczącej prawa do równości broni, należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, by Komisja wystąpiła z powództwem o naprawienie szkody do sądów krajowych, pomimo że to ona sama najpierw prowadziła postępowanie w sprawie uchybienia, w którym wydana została decyzja służąca uzasadnieniu pozwu.

72.

Z powyższych względów proponuję Trybunałowi, aby udzielił następującej odpowiedzi na przedłożone pytania prejudycjalne: