Kontekst wniosku o wydanie opinii

GATS

Przedmiot i geneza planowanych porozumień

Forma i treść omawianych porozumień

Wniosek o wydanie opinii

Uwagi pisemne państw członkowskich i instytucji

W przedmiocie sformułowania obu pytań zawartych we wniosku o wydanie opinii i kolejności ich badania

W przedmiocie pytania pierwszego

W przedmiocie pytania drugiego

W przedmiocie art. 133 ust. 6 akapit drugi WE

W przedmiocie art. 71 WE i art. 80 ust. 2 WE

Stanowisko Trybunału

Co do przedmiotu omawianych porozumień

Co do przedmiotu pytań skierowanych do Trybunału oraz kolejności ich analizowania

Co do kompetencji Wspólnoty do zawarcia omawianych porozumień i podstawy prawnej do ich zawarcia

W przedmiocie powołania się na art. 133 ust. 1 i 5 WE, dotyczący wspólnej polityki handlowej

W przedmiocie powołania się na art. 133 ust. 6 akapit drugi WE oraz udziału państw członkowskich w zawieraniu omawianych porozumień

W przedmiocie powołania się na art. 71 WE i art. 80 ust. 2 WE, dotyczące wspólnej polityki transportowej

—

w imieniu Komisji Wspólnot Europejskich przez E. White’a, M. Huttunena oraz L. Prete’a, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu czeskiego przez M. Smolka, działającego w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu rządu duńskiego przez C. Pilgaarda Zinglersena, działającego w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu rządu niemieckiego przez M. Lummę oraz N. Grafa Vitzthuma, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu greckiego przez A. Samoni-Rantou i S. Chalę, oraz przez G. Karipsiadis, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu hiszpańskiego przez N. Díaz Abad, działającą w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu Irlandii przez D.J. O’Hagana, działającego w charakterze pełnomocnika, wspieranego przez A. Collinsa oraz M. Collinsa, SC,

—

w imieniu rządu włoskiego przez G. Palmieri, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez P. Gentiliego, avvocato dello Stato,

—

w imieniu rządu litewskiego przez D. Kriaučiūnasa oraz E. Matulionytė, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu niderlandzkiego przez C. Wissels oraz M. de Gravego, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu polskiego przez M. Dowgielewicza, C. Hermę oraz przez M. Kamejszę, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu portugalskiego przez L. Ineza Fernandesa oraz M. João Palmę, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu rumuńskiego przez A. Ciobanu-Dordeę, N. Mitu, oraz przez E. Gane i C. Osman, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu fińskiego przez J. Heliskoskiego, działającego w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu rządu szwedzkiego przez A. Falk, działającą w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu rządu Zjednoczonego Królestwa przez I. Rao, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez A. Dashwooda, barrister,

—

w imieniu Parlamentu Europejskiego przez R. Passosa oraz D. Gauci, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu Rady Unii Europejskiej przez J.P. Hixa oraz R. Liudvinaviciute-Cordeiro, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek dotyczy dzielonego lub wyłącznego charakteru kompetencji Wspólnoty Europejskiej oraz odpowiedniej podstawy prawnej, na której należy się oprzeć w celu zawarcia z określonymi członkami Światowej Organizacji Handlu (WTO) porozumień mających za przedmiot zmiany list szczegółowych zobowiązań Wspólnoty i jej państw członkowskich zgodnie z Układem ogólnym w sprawie handlu usługami (GATS).

2

Na mocy art. 300 ust. 6 WE „Parlament Europejski, Rada, Komisja lub państwo członkowskie mogą uzyskać opinię Trybunału Sprawiedliwości w sprawie zgodności przewidywanej umowy z postanowieniami niniejszego traktatu. Jeśli opinia Trybunału Sprawiedliwości jest negatywna, umowa może wejść w życie wyłącznie na warunkach określonych w artykule 48 Traktatu o Unii Europejskiej”.

3

Decyzją 94/800/WE z dnia 22 grudnia 1994 r. dotyczącą zawarcia w imieniu Wspólnoty Europejskiej w dziedzinach wchodzących w zakres jej kompetencji porozumień, będących wynikiem negocjacji wielostronnych w ramach Rundy Urugwajskiej (1986–1994) (Dz.U. L 336, s. 1), Rada Unii Europejskiej przyjęła porozumienie ustanawiające WTO, jak również porozumienia zawarte w jego załącznikach 1–3, wśród których znajduje się GATS.

4

Zgodnie z art. I ust. 2 GATS:

„Dla celów niniejszego Układu handel usługami jest definiowany jako świadczenie usługi:

5

Artykuł V GATS zatytułowany „Integracja gospodarcza” stanowi:

„1.   Niniejszy Układ nie będzie dla któregokolwiek Członka przeszkodą do stania się stroną albo przystąpienia do porozumienia liberalizującego handel usługami między jego stronami, pod warunkiem że takie porozumienie [spełnia określone przesłanki].

[…]

5.   Jeżeli w związku z zawarciem, rozszerzeniem lub znaczącą zmianą jakiegokolwiek porozumienia zgodnie z ustępem 1 Członek zamierza wycofać lub zmienić szczegółowe zobowiązanie w sposób niezgodny z warunkami i wymogami określonymi w jego liście zobowiązań, powinien on, z wyprzedzeniem nie krótszym niż 90 dni, powiadomić o takiej modyfikacji lub wycofaniu i wówczas zostanie zastosowana procedura określona w ustępach 2, 3 i 4 artykułu XXI.

[…]”.

6

Zawarty w części III GATS zatytułowanej „Zobowiązania szczegółowe” art. XVI stanowi:

„1.   W odniesieniu do dostępu do rynku, poprzez sposoby świadczenia usług określone w artykule I, każdy Członek przyzna usługom i usługodawcom któregokolwiek innego Członka traktowanie nie mniej korzystne niż przewidziane zgodnie z warunkami, ograniczeniami i wymogami przyjętymi i wyszczególnionymi w jego liście zobowiązań. […]

2.   W sektorach, gdzie podejmowane są zobowiązania w zakresie dostępu do rynku, środki, których Członek nie będzie utrzymywać albo wprowadzać zarówno na obszarze całego terytorium, jak i w jednostkach podziału administracyjnego, jeśli inaczej nie wyszczególniono w liście zobowiązań, są definiowane jako:

7

Zgodnie z art. XVII ust. 1 GATS:

„Każdy Członek w sektorach zapisanych w liście zobowiązań, z zastrzeżeniem warunków i wymogów tam wymienionych, przyzna usługom i usługodawcom któregokolwiek innego Członka w odniesieniu do wszelkich środków wpływających na świadczenie usług traktowanie nie mniej korzystne niż przyznane własnym podobnym usługom i usługodawcom […]”.

8

Artykuł XX GATS stanowi:

„1.   Każdy Członek zamieści na liście szczegółowe zobowiązania, które podejmuje na podstawie części III niniejszego Układu. W odniesieniu do sektorów, gdzie takie zobowiązania są podejmowane, każda z list określi:

[…].

3.   Listy szczegółowych zobowiązań zostaną załączone do niniejszego Układu oraz będą stanowić jego integralną część”.

9

Zobowiązania szczegółowe mają bądź to zakres horyzontalny, gdy dotyczą w jednakowy sposób wszystkich usług wskazanych na liście danego członka (zwane dalej „zobowiązaniami horyzontalnymi”), bądź to zakres sektorowy, gdy dotyczą szczególnego sektora usług (zwane dalej „zobowiązaniami sektorowymi”).

10

Artykuł XXI GATS zatytułowany „Zmiana list zobowiązań” przewiduje:

[…]

5.   Rada Handlu Usługami ustanowi procedury dla dokonywania korekt albo zmiany list zobowiązań. Którykolwiek Członek, który zgodnie z niniejszym artykułem dokonał zmian lub wycofał się z zobowiązań zapisanych w listach zobowiązań, dokona zmiany swojej listy zobowiązań zgodnie z tymi procedurami”.

11

Przepisy proceduralne w zakresie zmian list przyjętych przez Radę Handlu Usługami w dniu 19 lipca 1999 r. są zawarte w dokumencie S/L/80 zatytułowanym „Procedury wykonania art. XXI Układu ogólnego w sprawie handlu usługami (Zmiana list)” (zwanym dalej „przepisami proceduralnymi”).

12

Punkty 5 i 6 przepisów proceduralnych stanowią:

„5.   Z końcem negocjacji prowadzonych zgodnie z art. XXI ust. 2 lit. a) Członek dokonujący zmian skieruje do sekretariatu wspólne pismo podpisane przez zainteresowanych Członków oraz sprawozdanie z wyniku negocjacji, które zostanie parafowane przez zainteresowanych Członków. Sekretariat przekaże pismo i sprawozdanie wszystkim Członkom w postaci dokumentu tajnego.

6.   Członek dokonujący zmian, który osiągnął porozumienie ze wszystkimi Członkami [poszkodowanymi], którzy się zgłosili […], przedstawi sekretariatowi, najpóźniej w terminie 15 dni po zakończeniu negocjacji, końcowe sprawozdanie z negocjacji w trybie art. XXI, które zostanie przekazane wszystkim Członkom w postaci dokumentu tajnego. Po zakończeniu procedury certyfikacji przewidzianej w pkt 20–22 Członek dokonujący zmian może dokonać uzgodnionych w toku negocjacji i wskazanych w sprawozdaniu zmian, oraz notyfikuje datę wykonania sekretariatowi w celu przekazania jej Członkom WTO. Zmiany te nie wykroczą poza początkowo notyfikowane zmiany lub wycofanie i będą zawierać wszelkie rekompensaty uzgodnione w toku negocjacji”.

13

Punkt 8 przepisów proceduralnych mający zastosowanie, gdy osiągniecie porozumienia w sprawie rekompensaty okazało się niemożliwe, stanowi:

„Jeśli żaden z [poszkodowanych] Członków, którzy się zgłosili […], nie przedstawi w odpowiednim terminie wniosku o arbitraż […], Członek dokonujący zmian może dokonać proponowanej zmiany lub wycofania po zakończeniu procedury certyfikacji, o której mowa w pkt 20–22. […]. Członek dokonujący zmian zgłosi sekretariatowi datę dokonania zmiany w celu poinformowania o niej Członków WTO”.

14

Punkt 20 przepisów proceduralnych stanowi:

„Zmiany dokonane w wersjach oficjalnych list załączonych do [GATS] wynikające ze środków przyjętych w trybie art. XXI stają się skuteczne poprzez certyfikację. Projekt listy wskazujący wyraźnie szczegóły zmian zostanie przekazany sekretariatowi celem jego dalszego przekazania wszystkim Członkom. Zmiany wejdą w życie z upływem okresu 45 dni począwszy od daty ich przekazania lub późniejszej daty, która zostanie wskazana przez Członka dokonującego zmian […]”.

15

Komisja wskazuje, że ponieważ ustanowione w ramach GATS listy szczegółowych zobowiązań obejmowały Wspólnotę i jej dwanaście państw członkowskich, wskutek rozszerzeń, do których doszło w latach 1995 i 2004, konieczne stało się przygotowanie nowej listy obejmującej również trzynaście nowych państw członkowskich posiadających do tego czasu swe własne listy zobowiązań.

16

W dniu 28 maja 2004 r. Komisja, zgodnie z art. V ust. 5 GATS, notyfikowała listę zmian i wycofań (zwaną dalej „dokumentem S/SECRET/8”), których dokonanie przewidywała na listach trzynastu nowych państw członkowskich celem połączenia tychże list i aktualnej listy szczegółowych zobowiązań Wspólnoty i jej państw członkowskich. Po notyfikacji tej nastąpiła druga notyfikacja (zwana dalej „dokumentem S/SECRET/9”) z dnia 4 kwietnia 2005 r. dotycząca wycofania pewnych zobowiązań zawartych odpowiednio w listach Republiki Malty i Republiki.

17

W następstwie interwencji niektórych członków WTO, którzy uznali, że są poszkodowani przez przewidziane zmiany i wycofania zobowiązań, Komisja, działając na rzecz Wspólnoty i jej 25 państw członkowskich, przeprowadziła negocjacje zmierzające do ustalenia rekompensat zgodnie z art. XXI ust. 2 GATS.

18

Na zakończenie rzeczonych negocjacji strony porozumiały się co do należnej rekompensaty w zamian za zmiany i wycofanie zobowiązań wskazanych w dokumencie S/SECRET/8. Natomiast nie mogły one dojść do porozumienia w zakresie rekompensaty dotyczącej wycofania zobowiązań wskazanych w dokumencie S/SECRET/9. Poszkodowani członkowie WTO nie zażądali jednak żadnego arbitrażu w zakresie tego ostatniego punktu.

19

Jak wynika z wniosków Rady z dnia 26 lipca 2006 r., Komisja została upoważniona do podpisania wynegocjowanych w ten sposób porozumień i przekazania skonsolidowanej listy zobowiązań Wspólnoty i jej państw członkowskich sekretariatowi WTO w celu certyfikacji.

20

Wnioski te wskazały w szczególności, że „przekazując skonsolidowaną listę szczegółowych zobowiązań przyjętych przez Wspólnotę i jej państwa członkowskie […], Komisja wskaże, że nowa lista wejdzie w życie po zakończeniu wewnętrznych procedur decyzyjnych Wspólnoty Europejskiej i w odpowiednim przypadku jej państw członkowskich. W tym zakresie Komisja przedstawi propozycję Radzie”.

21

Podpisanych zostało zatem siedemnaście porozumień z: Republiką Argentyny, Związkiem Australijskim, Federacyjną Republiką Brazylii, Kanadą, Chińską Republiką Ludową, odrębnym obszarem celnym Tajwanu, Penghu, Kinmen i Matsu (chińskim Tajpej), Republiką Kolumbii, Republiką Kuby, Republiką Ekwadoru, Hongkongiem (Chiny), Republiką Indii, Japonią, Republiką Korei, Nową Zelandią, Republiką Filipin, Konfederacją Szwajcarską i Stanami Zjednoczonymi Ameryki (zwanych dalej „omawianymi porozumieniami”).

22

Procedura certyfikacji została pozytywnie zakończona w dniu 15 grudnia 2006 r.

23

W dniu 27 marca 2007 r. Komisja zwróciła się do Rady z projektem decyzji w sprawie zawarcia omawianych porozumień opartej na art. 133 ust. 1–5 WE w związku z art. 300 ust. 2 WE.

24

W uzasadnieniu tego projektu Komisja wskazuje w szczególności, że negocjowała omawiane porozumienia w imieniu i na rzecz Wspólnoty i jej państw członkowskich wychodząc z założenia, że nie można na wstępie wykluczyć, iż porozumienia te będą wymagały zatwierdzenia przez państwa członkowskie. Ze względu na charakter rzeczywiście wynegocjowanych rekompensat Komisja jest jednakże zdania, że nie wykraczają one poza zakres wewnętrznej kompetencji Wspólnoty ani nie dokonują harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w dziedzinach, w których harmonizacja jest wykluczona przez traktat WE, tak więc art. 133 ust. 6 akapit drugi WE nie ma zastosowania, a zawarcie tychże porozumień należy do wyłącznej kompetencji Wspólnoty.

25

Rada i państwa członkowskie zebrane w Radzie uznały jednakże, że zawarcie omawianych porozumień należało do kompetencji dzielonych Wspólnoty i jej państw członkowskich.

26

W konsekwencji państwa członkowskie wszczęły wewnętrzne postępowania właściwe dla każdego z nich w celu zatwierdzenia tych porozumień.

27

W dniu 13 lipca 2007 r. Rada skonsultowała się z Parlamentem Europejskim w przedmiocie wspomnianego wyżej projektu Komisji. Rada poinformowała przy tym Parlament, że przewiduje oparcie decyzji w sprawie zawarcia omawianych porozumień zarówno na art. 133 ust. 1–5 WE w związku z art. 300 ust. 2 WE, jak i na art. 71 WE, art. 80 ust. 2 WE i art. 133 ust. 6 WE w związku z art. 300 ust. 3 WE.

28

W rezolucji legislacyjnej z dnia 11 października 2007 r. Parlament zaakceptował przedstawioną propozycję. Motywy tej rezolucji odsyłają jednak wyłącznie do art. 133 ust. 1 i 5 WE, a także art. 300 ust. 2 i 3 WE.

29

Podkreślając, że wszystkie omawiane porozumienia są zasadniczo niemal identyczne, Komisja ogranicza się do przedstawienia porozumienia podpisanego z Japonią. Rada potwierdza istnienie zasadniczych podobieństw pomiędzy tymi porozumieniami.

30

Zgodnie z pkt 5 przepisów proceduralnych porozumienie podpisane z Japonią ma formę wspólnego pisma podpisanego z jednej strony przez Komisję na rzecz Wspólnoty i jej państw członkowskich, z drugiej zaś przez Japonię (zwanego dalej „wspólnym pismem”).

31

Do wspólnego pisma załączono, zgodnie z pkt 5 przepisów proceduralnych, sprawozdanie z wyników negocjacji. Sprawozdanie to zawiera dwa załączniki (zwane dalej „załącznikiem I” i „załącznikiem II”).

32

Załącznik I wymienia planowane zmiany i wycofania w odniesieniu do list zobowiązań Wspólnoty i jej państw członkowskich. Składa się on z dwóch części.

33

Załącznik I w części A zawiera listę zmian i wycofań wskazanych w dokumencie S/SECRET/8.

34

Co się tyczy zobowiązań horyzontalnych, to z jednej strony rozszerzono na nowe państwa członkowskie pewne ograniczenia znajdujące się na aktualnej liście zobowiązań Wspólnoty i jej państw członkowskich. Jest tak w odniesieniu do ograniczeń horyzontalnych dotyczących dostępu do rynku w ramach sposobu 3 w zakresie usług uznawanych w państwach członkowskich za usługi użyteczności publicznej w wymiarze krajowym lub lokalnym, które mogą być przedmiotem monopolu publicznego lub praw wyłącznych zastrzeżonych dla usługodawców prywatnych. Podobnie jest w kwestii ograniczeń dotyczących korzystania z traktowania narodowego przez oddziały lub agencje utworzone w państwie członkowskim przez spółki z państw trzecich lub niektóre oddziały spółek z państw trzecich utworzone zgodnie z prawem państwa członkowskiego (sposób 3) oraz ograniczeń dotyczących korzystania z traktowania narodowego w zakresie subsydiów (sposoby 3 i 4). Na poszczególne nowe państwa członkowskie rozciągnięte zostały określone ograniczenia horyzontalne odnoszące się do dostępu do rynku w zakresie sposobu 4. Dotyczy to czasowego pobytu czasowego pobytu, po pierwsze, osób oddelegowanych w ramach spółek, po drugie, przedstawicieli handlowych mających za zadanie pośredniczyć w sprzedaży usług lub w zawieraniu umów dotyczących usług, po trzecie, osób mających za zadanie otwarcie działalności handlowej w państwie członkowskim, oraz po czwarte, osób fizycznych zatrudnionych tymczasowo w celu świadczenia usług przez osoby prawne nieprowadzące własnej działalności handlowej w żadnym z państw członkowskich Wspólnoty.

35

Ponadto załącznik I w części A przewiduje wycofanie określonych zobowiązań horyzontalnych w zakresie dostępu do rynku, podjętych wcześniej przez Republikę Cypryjską i Republikę Litewską i dotyczących sposobu 4.

36

Co się tyczy zobowiązań sektorowych, to załącznik I w części A dokonuje przede wszystkim rozszerzenia na nowe państwa członkowskie ograniczeń przewidzianych w aktualnej liście zobowiązań Wspólnoty i jej państw członkowskich. Ograniczenia te dotyczą dostępu do rynku w zakresie, po pierwsze, usług dzierżawy lub wypożyczenia statków powietrznych bez operatora (sposoby 2 i 3), po drugie, usług edukacyjnych, które są objęte listą Wspólnoty i jej państw członkowskich wyłącznie w zakresie prywatnych usług edukacyjnych, i po trzecie, usług bankowych i innych usług finansowych (sposoby 1 i 3). Ponadto ograniczenia te dotyczą traktowania narodowego w dziedzinie niektórych usług transportu powietrznego, to znaczy sprzedaży i marketingu oraz informatycznych systemów rezerwacji.

37

Załącznik I w części A wycofuje ponadto podjęte wcześniej przez niektóre nowe państwa członkowskie zobowiązania dotyczące transportu kosmicznego i sektorów usług powiązanych z przemysłem wytwórczym. Wprowadzono w nim też w stosunku do określonych nowych państw członkowskich nowe ograniczenia sektorowe dotyczące dostępu do rynku w zakresie transportu powietrznego (najem statków powietrznych z załogą) (sposoby 1, 2 i 3) oraz usług pomocniczych w zakresie wszystkich rodzajów transportu (sposób 3).

38

Załącznik I w części B przewiduje wycofanie pewnych zobowiązań, zarówno horyzontalnych, jak i sektorowych, Republiki Cypryjskiej i Republiki Malty w zakresie traktowania narodowego w odniesieniu do sposobu 4, zawartych w dokumencie S/SECRET/9. Te zobowiązania sektorowe dotyczą usług informatycznych i usług z nimi związanych, usług badawczych i usług w zakresie rozwoju nauk społecznych i humanistycznych, usług ubezpieczeniowych i z nimi związanych, usług bankowych i innych usług finansowych, usług hotelarskich, restauracyjnych i gastronomicznych, jak również usług agencji podróży, organizatorów turystyki i usług przewozu morskiego pasażerów i towarów.

39

Załącznik II wymienia zobowiązania uzgodnione tytułem rekompensaty za zmiany lub wycofanie zobowiązań wskazanych w dokumencie S/SECRET/8 i powtórzonych w części A załącznika I. Jeśli chodzi o zobowiązania horyzontalne, załącznik II wskazuje uzgodnienia dotyczące wymienionych ograniczeń horyzontalnych związanych z dostępem do rynku w ramach sposobu 3 dla usług uznanych w państwach członkowskich za usługi użyteczności publicznej, a także wskazuje wycofania ograniczenia horyzontalnego związanego z inwestycjami w odniesieniu do Republiki Austrii (sposób 3) i zobowiązań horyzontalnych podjętych przez Republikę Malty i Republikę Cypryjską w zakresie oddelegowania w ramach spółki i przedstawicieli handlowych (sposób 4). Wymienione zostały ponadto różne zobowiązania sektorowe i związane z nimi wycofania ograniczeń w zakresie dostępu do rynku lub narodowego traktowania w odniesieniu do różnych państw członkowskich. Dotyczą one usług inżynierskich (sposoby 2 i 3), usług związanych z inżynierią (sposoby 3 i 4), usług zagospodarowania przestrzennego i architektury krajobrazu (sposoby 2 i 3), usług informatycznych i innych z nimi związanych (sposoby 1–4), reklamy (sposób 1), usług telekomunikacyjnych, usług finansowych (banki i ubezpieczenia) (sposób 3), usług hotelarskich, restauracyjnych i gastronomicznych (sposób 3), usług agencji podróży i organizatorów turystyki (sposób 3) oraz usług fryzjerskich (sposoby 2 i 3).

40

We wspólnym piśmie stwierdzono, że stanowi ono wraz z załącznikami I i II porozumienie pomiędzy stronami. Przewiduje ono, że Wspólnota i państwa członkowskie przekażą sekretariatowi WTO skonsolidowaną listę swoich zobowiązań celem jej certyfikacji oraz że wynik przeprowadzonych negocjacji wejdzie w życie po zakończeniu procedury certyfikacji, w dniu wskazanym przez Wspólnotę i jej państwa członkowskie po zakończeniu wewnętrznych procedur zatwierdzających. Pismo to wyjaśnia dodatkowo, że zmiany i wycofanie zobowiązań przewidziane w dokumentach S/SECRET/8 i S/SECRET/9 nie wejdą w życie przed wejściem w życie wynegocjowanych rekompensat.

41

Przedstawiony przez Komisję wniosek o wydanie opinii brzmi następująco:

42

Komisja podkreśla, że oba pytania zawarte we wniosku o wydanie opinii są ściśle ze sobą związane i że wiele argumentów przedstawionych w odniesieniu do jednego dotyczy też drugiego. Podnosi ona, że jeśli na pierwsze pytanie udzielona zostanie odpowiedź, iż omawiane porozumienia należą do wyłącznej kompetencji Wspólnoty w ramach wspólnej polityki handlowej, to dodatkowe podstawy prawne proponowane przez Radę należy z urzędu pominąć.

43

Rada oraz rządy czeski, duński, portugalski i Zjednoczonego Królestwa są zdania, że z odpowiedzi na pytanie drugie automatycznie wynika odpowiedź na pytanie pierwsze. Potrzeba odwołania do art. 133 ust. 6 WE, art. 71 WE i art. 80 ust. 2 WE oznacza bowiem ipso facto, że zawarcie omawianych porozumień należy do kompetencji dzielonej Wspólnoty i państw członkowskich. Zdaniem rządów portugalskiego i Zjednoczonego Królestwa Komisja odwróciła w ten sposób naturalny porządek pomiędzy założeniem i konkluzją jej wniosku o wydanie opinii.

44

Zdaniem Komisji omawiane porozumienia są objęte wspólną polityką handlową, a zatem należą do wyłącznej kompetencji wspólnotowej.

45

Wspomniana polityka, mająca zdaniem Komisji charakter otwarty i ewolucyjny, wymaga bowiem ciągłych dostosowań do zmian poglądów w społeczności międzynarodowej i nie może podlegać zawężającej interpretacji, która prowadziłaby do stopniowej utraty znaczenia tej polityki. Doszłoby do tego, jeśli omawiana polityka ograniczałaby się do tradycyjnych aspektów handlu, nie obejmując porozumień zmierzających, tak jak w niniejszej sprawie, do zmiany sposobu, w jaki Wspólnota zobowiązuje się otwierać swój rynek na usługi i usługodawców z innych państw będących członkami WTO. Porozumienia takie mają bowiem bezpośrednio na celu promowanie i regulowanie wymiany tych usług oraz handlu nimi.

46

Wyjaśnienia zawarte w opinii 1/94 z dnia 15 listopada 1994 r., Rec. s. I-5267, iż wyłącznie usługi świadczone w sposób 1 należą do wyłącznej kompetencji wspólnotowej w dziedzinie handlu, są w tym zakresie zdaniem Komisji nieaktualne w świetle zmian wprowadzonych traktatem z Nicei do art. 133 WE. Ustęp 5 tego artykułu wskazuje bowiem obecnie, że „handel usługami” — terminologia zapożyczona z GATS i odmienna od zastosowanej w art. 49–55 WE, gdzie jest mowa o „swobodnym świadczeniu usług” i „liberalizacji usług” — należy zasadniczo do wspólnej polityki handlowej, jedynie z zastrzeżeniem postanowień art. 133 ust. 6 WE.

47

Celem tych zmian było uproszczenie sytuacji poprzez wzmocnienie roli Wspólnoty w negocjacjach prowadzonych w ramach WTO, w sposób gwarantujący spójność, skuteczność i wiarygodność jej działań, umożliwiając jej wykonywanie zobowiązań szybko i w dobrej wierze. Negocjacje dwu- i wielostronne w ramach WTO mają bowiem charakter ciągły, a będące ich rezultatem porozumienia, takie jak porozumienia omawiane w niniejszej sprawie, które zmierzają jedynie do zmiany list zobowiązań w ramach GATS w trybie elastycznej i szybkiej procedury negocjacji, należy zawierać i wykonywać w jak najprostszy sposób. Proponowana przez Komisję wykładnia art. 133 WE jest zatem najbardziej spójna z domniemaniem zgodności wspólnotowego porządku prawnego z przepisami prawa międzynarodowego publicznego.

48

Zdaniem Komisji omawiane porozumienia nie mogą ponadto być objęte zakresem regulacji art. 133 ust. 6 WE, który, jako że wprowadza wyjątek od zasady wyrażonej w art. 133 ust. 5 WE, musi być interpretowany w sposób ścisły.

49

I tak w szczególności art. 133 ust. 6 akapit drugi WE, rozpoczynający się sformułowaniem „z tego względu”, wskazuje jedynie konieczne konsekwencje zasady wyrażonej w art. 133 ust. 6 akapit pierwszy WE. Wyjątek, o którym mowa w art. 133 ust. 6 akapit drugi WE, ma zatem zastosowanie wyłącznie, gdy zawarcie porozumienia przez Wspólnotę łączy się z przekroczeniem przez nią kompetencji na skutek tego, że porozumienie to dokonuje harmonizacji wewnętrznych uregulowań państw członkowskich w sektorach usług przewidzianych w tym akapicie drugim. Rzeczony akapit drugi jest zatem odpowiednikiem art. 137 ust. 2 WE, art. 149 ust. 4 WE, art. 151 ust. 5 WE i art. 152 ust. 4 WE, które wykluczają kompetencje właśnie w zakresie harmonizacji w odpowiednich sektorach, to znaczy w sektorach usług socjalnych, edukacyjnych, kulturalnych i audiowizualnych oraz w zakresie zdrowia ludzkiego.

50

Zdaniem Komisji art. 133 ust. 6 akapit drugi WE w każdym razie nie może być interpretowany w ten sposób, że wszelkie porozumienia mające choćby ograniczony wpływ na wymienione sektory są objęte kompetencją dzieloną Wspólnoty i państw członkowskich. Okoliczność, że omawiany przepis odnosi się do porozumień „w zakresie” tych sektorów, prowadzi ponadto do wyłączenia z zakresu jego stosowania porozumień nieodnoszących się do tych sektorów konkretnie, lecz obejmujących handel usługami jako kategorię ogólną. Odmienne rozstrzygnięcie pozbawiłoby sensu art. 133 ust. 5 akapit trzeci WE, który przewiduje, że Rada stanowi jednomyślnie w zakresie zawierania porozumień horyzontalnych obejmujących te właśnie sektory.

51

W niniejszej sprawie omawiane porozumienia nie dokonały żadnej harmonizacji określonych sektorów. Ponadto żaden środek stanowiący rekompensatę przewidziany w powyższych porozumieniach nie dotyczy konkretnie tych sektorów, a jedyne wycofanie zobowiązania z nimi związane, które dotyczy usług edukacyjnych, tym bardziej nie narusza ewentualnej kompetencji państw członkowskich, że przywraca im więcej swobody. Zobowiązania horyzontalne, których dotyczą te porozumienia, odnoszą się do handlu usługami w ogóle, bez specyficznego odwołania się do rzeczonych sektorów.

52

Parlament zgadza się zasadniczo z argumentami przedstawionymi przez Komisję. Wyłączny charakter kompetencji wspólnotowej jest uzasadniony koniecznością umożliwienia Wspólnocie wykonywania jej zadania w obronie wspólnego interesu, jak również koniecznością zapobiegania zakłóceniom konkurencji i zniekształceniom przepływów handlowych w jej ramach.

53

Artykuł 133 ust. 5 WE wyraża wolę państw członkowskich zapewnienia skuteczności polityki handlowej w ramach rozszerzonej Unii, włączając do jej domeny usługi, które stały się zasadniczym czynnikiem w regulacji międzynarodowej wymiany gospodarczej.

54

Interpretowanie art. 133 ust. 5 akapit czwarty WE w ten sposób, że wspólna polityka handlowa, z chwilą gdy jest prowadzona w odniesieniu do handlu usługami, traci wyłączny charakter, prowadziłoby do pozbawienia skuteczności art. 133 ust. 5 akapit pierwszy WE oraz zmian wprowadzonych traktatem z Nicei. Byłoby tak również, gdyby interpretować art. 133 ust. 6 akapity drugi i trzeci WE w ten sposób, że wszelkie horyzontalne porozumienia handlowe, które mogą mieć wpływ na usługi, o których mowa w tych postanowieniach, powinny mieć charakter mieszany.

55

Wszystkie rządy, które przedstawiły uwagi, oraz Rada uważają natomiast, że zawarcie omawianych porozumień należy do kompetencji dzielonej Wspólnoty i państw członkowskich. Ich stanowisko i argumenty można podsumować w następujący sposób.

56

Po pierwsze, rząd włoski podnosi, że skoro GATS został zawarty jako umowa mieszana, to ogólne zasady prawa międzynarodowego i pewność prawa wymagają, by w ten sam sposób zawarto omawiane porozumienia, które go zmieniają.

57

Po drugie, rząd polski podnosi, że skoro Wspólnota dysponuje jedynie kompetencjami powierzonymi, to regułą są kompetencje dzielone Wspólnoty i państw członkowskich, podczas gdy wyłączne kompetencje wspólnotowe, stanowiące wyjątek, wymagają bądź wyraźnego wskazania w traktacie, bądź spełnienia wynikających z orzecznictwa precyzyjnych przesłanek istnienia dorozumianej kompetencji wyłącznej.

58

Po trzecie Rada, rządy czeski, duński, grecki, hiszpański, Irlandia, a także rządy włoski, niderlandzki, polski, rumuński, fiński, szwedzki i Zjednoczonego Królestwa wskazują, że względy związane z rzekomymi opóźnieniami lub napotkanymi praktycznymi trudnościami w zakresie zmiany listy zobowiązań lub z rzekomym zagrożeniem utraty wiarygodności i skuteczności działań wspólnotowych nie mogą wpływać na podział kompetencji pomiędzy Wspólnotę i jej państwa członkowskie. Rząd niemiecki dodaje, że na podział kompetencji w ramach wspólnotowego porządku prawnego nie mogą mieć wpływu względy wynikające z porozumień międzynarodowych, które to porozumienia nie korzystają w żaden sposób z pierwszeństwa względem traktatu, wręcz przeciwnie, ich legalność jest uzależniona od zgodności z traktatem.

59

Niektóre rządy mają ponadto poważne wątpliwości, czy terminy związane z krajowymi procedurami zatwierdzenia mogą przyczynić się w decydujący sposób do opóźnienia procesu zmiany konkretnych list zobowiązań. Praktyka mieszanych porozumień jest dobrze dopracowana, ponieważ Wspólnota i jej państwa członkowskie wykonują swe kompetencje w sposób skoordynowany pod faktycznym kierownictwem Komisji. Irlandia, jak również rządy niderlandzki i Zjednoczonego Królestwa przypominają ponadto o istniejącym w tym zakresie obowiązku współpracy pomiędzy państwami członkowskimi i instytucjami wspólnotowymi.

60

Po czwarte, Rada twierdzi, że art. 133 ust. 6 akapit pierwszy WE stanowiący, że Rada nie może zawierać umów, których przepisy wykraczają poza kompetencje wewnętrzne Wspólnoty, ma zastosowanie w niniejszej sprawie, a omawiane porozumienia powinny być również zawierane przez państwa członkowskie. Różne zobowiązania wyrównawcze zawarte w tych porozumieniach, takie jak zobowiązanie do wycofania testów potrzeb gospodarczych stosowanych przez Zjednoczone Królestwo dla usług inżynierskich lub do złagodzenia warunku stałego pobytu dla usług finansowych świadczonych w ramach sposobu 3 w odniesieniu do Republiki Finlandii, dotyczą bowiem dziedzin, dla których brak jest podstawy prawnej w traktacie, mogącej uzasadnić wewnętrzną kompetencję Wspólnoty.

61

Po piąte, większość rządów, które przedstawiły uwagi w tym zakresie, oraz Rada uważają — jak wynika z ich wyjaśnień przy analizie drugiego pytania związanego z wyborem podstawy prawnej — że omawiane porozumienia objęte są zakresem art. 133 ust. 6 akapit drugi WE. Samo brzmienie tego postanowienia potwierdza dzielony charakter kompetencji, jako że wymaga ono wspólnego działania Wspólnoty i państw członkowskich w celu zawarcia porozumień w wymienionych w nim dziedzinach.

62

Co się tyczy, po szóste, art. 71 WE i art. 80 ust. 2 WE, które jak strony te wskazały w ramach badania drugiego pytania, miały również na celu regulowanie zawierania omawianych porozumień zgodnie z art. 133 ust. 6 akapit trzeci WE, rządy te i Rada podkreślają, że kompetencje wspólnotowe w dziedzinie transportu nie mają z natury charakteru wyłącznego. Ponadto orzecznictwo dotyczące istnienia dorozumianej kompetencji zewnętrznej ze względu na wykonywanie kompetencji wewnętrznych tym bardziej nie wprowadza tych porozumień w zakres takiej wspólnotowej kompetencji wyłącznej, skoro nie wpływają one na wewnętrzne przepisy wspólnotowe w dziedzinie transportu.

63

Po siódme, rządy, które przedstawiły uwagi, i Rada wskazują, bardziej ogólnie, że nie podzielają dokonanej przez Komisję wykładni art. 133 WE jako całości.

64

Rządy czeski, Irlandia, rządy włoski, litewski, niderlandzki, polski, rumuński, fiński, szwedzki i Zjednoczonego Królestwa oraz Rada są zdania, że inaczej niż w kwestii elementów wspólnej polityki handlowej objętych art. 133 ust. 1 WE, które obejmują w szczególności wymianę towarów i dostawę usług w sposób 1 oraz należą do wyłącznej kompetencji Wspólnoty, dziedziny objęte art. 133 ust. 5 akapit pierwszy WE, w tym usługi świadczone w sposób 2, 3 i 4, których zasadniczo dotyczą omawiane porozumienia, nie należą do takiej kompetencji wyłącznej.

65

Ich zdaniem wniosek taki wynika w sposób szczególnie jasny i oczywisty z samego brzmienia art. 133 ust. 5 akapit czwarty WE, zgodnie z którym art. 133 ust. 5 nie narusza praw państw członkowskich do utrzymywania lub zawierania porozumień.

66

Wbrew temu, co sugeruje Komisja, interpretowanie art. 133 ust. 5 WE w ten sposób, że nie nadaje on Wspólnocie wyłącznej kompetencji, nie pozbawia skuteczności zmian wprowadzonych traktatem z Nicei. Zdaniem rządów hiszpańskiego i szwedzkiego ten przepis ma w szczególności tę zaletę, że obecnie jasno potwierdza istnienie wspólnotowej kompetencji o charakterze handlowym w dziedzinie usług i że określa jej granice. Zdaniem rządów szwedzkiego i Zjednoczonego Królestwa przedmiotem art. 133 ust. 5 WE, a w szczególności jego akapitów drugiego i trzeciego, jest ponadto określenie zasad proceduralnych w tej dziedzinie.

67

W odróżnieniu od innych rządów, które przedstawiły swe uwagi, oraz od Rady, rząd hiszpański uważa, że pojęcie „handel usługami” w rozumieniu art. 133 ust. 5 akapit pierwszy WE nie może być utożsamiane z odpowiadającym mu pojęciem, które występuje w GATS, oraz że obejmuje ono tylko usługi świadczone w sposób 1 i 2, które jako jedyne zasadniczo odpowiadają pojęciu świadczenia usług w rozumieniu traktatu.

68

Zdaniem Komisji bez względu na to, czy zawarcie porozumień należy do kompetencji wyłącznej Wspólnoty, czy dzielonej z państwami członkowskimi, właściwą podstawę prawną dla aktu wspólnotowego w sprawie zawarcia porozumień stanowi wyłącznie art. 133 ust. 1–5 WE w związku z art. 300 ust. 2 akapit pierwszy WE.

69

Wszystkie rządy, które przedstawiły uwagi w tym zakresie, oraz Rada, uważają natomiast, że należy też zastosować, po pierwsze, art. 71 WE i art. 80 ust. 2 WE, oraz, po drugie, art. 133 ust. 6 WE, w związku z art. 300 ust. 3 akapit pierwszy WE.

70

Komisja przypomina, że ze względów, które przedstawiła w ramach analizy pierwszego pytania, art. 133 ust. 6 akapit drugi WE nie może mieć zastosowania w zakresie omawianych porozumień.

71

Komisja dodaje, że alternatywnie, gdyby nawet uznać, że powyższy przepis znajduje zastosowanie, to nie może być on podstawą prawną dla aktu wspólnotowego mającego za przedmiot zawarcie tych porozumień. Przepis ten ogranicza się bowiem do ustanowienia wyjątku od zasady wyłącznej kompetencji Wspólnoty w dziedzinie polityki handlowej, zastrzegając konkurencyjną kompetencję państw członkowskich.

72

Rządy niemiecki, niderlandzki, polski, rumuński i Zjednoczonego Królestwa oraz Rada uważają natomiast, że art. 133 ust. 6 akapit drugi WE może stanowić podstawę prawną dla działania wspólnotowego, gdyż wskazuje przesłanki stosowania art. 133 WE oraz ogranicza kompetencje Wspólnoty z tytułu art. 133 ust. 5 WE i ustanawia szczególną kompetencję wspólnotową o charakterze dzielonym.

73

Większość rządów, które przedstawiły uwagi, oraz Rada podnoszą, że art. 133 ust. 6 akapit drugi WE znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie.

74

Omawiane porozumienia zmieniają bowiem zobowiązania dotyczące konkretnie usług przewidzianych w tym postanowieniu, to jest zobowiązania sektorowe związane z usługami edukacyjnymi i zobowiązania horyzontalne związane z subsydiami. Ponadto zobowiązania horyzontalne zmienione tymi porozumieniami obejmują wszystkie sektory wskazane na liście zobowiązań Wspólnoty i jej państw członkowskich, a w szczególności sektory usług kulturalnych, edukacyjnych, zdrowia ludzi i socjalnych, świadczonych w sposób 3 i 4.

75

Z jednej strony rządy czeski, duński, niemiecki, grecki, hiszpański, Irlandia, rządy litewski, portugalski, rumuński, fiński i Zjednoczonego Królestwa oraz Rada kwestionują dokonane przez Komisję rozróżnienie pomiędzy wycofaniem zobowiązań a ich zwiększeniem. Wszelkie zmiany zobowiązań, które ograniczają swobodę państw członkowskich lub ją przywracają, są zobowiązaniami, które może podjąć wyłącznie podmiot kompetentny w danej dziedzinie.

76

Z drugiej strony dokonana przez Komisję w tym zakresie wykładnia art. 133 ust. 6 akapit drugi WE, którą instytucja ta przedstawiła w ramach analizy pierwszego pytania, jest kwestionowana z różnych powodów.

77

Po pierwsze, rządy niderlandzki, polski i szwedzki podnoszą, że postanowienie to nie może być interpretowane w sposób ścisły, gdyż w szczególności nie wprowadza ono wyjątku od powoływanej wyłącznej kompetencji Wspólnoty.

78

Po drugie, rządy czeski, włoski, litewski, niderlandzki, polski, rumuński, fiński i Zjednoczonego Królestwa oraz Rada twierdzą, że art. 133 ust. 6 akapity pierwszy i drugi WE nie mogą być łączone, jak sugeruje Komisja. Ich argumenty mogą zostać przedstawione w następujący sposób:

79

Artykuł 133 ust. 6 akapit pierwszy WE nie jest w żaden sposób ograniczony do sektorów usług wskazanych w akapicie drugim, lecz dotyczy wszystkich przypadków, w których brak jest kompetencji wewnętrznej Wspólnoty, a harmonizacja, jak wynika z użycia wyrażenia „w szczególności”, stanowi jedynie przykład. Akapit drugi nie ogranicza się zatem w żaden sposób do wyjaśnienia akapitu pierwszego art. 133 ust. 6 WE, określając jakoby dziedziny usług, w których harmonizacja ustawodawstw krajowych przez Wspólnotę działającą samodzielnie nie jest możliwa. Dziedziny wskazane w akapicie drugim nie pokrywają się ponadto całkowicie z dziedzinami, w których Wspólnota nie ma kompetencji wewnętrznej dla dokonywania harmonizacji, jako że nie wspomniano na przykład dziedziny zatrudnienia lub kształcenia zawodowego, w zakresie których art. 129 WE i art. 150 ust. 4 WE wykluczają taką harmonizację. Traktat nie zawiera ponadto zakazu harmonizacji w zakresie usług audiowizualnych, które również wskazano w art. 133 ust. 6 akapit drugi WE.

80

Po trzecie, rządy czeski, niemiecki, grecki, polski, portugalski i fiński podnoszą, że art. 133 ust. 5 akapit trzeci WE stanowi postanowienie wyłącznie proceduralne, niedotyczące w żaden sposób wyłącznego lub dzielonego charakteru kompetencji wspólnotowych.

81

Po czwarte, omawiane porozumienia dotyczą „dziedziny” sektorów, o których mowa w art. 133 ust. 6 akapit drugi WE.

82

Zdaniem rządów czeskiego, niemieckiego, Irlandii, rządów włoskiego i rumuńskiego zwrot „w dziedzinie” zawarty w tym postanowieniu nie jest, niezależnie od rozpatrywanej wersji językowej, jednoznaczny, ani nie prowadzi do ograniczenia zastosowania tego postanowienia tylko do porozumień, które dotyczą „wyłącznie” lub „przede wszystkim” takich usług, jak to sugeruje Komisja w ramach wykładni uznanej za wyłącznie semantyczną lub literalną.

83

Zdaniem rządów litewskiego i Zjednoczonego Królestwa użyte w ten sposób sformułowania wskazują, że przeciwnie, wszelkie porozumienia regulujące handel usługami należącymi do jednego ze wskazanych sektorów są objęte zakresem stosowania tego postanowienia. Rządy czeski, rumuński i Zjednoczonego Królestwa uważają, że wykładnia taka jest jedyną zgodną z wyraźnymi intencjami autorów traktatu z Nicei, by sektory wrażliwe wskazane w art. 133 ust. 6 akapit drugi WE, w których Wspólnota dysponuje, w wewnętrznych ramach, wyłącznie kompetencjami w zakresie wsparcia, koordynacji i uzupełniania, nie znalazły się poza zakresem kompetencji państw członkowskich.

84

W opinii rządu niderlandzkiego wykładni proponowanej przez Komisję przeczy samo brzmienie art. 133 ust. 5 akapit trzeci WE, ponieważ postanowienie to określa zasady głosowania w odniesieniu do „umów horyzontalnych”„w zakresie, w jakim dotyczą one również […] drugiego akapitu ustępu 6”.

85

Komisja twierdzi, że o ile z art. 133 ust. 6 akapit trzeci WE wynika, że porozumienia w dziedzinie transportu nie są objęte wspólną polityką handlową, to nie jest tak w kwestii omawianych porozumień, które dotyczą handlu usługami. Ich celem, przedmiotem lub skutkiem nie jest bowiem reglamentacja usług transportowych, ograniczają się one ponadto w tym zakresie do wycofania pewnych zobowiązań w zakresie usług transportu morskiego lub powietrznego.

86

Wszelkie skutki w odniesieniu do usług transportowych są w każdym razie wyłącznie pomocnicze w odniesieniu do zasadniczo handlowego przedmiotu omawianych porozumień, tak że należy uprzywilejować tylko art. 133 ust. 1–5 WE jako podstawę prawną, jak wynika to zarówno z orzecznictwa Trybunału w zakresie wyboru właściwej podstawy prawnej, jak i praktyki legislacyjnej. Praktyka legislacyjna dostarcza wielu przykładów aktów zarówno wewnętrznych, jak i międzynarodowych, które choć mają pomocniczo bezpośrednie skutki dla usług transportowych, zostały przyjęte bez odniesienia do postanowień traktatu dotyczących transportu.

87

Parlament podziela zasadniczo stanowisko Komisji.

88

Większość rządów, które przedstawiły uwagi, oraz Rada uważają, że odwołanie do art. 71 WE i art. 80 ust. 2 WE jest niezbędne, gdyż niektóre zobowiązania sektorowe zmienione i wycofane na mocy omawianych porozumień dotyczą transportu morskiego i powietrznego, a zobowiązania horyzontalne zmienione lub przyznane tytułem rekompensaty dotyczą również między innymi takich usług. Kwestionują one wykładnię, za którą opowiada się Komisja, iż jedynie porozumienia dotyczące wyłącznie lub głównie sektora transportu, a nie porozumienia horyzontalne, są objęte zakresem art. 133 ust. 6 akapit trzeci WE.

89

Po pierwsze, rządy czeski, duński, Irlandia, rządy włoski, litewski, niderlandzki, polski, portugalski, fiński i Zjednoczonego Królestwa oraz Rada podkreślają, że w świetle utrwalonego orzecznictwa transport, w tym w ramach porozumienia handlowego takiego jak GATS, nie jest objęty wspólną polityką handlową. Ten dorobek jest obecnie wyraźnie zapisany w art. 133 ust. 6 akapit trzeci WE, który stanowi w tym zakresie, że negocjacje i zawieranie porozumień w dziedzinie transportu „podlegają” postanowieniom dotyczącym wspólnej polityki transportowej.

90

Po drugie, rządy duński i Zjednoczonego Królestwa wskazują na terminologię przyjętą w rzeczonym postanowieniu, która w różnych wersjach językowych odnosi się w szeroki sposób do porozumień „w dziedzinie” transportu.

91

Po trzecie, rząd duński twierdzi, że wykładnia, za którą opowiada się Komisja, jest sprzeczna zarówno z przedmiotem art. 133 ust. 6 akapit trzeci WE, jak i potrzebą zapewnienia jego skuteczności. Bezużyteczne jest bowiem precyzowanie w ramach art. 133 WE, że porozumienie odnoszące się wyłącznie do dziedziny transportu jest objęte wspólną polityką transportową. Przedmiotem i celem jasnych wskazówek zawartych w tekście ust. 6 akapit trzeci jest właśnie wykluczenie wszelkiej możliwości zastosowania orzecznictwa dotyczącego wyboru podstawy prawnej w oparciu o kryterium charakteru głównego i charakteru pomocniczego.

92

Po czwarte, zdaniem rządów czeskiego i Zjednoczonego Królestwa przywołane orzecznictwo ma zastosowanie wyłącznie, gdy wybór musi zostać dokonany pomiędzy postanowieniami traktatu nadającymi kompetencje Wspólnocie dla różnych celów, a nie gdy występuje, poza konfliktem podstaw prawnych, konflikt kompetencji między Wspólnotą i państwami członkowskimi.

93

Po piąte, rządy czeski, niderlandzki, rumuński, fiński i Zjednoczonego Królestwa oraz Rada twierdzą, że postanowienia omawianych porozumień dotyczące sektora transportu nie mają charakteru pomocniczego. Przede wszystkim żadne kryterium nie pozwala zdaniem Rady na identyfikację sektorów usług, które mają charakter bardziej pomocniczy od innych. Dalej rząd rumuński podkreśla, że różne zmiany wprowadzone w listach zobowiązań na mocy omawianych porozumień są w takim samym stopniu niezbędne dla osiągnięcia ich celu, to jest dla zapewnienia konsolidacji owych list w następstwie rozszerzeń Wspólnoty. Wreszcie zdaniem rządów niderlandzkiego, rumuńskiego i fińskiego szczegółowe zobowiązania właściwe dla dziedziny transportu nie stanowią środków pomocniczych niezbędnych dla zapewnienia skuteczności środka głównego zawartego w tych porozumieniach.

94

Zdaniem rządów duńskiego i Zjednoczonego Królestwa sektor transportu, którego dotyczy znaczna liczba zmian szczegółowych zobowiązań, ma charakter przeważający. Rząd duński dodaje, że zmiany takie są ponadto szczególnie istotne, gdyż mają wpływ na sposoby 3 i 4, które są szczególnie ważne w dziedzinie międzynarodowego transportu morskiego osób, charakteryzującego się potrzebą dokonywania na miejscu pewnych działań właściwych dla świadczenia usług w tej dziedzinie.

95

Co się tyczy, po szóste, przywołanej przez Komisję praktyki legislacyjnej, zarówno rządy czeski, duński, Irlandia, rządy włoski, litewski, niderlandzki, rumuński, fiński i Zjednoczonego Królestwa oraz Rada uważają ją za całkowicie pozbawioną znaczenia.

96

Bezsporne jest, że zgodnie z brzmieniem art. XXI ust. 2 lit. a) GATS rekompensaty zawarte w załączniku II do omawianych porozumień były przedmiotem „porozumień” negocjowanych z członkami WTO, którzy uznali się za poszkodowanych przez wycofanie lub zmianę zobowiązań podanych w dokumencie S/SECRET/8.

97

Jeśli chodzi o wycofanie lub zmianę zobowiązań, które zostały zawarte w dokumentach S/SECRET/8 i S/SECRET/9, i powtórzone, odpowiednio, w częściach A i B załącznika I do omawianych porozumień, to Komisja w odpowiedzi na pytanie Trybunału na rozprawie stwierdziła, że nie były one przedmiotem porozumienia między stronami i w związku z tym nie powinny być uwzględniane przez Trybunał w ramach procedury wszczętej na podstawie art. 300 ust. 6 WE. Po pierwsze, członkowie WTO mają prawo do wycofania lub zmiany zobowiązań nawet w razie sprzeciwu pozostałych członków. Po drugie, nigdy nie było porozumienia co do rekompensat w odniesieniu do zobowiązań wskazanych w dokumencie S/SECRET/9.

98

Twierdzenia tego, z którym nie zgadzają się rządy duński, grecki, hiszpański, Irlandia, rządy polski, fiński, szwedzki oraz Rada, nie można przyjąć.

99

Jak podnoszą wymienione rządy, należy bowiem na wstępie przypomnieć, że wspólne pismo wyraźnie stanowi, iż załącznik I, wraz z tym pismem i załącznikiem II, tworzą porozumienie między stronami, oraz że ponadto stanowi, iż wycofanie i zmiany zobowiązań proponowane w dokumentach S/SECRET/8 i S/SECRET/9 wejdą w życie tylko wraz z wejściem w życie zobowiązań rekompensacyjnych zawartych w załączniku II do omawianych porozumień.

100

Dalej, jeśli chodzi w szczególności o zmiany i wycofanie zobowiązań zawarte w dokumencie S/SECRET/8, powtórzone w części A załącznika I do omawianych porozumień, to należy przypomnieć, że z art. XXI ust. 2 lit. a) GATS wynika, że w celu osiągnięcia porozumienia co do rekompensat poszczególni zainteresowani członkowie powinni dążyć do utrzymania ogólnego poziomu wzajemnie korzystnych zobowiązań, nie mniej korzystnego dla handlu niż zawarty w listach szczegółowych zobowiązań podjętych przed negocjacjami. Wynegocjowane „rekompensaty” są więc bezpośrednio zależne od przewidywanego wycofania i zmian oraz powinny, jako wynagrodzenie, przyczyniać się do przywrócenia ewentualnie przez nie naruszonej równowagi.

101

Wynika stąd, że chociaż zmiany i wycofanie zobowiązań przewidywane przez członka WTO były pierwotnie ustalone przez niego jednostronnie, to po wynegocjowaniu rekompensat te ostatnie stały się nierozerwalnie związane ze wspomnianymi zmianami i wycofaniem zobowiązań. Znajduje to potwierdzenie między innymi w pkt 6 przepisów proceduralnych, zgodnie z którym wszelkie rzeczywiste zmiany list następujące po takim porozumieniu nie będą wykraczać poza zmiany i wycofanie pierwotnie notyfikowane i będą obejmować wszelkie rekompensaty uzgodnione w czasie negocjacji.

102

Wreszcie w odniesieniu do zmian i wycofania zobowiązań zawartych w dokumencie S/SECRET/9 i powtórzonych w części B załącznika I do omawianych porozumień, ze wspólnego pisma wynika w sposób oczywisty, że nie były one przedmiotem ani porozumienia w sprawie rekompensat, ani żądania arbitrażu. W takim przypadku z art. XXI ust. 3 lit. b) GATS oraz z pkt 8 przepisów proceduralnych wynika, że państwo dokonujące zmian i wycofania zobowiązań ma co do zasady swobodę w jednostronnym ich wprowadzaniu w życie po zakończeniu procedury certyfikacji.

103

W niniejszej sprawie jednak okazuje się, że dokumenty S/SECRET/8 i S/SECRET/9 służą temu samemu celowi, to znaczy ułożeniu list zobowiązań nowych państw członkowskich i połączenie ich z aktualną listą zobowiązań Wspólnoty i jej państw członkowskich w następstwie przystąpienia nowych państw do Unii — w tym kontekście, a także jak wynika z wyjaśnień zawartych w pkt 99 niniejszej opinii, tworzą one nierozerwalną całość.

104

Ponadto bezsporne jest, że zarówno zmiany i wycofanie zobowiązań powtórzonych w załączniku I, jak i rekompensaty zawarte w załączniku II, mają mieć charakter wiążący dla stron omawianych porozumień, a także dla wszystkich członków WTO.

105

Z powyższych uwag wynika, że wszystkie te zmiany, wycofania i rekompensaty składają się na treść omawianych porozumień, którą należy wyżąć pod uwagę udzielając odpowiedzi na wniosek o wydanie opinii.

106

Wniosek o wydanie opinii złożony przez Komisję dotyczy, po pierwsze, kwestii, czy Wspólnota jest uprawniona do samodzielnego zawarcia omawianych porozumień, a po drugie, wyboru odpowiedniej podstawy prawnej dla aktu, na mocy którego Wspólnota zawrze te porozumienia. W tym ostatnim zakresie opinia ma konkretnie za przedmiot określenie, czy zgodę Wspólnoty za podjęcie zobowiązań należy oprzeć ma samym art.133 ust. 1–5 WE, w związku z art. 300 ust. 2 WE, jak to twierdzi Komisja, czy należy w tym celu również uwzględnić art. 133 ust. 6 WE, art. 71 WE i art. ust. 2 WE w związku z art. 300 ust. 3 WE, jak uważa Rada.

107

Należy przypomnieć, że procedura przewidziana w art. 300 ust. 6 WE dotyczy rozstrzygnięcia kwestii, przed zawarciem porozumienia, czy porozumienie to jest zgodne z traktatem. Postanowienie to ma zatem na celu unikanie komplikacji, które mogłyby wyniknąć z kwestionowania przed sądami zgodności z traktatem WE umów międzynarodowych wiążących Wspólnotę (zob. w szczególności opinia 1/75 z dnia 11 listopada 1975 r., Rec. s. 1355, pkt 1360).

108

W ramach procedury przewidzianej w art. 300 ust. 6 WE należy dopuścić wszelkie pytania, które mogą być przedmiotem oceny sądowej, o ile mogą one wywołać wątpliwości co do materialnej lub formalnej ważności porozumienia w świetle traktatu (ww. opinia 1/75, pkt 1361; opinia 2/92 z dnia 24 marca 1995 r., Rec. s. I-521, pkt 14). Orzeczenie w przedmiocie zgodności porozumienia z traktatem WE może w tym zakresie zależeć nie tylko od przepisów prawa materialnego, lecz również od przepisów dotyczących kompetencji, procedury lub instytucyjnej organizacji Wspólnoty (opinia 1/78 z dnia 4 października 1979 r., Rec. s. 2871, pkt 30).

109

Ponadto zgodnie z utrwaloną wykładnią Trybunału, o wydanie przez niego opinii można wnosić w kwestiach dotyczących podziału kompetencji między Wspólnotę a państwa członkowskie przy zawieraniu określonej umowy z państwami trzecimi. Wykładnia ta znajduje potwierdzenie w art. 107 § 2 regulaminu (zob. ostatnio opinia 1/03 z dnia 7 lutego 2006 r., Rec. s. I-1145, pkt 112).

110

Ponadto należy stwierdzić, że wybór odpowiedniej podstawy prawnej ma znaczenie konstytucyjne. Biorąc pod uwagę, że Wspólnota dysponuje bowiem jedynie kompetencjami jej powierzonymi, musi ona powiązać porozumienie, które zamierza zawrzeć, z jednym z postanowień traktatu, które upoważnia ją do zatwierdzenia takiego aktu. Zastosowanie błędnej podstawy prawnej może zatem przesądzić o nieważności samego aktu zawarcia, a tym samym o wadliwości zgody Wspólnoty na związanie umową, którą podpisała. Tak jest w szczególności bądź w razie, gdy traktat WE nie przyznaje Wspólnocie wystarczających kompetencji do ratyfikowania umowy w całości, co prowadzi do konieczności zbadania podziału kompetencji między Wspólnotę a państwa członkowskie do zawarcia planowanej umowy z państwami trzecimi, bądź też w razie, gdy odpowiednia podstawa prawna dla danego aktu przewiduje stosowanie innej procedury legislacyjnej niż ta, która została rzeczywiście zastosowana przez instytucje wspólnotowe (opinia 2/00 z dnia 6 grudnia 2001 r., Rec. s. I-9713, pkt 5).

111

Jeśli chodzi o kolejność, w jakiej powinny być analizowane dwa pytania zadane Trybunałowi, to należy uznać, jak to podnosi większość uczestników i jak to ponadto sama przyznaje Komisja, że wyłączny lub dzielony charakter kompetencji wspólnotowych do zawarcia omawianych porozumień oraz podstawa prawna, na jaką należy się w tym celu powołać, stanowią dwie kwestie ściśle ze sobą związane.

112

To, czy Wspólnota ma samodzielnie kompetencję do zawarcia porozumienia, czy też kompetencja ta jest dzielona z państwami członkowskimi, zależy między innymi od zakresu przepisów wspólnotowych, które mogą przyznawać instytucjom wspólnotowym prawo do uczestnictwa w takim porozumieniu (zob. podobnie ww. opinia 2/92, pkt 12).

113

Należy również zbadać łącznie kwestię wskazania podstawy prawnej, na jakiej opiera się kompetencja Wspólnoty do zawarcia omawianych porozumień, oraz kwestię, czy ta kompetencja wspólnotowa ma ewentualnie charakter wyłączny, czy też państwa członkowskie zachowują jednak część kompetencji do zawarcia tych porozumień.

114

Na wstępie należy przypomnieć, że w niniejszej sprawie omawiane porozumienia zmieniają GATS, a dokładniej załączniki do niego, zawierające listy szczegółowych zobowiązań członków WTO. GATS stanowi porozumienie mieszane zawarte zarówno przez Wspólnotę, jak i przez jej państwa członkowskie. Jedna lista zobowiązań Wspólnoty i zobowiązań państw członkowskich, które mają między innymi być przedmiotem zmiany przez omawiane porozumienia, wymienia, tak jak listy pozostałych członków WTO, wszystkie szczegółowe zobowiązania przyczyniające się do ustanowienia wielostronnej równowagi pomiędzy zobowiązaniami poszczególnych członków WTO.

115

W tych okolicznościach należy na wstępie podkreślić, że lista zobowiązań Wspólnoty i jej państw członkowskich nie może być zmieniona w następstwie jednostronnego działania państw członkowskich niezależnie od tego, czy podejmowane jest ono indywidualnie, czy zbiorowo. Udział Wspólnoty jest w takim wypadku nieodzowny.

116

Natomiast powyższe okoliczności nie oznaczają bezwzględnie, że jest tak samo, jeśli chodzi o udział państw członkowskich w omawianych porozumieniach. Ewentualna konieczność udziału państw członkowskich zależy w tym wypadku między innymi od kwestii, czy dzięki zmianom wprowadzonym przez traktat z Nicei do art. 133 WE nie nastąpiła ewolucja zewnętrznej kompetencji wspólnotowej, która mogłaby uzasadniać samodzielne zawieranie tych porozumień przez Wspólnotę — kwestia ta będzie analizowana w niniejszej opinii.

117

Kompetencja Wspólnoty do uczestnictwa w zawieraniu omawianych porozumień na mocy art. 133 ust. 1–5 WE nie ulega wątpliwości.

118

Po pierwsze, bezsporne jest, że porozumienia te zawierają postanowienia dotyczące między innymi usług świadczonych zgodnie ze sposobem 1. Jak orzekł Trybunał w pkt 44 ww. opinii 1/94, sposób ten, który obejmuje transgraniczne świadczenie usług, objęty jest zakresem wspólnej polityki handlowej, o którym mowa w art. 133 ust. 1 WE. To ostatnie postanowienie, które zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przyznaje Wspólnocie kompetencję wyłączną, nie było przedmiotem zmian.

119

Po drugie, jak wynika z art. 133 ust. 5 akapit pierwszy WE, dodanego przez traktat z Nicei, Wspólnota posiada obecnie kompetencję do zawierania, w ramach wspomnianej wspólnej polityki handlowej, umów międzynarodowych dotyczących handlu usługami świadczonymi zgodnie ze sposobami 2–4. Te sposoby świadczenia usług, określone w GATS, odpowiednio, jako „dla usługobiorcy za granicą”, „obecność handlowa” i „obecność osób fizycznych”, nienależące uprzednio do wspólnej polityki handlowej (zob. ww. opinia 1/94, pkt 47), obecnie do niej należą na warunkach przewidzianych w art. 133 ust. 5 i 6 WE.

120

Wbrew twierdzeniom Królestwa Hiszpanii brak jest podstaw do uznania, że tylko handel usługami w ramach sposobu 2 w rozumieniu GATS jest objęty wspólnotową kompetencją zewnętrzną ustanowioną w art. 133 ust. 5 akapit pierwszy WE.

121

Po pierwsze, można zauważyć, że ze względu zarówno na jego ogólny charakter, jak i na fakt, że został on zawarty na szczeblu światowym, GATS nabiera szczególnego znaczenia w sferze międzynarodowych działań dotyczących handlu usługami, w szczególności jeśli chodzi o pojęcie „handlu usługami”, które użyte jest zarówno w GATS, jak i w art. 133 ust. 5 akapit pierwszy WE.

122

Po drugie, zawarte w art. 133 ust. 5 akapit pierwszy WE wyjaśnienie, które wskazuje, że zawieranie umów w dziedzinie handlu usługami objęte jest obecnie zakresem wspólnej polityki handlowej „w zakresie, w jakim umowy te nie są objęte [art. 133 ust. 1–4 WE]” należy w szczególności odczytywać w świetle kontekstu wynikającego z ww. opinii 1/94, w której Trybunał orzekł, jak to przypomniano w pkt 118 i 119 niniejszej opinii, że handel usługami świadczonymi w sposób 1 w rozumieniu GATS objęty jest zakresem zastosowania art. 133 ust. 1 WE, z wyłączeniem handlu usługami oferowanymi w ramach sposobów 2–4 w rozumieniu tego układu.

123

W niniejszej sprawie nie ma ponadto wątpliwości, jak to wynika z pkt 34–39 niniejszej opinii, że omawiane porozumienia, a w szczególności zawarte w nich zmiany, wycofania i rekompensaty odnoszące się do zobowiązań zarówno horyzontalnych, jak i sektorowych, dotyczą w bardzo szerokim zakresie handlu usługami świadczonymi w sposób 2, 3 i 4.

124

W kontekście odpowiedzi na pytanie drugie zadane we wniosku o wydanie opinii, z powyższego można wnioskować, że Wspólnota ma kompetencję do zawierania omawianych porozumień częściowo z tytułu art. 133 ust. 1 WE, a częściowo na mocy art. 133 ust. 5 WE, a więc akt wspólnotowy dotyczący zawarcia tych porozumień powinien opierać się na tych dwóch postanowieniach.

125

W odróżnieniu od Komisji i Parlamentu, którzy uważają, iż zawarcie omawianych porozumień należy do wyłącznej kompetencji Wspólnoty, państwa członkowskie, które przedstawiły swe uwagi, oraz Rada są zdania, że zawarcie tych postanowień wymaga wspólnego działania Wspólnoty i państw członkowskich. W celu uzasadnienia tego wspólnego udziału podnoszone są, jak to wynika z pkt 62 niniejszej opinii, między innymi argumenty oparte na art. 133 ust. 6 akapit drugi WE.

126

Należy sformułować dwie uwagi wstępne.

127

Po pierwsze, należy przypomnieć, że obawy takie jak wyrażone przez Komisję w odniesieniu do konieczności zachowania jedności i szybkości działań zewnętrznych oraz do trudności, jakie mogą się pojawić w razie wspólnego udziału Wspólnoty i państw członkowskich przy zawieraniu omawianych porozumień, nie są w stanie zmienić odpowiedzi, jaką należy udzielić na pytanie dotyczące kompetencji. Odpowiadając na podobne argumenty podnoszone przez Komisję w ramach wniosku o wydanie opinii 1/94 dotyczącego porozumień załączonych do porozumienia ustanawiającego WTO, Trybunał orzekł już, że problem rozdziału kompetencji nie może być rozstrzygany w zależności od ewentualnych trudności, jakie mogą się pojawić przy stosowaniu danych porozumień (ww. opinia 1/94, pkt 107; zob. także podobnie ww. opinia 2/00, pkt 41). Tak samo jest oczywiście w odniesieniu do ewentualnych trudności dotyczących zawierania porozumień.

128

Po drugie, podniesiona przez Komisję okoliczność, że postanowienia omawianych porozumień zawarte w załączniku I do nich dokonują wycofania lub zmiany zobowiązań, z czego wynika mniejsze otwarcie rynku usług państw członkowskich dla usługodawców pochodzących z państw trzecich, a przez to zmniejszenie zobowiązań zewnętrznych, jakich państwa te winny przestrzegać, nie może już mieć wpływu na określenie zasad ustalających kompetencję do dokonania tych wycofań i zmian.

129

Kompetencja zewnętrzna pozwalająca na podjęcie zobowiązań w celu określenia warunków, na jakich usługodawcy z państw trzecich mogą zyskać dostęp do rynku usług wewnątrz Wspólnoty, winna obejmować kompetencję do zniesienia tych zobowiązań lub do ich zmniejszenia.

130

Po dokonaniu tych wyjaśnień należy obecnie przejść do analizy zakresu art. 133 ust. 6 akapit drugi WE dla celów stwierdzenia, czy przepis ten może oznaczać — jak to stwierdziły wszystkie państwa członkowskie, które przedstawiły swe uwagi w tym zakresie, oraz Rada — wspólne zawieranie omawianych porozumień przez Wspólnotę i państwa członkowskie.

131

Dla celów interpretacji tego postanowienia należy przypomnieć, jak to już podkreślono w pkt 110 niniejszej opinii, że zgodnie z tym, co wynika z art. 5 WE, kompetencje Wspólnoty są kompetencjami jej powierzonymi.

132

Należy ponadto podnieść, że art. 133 ust. 5 akapit pierwszy WE, który ustanawia zewnętrzną kompetencję wspólnotową w dziedzinie międzynarodowego handlu usługami w zakresie sposobów 2–4, stanowi wprost, że kompetencja ta pozostaje „bez uszczerbku” dla ust. 6.

133

Artykuł 133 ust. 6 akapit drugi WE podkreśla natomiast, że „na zasadzie odstępstwa” od art. 133 ust. 5 akapit pierwszy WE umowy dotyczące handlu usługami w dziedzinie kultury i usługami audiowizualnymi, edukacyjnymi, społecznymi i w zakresie zdrowia ludzkiego objęte są kompetencją dzieloną Wspólnoty i jej państw członkowskich oraz są zawierane wspólnie przez te państwa i Wspólnotę.

134

Zatem z samego brzmienia tych postanowień wynika, że w odróżnieniu od porozumień dotyczących handlu usługami, który nie obejmuje usług wskazanych w art. 133 ust. 6 akapit drugi WE, porozumienia odnoszące się do tych ostatnich usług nie mogą być zawierane przez Wspólnotę działającą samodzielnie: ich zawarcie wymaga wspólnego udziału Wspólnoty i państw członkowskich.

135

Wspomniany art. 133 ust. 6 akapit drugi WE odzwierciedla zamiar zapobieżenia, by handel tego rodzaju usługami mógł być reglamentowany za pomocą umów międzynarodowych zawieranych samodzielnie przez Wspólnotę w ramach jej kompetencji zewnętrznej w dziedzinie handlu. Nie wykluczając w żaden sposób kompetencji Wspólnoty w tym zakresie, art. 133 ust. 6 akapit drugi WE wymaga natomiast, by kompetencja ta, którą w tym przypadku Wspólnota dzieli ze swymi państwami członkowskimi, była wykonywana wspólnie przez te ostatnie i Wspólnotę.

136

Można zwrócić uwagę, że przewidując wspólne działanie Wspólnoty i jej państw członkowskich w ramach przysługującej im kompetencji dzielonej art. 133 ust. 6 akapit drugi WE umożliwia jednoczesną realizację interesu Wspólnoty w postaci wdrażania spójnej i skutecznej zewnętrznej globalnej polityki handlowej oraz uwzględnienie partykularnych interesów, jakie mogą chcieć realizować państwa członkowskie we wrażliwych dziedzinach wskazanych w tym postanowieniu. Wymóg jednolitej reprezentacji międzynarodowej Wspólnoty pociąga za sobą ponadto konieczność ścisłej współpracy międzynarodowej pomiędzy państwami członkowskimi i instytucjami wspólnotowymi w procesie negocjacji i zawierania tego typu porozumień (zob. podobnie między innymi ww. opinia 2/00, pkt 18 i przytoczone tam orzecznictwo).

137

W świetle powyższego różne twierdzenia podnoszone przez Komisję i Parlament w celu ograniczenia zakresu art. 133 ust. 6 akapit drugi WE nie mogą zostać utrzymane.

138

Jeśli chodzi o podnoszone przez te instytucje twierdzenie, zgodnie z którym tylko porozumienia dotyczące wyłącznie lub zasadniczo handlu usługami w sektorach wskazanych w tym postanowieniu są objęte jego zakresem, to należy zauważyć, co następuje:

139

Poza faktem, że tego rodzaju interpretacja nie znajduje żadnego potwierdzenia w brzmieniu art. 133 ust. 6 akapit drugi WE, nie można jej dodatkowo pogodzić z celem tego postanowienia, którym jest, jak to podniesiono w pkt 135 niniejszej opinii, zachowanie po stronie państw członkowskich rzeczywistej kompetencji zewnętrznej we wrażliwych dziedzinach objętych tym postanowieniem.

140

Konsekwencją tej interpretacji byłoby wyłączenie z zakresu stosowania art. 133 ust. 6 akapit drugi WE wszystkich umów „horyzontalnych” dotyczących handlu usługami w całości. Ponadto wynikałoby z niej, że postanowienia międzynarodowe o dokładnie identycznym przedmiocie, zawarte w umowach i związane z dziedzinami usług wrażliwych wskazanych w art. 133 ust. 6 akapit drugi WE należałyby do zakresu kompetencji dzielonych między Wspólnotę a jej państwa członkowskie, o której mowa w tym postanowieniu, w zależności tylko od tego, czy umawiające się strony postanowiły regulować tylko handel tymi wrażliwymi usługami, czy też uzgodniły regulację jednocześnie handlu tymi usługami oraz handlu innego rodzaju usługami, albo handlu wszystkimi rodzajami usług.

141

Z tych samych względów podnoszona również przez Komisję okoliczność, że art. 133 ust. 5 akapit trzeci WE przewiduje, iż akt wspólnotowy dotyczący zawarcia umowy o charakterze horyzontalnym wymaga jednomyślności w obrębie Rady w zakresie, w jakim umowa taka dotyczy również art. 133 ust. 6 akapit drugi WE, nie może prowadzić do wniosku, że kompetencja wspólnotowa do zawarcia tego rodzaju umowy musi mieć, w odróżnieniu od przypadku umów sektorowych, dotyczących konkretnie dziedzin wrażliwych wskazanych w tym akapicie drugim, charakter wyłączny.

142

Artykuł 133 ust. 5 akapit trzeci WE ustanawia ponadto zasadę mającą na celu wskazanie sposobu, w jaki należy stosować kompetencję wspólnotową, a nie wyjaśnienie charakteru tej kompetencji. Poza tym wymóg jednomyślności w ramach Rady dla przyjęcia aktu wspólnotowego dotyczącego zawarcia umowy nie jest w żaden sposób niezgodny z tym, że zawarcie umowy objęte jest kompetencją dzieloną z państwami członkowskimi.

143

Jeśli chodzi ponadto o twierdzenie podnoszone przez Komisję, zgodnie z którym z art. 133 ust. 6 akapit pierwszy WE wynika, że akapit drugi tego przepisu ma znajdować zastosowanie tylko, jeżeli postanowienia umowy dokonują harmonizacji w sektorach usług wrażliwych wskazanych w tymże akapicie drugim, to należy zauważyć, co następuje:

144

Jak to podniosła większość państw członkowskich, które przedstawiły swe uwagi, oraz Rada, z tego postanowienia nie można wywieść założenia, na którym opiera się powyższe twierdzenie, to znaczy, że art. 133 ust. 6 akapit pierwszy WE ma za przedmiot jedynie wyłączenie zewnętrznej kompetencji wspólnotowej, jeżeli postanowienia zawarte w planowanej umowie dokonują harmonizacji przepisów krajowych w dziedzinie, w której traktat harmonizację taką wyklucza. Przypadek harmonizacji jest bowiem w tym postanowieniu przywołany tylko przykładowo, o czym świadczy użycie wyrażenia „w szczególności”.

145

Już sam ten wniosek umożliwia wykluczenie interpretacji przedstawionej przez Komisję, mającej na celu, w oparciu o powyższe, ograniczenie zakresu stosowania art. 133 ust. 6 akapit drugi WE tylko do sytuacji, w których postanowienia zawarte w planowanej umowie dokonują harmonizacji w jednym z sektorów usług wskazanych w tymże akapicie drugim.

146

W tych okolicznościach, w szczególności w świetle uwag sformułowanych w pkt 131–136 niniejszej opinii, zwłaszcza w świetle samego brzmienia art. 133 ust. 6 akapit drugi WE, a także celu realizowanego przez to postanowienie, treść art. 133 ust. 6 akapit pierwszy WE nie może pozwalać na proponowaną przez Komisję interpretację tego akapitu drugiego.

147

W niniejszej sprawie z omawianych porozumień wynika, że obejmują one między innymi, jak to przedstawiono w pkt 36 niniejszej opinii, rozszerzenie na określone nowe państwa członkowskie ograniczeń sektorowych dotyczących usług edukacyjnych, zawartych na aktualnej liście zobowiązań Wspólnoty i jej państw członkowskich, w celu objęcia powyższych usług tą listą wyłącznie w zakresie prywatnych usług edukacyjnych.

148

Jak to wynika z pkt 34 niniejszej opinii, porozumienia te dokonują też rozszerzenia na wszystkie lub niektóre nowe państwa członkowskie różnych ograniczeń horyzontalnych dotyczących dostępu do rynku i traktowania narodowego. Te ograniczenia horyzontalne mają co do zasady stosować się we wszystkich sektorach usług objętych listą zobowiązań Wspólnoty i jej państw członkowskich, na której znajdują się między innymi usługi wskazane w art. 133 ust. 6 akapit drugi WE, takie jak prywatne usługi edukacyjne lub określone usługi zdrowotne i socjalne.

149

Dlatego na przykład rozszerzenie na nowe państwa członkowskie ograniczenia horyzontalnego dotyczącego dostępu w ramach sposobu 3 do usług uznawanych za usługi użyteczności publicznej na gruncie krajowym lub lokalnym, które mogą być przedmiotem monopolu publicznego lub praw wyłącznych zastrzeżonych dla usługodawców prywatnych, może między innymi znaleźć zastosowanie do usług opieki zdrowotnej, jak to wynika wprost z wyjaśnienia dotyczącego tego ograniczenia, zawartego na aktualnej liście zobowiązań Wspólnoty i jej państw członkowskich.

150

W tych okolicznościach należy stwierdzić, że z art. 133 ust. 6 akapit drugi WE wynika, że Wspólnota i państwa członkowskie mają w tym przypadku kompetencję dzieloną do zawarcia wspólnie omawianych porozumień. Wniosek taki wystarcza do udzielenia odpowiedzi na pierwsze pytanie zadane w skierowanym do Trybunału wniosku o wydanie opinii.

151

W celu udzielenia odpowiedzi na drugie pytanie zadane w tym wniosku pozostaje jeszcze wyjaśnić, że skoro ustalone zostało, iż art. 133 ust. 6 akapit drugi WE ma stosować się do kwestii zawierania omawianych porozumień, to powyższe postanowienie, które podkreśla dzielony charakter kompetencji wspólnotowej do ich zawarcia i przez to uzupełnia dyspozycję art. 133 ust. 5 akapit pierwszy WE, musi, podobnie jak to ostatnie postanowienie, służyć za podstawę prawną zawarcia tych porozumień.

152

Komisja i Parlament uważają, że art. 133 ust. 1–5 WE stanowi jedyną podstawę prawną, na którą należy powołać się dla celów przyjęcia aktu wspólnotowego dotyczącego zawarcia omawianych porozumień.

153

Natomiast wszystkie państwa członkowskie, które wzięły udział w niniejszym postępowaniu i które wypowiedziały się w tej kwestii, oraz Rada, uważają, że skoro porozumienia te obejmują między innymi usługi transportowe, w szczególności morskie i powietrzne, to akt wspólnotowy dotyczący ich zawarcia powinien za podstawę prawną mieć nie tylko art. 133 ust. 1, 5 i 6 WE, ale również art. 71 WE i art. 80 ust. 2 WE.

154

Aby orzec w przedmiocie tej różnicy poglądów, należy wziąć pod uwagę, jak to zgodnie twierdzą wszystkie rządy i instytucje, które przedstawiły swe uwagi, art. 133 ust. 6 akapit trzeci WE, który stanowi wyraźnie, że rokowania i zawieranie umów międzynarodowych w dziedzinie transportu podlegają postanowieniom tytułu V traktatu WE i art. 300 WE.

155

Zdaniem Komisji i Parlamentu art. 133 ust. 6 akapit trzeci WE należy interpretować w ten sposób, że ma on znajdować zastosowanie tylko w odniesieniu do umów mających wyłącznie, a przynajmniej zasadniczo, za przedmiot transport. Natomiast zdaniem tych instytucji nie jest tak w odniesieniu do omawianych porozumień, których przedmiot dotyczy handlu usługami w ogólności, a usługi transportowe ze swej strony mają w ich obrębie charakter jedynie pomocniczy lub drugorzędny.

156

W celu wyjaśnienia zakresu art. 133 ust. 6 akapit trzeci WE należy, po pierwsze, przypomnieć, że art. 133 ust. 5 akapit pierwszy WE, który jak to już podniesiono, przyznaje Wspólnocie kompetencję zewnętrzną w ramach wspólnej polityki handlowej w dziedzinie handlu usługami zgodnie ze sposobami 2–4 precyzuje wyraźnie, że kompetencja ta pozostaje „bez uszczerbku dla ustępu 6”.

157

Po drugie należy zwrócić uwagę, że wyjątkowo zdarza się, by postanowienie traktatu, przyznające zewnętrzną kompetencję wspólnotową w szczególnej dziedzinie, tak jak czyni to art. 133 ust. 6 akapit trzeci WE, rozstrzygało potencjalny konflikt wspólnotowych podstaw prawnych poprzez wyraźne wskazanie innego postanowienia traktatu, które powinno mieć w stosunku do niego pierwszeństwo w odniesieniu do zawierania określonych rodzajów porozumień międzynarodowych, które mogą a priori być objęte zakresem jednej lub drugiej podstawy prawnej.

158

Po trzecie, nie ma wątpliwości, że wyrażenie „umowy międzynarodowe w dziedzinie transportu” obejmuje między innymi dziedzinę wymiany handlowej dotyczącej usług transportowych. Nie miałoby bowiem sensu wyjaśnianie w przepisie dotyczącym wspólnej polityki handlowej, że umowy w dziedzinie transportu, które nie dotyczą handlu usługami transportowymi, objęte są zakresem polityki transportowej, a nie polityki handlowej.

159

Po czwarte, wyjaśnienie, że rokowania i zawieranie umów w dziedzinie transportu „podlegają” postanowieniom traktatu dotyczącym polityki transportowej, ukazuje wolę utrzymania statu quo ante w tej dziedzinie.

160

Należy przypomnieć w tym zakresie, że w ww. opinii 1/94, wydanej właśnie w związku z zawarciem GATS, do którego omawiane porozumienia mają wprowadzić zmiany, Trybunał orzekł, że umowy międzynarodowe w dziedzinie transportu nie są objęte zakresem art. 113 traktatu WE (obecnie, po zmianie, art. 133 WE) i wyjaśnił, że jest tak niezależnie od faktu, iż umowy te dotyczą zasad bezpieczeństwa, takich jak będące przedmiotem wyroku z dnia 31 marca 1971 r. w sprawie 22/70 Komisja przeciwko Radzie, zwanym „wyrokiem w sprawie AETR”, Rec. s. 263, czy że stanowią, tak jak GATS, umowy o charakterze handlowym (zob. ww. opinia 1/94, pkt 48–53; zob. również ww. opinia 2/92, pkt 27).

161

Aby dojść do takiego wniosku, Trybunał podkreślił między innymi w pkt 48 opinii 1/94, że transport jest przedmiotem konkretnego tytułu traktatu, odrębnego od tytułu poświęconego wspólnej polityce handlowej, oraz przypomniał w tym zakresie, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Wspólnocie powierzono zewnętrzną dorozumianą kompetencję w dziedzinie wspólnej polityki transportowej.

162

Z powyższego wynika, że przed wejściem w życie traktatu z Nicei handel usługami w dziedzinie transportu pozostawał całkowicie poza wspólną polityką handlową. Handel tymi usługami, nawet w ramach sposobu 1, pozostawał więc, w odróżnieniu od handlu innymi typami usług, objęty zakresem tytułu traktatu poświęconego wspólnej polityce transportowej (ww. opinia 1/94, pkt 53).

163

Po piąte, należy podnieść, że interpretacja sugerowana przez Komisję, zgodnie z którą tylko umowy wyłącznie lub zasadniczo związane z handlem usługami transportowymi są objęte art. 133 ust. 6 akapit trzeci WE, mogłaby pozbawić to postanowienie znacznej części skuteczności. Interpretacja ta powodowałaby, że postanowienia międzynarodowe o dokładnie identycznym przedmiocie należałyby raz do zakresu polityki transportowej, a raz do zakresu polityki handlowej w zależności tylko od tego, czy umawiające się strony postanowiły regulować tylko handel usługami transportowymi, czy też uzgodniły regulację jednocześnie handlu tymi usługami oraz handlu usługami innego rodzaju, albo handlu usługami wszystkich rodzajów.

164

Natomiast z całości powyższych uwag wynika, że art. 133 ust. 6 akapit trzeci WE ma na celu utrzymanie, w odniesieniu do międzynarodowego handlu usługami transportowymi, zasadniczej równoważności pomiędzy kompetencją wewnętrzną wykonywaną przez jednostronne przyjmowanie regulacji wspólnotowych a kompetencją wewnętrzną wykonywaną przez zawieranie umów międzynarodowych, przy czym każda z tych kompetencji pozostaje uregulowana, podobnie jak przedtem w tytule traktatu dotyczącym konkretnie wspólnej polityki transportowej.

165

Można ponadto zauważyć, że szczególny charakter działania wspólnotowego w dziedzinie polityki transportowej jest uwidoczniony w art. 71 ust. 1 WE, który wyjaśnia, że Rada wypracowuje wspólną politykę w tej dziedzinie, uwzględniając „specyficzne aspekty transportu”. Podobnie można podnieść, że w odniesieniu konkretnie do dziedziny handlu usługami art. 71 ust. 1 lit. b) WE wyraźnie nadaje Wspólnocie kompetencję do ustanowienia, w celu wdrożenia tej polityki, „warunków dostępu przewoźników niemających stałej siedziby w państwie członkowskim do transportu krajowego w państwie członkowskim”.

166

W odniesieniu do orzecznictwa dotyczącego wyboru podstawy prawnej w oparciu o kryterium charakteru głównego i charakteru pomocniczego, na które powołuje się również Komisja w celu uzasadnienia odwołania się tylko do art. 133 ust. 1 i 5 WE dla potrzeb zawarcia omawianych porozumień, w niniejszym przypadku wystarczy podnieść, że nie można uznać, iż postanowienia omawianych porozumień dotyczące handlu usługami transportowymi mają charakter niezbędnych przepisów pomocniczych dla skuteczności postanowień tych porozumień dotyczących innych sektorów usług (zob. w tym zakresie ww. opinia 1/94, pkt 51) lub również, że mają one niezwykle ograniczony zakres (zob. w tym zakresie ww. opinia 1/94, pkt 67; wyrok z dnia 3 grudnia 1996 r. w sprawie C-268/94 Portugalia przeciwko Radzie, Rec. s. I-6177, pkt 75).

167

Po pierwsze, handel usługami transportowymi, podobnie jak handel innymi rodzajami usług objętymi GATS lub omawianymi porozumieniami, stanowi sam przedmiot GATS i tych porozumień, które są ponadto bezpośrednio i natychmiast skuteczne w dziedzinie handlu usługami każdego z tych rodzajów, bez możliwości wprowadzania między nimi rozróżnienia.

168

Po drugie, nie budzi wątpliwości, że omawiane porozumienia obejmują w niniejszym przypadku stosunkowo dużą liczbę postanowień powodujących zmiany zobowiązań zarówno horyzontalnych, jak i sektorowych podjętych przez Wspólnotę i jej państwa członkowskie na mocy GATS, w odniesieniu do szczegółowych zasad, warunków i ograniczeń, od jakich uzależniają one przyznanie dostępu do rynku usług transportowych, w szczególności transportu powietrznego i morskiego, usługodawcom z innych państw-członków WTO, a także przyznanie traktowania narodowego.

169

Na przykład z pkt 34 niniejszej opinii wynika, że część A załącznika I do omawianych porozumień dokonuje rozszerzenia na różne nowe państwa członkowskie ograniczenia horyzontalnego dotyczącego dostępu, w ramach sposobu 3, do usług uznawanych za usługi użyteczności publicznej na gruncie krajowym lub lokalnym, które mogą być przedmiotem monopolu publicznego lub praw wyłącznych zastrzeżonych dla usługodawców prywatnych. Jak wynika wprost z wyjaśnienia dotyczącego tego ograniczenia horyzontalnego znajdującego się na aktualnej liście zobowiązań Wspólnoty i państw członkowskich, ograniczenie to może na przykład dotyczyć usług transportowych, jak również usług związanych lub pomocniczych względem wszelkich sposobów transportu. Podobnie ograniczenia horyzontalne dotyczące przyznania traktowania narodowego albo dostępu do rynku, o których mowa we wspomnianym pkt 34 niniejszej opinii, mają co do zasady stosować się w sektorach usług objętych listą Wspólnoty i jej państw członkowskich, wśród których znajdują się na przykład niektóre usługi transportu powietrznego, takie jak usługi naprawy i utrzymania statków powietrznych, sprzedaż i marketing usług transportowych lub też usługi informatycznych systemów rezerwacji i usługi drogowego przewozu podróżnych lub towarów.

170

Ponadto, jak wynika z pkt 36 i 37 niniejszej opinii, część A załącznika I do omawianych porozumień obejmuje również pewną ilość postanowień dotyczących zobowiązań sektorowych w dziedzinie usług transportu, które dokonują rozszerzenia ograniczeń sektorowych na określone nowe państwa członkowskie albo wprowadzają wobec nich takie ograniczenia.

171

Część B załącznika I do omawianych porozumień przewiduje, jak to wynika z pkt 38 niniejszej opinii, wycofania różnych zobowiązań horyzontalnych podjętych uprzednio przez Republikę Malty i Republikę Cypryjską, dotyczących traktowania narodowego w sposób 4, oraz wycofania zobowiązania sektorowego podjętego przez Republikę Malty w dziedzinie usług morskiego przewozu osób i towarów.

172

Wreszcie, jeśli chodzi o praktykę legislacyjną przywołaną przez Komisję, to wystarczy przypomnieć, że sama praktyka Rady nie może prowadzić do odchodzenia od zasad traktatu WE, a w konsekwencji nie może stanowić precedensu wiążącego instytucje wspólnotowe w odniesieniu do właściwej podstawy prawnej (ww. opinia 1/94, pkt 52). Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem wybór podstawy prawnej aktu wspólnotowego należy oprzeć na obiektywnych czynnikach, które mogą zostać poddane kontroli sądowej, a nie na podstawie prawnej przyjętej przy wydaniu innych aktów wspólnotowych, mających w danym przypadku podobne cechy (zob. w szczególności wyrok z dnia 6 listopada 2008 r. w sprawie C-155/07 Parlament przeciwko Radzie, Zb.Orz. s. I-8103, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo).

173

Z powyższych uwag należy wnioskować w celu udzielenia odpowiedzi na pytanie drugie zawarte we wniosku o wydanie opinii, że część omawianych porozumień dotycząca „transportu” należy, zgodnie z art. 133 ust. 6 akapit trzeci WE, do dziedziny polityki transportowej, a nie do dziedziny wspólnej polityki handlowej.

W konsekwencji Trybunał (wielka izba) wydaje następującą opinię: