1

Artykuł 95 ust. 3 WE stanowi, że Komisja w swoich wnioskach przedstawianych Radzie dotyczących zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich, które mają na celu ustanowienie i funkcjonowanie rynku wewnętrznego w dziedzinie ochrony zdrowia, bezpieczeństwa, ochrony środowiska naturalnego i ochrony konsumentów przyjmuje jako podstawę wysoki poziom ochrony, uwzględniając w szczególności wszelkie zmiany oparte na faktach naukowych.

2

Artykuł 152 ust. 1 WE stanowi, że przy określaniu i urzeczywistnianiu wszystkich polityk i działań Wspólnoty zapewnia się wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego.

3

Dyrektywa Rady 91/414/EWG z dnia 15 lipca 1991 r. dotycząca wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin (Dz.U. L 230, s. 1) ustanawia wspólnotowy system obowiązujący w zakresie udzielania i cofania zezwoleń na wprowadzenie do obrotu środków ochrony roślin.

4

Artykuł 4 dyrektywy 91/414 przewiduje, że „[p]aństwa członkowskie stanowią, że środek ochrony roślin jest dopuszczony do obrotu, tylko jeżeli […] substancje czynne wchodzące w jego skład są wymienione w załączniku I”.

5

Przesłanki wymagane do włączenia substancji czynnych do tego załącznika I zostały określone w art. 5 dyrektywy 91/414:

„1.   W świetle obecnego stanu wiedzy naukowej i technicznej substancję czynną włącza się do załącznika I na wstępny okres nieprzekraczający 10 lat, jeżeli można spodziewać się, że środki ochrony roślin zawierające tę substancję czynną spełnią następujące kryteria:

2.   Do celów włączenia substancji czynnej do wykazu załącznika I w szczególności bierze się pod uwagę:

[…]”.

6

Artykuł 6 dyrektywy 91/414 stanowi:

„1.   Decyzję dotyczącą włączenia substancji czynnej do załącznika I podejmuje się zgodnie z procedurą ustanowioną w art. 19.

[…]

2.   Państwo członkowskie otrzymujące wniosek o włączenie substancji czynnej do załącznika I bez zbędnej zwłoki zapewnia, aby dokumentacja uznana za spełniającą wymogi załącznika II została przekazana przez wnioskodawcę innym państwom członkowskim i Komisji wraz z dokumentacją odpowiadającą wymogom określonym w załączniku III w odniesieniu do co najmniej jednego preparatu zawierającego tę substancję czynną. Komisja przekazuje dokumentację do przeanalizowania Stałemu Komitetowi ds. Zdrowia Roślin określonemu w art. 19.

3.   Bez uszczerbku dla przepisów ust. 4 na wniosek państwa członkowskiego oraz w ciągu trzech do sześciu miesięcy od dnia przekazania dokumentacji Komitetowi wymienionemu w art. 19 ustala się, z zastosowaniem procedury określonej w art. 20, czy ta dokumentacja została przedłożona zgodnie z wymogami załączników II i III.

4.   Jeżeli ocena dokumentacji określona w ust. 2 wykazuje, że niezbędne są dodatkowe informacje, Komisja może zażądać od wnioskodawcy przedłożenia takich informacji. Wnioskodawca lub jego upoważniony przedstawiciel może być wezwany przez Komisję do zgłoszenia swoich uwag, w szczególności w każdym przypadku, gdy przewidywane jest podjęcie niekorzystnej decyzji.

[…]”.

7

Substancje czynne, które nie zostały włączone do załącznika I do dyrektywy 91/414, mogą korzystać, w pewnych okolicznościach, z przejściowego odstępstwa. Artykuł 8 ust. 2 dyrektywy 91/414 stanowi, że „państwo członkowskie może w okresie 12 lat od dnia notyfikacji niniejszej dyrektywy zezwolić na wprowadzenie do obrotu na swoim terytorium środków ochrony roślin zawierających substancje czynne niewymienione w załączniku I, a znajdujące się w obrocie dwa lata po notyfikacji niniejszej dyrektywy”. Ten okres dwunastu lat, który wygasł w dniu 26 lipca 2003 r. został przedłużony dla określonych substancji rozporządzeniem Komisji (WE) nr 2076/2002 z dnia 20 listopada 2002 r. przedłużającym okres wskazany w art. 8 ust. 2 dyrektywy Rady 91/414/EWG i dotyczącym niewłączania niektórych substancji czynnych do załącznika I do tej dyrektywy oraz cofnięcia zezwoleń na środki ochrony roślin zawierające te substancje (Dz.U. L 319, s. 3), zmienionym rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1335/2005 z dnia 12 sierpnia 2005 r. zmieniającym również decyzje 2002/298/WE, 2004/129/WE, 2004/140/WE, 2004/247/WE i 2005/303/WE w odniesieniu do okresu czasu, o którym mowa w art. 8 ust. 2 dyrektywy 91/414/EWG i dalszego stosowania niektórych substancji nieobjętych załącznikiem I do tej dyrektywy (Dz.U. L 211, s. 6). Zgodnie z tym rozporządzeniem okres dwunastu lat został przedłużony do dnia 31 grudnia 2006 r., „jeżeli przed tą datą nie została podjęta lub nie jest podejmowana decyzja w sprawie włączenia lub niewłączania danej substancji czynnej do załącznika I do dyrektywy 91/414/EWG”.

8

W tym okresie przejściowym, zgodnie z art. 8 ust. 2 dyrektywy 91/414, dane substancje czynne objęte są programem badań, po zakończeniu którego mogą one zostać włączone do załącznika I do dyrektywy 91/414 lub, przeciwnie, mogą nie zostać włączone do tego załącznika, w przypadku gdy wymogi bezpieczeństwa określone w art. 5 dyrektywy 91/414 nie są spełnione lub żądane informacje i dane nie zostały przedłożone do oceny „w określonym terminie”. Wyjaśniono także, że badanie substancji czynnej przeprowadza się zgodnie z procedurą ustanowioną w art. 19 dyrektywy 91/414. Artykuł ten, zmieniony rozporządzeniem Rady (WE) nr 806/2003 z dnia 14 kwietnia 2003 r. dostosowującym do decyzji 1999/468/WE przepisy odnoszące się do komitetów wspomagających Komisję w wykonywaniu jej uprawnień wykonawczych ustanowionych w instrumentach Rady przyjętych zgodnie z procedurą konsultacji (większość kwalifikowana) (Dz.U. L 122, s. 1), stanowi, że Komisję wspomaga komitet regulacyjny — Stały Komitet ds. Łańcucha Pokarmowego i Zdrowia Zwierząt (zwany dalej „komitetem”).

9

Rozporządzenie Komisji (WE) nr 3600/92 z dnia 11 grudnia 1992 r. ustanawiające szczegółowe zasady realizacji pierwszego etapu programu prac określonego w art. 8 ust. 2 dyrektywy Rady 91/414/EWG (Dz.U. L 366, s. 10) ustanawia procedurę oceny kilku substancji w celu ewentualnego włączenia ich do załącznika I do dyrektywy 91/414. Wśród tych substancji znajduje się endosulfan.

10

Procedura ustanowiona rozporządzeniem nr 3600/92 jest wszczynana przez powiadomienie o posiadaniu interesu przewidziane w art. 4 ust. 1 tego rozporządzenia, zgodnie z którym „[k]ażdy producent zamierzający uzyskać włączenie substancji czynnej określonej w załączniku I [do niniejszego rozporządzenia] albo jej soli, estrów lub amin do załącznika I do dyrektywy [91/414] powiadamia o tym Komisję w ciągu sześciu miesięcy od daty wejścia w życie niniejszego rozporządzenia”.

11

Po zbadaniu powiadomień o posiadaniu interesu, art. 5 ust. 2 lit. b) rozporządzenia nr 3600/92 przewiduje, że w celu dokonania oceny każdej danej substancji czynnej wyznacza się państwo członkowskie sprawozdawcę.

12

Z chwilą wyznaczenia państwa członkowskiego sprawozdawcy, do każdego powiadamiającego należy przesłanie mu, zgodnie z art. 6 ust. 1 rozporządzenia nr 3600/92, „dokumentacji skróconej” i „dokumentacji kompletnej”, zgodnie z definicją w art. 6 ust. 2 i 3 tego rozporządzenia. Dokumentacja skrócona zawiera w szczególności kopię powiadomienia, informacje dotyczące warunków wykorzystywania substancji czynnej, jak również dostępną skróconą dokumentację i wyniki prób dla każdego punktu załącznika III do dyrektywy 91/414 odpowiednie do oceny kryteriów określonych w art. 5 wspomnianej dyrektywy. Informacje te dotyczą jednego lub więcej preparatów, które są reprezentatywne dla warunków wykorzystania zalecanych w związku z włączeniem substancji czynnych do załącznika I do dyrektywy. Dokumentacja kompletna zawiera protokoły i kompletne sprawozdania z badań, dotyczące wszystkich ww. informacji. Zgodnie z art. 6 ust. 2 lit. b) rozporządzenia nr 3600/92 uzupełnionego rozporządzeniem (WE) nr 2266/2000 z dnia 12 października 2000 r. (Dz.U. L 259, s. 27) „powiadamiający zobowiązany jest wykazać, że na podstawie informacji przedłożonych na temat jednego lub większej ilości preparatów w odniesieniu do ograniczonego zakresu reprezentatywnych zastosowań mogą być spełnione wymogi dyrektywy [91/414] w odniesieniu do kryteriów określonych w jej art. 5”.

13

Powiadamiający przesyłają dokumentację skróconą i dokumentację kompletną państwu członkowskiemu będącemu sprawozdawcą w terminie określonym przez Komisję. W przypadku endosulfanu termin na złożenie tych dokumentacji został wyznaczony na dzień 30 kwietnia 1995 r. rozporządzeniem Komisji (WE) nr 933/94 z dnia 27 kwietnia 1994 r. określającym substancje czynne wchodzące w skład środków ochrony roślin i wyznaczającym państwa członkowskie pełniące rolę sprawozdawców przy wykonywaniu rozporządzenia Komisji (EWG) nr 3600/92 (Dz.U. L 107, s. 8), a następnie przedłużony do dnia 31 października 1995 r. rozporządzeniem Komisji (WE) nr 2230/95 z dnia 21 września 1995 r. zmieniającym rozporządzenie nr 933/94 (Dz.U. L 225, s. 1). Na podstawie art. 6 ust. 1 rozporządzenia nr 3600/92 do powiadamiających należy również przekazanie zatwierdzonym przez Komisję ekspertom z innych państw członkowskich dokumentacji skróconej i dokumentacji kompletnej w celu ewentualnych późniejszych konsultacji.

14

Państwo członkowskie sprawozdawca bada następnie dokumentację skróconą i dokumentację kompletną oraz, w ramach stosowania art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 3600/92, „bezzwłocznie po zbadaniu dokumentacji zapewni, aby powiadamiający przedłożyli uaktualnioną skróconą dokumentację pozostałym państwom członkowskim i Komisji”. Artykuł 7 ust. 2 rozporządzenia nr 3600/92, w brzmieniu zmienionym rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1199/97 z dnia 27 czerwca 1997 r. (Dz.U. L 170, s. 19), przewiduje, że od rozpoczęcia badań „państwo członkowskie sprawozdawca może zażądać od powiadamiających poprawienia ich dokumentacji lub jej uzupełnienia” oraz „może […] zasięgnąć opinii ekspertów z innych państw członkowskich i może zażądać dodatkowych informacji naukowych i technicznych od innego państwa członkowskiego, aby ułatwić ocenę”.

15

Następnie państwo członkowskie sporządza sprawozdanie z oceny przedłożonych dokumentacji i, w ramach stosowania art. 7 ust. 1 lit. c) rozporządzenia nr 3600/92, przesyła je Komisji w terminie dwunastu miesięcy od otrzymania dokumentacji. Sprawozdanie to zawiera w szczególności zalecenie co do możliwości włączenia danej substancji czynnej do załącznika I do dyrektywy 91/414.

16

Artykuł 7 ust. 3 rozporządzenia nr 3600/92, w brzmieniu zmienionym rozporządzeniem nr 1199/97 przewiduje, że po otrzymaniu dokumentacji zbiorczej oraz sprawozdania, określonych w ust. 1, Komisja przekaże dokumentację i sprawozdanie Komitetowi w celu zbadania. Przed przekazaniem dokumentacji i sprawozdania Komitetowi Komisja udostępni sprawozdanie sprawozdawcy państwom członkowskim w celach informacyjnych. Poza tym przed przekazaniem dokumentacji i sprawozdania Komitetowi może być przeprowadzona konsultacja ekspertów z państw członkowskich i Komisja może zasięgnąć opinii niektórych lub wszystkich powiadamiających o substancjach czynnych wymienionych w rozporządzeniu określonym w art. 5 ust. 2 na temat sprawozdania lub jego części dotyczącej danej substancji czynnej.

17

Artykuł 7 ust. 3a rozporządzenia nr 3600/92 dodany rozporządzeniem nr 1199/97 przewiduje, że po przeprowadzeniu tego badania Komisja przedstawi Komitetowi bądź projekt dyrektywy w celu włączenia substancji czynnej do załącznika I do dyrektywy 91/414, bądź projekt decyzji skierowanej do państw członkowskich wycofującej zezwolenia na stosowanie środków ochrony roślin zawierających substancję czynną, bądź też projekt decyzji skierowanej do państw członkowskich zawieszającej w obrocie środki ochrony roślin zawierające substancję czynną, z możliwością ponownego rozpatrzenia włączenia substancji czynnej do załącznika I do wspomnianej dyrektywy, po przedłożeniu wyników dodatkowych badań lub dodatkowych informacji, bądź też wreszcie projekt decyzji opóźniającej włączenie substancji czynnej do czasu przedłożenia wyników dodatkowych badań lub informacji.

18

Jednakże art. 7 ust. 4 tiret pierwsze rozporządzenia nr 3600/92 uzupełniony rozporządzeniem nr 2266/2000 przewiduje, że gdy po badaniu dokonanym przez Komitet wymagane jest przedłożenie wyników niektórych dodatkowych prób lub dodatkowych informacji, Komisja ustala termin, w którym te wyniki lub informacje muszą zostać przedłożone. Artykuł ten stanowi, że:

„w tym przypadku nieprzekraczalny termin ustala się na dzień 25 maja 2002 r., chyba że Komisja ustali termin wcześniejszy dla poszczególnych substancji czynnych, z wyłączeniem wyników badań długoterminowych, określonych jako niezbędne przez państwo członkowskie sprawozdawcę i Komisję podczas badań dokumentacji i które nie zostaną zakończone przed ustalonym terminem, pod warunkiem że przedłożone informacje zawierają dowody potwierdzające, iż badania takie zostały zlecone, a ich wyniki zostaną przedłożone najpóźniej w dniu 25 maja 2003 r. W wyjątkowych przypadkach, gdy niemożliwe jest określenie przez państwo członkowskie sprawozdawcę i Komisję takich badań do dnia 25 maja 2001 r., możliwe jest ustanowienie alternatywnego terminu ukończenia tych badań, pod warunkiem że powiadamiający przedstawi państwu członkowskiemu sprawozdawcy dowody na to, iż badania takie zostały zlecone w okresie trzech miesięcy od żądania podjęcia tych badań, dołączając protokół i sprawozdanie okresowe z badania do dnia 25 maja 2002 r.”.

19

Artykuł 7 ust. 4 rozporządzenia nr 3600/92, uzupełniony rozporządzeniem nr 2266/2000, przewiduje także:

„przedstawione nowe badania nie będą akceptowane. Państwo członkowskie sprawozdawca za zgodą Komisji może wystąpić o przedłożenie przez powiadamiającego dalszych danych niezbędnych do wyjaśnienia dokumentacji. W przypadku gdy informacje określone w tiret pierwszym, odnoszące się do substancji czynnych nie zostały przedłożone w ustalonym terminie, państwo członkowskie sprawozdawca niezwłocznie powiadamia Komisję. Komisja podejmuje decyzję w trybie przewidzianym w art. 8 ust. 2 akapit ostatni dyrektywy o niewłączaniu do załącznika I do dyrektywy [91/414] tych substancji czynnych, z podaniem powodów takiej decyzji […]”.

20

Artykuł 7 ust. 5 rozporządzenia nr 3600/92 stanowi, że „Komisja przedkłada Komitetowi projekt decyzji o niewłączaniu substancji do załącznika I, zgodnie z art. 8 ust. 2 akapit ostatni dyrektywy [91/414], w przypadku gdy […] państwo członkowskie sprawozdawca poinformowało Komisję, że wyniki określone w ust. 4 tiret pierwsze nie zostały przedłożone w ustanowionym terminie”.

21

Zgodnie z art. 8 rozporządzenia nr 3600/92, w brzmieniu zmienionym rozporządzeniem nr 2266/2000, po otrzymaniu wyników dodatkowych prób lub dodatkowych informacji państwo członkowskie sprawozdawca musi zbadać je, zapewnić, aby te wyniki lub informacje zostały wysłane przez powiadamiającego do innych państw członkowskich i Komisji oraz powiadomić, najpóźniej w ciągu sześciu miesięcy od otrzymania wszelkich wymaganych informacji, o swojej ocenie dokumentacji w formie uzupełnienia do sprawozdania oceny uprzednio przedłożonego Komisji, łącznie z załączeniem zalecenia dotyczącego włączenia lub niewłączania substancji czynnej do załącznika I do dyrektywy 91/414.

22

Na podstawie art. 8 ust. 3 rozporządzenia nr 3600/92, w brzmieniu zmienionym rozporządzeniem nr 2266/2000, Komisja, po otrzymaniu podsumowania i sprawozdania sporządzonego przez państwo członkowskie sprawozdawcę, przekaże je Komitetowi w celu ich zbadania. Artykuł ten przewiduje, że „[p]rzed przekazaniem Komitetowi dokumentacji i sprawozdania Komisja udostępni sprawozdanie sprawozdawcy państwom członkowskim w celu informacyjnym. Komisja może też zorganizować konsultację ekspertów z jednego lub większej ilości państw członkowskich”. Przewiduje on również, że „Komisja może zasięgnąć opinii niektórych lub wszystkich powiadamiających o substancjach czynnych na temat sprawozdania lub części sprawozdania dotyczącego danej substancji czynnej”, uściślając, że „[p]odczas powyższych konsultacji państwo członkowskie sprawozdawca zapewni niezbędne wsparcie techniczne i naukowe”. Komisja, na podstawie badania dokonanego przez Komitet, przedstawia na koniec Komitetowi projekt decyzji dotyczącej włączenia lub niewłączania substancji do załącznika I do dyrektywy 91/414.

23

Endosulfan jest substancją czynną wykorzystywaną między innymi do produkcji pestycydów. Poprzez kontakt z nią działa trująco na wiele różnych insektów i roztoczy na wielu uprawach, w tym na bawełnę i liczne gatunki owoców i warzyw.

24

Skarżące: Bayer CropScience AG, Makhteshim-Agan Holding BV, Alfa Georgika Efodia AEVE i Aragonesas Agro, S.A., są spółkami zajmującymi się między innymi produkcją i sprzedażą endosulfanu i środków ochrony roślin wytwarzanych na bazie endosulfanu.

25

Na mocy rozporządzenia nr 933/94 Królestwo Hiszpanii zostało wyznaczone jako państwo członkowskie sprawozdawca, którego zadaniem było zbadanie endosulfanu. Z załącznika III wynika, że to państwo członkowskie wyznaczyło jako organ właściwy do sprawowania tej funkcji, zgodnie z art. 3 rozporządzenia nr 3600/92, hiszpańskie ministerstwo rolnictwa, rybołówstwa i żywienia (zwane dalej „MAPA”). MAPA powierzyło zadanie sporządzenia sprawozdań z oceny dotyczącej substancji czynnych w celu ich włączenia do załącznika I do dyrektywy 91/414 Instituto Nacional de Investigacíon y Tecnologia Agraria y Alimentaria (krajowemu instytutowi ds. badań i technologii rolnej i żywieniowej, zwanemu dalej „INIA”). W związku z tym INIA został zobowiązany do sporządzenia projektu sprawozdania z oceny dotyczącego endosulfanu i uczestniczył w debatach eksperów, zorganizowanych przez Komisję.

26

Przed terminem końcowym wyznaczonym na dzień 31 października 1995 r. tylko Makhteshim Agan International Coordination Center i AgrEvo GmbH, odtąd zwane Bayer CropScience, złożyły Królestwu Hiszpanii dokumentacje w rozumieniu art. 6 rozporządzenia nr 3600/92, w odniesieniu do endosulfanu. Makhteshim Agan International Coordination Center i AgrEvo połączyły swe wysiłki w ramach grupy roboczej zwanej „grupą roboczą ds. endosulfanu” (dalej zwanej „grupą roboczą”).

27

W lutym 2000 r. Królestwo Hiszpanii skierowało do Komisji projekt sprawozdania z oceny dotyczący endosulfanu, który następnie został przesłany przez Komisję państwom członkowskim i AgrEvo, pełniącemu funkcję przedstawiciela grupy roboczej. Wstępny projekt tego sprawozdania został przesłany grupie roboczej kilka miesięcy wcześniej. W projekcie sprawozdania z oceny Królestwo Hiszpanii doszło do wniosku, że decyzja o włączeniu endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414 powinna być opóźniona w oczekiwaniu na otrzymanie i zbadanie dodatkowych informacji określonych w projekcie sprawozdania z oceny.

28

W okresie od stycznia do lipca 2001 r. odbyły się liczne spotkania ekspertów z kilku państw członkowskich w celu zbadania projektu sprawozdania z oceny i uwag, jakie pojawiły się w ramach procesu dokonywania ocen przez ekspertów z innych państw członkowskich, o którym mowa w art. 7 ust. 2 rozporządzenia nr 3600/92, na mocy którego Komisja stworzyła we współpracy z właściwymi władzami krajowymi panel dyskusyjny w celu dokonania tego rodzaju ocen, zwany European Commission Co-ordination (ECCO). W dyskusjach tych uczestniczyli członkowie grupy roboczej.

29

W dniu 27 czerwca 2001 r. sprawozdanie sporządzone w wyniku tego badania zostało przekazane państwom członkowskim, a w dniu 25 sierpnia 2001 r. grupie roboczej w celu uzyskania dodatkowych uwag i wyjaśnień.

30

Komisja stwierdziwszy, że konieczne jest dostarczenie określonych dodatkowych informacji w celu dokonania oceny endosulfanu, przyjęła w dniu 21 listopada 2001 r. decyzję 2001/810/WE dotyczącą decyzji w sprawie ewentualnego włączenia określonych substancji czynnych do załącznika I do dyrektywy 91/414 (Dz.U. L 305, s. 32), wydłużającą termin na przedstawienie nowych danych dotyczących endosulfanu do dnia 25 maja 2002 r., i do dnia 31 maja 2003 r. w przypadku badań długoterminowych. Są do terminy analogiczne do tych, które zostały określone w art. 7 ust. 4 rozporządzenia nr 3600/92.

31

W maju 2002 r. grupa robocza przedstawiła nowe dane, zgodnie z harmonogramem przewidzianym w decyzji 2001/810. W lipcu 2002 r. rozpoczęła ona z Królestwem Hiszpanii dyskusje na temat możliwości przekazania wyników badań dotyczących odmiennej formuły endosulfanu. Formuła pierwotnie zgłoszona była postacią proszku do sporządzania zawiesiny wodnej (WP) lub koncentratu do sporządzania emulsji wodnej (EC), podczas gdy nowy produkt przedstawiał się w postaci zawiesiny kapsuł (CS). Według grupy roboczej ta nowa formuła mogłaby rozwiać pewne wątpliwości, jakie wyraziło już Królestwo Hiszpanii. Podczas spotkania, które odbyło się w dniu 17 lipca 2002 r., przedstawiciele Królestwa Hiszpanii oświadczyli, że nie mogą zaakceptować tej nowej dokumentacji, sugerując skarżącym, aby zwróciły się do Komisji o nieformalną zgodę w tym względzie. Skarżące nie uzyskały wspomnianej zgody.

32

W maju 2003 r. skarżące złożyły wyniki długoterminowych badań, o których mowa w decyzji 2001/810 dodając pewne nowe dane, czyli nową dokumentację zgodną z załącznikiem III do dyrektywy 91/414 (zob. powyżej, pkt 6) dotyczącą formuły CS (zwaną dalej „dokumentacją CS”).

33

W dniu 22 stycznia 2002 r. odbyło się spotkanie, w którym udział wzięły grupa robocza i władze hiszpańskie, podczas którego ekspert w dziedzinach środowiska naturalnego i ekotoksykologii przedstawił pewne obawy dotyczące endosulfanu.

34

W dniu 26 stycznia 2004 r. grupa robocza otrzymała od Królestwa Hiszpanii sprawozdanie dotyczące oceny danych przedstawionych przez grupę roboczą w okresie od maja 2002 r. do maja 2003 r. w formie dodatku do sprawozdania z oceny i zaktualizowaną wersję tabel dotyczących oceny.

35

W dniu 17 maja 2004 r. zgodnie z art. 6 ust. 4 dyrektywy 91/414 odbyło się trójstronne spotkanie, w którym uczestniczyli Komisja, Królestwo Hiszpanii i grupa robocza. Podczas tego spotkania Komisja przedstawiła problemy wiążące się z endosulfanem i wskazała, że zamierza zaproponować Komitetowi, aby nie włączał endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414. Ponadto zwróciła się do grupy roboczej, aby przedstawiła swe uwagi do dnia 21 czerwca 2004 r., wyjaśniając jednocześnie, że nie mogą być przyjęte żadne wyniki nowych badań na poparcie jej argumentacji, ponieważ termin wyznaczony na 31 maja 2003 r. został już przekroczony.

36

W dniu 25 czerwca 2004 r. przedstawiciele grupy roboczej skierowali do Komisji pismo w celu podważenia sposobu, w jaki została przeprowadzona ocena endosulfanu i uzyskania pozwolenia na przedstawienie określonych dodatkowych wyjaśnień technicznych oraz przedstawili dodatkowe argumenty, ale także wyniki nowych badań.

37

W piśmie z dnia 12 lipca 2004 r. Komisja zwróciła się do państwa członkowskiego sprawozdawcy, aby nie uwzględniało wyników nowych badań przedstawionych przez grupę roboczą. Kopia tego pisma została przekazana grupie roboczej.

38

W dniu 24 września 2004 r. grupa robocza wysłała do Komisji pismo zwracając się do niej w istocie o przesłanie wyników badania endosulfanu państwu członkowskiemu sprawozdawcy, wraz z żądaniem zbadania wszelkich istotnych danych i wzywając ją do określenia swego stanowiska w terminie 60 dni.

39

Pismem z dnia 26 listopada 2004 r. Komisja odpowiedziała, że przygotowuje projekt decyzji o niewłączaniu endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414 i że ma zamiar przedłożyć Komitetowi ten projekt podczas jego pierwszego spotkania w 2005 r. Komisja wskazała także, że w piśmie z dnia 12 lipca 2004 r. przypomniała procedurę przewidzianą w rozporządzeniu nr 3600/92, a także terminy przewidziane w celu sfinalizowania badania substancji, o których mowa w tym rozporządzeniu.

40

Pismem, które wpłynęło do sekretariatu Sądu w dniu 31 stycznia 2005 r. skarżące złożyły skargę na bezczynność (sprawa T-34/05 Bayer CropScience i in. przeciwko Komisji).

41

Odrębnym pismem, które wpłynęło do sekretariatu Sądu w dniu 31 stycznia 2005 r. Makhteshim-Agan Holding, Aragonesas Agro i Alfa Georgika Efodia złożyły wniosek o zastosowanie określonych środków tymczasowych dotyczących oceny endosulfanu w celu jego ewentualnego włączenia do załącznika I do dyrektywy 91/414.

42

Postanowieniem z dnia 27 kwietnia 2005 r. prezes Sądu odrzucił wniosek o zastosowanie środka tymczasowego.

43

Postanowieniem z dnia 6 września 2006 r. trzecia izba Sądu orzekła, że z uwagi na wydanie przez Komisję decyzji 2005/864/WE z dnia 2 grudnia 2005 r. dotyczącej niewłączania endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414 i cofnięcia zezwoleń na stosowanie środków ochrony roślin zawierających tę substancję czynną (Dz.U. L 317, s. 25, zwanej dalej „zaskarżoną decyzją”) nie należy już orzekać w sprawie skargi na bezczynność.

44

W zaskarżonej decyzji Komisja stwierdza, że nie zostały spełnione kryteria włączenia endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414. Wskazuje ona zatem w art. 1 wspomnianej decyzji, że endosulfan nie zostaje włączony, jako substancja czynna, do załącznika I do dyrektywy 91/414. Komisja streszcza, w motywie 8, powody tego niewłączania:

„Podczas dokonywania oceny tej substancji czynnej wskazano na kilka obszarów dających powody do obaw. Dotyczyły one w szczególności losu i zachowania się substancji w środowisku naturalnym, ponieważ przebieg rozkładu substancji czynnej nie jest do końca wyjaśniony, a w badaniach dotyczących degradacji gleby, degradacji wody/osadu oraz w badaniach przeprowadzonych w mezosystemach wykryto nieznane metabolity. Również wiele obaw istnieje w zakresie ekotoksykologii, ponieważ, w szczególności z powodu obecności wyżej wspomnianych metabolitów, na podstawie dostępnych informacji nie można w dostatecznym stopniu zbadać długoterminowego ryzyka. Ponadto uznano, że na podstawie dostępnych informacji nie zbadano w dostatecznym stopniu narażenia użytkowników na kontakt z substancją w warunkach wewnętrznych. Co więcej, endosulfan jest substancją lotną, jego główny metabolit jest trwały i pojawił się w wynikach badań monitorujących w regionach, w których substancja nie była używana. W związku z tym, że powyższe wątpliwości pozostają niewyjaśnione, oceny dokonane na podstawie przedłożonych informacji nie wykazały, że można się spodziewać, iż według proponowanych warunków stosowania środki ochrony roślin zawierające endosulfan zasadniczo spełniają wymogi ustanowione w art. 5 ust. 1 [lit.] a) oraz b) dyrektywy 91/414 […]”.

45

Na mocy art. 2 zaskarżonej decyzji państwa członkowskie zapewniają, aby zezwolenia na środki ochrony roślin zawierające endosulfan zostały wycofane w terminie do dnia 2 czerwca 2006 r., aby od dnia 3 grudnia 2005 r. żadne zezwolenia na środki ochrony roślin zawierające endosulfan nie zostały udzielone lub odnowione i aby zostały wskazane wymogi, po spełnieniu których w odniesieniu do kilku szczególnych zastosowań niektóre państwa członkowskie mogą utrzymać w mocy do dnia 30 czerwca 2007 r. zezwolenia na środki ochrony roślin zawierające endosulfan.

46

Na mocy art. 3 zaskarżonej decyzji państwo członkowskie może przyznać dodatkowy termin podmiotowi posiadającemu zezwolenie, który wygasa, w odniesieniu do zastosowań, w stosunku do których zezwolenie cofa się w dniu 2 czerwca 2006 r., najpóźniej w dniu 2 czerwca 2007 r., a w odniesieniu do zastosowań, w stosunku do których zezwolenie cofa się do dnia 30 czerwca 2007 r., najpóźniej w dniu 31 grudnia 2007 r.

47

W motywie 14 zaskarżonej decyzji Komisja wskazuje, że wspomniana decyzja nie wyklucza możliwości złożenia kompletnej dokumentacji dla endosulfanu, zgodnie z przepisami art. 6 ust. 2 dyrektywy 91/414/EWG w celu ewentualnego włączenia do załącznika I wspomnianej dyrektywy.

48

Artykuł 4 zaskarżonej decyzji stanowi, że decyzja skierowana jest do państw członkowskich.

49

Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 27 lutego 2006 r. skarżące wniosły niniejszą skargę.

50

Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 18 maja 2006 r. Królestwo Hiszpanii złożyło wniosek o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta popierającego żądania Komisji. Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2006 r. prezes trzeciej izby Sądu dopuścił tę interwencję.

51

Pismem złożonym w sekretariacie w dniu 12 czerwca 2006 r. European Crop Protection Association (ECPA) złożyło wniosek o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta popierającego żądania skarżących. Prezes trzeciej izby Sądu uwzględnił ten wniosek na mocy postanowienia z dnia 19 października 2006 r. ECPA złożyło swoje uwagi, a pozostałe strony przedstawiły do nich uwagi w wyznaczonych terminach.

52

W dniu 14 czerwca 2006 r. skarżące złożyły wniosek o zastosowanie środków organizacji postępowania dotyczących stawienia się przed sądem i zeznań ustnych niektórych osób, które były zaangażowane w postępowanie w sprawie oceny przeprowadzonej dla państwa członkowskiego sprawozdawcy oraz wyznaczenia eksperta w celu udzielenia odpowiedzi na niektóre pytania, jakie zostały przez nie postawione. Pozostałe strony złożyły swe uwagi dotyczące tego wniosku w wyznaczonych terminach.

53

Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd postanowił otworzyć procedurę ustną i w ramach środków organizacji postępowania w dniu 24 października 2007 r. zadał skarżącym, Komisji i Królestwu Hiszpanii pytania na piśmie, na które odpowiedziały one w wyznaczonym terminie.

54

Strony zostały wysłuchane podczas rozprawy w dniu 12 lutego 2008 r.

55

Skarżące, popierane przez ECPA, wnoszą do Sądu o:

56

Komisja, popierana przez Królestwo Hiszpanii, wnosi do Sądu o:

57

Nie podnosząc zarzutu niedopuszczalności Komisja, popierana przez Królestwo Hiszpanii, po pierwsze, wyraża wątpliwości co do interesu prawnego skarżących, a po drugie, podważa legitymację procesową niektórych z nich.

58

Według Komisji stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji niekoniecznie stawiałoby skarżące w bardziej korzystnej sytuacji. Zezwolenie na wprowadzenie do obrotu endosulfanu jest utrzymane w oczekiwaniu na jego ocenę przeprowadzoną na mocy przepisów przejściowych zawartych w art. 8 ust. 2 dyrektywy 91/414. Ten okres na dokonane oceny upływa w dniu 31 grudnia 2006 r. W przypadku, gdyby stwierdzono nieważność zaskarżonej decyzji wyrok zostałby wydany po tej dacie. W takim przypadku Komisja musiałaby podjąć środki, jakie wiążą się z wykonaniem wyroku, zgodnie z art. 233 WE, ale wygaśnięcie okresu przejściowego prowadziłoby do sytuacji, w której nie byłoby już wyraźnej podstawy prawnej dla zezwolenia na utrzymanie endosulfanu na rynku w oczekiwaniu na nową ocenę. Dokumentacja skarżących powinna być zatem przedmiotem oceny na podstawie art. 6 dyrektywy 91/414, a nie w ramach programu badania. Biorąc pod uwagę, że skarżące mają możliwość zgłoszenia endosulfanu na mocy wspomnianego art. 6, mimo że niniejsze postępowanie jest w toku, Komisja uważa, że stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji poprawiłoby ich sytuację, jedynie w zakresie w jakim wyrok mógłby zawierać wskazówki na temat procedur i kryteriów oceny.

59

Skarżące podważają argumenty Komisji.

60

Należy zauważyć, że Komisja kwestionuje interes prawny skarżących. Podnosi ona, jak się zdaje, iż skarżące utraciły interes prawny w trakcie postępowania, w szczególności od dnia 31 grudnia 2006 r., kiedy zakończył się okres przejściowy przewidziany w art. 8 ust. 2 dyrektywy 91/414 z późniejszymi zmianami. Komisja zdaje się twierdzić, że od tego dnia, po pierwsze, produkty skarżących nie korzystają już z zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, ale skarżące mogą zgłaszać stosowane przez nie substancje czynne na mocy art. 6 dyrektywy 91/414, który określa procedurę zgłaszania i włączania substancji czynnych poza systemem przejściowym przewidzianym w art. 8 ust. 2 wspomnianej dyrektywy, ustanowioną dla substancji czynnych, w przypadku których środki ochrony roślin były już na rynku od dwóch lat po dniu notyfikacji dyrektywy, a po drugie, że nie istnieje już wyraźna podstawa prawna inna niż wspomniany art. 6, aby dokonać oceny endosulfanu, ponieważ upłynął okres na dokonanie oceny systemu przejściowego, przewidziany w art. 8 ust. 2 dyrektywy 91/414. Skarżące mogłyby zatem osiągnąć ten sam cel, czyli badanie dostarczonych przez nie dodatkowych danych, zarówno na podstawie art. 6 dyrektywy 91/414, jak i za pośrednictwem złożonej przez nie skargi o stwierdzenie nieważności.

61

Sąd stwierdza, że zaskarżona decyzja, przewidując niewłączanie endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414 i nakładając obowiązek wycofania przez państwa członkowskie zezwoleń na środki ochrony roślin zawierające endosulfan, jest aktem niekorzystnym, którego stwierdzenie nieważności przyniosłoby korzyści skarżącym, producentom i sprzedawcom środków ochrony roślin wytwarzanych na bazie endosulfanu. Skarżące w momencie złożenia skargi posiadały interes prawny i posiadają go nadal.

62

Ponadto wbrew temu, co wydaje się twierdzić Komisja, ani wygaśnięcie okresu przejściowego na dokonanie badania, ani istnienie procedury notyfikacji przewidzianej w art. 6 dyrektywy 91/414 nie mają wpływu na nieprzerwane istnienie wspomnianego interesu prawnego.

63

W odniesieniu do zarzutu, że Komisja nie może wydać nowej decyzji na podstawie art. 8 ust. 2 dyrektywy 91/414 w celu wykonania ewentualnego wyroku stwierdzającego nieważność, nie ma on wpływu na interes prawny skarżących. Zgodnie bowiem z art. 233 akapit pierwszy WE Komisja jest zobowiązana do podjęcia środków, które zapewniają wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność. Komisja, w przypadku stwierdzenia nieważności ze skutkiem wstecznym, jaki się z tym wiąże, powinna ponownie wydać decyzję na podstawie przekazanej dokumentacji, której to stwierdzenie nieważności dotyczy, odnosząc się do daty notyfikacji [zob. podobnie i przez analogię, wyrok Sądu z dnia 2 maja 2006 r. w sprawie T-328/03 O2 (Germany) przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II-1231, pkt 48]. Fakt, że zaszła jakakolwiek zmiana w uregulowaniach stanowiących postawę zaskarżonej decyzji od czasu jej wydania nie jest zatem istotny w odniesieniu do oceny możliwości podniesienia przez skarżące ich zarzutów dotyczących prowadzonego postępowania i rezultatu osiągniętego w ramach systemu obowiązującego w czasie właściwym dla okoliczności faktycznych sprawy.

64

Z powyższego wynika, że argument powołujący się na fakt, że Komisja powinna w związku z wydaniem wyroku stwierdzającego nieważność, dokonać oceny endosulfanu zgodnie z procedurą przewidzianą w art. 6 dyrektywy 91/4141, nie może zostać uwzględniony. W każdym razie nie można zaprzeczyć, że możliwość dokonania przez skarżące nowego zgłoszenia endosulfanu na podstawie art. 6 dyrektywy 91/414, do której odwołano się wyraźnie w motywie 14 zaskarżonej decyzji, jest dla nich rozwiązaniem mniej korzystnym niż ewentualne ponowne podjęcie, w związku z wyrokiem stwierdzającym nieważność, pierwotnego postępowania w sprawie oceny w zakresie dotkniętym ewentualną nieważnością co oznacza, że wspomniana możliwość przeprowadzenia oceny endosulfanu poprzez wszczęcie nowego postępowania na innej podstawie prawnej nie ma wpływu na interes, jaki mają skarżące w uzyskaniu orzeczenia Sądu dotyczącego ważności pierwotnego postępowania.

65

Skarżące posiadają zatem interes w uzyskaniu orzeczenia Sądu w przedmiocie zarzutów postawionych wobec zaskarżonej decyzji.

66

Komisja przyznaje, że zaskarżona decyzja dotyczy Bayer CropScience w sposób indywidualny, ponieważ uczestniczyła ona w postępowaniu administracyjnym. Jednakże kwestionuje ona, że inne skarżące uczestniczyły w rzeczonym postępowaniu administracyjnym, a w konsekwencji, że mogły być uznane za podmioty, których zaskarżona decyzja dotyczy w sposób indywidualny.

67

Według skarżących, zaskarżona decyzja dotyczy w sposób indywidualny każdej z nich.

68

Należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem kiedy chodzi o ustalenie dopuszczalności jednej i tej samej skargi wniesionej przez wielu skarżących oraz tego, czy skarga jest dopuszczalna w odniesieniu do jednego z nich, nie ma potrzeby badać legitymacji procesowej pozostałych skarżących (zob. podobnie, wyrok Trybunału z dnia 24 marca 1993 r. w sprawie C-313/90 CIRFS i in. przeciwko Komisji, Rec. s. I-1125, pkt 31; wyroki Sądu z dnia 6 marca 2002 r. w sprawach połączonych T-127/99, T-129/99 i T-148/99 Diputación Foral de Álava i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II-1275, pkt 52 i z dnia 8 lipca 2003 r. w sprawie T-374/00 Verband der freien Rohrwerke i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II-2275, pkt 57).

69

Zważywszy, że zaskarżona decyzja dotyczy pierwszej skarżącej — Bayer CropScience, co przyznała sama Komisja, w sposób bezpośredni i indywidualny, nie jest zatem konieczne badanie legitymacji procesowej pozostałych skarżących, aby stwierdzić, że skarga jest dopuszczalna.

70

Z powyższego wynika, że skarga jest dopuszczalna.

71

Na poparcie skargi skarżące podnoszą trzy zarzuty. Pierwszy zarzut jest oparty na uchybieniach proceduralnych, nierzetelnym charakterze postępowania w sprawie oceny, a także naruszeniu zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań. Drugi zarzut oparty jest na naruszeniu, po pierwsze, art. 95 ust. 3 WE (część pierwsza), a po drugie, art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414 (część druga). Trzeci zarzut oparty jest na naruszeniu niektórych ogólnych zasad prawa wspólnotowego. Sąd uważa za stosowne zbadanie łącznie zarzutu pierwszego i części drugiej zarzutu drugiego.

72

W ramach zarzutu pierwszego skarżące podnoszą różne argumenty dotyczące, między innymi, okoliczności, że zaskarżona decyzja jest oparta na kryteriach innych niż te, które zostały wyszczególnione w dyrektywie 91/414, że ocena endosulfanu jest niekompletna i oparta na wybiórczym wykorzystaniu przekazanych jej danych, że z mocą wsteczną zastosowano nowe wytyczne i nowe kryteria określone przez Komisję po zgłoszeniu i przedłożeniu danych, że Komisja odmówiła udzielenia im porad oraz porozumienia się w kontekście zmiany kryteriów i polityki oceny oraz że pod koniec postępowania w sprawie oceny Komisja odmówiła zbadania nowych danych przedłożonych w bezpośredniej odpowiedzi na zastosowanie przez nią nowych kryteriów i/lub nowych wytycznych dotyczących oceny.

73

Zarzuty te odnoszą się zasadniczo do siedmiu zagadnień dotyczących, po pierwsze, nieznanego metabolitu, po drugie, dokumentacji CS, po trzecie, narażenia użytkownika w warunkach wewnętrznych, po czwarte, zmienionych dobrych praktyk rolniczych (DPR), po piąte, klasyfikacji endosulfanu jako trwałej organicznej substancji zanieczyszczającej (POP) oraz substancji trwałej, podatnej na bioakumulację i toksycznej (PBT), po szóste, zastosowania w cieplarniach, i po siódme, wpływu opóźnienia spowodowanego przez państwo członkowskie sprawozdawcę i Komisję w postępowaniu w sprawie oceny. Problemy te zostaną przeanalizowane w pkt 96–206 poniżej.

74

Niektóre z siedmiu ww. zagadnień, a także argumenty podniesione w ramach części drugiej zarzutu drugiego, opartej na naruszeniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414, dotyczą kwestii, czy Komisja miała prawo do odmowy zbadania określonych danych lub wyników badań przedstawionych rzekomo po upływie terminu. Sąd uważa, że ponieważ kwestia ta dotyczy ogólnych ram oceny niniejszego przypadku, należy zbadać najpierw kwestię możliwości zastosowania terminów proceduralnych na przedłożenie wyników badań, jako że art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414 przewiduje, iż decyzja o włączeniu substancji czynnej do załącznika I wspomnianej dyrektywy powinna być wydana „w świetle obecnego stanu wiedzy naukowej i technicznej”.

75

Skarżące, popierane przez ECPA, zarzucają Komisji w istocie, że wydała decyzję o niewłączaniu endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414 z uwagi na wątpliwości dotyczące nieszkodliwości, oparte na braku dostatecznych informacji dostępnych w określonym terminie, przed końcem okresu przejściowego. Tymczasem, według skarżących, art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414, zgodnie z którym takie decyzje muszą uwzględniać obecny stan wiedzy naukowej i technicznej oznacza, że wszystkie dane przedstawione przez nie przed zakończeniem postępowania w sprawie oceny powinny być uwzględnione. Brak przedłużenia terminów na przedłożenie wyników badań w niniejszym przypadku stanowi oczywisty błąd w ocenie, biorąc pod uwagę fakt, że takie zachowanie Komisji i Królestwa Hiszpanii przeszkodziło skarżącym w zachowaniu terminów prawnych. Na poparcie swej argumentacji skarżące powołują się na wyrok Trybunału z dnia 18 lipca 2007 r. w sprawie C-326/05 P Industrias Químicas del Vallés przeciwko Komisji (Zb.Orz. s. I-6557, zwany dalej „wyrokiem IQV”).

76

Komisja, popierana przez Królestwo Hiszpanii twierdzi, że art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414 należy interpretować w świetle ogólnego celu wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin i systemu ustanowionego w tym zakresie. Ocena środków ochrony roślin służy poprawie produkcji rolnej, ale także ochronie zdrowia i środowiska naturalnego. Według Komisji postępowania w sprawie oceny powinny umożliwiać bardzo dokładne badanie, jednocześnie gwarantując, aby decyzje były wydawane w rozsądnych terminach. Wreszcie powinny one zapewnić jednakowe traktowanie przedsiębiorstw, które zgłosiły substancje czynne, biorąc jednocześnie pod uwagę cechy charakterystyczne właściwe dla poszczególnych substancji. Rozszerzająca wykładnia, jaką nadają skarżące temu artykułowi, prowadzi do sytuacji, w której dochodzi do paraliżu całego systemu wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin, co jest sprzeczne z celami dyrektywy 91/414. Ponadto ww. w pkt 75 wyrok w sprawie IQV dotyczy szczególnego przypadku i jest bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu w niniejszym przypadku.

77

Skarżące twierdzą, że Komisja miała obowiązek uwzględnienia określonych danych i wyników badań przedłożonych przez nie po upływie terminu, co oznacza, że ich zdaniem w istocie powinno im przysługiwać przedłużenie terminów proceduralnych lub należało im wyznaczyć nowe terminy.

78

Należy przypomnieć, że istnieją szczegółowe przepisy wykonawcze dotyczące czasu trwania ogólnego postępowania w sprawie oceny substancji czynnych i terminów przedstawienia kompletnej dokumentacji i dodatkowych informacji. Rozporządzenie nr 3600/92, zmienione rozporządzeniem nr 2266/2000 oraz decyzja 2001/810 przewidują zatem, że wspomniane terminy wygasają w przypadku endosulfanu w dniu 25 maja 2002 r., w odniesieniu do przedstawienia wyników badań i dodatkowych danych oraz w dniu 31 maja 2003 r. w odniesieniu do wyników określonych badań długoterminowych. Zgodność z prawem tych przepisów nie jest w niniejszym przypadku podważana.

79

Należy także zauważyć, że z art. 7 ust. 4 rozporządzenia nr 3600/92 (zob. powyżej, pkt 18) wynika, iż Komisja ma możliwość przedłużenia terminu dotyczącego przedstawienia wyników badań długoterminowych tylko w wyjątkowych przypadkach, a mianowicie gdy państwo członkowskie sprawozdawca i Komisja nie mogły przed dniem 25 maja 2001 r. określić które badania długoterminowe są niezbędne do zbadania dokumentacji. Ponadto powiadamiający powinien udowodnić państwu członkowskiemu sprawozdawcy, że takie badania zostały zlecone w terminie trzech miesięcy po złożeniu wniosku o ich przeprowadzenie i powinien dostarczyć protokół, a także sprawozdanie okresowe z badań przed dniem 25 maja 2002 r. Tymczasem w niniejszym przypadku nie miało to miejsca, ponieważ sporne dane i wyniki badań nie dotyczyły badań długoterminowych zażądanych przez podmioty dokonujące oceny.

80

Niezależnie od jasnych ram prawnych, należy w niniejszym przypadku zbadać okoliczności, w jakich Komisja mogłaby być zobowiązana do przedłużenia terminów, zważywszy w szczególności na fakt, że okres przejściowy w odniesieniu do zezwolenia na wprowadzenie do obrotu endosulfanu powinien upłynąć zasadniczo w lipcu 2003 r., ale został przedłużony w 2002 r. do dnia 31 grudnia 2005 r., a wreszcie w 2005 r., do dnia 31 grudnia 2006 r. (zob. powyżej, pkt 7) pod warunkiem, że nie zostałaby wydana przed tą datą decyzja o włączeniu lub niewłączaniu substancji czynnej do załącznika I do dyrektywy 91/414.

81

W tym względzie należy przypomnieć, że jak wynika z jej motywów piątego, szóstego i dziewiątego, dyrektywa 91/414 ma na celu usunięcie przeszkód w wewnątrzwspólnotowym handlu środkami ochrony roślin przy zachowaniu wysokiego poziomu ochrony środowiska oraz zdrowia ludzi i zwierząt (wyrok Trybunału z dnia 14 września 2006 r. w sprawie C-138/05 Stichting Zuid-Hollandse Milieufederatie, Zb.Orz. s. I-8339, pkt 43).

82

W tym kontekście, po to by mogła skutecznie realizować wyznaczony jej cel oraz biorąc pod uwagę konieczność dokonywania przez nią złożonych ocen technicznych, Komisji należy przyznać szeroki zakres swobodnego uznania (ww. w pkt 75 wyrok w sprawie IQV, pkt 75). Prawo przedłużenia terminu jest związane ze swobodnym uznaniem, które zależy od okoliczności danej sprawy.

83

Korzystanie ze swobodnego uznania nie jest jednak wyjęte spod kontroli sądu. Z utrwalonego orzecznictwa wynika bowiem, że w ramach tej kontroli sąd wspólnotowy musi poddać weryfikacji poszanowanie zasad proceduralnych, prawidłowość ustaleń faktycznych przyjętych przez Komisję, brak oczywistego błędu w ocenie tych okoliczności faktycznych oraz brak nadużycia władzy (wyroki Trybunału z dnia 25 stycznia 1979 r. w sprawie 98/78 Racke, Rec. s. 69, pkt 5 i z dnia 22 października 1991 r. w sprawie C-16/90 Nölle, Rec. s. I-5163, pkt 12).

84

W szczególności jeżeli jedna ze stron powołuje się na oczywisty błąd w ocenie, popełniony przez właściwą instytucję, sąd wspólnotowy musi sprawdzić, czy instytucja ta starannie i bezstronnie zbadała wszystkie istotne okoliczności danej sprawy, na które powołano się na poparcie wyciągniętych z nich wniosków (wyrok Trybunału z dnia 21 listopada 1991 r. w sprawie C-269/90 Technische Universität München, Rec. s. I-5469, pkt 14).

85

Należy także przypomnieć, że z art. 6 ust. 2 lit. b) rozporządzenia nr 3600/92 uzupełnionego rozporządzeniem nr 2266/2000 wynika, że to powiadamiający powinien wykazać, że na podstawie informacji przedłożonych na temat jednego lub większej ilości preparatów w odniesieniu do ograniczonego zakresu reprezentatywnych zastosowań mogą być spełnione wymogi dyrektywy [91/414] w odniesieniu do kryteriów określonych w jej art. 5. Ciężar dowodu na nieszkodliwość substancji spoczywa zatem na powiadamiającym, czego skądinąd skarżące nie podważają.

86

Ponadto oczywiste jest, że nieograniczone przedłużanie terminu oceny substancji czynnej jest sprzeczne z celem, do jakiego dąży dyrektywa 91/414, polegającym na zagwarantowaniu wysokiego poziomu ochrony zdrowia ludzi i zwierząt.

87

W odniesieniu do powołania się na ww. w pkt 75 wyrok w sprawie IQV należy wyjaśnić, że sprawa, która doprowadziła do wydania tego wyroku, dotyczyła bardzo szczególnych okoliczności faktycznych, odmiennych od tych, jakie wystąpiły w niniejszym przypadku, ponieważ decyzja o odmowie włączenia do załącznika I do dyrektywy 91/414 spornej w tej sprawie substancji czynnej została wydana z uwagi na całkowity brak oceny wobec braku przedłożenia pierwotnej kompletnej dokumentacji. Spór dotyczył zatem kwestii odnoszącej się do terminu mającego zastosowanie do przedłożenia kompletnej dokumentacji powiadamiającej. Tymczasem w niniejszym przypadku decyzja o niewłączaniu została wydana pod koniec postępowania w sprawie oceny, w oparciu między innymi o pierwotne powiadomienie uznane za kompletne, projekt sprawozdania z oceny, konsultację z ekspertami z państw członkowskich i możliwości przedłożenia przez grupę roboczą argumentów i dodatkowych wyników badań w celu udzielenia odpowiedzi na wątpliwości podniesione przez państwo członkowskie sprawozdawcę w projekcie sprawozdania z oceny i w trakcie procesu konsultacji z ekspertami z państw członkowskich.

88

Mimo że okoliczności faktyczne sprawy zakończonej ww. w pkt 75 wyrokiem w sprawie IQV były w dużym stopniu odmienne od okoliczności faktycznych niniejszego przypadku należy zauważyć, że Trybunał, stwierdziwszy istnienie szerokiego zakresu swobodnego uznania Komisji w przypadku wykonywania przez nią uprawnień w ramach dyrektywy 91/414 orzekł, że Komisja popełniła oczywisty błąd w ocenie, odmawiając Industrias Químicas del Vallés SA (zwanej dalej „IQV”) przedłużenia terminu wyznaczonego na przedłożenie pierwotnej kompletnej dokumentacji, ponieważ, po pierwsze, brak możliwości przestrzegania przez IQV wspomnianych terminów był spowodowany, przynajmniej częściowo, sprzecznym zachowaniem właściwych władz, a po drugie, przedłużenie spornych terminów było możliwe w oparciu o rozpatrywane przepisy (ww. w pkt 75 wyrok w sprawie IQV, pkt 84–88).

89

Z ww. orzecznictwa można wywieść, że w odniesieniu do decyzji dotyczącej włączenia do załącznika I do dyrektywy 91/414 substancji, której dotyczyła procedura przewidziana w art. 8 ust. 2 wspomnianej dyrektywy, odroczenie jest uzasadnione, po pierwsze, gdy możliwe jest odejście od terminów proceduralnych określonych przez rozpatrywane przepisy, a po drugie, gdy strony, które powiadomiły o substancji czynnej, znalazły się w sytuacji siły wyższej, która uniemożliwiła im przestrzeganie terminów proceduralnych, co może zdarzyć się w przypadku, gdy brak możliwości przestrzegania wspomnianych terminów jest spowodowany, przynajmniej częściowo, sprzecznym zachowaniem właściwych władz.

90

W odniesieniu do kwestii, czy Komisja nie mogła odstąpić od rozpatrywanych w niniejszym przypadku terminów proceduralnych, należy stwierdzić, że Komisja nie przedstawiła żadnych przekonywających argumentów w tym zakresie. Powołuje się ona na ograniczenia praktyczne i polityczne wynikające z faktu, że w 2001 r. zobowiązała się wobec Rady i Parlamentu do wydania jak największej ilości decyzji do lipca 2003 r. podkreślając, że każde przedłużenie terminu będzie miało charakter wyjątkowy i ograniczony. Ponadto Komisja twierdzi, że wszystkie przedsiębiorstwa zgłaszające substancje czynne powinny przestrzegać terminów proceduralnych i że zastosowanie wobec skarżących specjalnego traktowania prowadziłoby do powstania problemów związanych z naruszeniem zasady równości, w szczególności wobec przedsiębiorstw, które wycofały się z postępowania ze względu na wygaśnięcie terminów, które uważały za zawite. Co więcej, według Komisji, gdyby pozwolono skarżącym na ciągłe uzupełnianie dokumentacji, należałoby przeznaczyć dodatkowe środki na endosulfan ze szkodą dla innych substancji, których ocena musiałaby być opóźniona.

91

Należy stwierdzić, że względy polityczne lub praktyczne nie stanowią wystarczającego powodu, aby odmówić przedłużenia terminów w szczególnym przypadku, gdy takie przedłużenie byłoby konieczne do zagwarantowania sprawiedliwego i rzetelnego postępowania w sprawie oceny. Ponadto argument Komisji oparty na naruszeniu zasady równości nie może być uwzględniony, jeżeli przedłużenie stało się konieczne z uwagi na szczególne okoliczności dotyczące określonego postępowania w sprawie oceny i jego uczestników. Z utrwalonego orzecznictwa wynika bowiem, że zasada równego traktowania nie sprzeciwia się wszelkiemu zróżnicowanemu traktowaniu, ale zakazuje odmiennego traktowania porównywalnych sytuacji, stawiającego niektóre podmioty gospodarcze w sytuacji niekorzystnej w stosunku do innych podmiotów, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione (zob. wyrok Sądu z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie T-351/02 Deutsche Bahn przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II-1047, pkt 137 i powoływane tam orzecznictwo).

92

W każdym razie należy stwierdzić, że sama decyzja 2001/810 przewiduje różne terminy przedłożenia danych i wyników badań w odniesieniu do poszczególnych substancji. Tak więc na przykład termin na przedłożenie wyników badań, który został wyznaczony na dzień 25 maja 2002 r. w przypadku większości substancji, o których mowa w tej decyzji, jest jednak ustalony na dzień 30 listopada 2002 r. dla chlorotoluronu, na dzień 31 grudnia 2002 r. dla dinokapu i na dzień 31 stycznia 2003 r. dla benalaksylu. W odniesieniu do terminów przedłożenia wyników określonych długoterminowych badań, termin dotyczący endosulfanu został określony na dzień 31 maja 2003 r. W przypadku większości innych substancji, o których mowa we wspomnianej decyzji jest on określony na dzień 25 maja 2003 r. Jednakże termin dla benomylu, chlorotoluronu i dinokapu jest określony na dzień 31 grudnia 2003 r. Komisja w decyzji 2001/810 wskazuje, że te substancje stanowią przypadki wyjątkowe. Jednakże należy stwierdzić, że art. 7 ust. 4 rozporządzenia nr 3600/92, w brzmieniu nadanym rozporządzeniem nr 2266/2000, przewiduje przedłużenie terminów tylko w „wyjątkowych przypadkach” w odniesieniu do badań długoterminowych. Tymczasem decyzja 2001/810 przyznaje także odstępstwa od ogólnego terminu wyznaczonego na dzień 25 maja 2002 r., w przypadku którego rozporządzenie nr 3600/92 nie przewiduje możliwości przedłużenia (zob. powyżej, pkt 18). Z powyższego wynika, że Komisja nie wykazała, że w niniejszym przypadku przedłużenie terminów proceduralnych było niemożliwie.

93

Jednakże należy również dodać, że z odniesienia w art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414 do „obecnego stanu wiedzy naukowej i technicznej” nie można wywieść, że przedsiębiorstwa powiadamiające o substancji czynnej i wobec których prawdopodobne jest podjęcie decyzji o niewłączaniu tej substancji do załącznika I do dyrektywy 91/414 powinny mieć możliwość przedłożenia nowych danych dopóty, dopóki istnieją wątpliwości co do nieszkodliwości danej substancji czynnej. Taka wykładnia wspomnianego przepisu byłaby sprzeczna z celem zapewnienia wysokiego poziomu ochrony środowiska oraz zdrowia ludzi i zwierząt, który leży u podstaw art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414, ponieważ byłaby ona równoznaczna z przyznaniem stronie, która powiadomiła o substancji czynnej, która ma, po pierwsze, obowiązek udowodnienia jej nieszkodliwości, a po drugie, dysponuje pełniejszą wiedzą na temat danej substancji, prawa veta w stosunku do ewentualnej decyzji o niewłączaniu danej substancji do załącznika I do dyrektywy 91/414.

94

Ponadto takie prawo veta jest tym bardziej niedopuszczalne z uwagi na, jak to zostało wskazane w motywie 14 zaskarżonej decyzji, możliwość (ponownego) zgłoszenia substancji czynnej w celu jej ewentualnego włączenia do załącznika I do dyrektywy 91/414 w oparciu o art. 6 ust. 2 tej dyrektywy.

95

W świetle powyższych uwag należy zbadać zarzuty przedstawione przez skarżące w celu sprawdzenia, czy w niniejszym przypadku znalazły się one w sytuacji istnienia siły wyższej uniemożliwiającej im przestrzeganie terminów prawnych z uwagi na sprzeczne zachowanie podmiotów dokonujących oceny.

96

Skarżące podnoszą w istocie, że stwierdzenie znajdujące się w motywie 8 zaskarżonej decyzji, zgodnie z którym przebieg rozkładu substancji czynnej nie jest do końca wyjaśniony, a w badaniach dotyczących rozkładu gleby, rozkładu wody/osadu oraz w badaniach przeprowadzonych w mezosystemach wykryto nieznane metabolity, a także stwierdzenie, zgodnie z którym istnieje wiele obaw w zakresie ekotoksykologii, ponieważ, w szczególności z powodu obecności wyżej wspomnianych metabolitów, na podstawie dostępnych informacji nie można w dostatecznym stopniu zbadać długoterminowego ryzyka, opierają się na oczywistych błędach w ocenie i naruszają ich prawo do obrony oraz ich uzasadnione oczekiwania, co oznacza, że postępowanie w sprawie oceny było nierzetelne.

97

Po pierwsze, skarżące twierdzą, że zostały poinformowane z opóźnieniem, czyli dopiero w styczniu 2004 r. o problemie nieznanego metabolitu, a zwłaszcza o jego zasadniczym znaczeniu dla postępowania w sprawie oceny, tak że nie mogły odnieść się do tej kwestii podniesionej przez podmioty dokonujące oceny w terminach prawnych. Tymczasem zgłosiły one obecność nieznanego metabolitu w procesie rozkładu endosulfanu w maju 2002 r.

98

Po drugie, miały one do czynienia z podlegającym ciągłej ewolucji wytycznymi obejmującymi zmieniające się kryteria znaczenia metabolitów, które zostały zastosowane z mocą wsteczną. Zastosowane przez podmioty dokonujące oceny kryterium znaczenia metabolitów, które są obecne tylko na poziomie poniżej 10% pierwotnej substancji czynnej, zostało wprowadzone przez wytyczne z 2002 r., które miały być stosowane wyłącznie do substancji czynnych zgłoszonych podczas trzeciego etapu programu badań, ale które zostały zastosowane z mocą wsteczną zważywszy, że endosulfan objęty był pierwszym etapem.

99

Po trzecie, obecność nieznanego metabolitu została odkryta w badaniu dotyczącym przebiegu rozkładu, a nie szybkości rozkładu, którego skarżące nie miały obowiązku przeprowadzać, ponieważ dotyczyły one testów na bazie metabolitu siarczanowego endosulfanu, a nie samego endosulfanu. Podmioty dokonujące oceny uwzględniły więc niewłaściwe badanie, aby wskazać na ten problem, który w rzeczywistości nie jest problemem.

100

Po czwarte, uwzględnienie 10% progu jako kryterium znaczenia w przypadku „metabolitów z metabolitów” (czyli w przypadku metabolitów endosulfanu siarczanowego, który sam jest metabolitem endosulfanu) jest sprzeczne z wytycznymi, które nie przewidują analizy metabolitów substancji czynnych, a tylko badania samej substancji czynnej. Ponadto dokonując oceny poszczególnych aspektów substancji czynnej i produktów z nich wytworzonych, Komisja dążyła do osiągnięcia „zerowego ryzyka”, co oznaczało w istocie, że żądała od skarżących „probatio diabolica”, uznanego za niezgodny z prawem we wszystkich systemach prawnych państw członkowskich i w orzecznictwie.

101

Po piąte, brak było stałego współdziałania z państwem członkowskim sprawozdawcą w odniesieniu do problemu nieznanego metabolitu, z uwagi na brak informacji zwrotnych na temat kwestii środowiskowych, który to problem był najbardziej wyraźny w latach 2001–2004.

102

Po szóste, skarżące przedstawiły w każdym razie dowody naukowe, zgodnie z którymi nawet próg znaczenia wynoszący 10% w przypadku metabolitu z metabolitu nie został osiągnięty, tak że rozpatrywany metabolit siarczanu endosulfanu nie był istotny i nie mógł zatem stanowić zagrożenia dla środowiska. Wynika to między innymi z ekstrapolacji przeprowadzonej na podstawie badania przebiegu rozkładu w glebie, przedłożonego z zachowaniem terminu w maju 2002 r. Ponadto skarżące przedłożyły badania wykazujące, że metabolit z metabolitu znaleziony w glebie nie posiadał znaczenia dla oceny ekotoksykologii i zachowania się endosulfanu w środowisku, ponieważ jest on mniej toksyczny niż sama substancja czynna.

103

Po siódme, problem nieznanego metabolitu został rozwiązany przez zmienione DPR, formułę CS i zastosowanie w cieplarniach, które dotyczą wszystkich badań i argumentów, których Komisja nie uwzględniła, ponieważ zostały one przedłożone po upływie terminu.

104

Komisja, popierana przez Królestwo Hiszpanii, podważa argumenty skarżących.

105

Po pierwsze, Komisja podnosi, że z projektu sprawozdania z oceny wynika, że przebieg rozkładu endosulfanu stanowi problem i że kwestia została podniesiona także podczas spotkania w dniu 20 stycznia 2000 r.

106

Po drugie, wytyczne są pozbawione jakiejkolwiek mocy prawnej co oznacza, że nie istnieje żaden przepis prawa pozytywnego stanowiący, iż poniżej pewnego progu można nie brać pod uwagę względów dotyczących środowiska.

107

Po trzecie, państwo członkowskie sprawozdawca i Komisja mają prawo oprzeć swe wnioski na wszelkiego rodzaju badaniach przedłożonych przez skarżące, niezależnie od tego, na jakiego rodzaju pytanie odpowiada dane badanie.

108

Po czwarte, w odniesieniu do kwestii progu znaczenia metabolitów z metabolitów, Komisja zastanawia się, czy argumenty skarżących są dopuszczalne, ponieważ nie są one wystarczająco jasne, aby były zgodne z art. 44 § 1 lit. c) regulaminu Sądu. W trosce o pełność wywodu Komisja odpowiada jednak na wspomniane argumenty, powołując się na opinię Komitetu Naukowego ds. Pestycydów z dnia 30 listopada 2000 r., która potwierdza wniosek, że nie można wykluczać ryzyka zakażenia wód gruntowych przez metabolity generowane w ilości mniejszej od progu wynoszącego 10%. Ponadto z załącznika II do dyrektywy 91/414 wynika, że dane dotyczące metabolitów w proporcji niższej niż 10% także powinny być przedłożone. W każdym razie kwestia progu znaczenia metabolitów wchodzi w zakres szerokiej swobody uznania Komisji.

109

Po piąte, w odniesieniu do podnoszonego braku współdziałania, Komisja i Królestwo Hiszpanii twierdzą w istocie, że skarżące miały wiele możliwości podczas postępowania w sprawie oceny, aby przedstawić swój punkt widzenia i przedłożyć dodatkowe dane. Mające zastosowanie przepisy nie obejmują ponadto żadnej wskazówki dotyczącej stopnia współdziałania lub przekazania wymaganych informacji zwrotnych.

110

Po szóste, niedopuszczalny jest argument, zgodnie z którym skarżące przedłożyły dowody, że metabolit z metabolitu nie osiąga 10% progu znaczenia, nie jest trwały i jest w każdym razie mniej toksyczny niż endosulfan. Skarżące podważyły wnioski naukowe płynące z postępowania w sprawie oceny dopiero w replice, a skarga ograniczała się do skrytykowania sposobu, w jaki prowadzone było postępowanie. W każdym razie argumentacja skarżących, zgodnie z którą problem nieznanego metabolitu może być pominięty, jest błędna. Królestwo Hiszpanii ze swej strony podważa także wnioski naukowe z badań przedłożonych przez skarżące w tym zakresie.

111

Po siódme, dla ustalenia, czy rozwiązania zaproponowane przez skarżące pod koniec postępowania, dotyczące między innymi zmienionych DPR, formuły CS i zastosowania w cieplarniach, usunęły problem dotyczący metabolitu, Komisja i państwo członkowskie sprawozdawca miały prawo odmówić uwzględnienia rozpatrywanych wyników badań, ponieważ zostały one przedłożone po upływie terminu.

112

Tytułem wstępu należy wyjaśnić, że problem nieznanego metabolitu dotyczy głównie kwestii, czy Komisja mogła zgodnie z prawem odmówić włączenia endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414 z uwagi na brak wystarczających danych dotyczących określonych substancji pochodzących z procesu rozkładu endosulfanu, zwłaszcza metabolitów lub pozostałości, które pojawiają się dopiero na drugim etapie rozkładu, czyli na etapie rozkładu pierwotnego metabolitu, endosulfanu siarczanowego.

113

W odniesieniu, po pierwsze, do kwestii, czy skarżące były poinformowane w stosownym czasie o problemie nieznanego metabolitu, a także jego zasadniczym znaczeniu dla analiz zagrożenia związanego z endosulfanem dla środowiska, w szczególności przed spotkaniem, które odbyło się w styczniu 2004 r., na którym według skarżących problem metabolitu został podniesiony po raz pierwszy, należy przede wszystkim zauważyć, że z akt sprawy wynika, iż różne uwagi i żądania przedstawienia danych sformułowane przed 2004 r. odnoszą się do obaw osób dokonujących oceny dotyczących zrozumienia przebiegu rozkładu endosulfanu i jego metabolitów, a także szybkości rozkładu.

114

W projekcie sprawozdania z oceny z grudnia 1999 r. przyznano bowiem, że „konieczne jest obszerniejsze badanie dotyczące przebiegu rozkładu w glebie i w wodzie” i że „należy zaproponować prawidłową kinetykę rozkładu (przebieg i stopień)”. Wskazano również, że „większość produktów pochodzących z rozkładu endosulfanu to związki chloroorganiczne, które mogą być trwałe i stanowić problem dla środowiska naturalnego”.

115

Ponadto wnioski ze wspomnianego projektu sprawozdania z oceny odnoszą się do „wysokiej trwałości pozostałości w glebie, na które składa się kilka metabolitów zawierających chlor, które indywidualnie mogą nie przekraczać poziomu wynoszącego 10% stosowanej dawki, ale razem mogą stanowić dużą ilość pozostałości”. Stwierdzono także, co następuje:

„W oparciu o ich strukturę chemiczną można się spodziewać, że właściwości fizykochemiczne tych związków są podobne i ogólnie trwałe oraz podlegające bioakumulacji. W konsekwencji, pogłębione badanie przebiegu rozkładu tego związku powinno być obowiązkowe i jego przeprowadzenie jest niezbędne”.

116

Poza tym sporządzony przez skarżące protokół z wizyty w INIA w grudniu 1999 r. stwierdza, że „należy wykazać wyraźnie, iż jądro zawierające chlor podlega rozpadowi, umożliwiając identyfikację produktów rozkładu”.

117

Można także odnieść się do protokołu ze spotkania z dnia 25 sierpnia 2001 r., który stanowi, że:

„Kwestia znaczenia metabolitów w glebie, innych niż endosulfan siarczanowy oraz ich ekotoksykologicznego wpływu została podniesiona i nabiera istotnego znaczenia wobec wyraźnej informacji przekazanej przez dr T., że przedstawione ostatnio badania ekotoksykologiczne dotyczące innych metabolitów prowadzą wyraźnie do wniosku, że są one istotne z toksykologicznego punktu widzenia. Dlatego też ocena ich znaczenia powinna ostatecznie być oparta na wynikach prowadzonych badań z zakresu chemii środowiskowej w glebie i w osadach. Gdyby pojawiały się tylko w mniejszych ilościach, ich znaczenie zostanie wykluczone. W przeciwnym wypadku, można oczekiwać poważnych konsekwencji dla programu testu ekotoksykologicznego”.

118

Z powyższego badania dowodów z dokumentów wynika, że skarżące nie mogą zaprzeczać, iż zostały poinformowane o konieczności wyjaśnienia przebiegu rozkładu endosulfanu na wczesnym etapie postępowania, ponieważ wnioski w tym względzie zostały sformułowane najpóźniej na początku 2000 r. Wynika z niego także, że w tym samym czasie i najpóźniej do sierpnia 2001 r., zostały one poinformowane o obawach podmiotów przeprowadzających ocenę dotyczących trwałości niektórych metabolitów i o tym, że gdyby zostały one uznane za istotne, wpływ na analizy toksykologiczne byłby znaczący. W związku z tym skarżące miały możliwość wyjaśnienia sposobu, w jaki endosulfan ulega rozkładowi, a kwestia ta posiada zasadnicze znaczenie dla oceny zagrożenia dla środowiska. Jednakże w oparciu o wyniki badań przedłożone do maja 2003 r. uznano następnie, że przebieg rozkładu nie jest wystarczająco jasny, który to wniosek skarżące podważają, a co do którego mogły one ponadto przedstawić dodatkowe argumenty. Tymczasem taki brak porozumienia co do istoty nie może być mylony z kwestią, czy skarżące miały podczas postępowania w sprawie oceny rzeczywistą możliwość wyjaśnienia przebiegu rozkładu endosulfanu, ani z kwestią, czy podmioty dokonujące oceny wskazały na znaczenie tej kwestii dla analizy ryzyka.

119

Po drugie, w odniesieniu do kwestii, czy podczas postępowania w sprawie oceny powołano się wobec skarżących na wytyczne, które były przedmiotem wielu zmian uniemożliwiających zachowanie terminów proceduralnych w okresie od maja 2002 do maja 2003, należy zauważyć przede wszystkim, że Komisja ma prawo wyznaczać sobie kierunki wykonywania przez nią swobodnego uznania poprzez akty nieprzewidziane w art. 249 WE, o ile akty te zawierają wskazówki postępowania, jakich należy przestrzegać i nie odbiegają od postanowień traktatu. Sąd wspólnotowy kontroluje, czy zaskarżony akt jest zgodny z tymi wskazówkami. Jednakże teksty, które stanowią tylko projekty nie mogą prowadzić do samoograniczenia wspomnianej swobody uznania (zob. podobnie, wyrok Sądu z dnia 11 września 2002 r. w sprawie T-70/99 Alpharma przeciwko Radzie, Rec. s. II-3495, pkt 140–142). W związku z tym zgodność z prawem zaskarżonej decyzji powinna być oceniana nie w świetle ww. wytycznych, ale przepisów dyrektywy 91/414 (zob. podobnie i przez analogię, ww. wyrok w sprawie Alpharma przeciwko Radzie, pkt 146).

120

Poza tym badanie tego zarzutu, sformułowanego w skardze w sposób bardzo szeroki, powinno być ograniczone do konkretnych przedstawionych przez skarżące w skardze przykładów sytuacji, w których powołano się wobec nich na zasady wynikające z będących przedmiotem licznych zmian wytycznych, ponieważ zgodnie z art. 21 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości, mającego zastosowanie do postępowania przez Sądem na mocy art. 53 akapit pierwszy tegoż statutu i art. 44 § 1 lit. c) regulaminu, skarga powinna zawierać między innymi zwięzłe przedstawienie powołanych zarzutów. Powinna ona zatem wyjaśniać na czym polega zarzut stanowiący podstawę skargi, co oznacza, iż samo jego powołanie nie spełnia wymogów statutu Trybunału i regulaminu (wyrok Sądu z dnia 12 stycznia 1995 r. w sprawie T-102/92 Viho przeciwko Komisji, Rec. s. II-17, pkt 68).

121

Zarzut oparty na okoliczności, że wobec skarżących powołano się na stanowiące przedmiot licznych zmian wytyczne, tak jak wyjaśniono w skardze, dotyczy po pierwsze, projektu wytycznych dotyczących wpływu na wody powierzchniowe metabolitów substancji podlegających regulacjom prawnym, który wprowadził do wersji z listopada 2001 r. nowe kryterium znaczenia — wartość bezwzględną powyżej 10μg/l w wodzie powierzchniowej w przypadku wszystkich metabolitów, niezależnie od stopnia ich toksyczności. Opracowanie tych wytycznych zostało zakończone dopiero w lutym 2003 r. W tym względzie należy stwierdzić, że skarżące nie wyjaśniają, dlaczego w listopadzie 2001 r. było za późno na przedstawienie dalszych wyników badań uwzględniających to kryterium. W każdym razie należy stwierdzić, że uważają one, że przedłożyły wyniki badań uwzględniających to kryterium z zachowaniem terminu, w maju 2003 r. Ponadto, jak podnosi Komisja, istnieje opinia Komitetu Naukowego ds. Pestycydów z listopada 2000 r., która była dostępna na stronie internetowej, stwierdzająca, że identyfikacja metabolitów powinna być tak dokładna, jak to możliwie. Ponadto z załącznika II do dyrektywy 91/414, w brzmieniu zmienionym w 1995 r. przez dyrektywę Komisji 95/36/WE z dnia 14 lipca 1995 r. (Dz.U. L 172, s. 8) wynika, że przedsiębiorstwa, które zgłaszają substancję czynną w celu jej włączenia do załącznika I do dyrektywy 91/414 powinny „określić w miarę możliwości składniki występujące w ilościach mniejszych niż 10% ilości substancji czynnej”. Skarżące nie mogą zatem twierdzić, że wspomniane kryterium było w 2001 r. kryterium „nowym” lub że zostało zastosowane z mocą wsteczną.

122

Zarzut oparty na okoliczności, że wobec skarżących powołano się na będące przedmiotem licznych zmian wytyczne odnosi się, po drugie, do wytycznych dotyczących ekotoksyczności w wodzie i glebie, przyjętych w październiku 2002 r., które po raz pierwszy wprowadziły wymóg dokonania rozróżnienia pomiędzy „drugorzędnymi” (<10%) a „istotnymi” metabolitami w glebie (>10%) w celu oszacowania ich znaczenia dla dokonania oceny szkodliwych skutków substancji czynnej. Tymczasem z powyższego wynika, że kryterium to nie było nowe, ponieważ znajdowało się ono w załączniku II do dyrektywy 91/414 już od 1995 r.

123

W każdym razie, stanowisko podmiotów dokonujących oceny polegające na uwzględnieniu metabolitów, które indywidualnie nie przekraczały progu 10%, ale potencjalnie przekraczały go łącznie z innymi metabolitami zostało zaznaczone we wnioskach projektu sprawozdania z oceny (zob. powyżej, pkt 115).

124

Wreszcie należy także zauważyć, że skarżące podważają w rzeczywistości znaczenie tego progu w przypadku metabolitów z metabolitów. Zarzut kwestionujący próg i jego zastosowanie w niniejszym przypadku zostanie zbadany poniżej (zob. poniżej, pkt 134 i nast.).

125

Po trzecie, w odniesieniu do kwestii, czy podmioty dokonujące oceny mogły zgodnie z prawem podnieść problem metabolitu z metabolitu i ryzyka związanego z jego pozostawaniem w glebie, podczas gdy wynikał on z badania przeprowadzonego przez skarżące w innym celu, należy zauważyć, że z całą pewnością nie jest istotne w kontekście włączenia endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414, w jakim badaniu został podniesiony potencjalny problem dla środowiska, jeśli tylko chodzi o dokument, w stosunku do którego skarżące mogły zająć stanowisko. W niniejszym przypadku z akt sprawy wynika, że badanie przeprowadzone przez same skarżące potwierdziło wobec podmiotów dokonujących oceny istnienie problemu metabolitu z metabolitu. Należy stwierdzić, że skarżące nie przedstawiły żadnego ważnego argumentu uniemożliwiającego Komisji uwzględnienie wyników takiego badania.

126

Po czwarte, w odniesieniu do kwestii, czy uwzględnienie progu znaczenia wynoszącego 10% w przypadku metabolitów z metabolitów jest sprzeczne z wytycznymi i opiera się w związku z tym na kryterium, które nie wynika z mających zastosowanie przepisów, należy stwierdzić, że sformułowanie wspomnianego zarzutu, zgodnie z którym „nie istnieje żaden wymóg lub wytyczna wspólnotowa w zakresie oceny metabolitu w przypadku, gdy materia pierwotna nie jest substancją wyjściową”, posiada charakter bardzo abstrakcyjny. Zarzut ten jest związany z podważeniem przez skarżące twierdzenia znajdującego się w projekcie sprawozdania z oceny, zgodnie z którym badania dotyczące rozkładu endosulfanu sugerują „wysoką trwałość pozostałości w glebie, na które składa się wiele metabolitów zawierających chlor, które indywidualnie mogą nie przekraczać poziomu wynoszącego 10% stosowanej dawki, ale [wszystkie razem] mogą stanowić dużą ilość pozostałości”. Aby odpowiedzieć na ten zarzut, należy zbadać, czy pojęcia stosowane w dyrektywie 91/414 i jej załącznikach są zdefiniowane w sposób wystarczająco szeroki, aby umożliwić podmiotom dokonującym oceny uwzględnienie potencjalnie szkodliwych skutków metabolitów z metabolitów.

127

W ramach tego badania należy podnieść, że art. 5 ust. 1 lit. a) dyrektywy 91/414 przewiduje, iż substancję czynną włącza się do załącznika I, o ile można spodziewać się, że środki ochrony roślin zawierające tę substancję czynną spełniają między innymi następujący wymóg: „ich pozostałości […] nie mają żadnych szkodliwych skutków dla zdrowia ludzi lub zwierząt, lub wód gruntowych bądź żadnego niedopuszczalnego wpływu na środowisko, wymienione pozostałości, o istotnym znaczeniu toksykologicznym i środowiskowym, mogą być mierzone za pomocą ogólnie stosowanych metod”. Artykuł 2 pkt 2 wspomnianej dyrektywy definiuje pojęcie „pozostałości środków ochrony roślin” w sposób szeroki jako „jedn[ą] lub więcej substancji obecnych w roślinach lub na ich powierzchni, w produktach pochodzenia roślinnego, jadalnych produktach pochodzenia zwierzęcego i w środowisku, w wyniku stosowania środka ochrony roślin, w tym również metabolity i produkty rozkładu lub reakcji takich substancji”. Ponadto załączniki II i III do dyrektywy 91/414 dotyczące dokumentacji oceny zawierają liczne odniesienia do wniosków o przedstawienie danych dotyczących produktów rozkładu substancji czynnych sensu largo. Wynika z tego, że sama dyrektywa 91/414 zezwala podmiotom dokonującym oceny na zbadanie zachowania produktów pochodnych. W tych okolicznościach i z uwagi na brak konkretnych przeciwnych dowodów nie można uznać, że podmioty dokonujące oceny popełniły oczywisty błąd w ocenie, chcąc wyjaśnić przebieg rozkładu metabolitu endosulfanu siarczanowego i stosując rozpatrywany próg znaczenia do produktów pochodnych. Zarzut oparty na okoliczności, że takie badanie jest sprzeczne z wytycznymi jest zatem bezzasadny. Z powyższego wynika, że skarżące nie wykazały, iż Komisja popełniła oczywisty błąd w ocenie lub naruszyła ich prawo do obrony uznając w niniejszym przypadku, że pochodne endosulfanu, które indywidualnie stanowią mniej niż 10% substancji czynnej endosulfanu, ale ponad 10% metabolitu endosulfanu siarczanowego są istotne.

128

Wreszcie argument, zgodnie z którym podmioty dokonujące oceny dążyły w ten sposób do osiągnięcia „zerowego ryzyka” i nałożyły na skarżące obowiązek dostarczenia probatio diabolica, przyjmując za podstawę decyzji o niewłączaniu endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414 brak informacji, a nie zidentyfikowane ryzyko, również należy oddalić, ponieważ z powyższej analizy wynika, że Komisja pragnęła uzyskać dowód bezpiecznego stosowania, przy czym oznaczało to dla niej konieczność zrozumienia zachowania metabolitu endosulfanu siarczanowego. Tymczasem nie zostało wykazane, że takie działanie było oczywiście błędne. W każdym razie skarżące twierdzą, że określiły bezpieczne stosowanie i wykazały możliwy do zaakceptowania w przypadku wspomnianego metabolitu poziom trwałości i toksyczności co oznacza, że argument, iż Komisja nałożyła na nie obowiązek dostarczenia dowodów, które z naukowego punktu widzenia są niemożliwe, nie powinien być uwzględniony.

129

Po piąte, w odniesieniu do zarzutu opartego na podnoszonym braku współdziałania z państwem członkowskim sprawozdawcą w zakresie problemu nieznanego metabolitu, a zwłaszcza podnoszonego braku informacji zwrotnych dotyczących kwestii środowiskowych w latach 2001–2004, należy przypomnieć, że jak twierdzą Komisja i Królestwo Hiszpanii, mające zastosowanie przepisy nie zawierają obowiązków komunikowania się i przekazywania informacji zwrotnych, w świetle których wiele kontaktów i wymiana informacji pomiędzy państwem członkowskim sprawozdawcą a skarżącymi mogłyby być uznane za niewystarczające. W odniesieniu do uwagi zawartej w sprawozdaniu ECCO 106, na które powołują się skarżące, zgodnie z którą zwrócono się do nich o „bardzo ścisłą współpracę ze sprawozdawcą hiszpańskim, aby nie stwarzać nieporozumień dotyczących danych, które powinny być dostarczone lub terminów, których należy przestrzegać” należy stwierdzić, że trudno jest ocenić, z uwagi na wymóg sformułowany w sposób tak ogólny, czy współdziałanie z państwem członkowskim sprawozdawcą było wystarczające.

130

Jednakże należy przypomnieć, że poszanowanie prawa do obrony w trakcie każdego postępowania przeciwko osobie i mogącego doprowadzić do wydania niekorzystnego dla niej aktu stanowi podstawową zasadę prawa wspólnotowego, której przestrzeganie powinno być zagwarantowane nawet w przypadku braku odpowiednich uregulowań proceduralnych. Zasada ta wymaga, aby adresaci decyzji, które dotyczą w sposób istotny ich interesów, mieli możliwość przedstawienia w sposób użyteczny swojego stanowiska (zob. podobnie, wyrok Trybunału z dnia 15 czerwca 2006 r. w sprawie C-28/05 Dokter i in., Zb.Orz. s. I-5431, pkt 74, i powoływane tam orzecznictwo).

131

W odniesieniu do kwestii, czy w świetle tego orzecznictwa w odniesieniu do spornego okresu od sierpnia 2001 r. do stycznia 2004 r., podczas którego skarżące nie otrzymywały informacji zwrotnych dotyczących losu i zachowania w środowisku naturalnym i ekotoksykologii, a także wystarczających informacji zwrotnych w szczególności od jednej osoby, dr. T., zatrudnionego eksperta specjalizującego się w tej dziedzinie, okoliczności te mogły prowadzić do naruszenia prawa do obrony skarżących, należy stwierdzić, że ich argumentacja jest sprzeczna, ponieważ twierdzą, że w maju 2002 r. przedłożyły wyniki badań, które ich zdaniem rozwiązały problem nieznanego metabolitu. Trudno zatem zrozumieć, w jaki sposób większa ilość spotkań mogła prowadzić do innego wyniku końcowego w zaskarżonej decyzji. Tymczasem nieprawidłowość może prowadzić do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji tylko wtedy, gdy może ona rzeczywiście naruszać prawo do obrony skarżącej i tym samym treść wspomnianej decyzji (zob. podobnie, wyrok Trybunału z dnia 10 lipca 1980 r. w sprawie 30/78 Distillers Company przeciwko Komisji, Rec. s. 2229, pkt 26). Zarzut nie może być zatem uwzględniony.

132

W każdym razie zarzut dotyczy zbadanej już powyżej przynajmniej częściowo kwestii, czy problem nieznanego metabolitu, a w szczególności jego zasadniczego znaczenia w analizie ryzyka dla środowiska naturalnego, jakie wiąże się z endosulfanem, został podniesiony dopiero podczas spotkania w styczniu 2004 r. Tymczasem jak zauważono powyżej, skarżące były poinformowane długo przed tym spotkaniem o konieczności określenia przebiegu rozkładu endosulfanu i znaczeniu tej kwestii w analizie ryzyka. W związku z tym miały one możliwość przedłożenia wyników badań wyjaśniających przebieg rozkładu, ale nie zgadzają się one z podmiotami dokonującymi oceny co do wniosków ze wspomnianych badań, zwłaszcza w odniesieniu do znaczenia metabolitu endosulfanu siarczanowego, jego trwałości i toksyczności. Jednakże brak porozumienia co do istoty w odniesieniu do wniosków, jakie należy wyciągnąć z niektórych badań, nie stanowi dowodu braku możliwości przedstawienia swego punktu widzenia i nie może być zakwalifikowany jako naruszenie prawa do obrony skarżących.

133

Po szóste, w odniesieniu do zarzutu skarżących, zgodnie z którym przedstawiły one dowody wykazujące, po pierwsze, że metabolit endosulfanu siarczanowego nie osiąga najsurowszego kryterium znaczenia wynoszącego 10% w przypadku metabolitu z metabolitu, a po drugie, że metabolit z metabolitu znaleziony w glebie nie jest istotny dla oceny ekotoksykologii i zachowania endosulfanu w środowisku naturalnym, ponieważ nie jest on trwały i jest mniej toksyczny niż sama substancja czynna, należy stwierdzić, że skarżące utrzymują w istocie, że endosulfan powinien był zostać włączony do załącznika I do dyrektywy 91/414, gdyż wnioski przyjęte przez podmioty dokonujące oceny w odniesieniu do znaczenia metabolitu z metabolitu endosulfanu są błędne. Niniejszy zarzut dotyczy zatem podważenia wniosków naukowych, na których oparta jest zaskarżona decyzja. Jednakże należy stwierdzić, że wspomniany zarzut został przedstawiony po raz pierwszy w replice.

134

Tymczasem z art. 44 § 1 lit. c) w związku z art. 48 § 2 regulaminu Sądu wynika, że skarga musi w szczególności zawierać zwięzłe przedstawienie powołanych zarzutów, oraz że nie można podnosić nowych zarzutów w trakcie trwania postępowania, chyba że ich podstawą są okoliczności prawne i faktyczne ujawnione dopiero w toku postępowania. Zarzut stanowiący rozszerzenie zarzutu podniesionego wcześniej w skardze, bezpośrednio lub w sposób dorozumiany, który pozostaje z nim w ścisłym związku, należy uznać za dopuszczalny. Natomiast zarzut, którego nie można uznać za oparty na okolicznościach prawnych lub faktycznych podniesionych w toku postępowania należy uznać za niedopuszczalny. W takich okolicznościach bowiem nic nie uniemożliwiało skarżącym podniesienia tego zarzutu w skardze (zob. podobnie, postanowienie Trybunału z dnia 13 listopada 2001 r. w sprawie C-430/00 P Dürbeck przeciwko Komisji, Rec. s. I-8547, pkt 17–19).

135

W odpowiedzi na pytanie pisemne, w którym Sąd zwrócił się do skarżących o ustosunkowanie się do argumentu Komisji, zgodnie z którym podważenie oceny naukowej będącej podstawą zaskarżonej decyzji jest nowym argumentem, który nie znajduje się w skardze i powinien być z tego powodu uznany za niedopuszczalny, skarżące twierdzą, że uzasadnienie prawne powołane w skardze, zwłaszcza naruszenie art. 95 ust. 3 WE, art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414 i zasady wysokich standardów i niezależności porad naukowych, wyraźnie pozwalają uznać, że twierdziły one, iż ocena naukowa, która leży u podstaw zaskarżonej decyzji jest niedokładna, a w szczególności, że ta ocena nie uwzględnia wszystkich dostępnych danych przez nie dostarczonych. Ponadto skarżące twierdzą, że badając rozpatrywane kwestie naukowe w sposób bardziej szczegółowy w replice, podważają one tylko argumenty faktyczne przedstawione przez Komisję, nie wprowadzając nowych zarzutów mających na celu stwierdzenie nieważności.

136

W tym względzie w odniesieniu do powołania się w skardze na art. 95 ust. 3 WE, art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/4141 oraz zasadę wysokich standardów i niezależności porad naukowych należy zauważyć, że z argumentacji przedstawionej w ramach zarzutów podniesionych w skardze bezsprzecznie wynika, iż dotyczą one tego, czy Komisja miała obowiązek uwzględnienia w swej analizie wyników badań przedłożonych przez skarżące po określonym terminie końcowym, co jest kwestią dotyczącą sposobu, w jaki Komisja prowadziła postępowanie w sprawie oceny, ale nie kwestią dotyczącą podważenia co do istoty jej wniosków, nawet jeśli uwzględnienie odrzuconych dokumentów hipotetycznie mogłoby doprowadzić do decyzji końcowej odmiennej co do istoty. Argument, zgodnie z którym zarzut skarżących ogranicza się do podważenia argumentów faktycznych przedstawionych w toku postępowania także nie może być uwzględniony, ponieważ z repliki wyraźnie wynika, że w ramach wspomnianego zarzutu, skarżące utrzymują, że wniosek Komisji, zgodnie z którym przebieg rozkładu substancji czynnej nie jest wyjaśniony, a w badaniach dotyczących rozkładu w glebie, rozkładu w wodzie lub osadzie oraz w badaniach przeprowadzonych w mezosystemach wykryto nieznane metabolity, oparty jest na błędnej materialnie i naukowo przesłance. Tymczasem, jak zostało podniesione powyżej, celem zarzutów przedstawionych w skardze było wyraźne podważenie sposobu, w jaki Komisja doszła do tego wniosku, a w szczególności jej odmowy uwzględnienia pewnych dowodów, a nie treści tego wniosku.

137

W tej sytuacji nie można uznać, że zarzut ten ogranicza się do rozszerzenia zarzutu już wcześniej przedstawionego. Ponadto nie zostało wykazane, że skarżące nie miały możliwości podniesienia tego zarzutu w skardze. Zarzut oparty na błędnym charakterze wniosków zaskarżonej decyzji w odniesieniu do znaczenia metabolitów z metabolitów jest zatem niedopuszczalny.

138

W każdym razie strony wyraźnie nie zgadzają się co do wniosków naukowych z badań przeprowadzonych przez skarżące.

139

W odniesieniu do kwestii, czy metabolit endosulfanu siarczanowego osiąga próg znaczenia, skarżące twierdzą, że drugorzędny nieznany metabolit stanowi 17% pierwotnego metabolitu endosulfanu siarczanowego, który stanowi 13,4% macierzystego endosulfanu, a zatem metabolit drugorzędny stanowi 2,3% endosulfanu macierzystego. Komisja i Królestwo Hiszpanii nie podważają tych obliczeń, ale twierdzą co do prawa, jak to zostało wyjaśnione powyżej, że należy uznać jako istotne metabolity poniżej progu wynoszącego 10% w stosunku do endosulfanu jako substancji wyjściowej.

140

W odniesieniu do trwałości metabolitu endosulfanu siarczanowego, jest ona mierzona zasadniczo poprzez odniesienie do jego zdolności przemiany w CO2 (mineralizacja) i poprzez ustanowienie stopnia rozkładu wynoszącego 50% i 90%. Według skarżących z przedstawionych w maju 2002 r. badań wynika, że endosulfan siarczanowy rozkłada się w 35% rocznie, co odpowiada stopniu rozkładu wynoszącemu 9,5% w okresie 100 dni. Skarżące podnoszą, że stosowne wytyczne Komisji wymagają stopnia mineralizacji ponad 5% w okresie 100 dni, a zatem kryterium to zostało wyraźnie spełnione. Tymczasem Królestwo Hiszpanii utrzymuje, że z wyników rozpatrywanego badania wynika, że mineralizacja endosulfanu w glebie jest prawdopodobnie niższa od 5%. Średni czas trwania endosulfanu (stopień rozkładu wynoszący 50%) sytuuje się w przedziale 123–391 dni, a mineralizacja w 120 dniu oscyluje pomiędzy 1,01–13,08%. Średnia mineralizacja siarczanu endosulfanu jest zatem zgodna z mineralizacją endosulfanu. Można zatem wywieść z powyższego wniosek, że endosulfan rozkłada się w siarczan endosulfanu i że mineralizacja siarczanu endosulfanu sytuuje się w przedziale 1,01–13,8% w 120 dniu i 5–35% w 365 dniu, w zależności od rodzaju gleby. Żaden z metabolitów wykrytych i zidentyfikowanych w poprzednich próbach nie został stwierdzony w tym badaniu. Niemniej jednak istnieje metabolit występujący na poziomie przekraczającym 10% radioaktywności stosowanej. Żadna z prób przeprowadzonych w celu identyfikacji tego metabolitu nie powiodła się, ale jego struktura jest podobna do struktury metabolitów kwasu dikarbokylowego lub dihydrodiolu. Identyfikacja tego metabolitu jest niezbędna dla ustalenia przebiegu rozkładu endosulfanu i określenia pozostałości, jakie mogą być wykorzystane do polowych badań nad rozpraszaniem.

141

W tym względzie należy przypomnieć, jak już zostało podniesione powyżej, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem instytucje wspólnotowe dysponują w dziedzinie wspólnej polityki rolnej szerokim zakresem swobodnego uznania w odniesieniu do określenia zamierzonych celów i wyboru właściwych instrumentów działania. W takim kontekście kontrola sądu wspólnotowego co do istoty musi ograniczać się do zbadania, czy skorzystanie z takiej swobody uznania nie jest dotknięte oczywistym błędem, nie stanowi nadużycia władzy, lub też, czy instytucje wspólnotowe w sposób oczywisty nie przekroczyły granic przysługującego im swobodnego uznania. Ponadto zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w przypadku, gdy organ wspólnotowy ma, w ramach wykonywanych przez niego zadań, przeprowadzić złożoną ocenę, swoboda uznania, z jakiej korzysta, ma zastosowanie także w pewnym stopniu do ustalania okoliczności faktycznych będących podstawą podejmowanych przez niego działań. Z powyższego wynika w odniesieniu do niniejszego przypadku, w ramach którego do instytucji wspólnotowych należało przeprowadzenie naukowej oceny ryzyka i oceny złożonych okoliczności faktycznych o charakterze naukowym i technicznym, że kontrola sądowa dotycząca wypełniania tego zadania przez instytucje wspólnotowe powinna być ograniczona. W tym kontekście sąd wspólnotowy nie może zastępować swą oceną okoliczności faktycznych oceny przeprowadzonej przez instytucje wspólnotowe, które są jedynymi organami, którym traktat powierzył to zadanie. Powinien on natomiast ograniczyć się do zweryfikowania, czy korzystanie przez instytucje wspólnotowe ze swobody uznania w tych ramach nie jest dotknięte oczywistym błędem w ocenie lub nie stanowi nadużycia władzy lub czy instytucje wspólnotowe nie przekroczyły w sposób oczywisty granic ich swobodnego uznania (ww. w pkt 119 wyrok w sprawie Alpharma przeciwko Radzie, pkt 177–180 i powoływane tam orzecznictwo).

142

W świetle tego orzecznictwa należy stwierdzić, że skarżące nie dostarczyły dowodu, że Komisja, uznając rozpatrywany metabolit z metabolitu za istotny i decydując, ze względu na jego pozostawanie w glebie, iż brak dokładnej znajomości zachowania się wspomnianego metabolitu nie umożliwia przeprowadzenia właściwej oceny ryzyka, jakie stwarza endosulfan dla środowiska naturalnego, popełniła oczywisty błąd w ocenie, nadużyła władzy lub w sposób oczywisty przekroczyła granice jej swobody uznania.

143

Po siódme, w odniesieniu do kwestii, czy formuła CS, zmienione DPR lub zastosowanie w cieplarniach rzeczywiście pozwoliłyby rozwiać wątpliwości co do obecności nieznanego metabolitu należy stwierdzić, że niezależnie od faktu, iż zarzuty powołane w skardze dotyczą jedynie kwestii, czy Komisja mogła odmówić uwzględnienia wspomnianych danych, Sąd nie może w każdym razie wypowiadać się na temat wpływu formuły CS, zmienionych DPR i rozwiązania w postaci zastosowania w cieplarniach, ponieważ Komisja odmówiła ich uwzględnienia ze względu na ich złożenie po upływie terminu, a nie jest zadaniem Sądu zastępowanie w tym zakresie swą analizą analizy Komisji. Kwestia, czy Komisja miała prawo odmówić uwzględnienia wyników badań dotyczących tych problemów, zostanie rozpatrzona poniżej.

144

Z całości powyższych rozważań wynika, że zarzuty skarżących dotyczące problemu nieznanego metabolitu powinny być oddalone w całości.

145

Według skarżących, badanie endosulfanu było niekompletne, ponieważ nie została uwzględniona dokumentacja CS, która została przedłożona w terminie. Jednakże przyznając nawet, że dokumentacja CS została przedstawiona po upływie terminu, Komisja powinna była ją uwzględnić, ponieważ skarżące nie mogły jej przedstawić wcześniej. Ponadto wbrew temu, co twierdzą Komisja i Królestwo Hiszpanii, ponieważ dokumentacja CS uzupełnia dokumentację pierwotnie zgłoszoną dotyczącą formuły EC, badanie dokumentacji CS nie było zbyt czasochłonne (maksymalnie trzy miesiące), zważywszy w szczególności, że państwo członkowskie sprawozdawca już się zaznajomiło z formułą CS dzięki jej krajowemu zgłoszeniu. Uwzględnienie dokumentacji CS umożliwiłoby identyfikację bezpiecznego stosowania w warunkach zewnętrznych i z tego powodu umożliwiłoby włączenie endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414, ponieważ podmioty dokonujące oceny dały już skarżącym do zrozumienia, że bezpieczne stosowanie zostało zidentyfikowane w warunkach wewnętrznych w odniesieniu do formuły EC.

146

Według Komisji, popieranej przez Królestwo Hiszpanii, dokumentacja CS została złożona po upływie terminu i w związku z tym miała ona prawo odmówić jej uwzględnienia. Ponadto badanie dokumentacji CS zmusiłoby państwo członkowskie sprawozdawcę do ponownego badania całej oceny endosulfanu.

147

Z akt sprawy wynika, że skarżące po raz pierwszy przedstawiły formułę CS państwu członkowskiemu sprawozdawcy podczas spotkania w dniu 17 lipca 2002 r. po zapowiedzeniu tego tematu dyskusji w piśmie przesłanym pocztą elektroniczną z dnia 31 maja 2002 r. Z protokołu ze wspomnianego spotkania wynika, że skarżące nie chciały zastąpić początkowo zgłoszonej formuły EC endosulfanu, ale zamierzały dodać technologię CS do dokumentacji w celu uzyskania bezpiecznego stosowania endosulfanu w warunkach zewnętrznych. Ze wspomnianego protokołu wynika także, że INIA i MAPA powiadomiły podczas wspomnianego spotkania, że przedłożenie nowej dokumentacji na podstawie załącznika III do dyrektywy 91/414 nie jest rozsądne z uwagi na obciążenie pracą oraz trudność w uzyskaniu zgody na takie postępowanie ze strony Komisji. Skarżące niemniej jednak przedłożyły dokumentację CS na podstawie załącznika III do dyrektywy 91/414 w maju 2003 r.

148

Po pierwsze, skarżące twierdzą w istocie, że dokumentacja CS została przedłożona z zachowaniem terminów. Tymczasem twierdzenie to nie jest prawdziwe. Termin przedłożenia danych został określony przez rozporządzenie nr 2266/2000, zmieniające art. 7 ust. 4 rozporządzenia nr 3600/92 na dzień 25 maja 2002 r., z wyjątkiem wyników zleconych długoterminowych badań, uznanych za niezbędne przez państwo członkowskie sprawozdawcę i Komisję podczas badania dokumentacji, które nie zostały ukończone do tego dnia. Takie badania powinny były zostać określone do dnia 25 maja 2001 r. i mogły być zatem przedłożone do dnia 25 maja 2003 r. W wyjątkowym przypadku, jak ten, w którym państwo członkowskie sprawozdawca i Komisja nie mogły określić takich badań do dnia 25 maja 2001 r., mogła być wyznaczona inna data na zakończenie tych badań, o ile powiadamiający mógł udowodnić państwu członkowskiemu sprawozdawcy, że takie badania zostały zlecone w ciągu trzech miesięcy po złożeniu wniosku dotyczącego przeprowadzenia badań i że dostarczył protokół i sprawozdanie okresowe z badań przed dniem 25 maja 2002 r. Skarżące twierdzą, że mogły jeszcze przedłożyć wspomnianą dokumentację w maju 2003 r., ale jest jasne, że mające zastosowanie przepisy przewidywały tę możliwość w wyraźnie określonych, odmiennych od niniejszego, przypadkach.

149

Po drugie, w odpowiedzi na pytanie pisemne Sądu, skarżące przyznały, że przedstawiły dokumentację CS w odpowiedzi na szczególną obawę wyrażoną przez podmioty dokonujące oceny dotyczącą toksyczności endosulfanu w wodzie, o której zostały poinformowane w październiku 2001 r.

150

Tymczasem należy stwierdzić, że skarżące nie przedstawiły żadnego wyjaśnienia umożliwiającego zrozumienie, dlaczego nie przedstawiły dokumentacji CS przed datą końcową wyznaczoną na dzień 25 maja 2002 r. lub co najmniej nie podjęły kroków wobec Komisji, aby doprowadzić do formalnego uznania, że dokumentacja CS może być przedłożona jako badanie długoterminowe do dnia 31 maja 2003 r. zgodnie z decyzją 2001/810, ale ograniczyły się do niejednoznacznych stwierdzeń, zgodnie z którymi przygotowanie takiej dokumentacji jest czasochłonne i że badania naukowe odnoszące się do problemu ekotoksykologii wodnej nie były dostępne w październiku 2001 r. z uwagi na rzekome zmiany wytycznych w sprawie ekotoksykologii wodnej, których skądinąd nie wymieniają.

151

Po trzecie, z dokumentów wynika, że skarżące pracowały nad tą formułą od wielu lat. W związku z tym trudno zrozumieć, że oczekiwały do zakończenia postępowania, aby przedstawić dokumentację CS jako ostateczne rozwiązanie dla udowodnienia bezpiecznego stosowania endosulfanu. Wreszcie nie stanowi w tym względzie wiarygodnego argumentu także fakt, że możliwość ograniczenia dowodów do bezpiecznego stosowania została wprowadzona dopiero w 2000 r. na mocy rozporządzenia nr 2266/2000, ponieważ wciąż pozostawało wiele czasu na przygotowanie dokumentacji, tak aby przedłożyć ją w terminach proceduralnych.

152

Z powyższego wynika, że odmowa uwzględniania przez Komisję dokumentacji CS nie jest dotknięta oczywistym błędem w ocenie, ponieważ skarżące nie dostarczyły dowodu, że nie miały możliwości przedstawienia dokumentacji CS przed dniem 25 maja 2002 r. Odpowiedź na pytanie, czy ponowne zbadanie dokumentacji CS zajęłoby kilka miesięcy lub więcej, nie jest zatem istotna dla rozstrzygnięcia niniejszego sporu i nie jest w związku z tym konieczne uwzględnienie wniosku skarżących o wyznaczenie ekspertów lub przedłożenie INIA pytań w tym względzie.

153

Ponadto w odniesieniu do faktu, że państwo członkowskie sprawozdawca zasugerowało podczas spotkania z lipca 2002 r. złożenie wniosków o rejestracje krajowe w niektórych państwach członkowskich w celu uzyskania tam poparcia dla formuły CS i że przedstawiciele MAPA dali do zrozumienia skarżącym, że MAPA dokona oceny dokumentacji CS w oparciu o dokumentację rejestracji krajowej, przy czym jedynym dowodem tej okoliczności jest skądinąd wewnętrzne pismo przesłane przez skarżące pocztą elektroniczną należy stwierdzić, że nawet jeśli MAPA i INIA zajęłyby odmienne stanowisko w tym względzie, nie można wywieść z tych okoliczności faktycznych, że u skarżących mogły powstać uzasadnione oczekiwanie dotyczące uwzględnienia dokumentacji CS w postępowaniu w sprawie oceny. Z protokołu spotkania z dnia 24 września 2002 r. z udziałem skarżących i MAPA wynika, że dokumentacja „załącznik III” dotycząca drugiej formuły powinna według MAPA zostać przedłożona najpóźniej w maju 2003 r., ale pod warunkiem udzielenia zgody przez Komisję. Tymczasem skarżące nie podważają, że nie uzyskały tej nieformalnej zgody. Uzasadnione oczekiwania skarżących nie zostały zatem naruszone, ponieważ nie zostało ustalone, że dysponują one dokładnymi, bezwarunkowymi i spójnymi zapewnieniami pochodzącymi z uprawnionych i wiarygodnych źródeł, które mogły prowadzić do powstania u nich uzasadnionych oczekiwań w odniesieniu do uwzględnienia dokumentacji CS i w związku z tym włączenia endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414 (zob. podobnie, wyrok Sądu z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie T-162/04 Branco przeciwko Komisji, niepublikowany w Zbiorze, pkt 119 i powoływane tam orzecznictwo).

154

Wreszcie w odniesieniu do istotnej kwestii, czy formuła CS umożliwiłaby identyfikację bezpiecznego stosowania w przypadku endosulfanu w warunkach zewnętrznych, co podważają Komisja i Królestwo Hiszpanii, należy stwierdzić, że biorąc pod uwagę, że dokumentacja CS nie została uwzględniona w postępowaniu w sprawie oceny prowadzącym do wydania zaskarżonej decyzji, odpowiedź na to pytanie wykracza poza granice sporu rozstrzyganego przez Sąd.

155

Zarzuty skarżących dotyczące dokumentacji CS należy zatem oddalić w całości.

156

Skarżące twierdzą w istocie, że problem narażenia użytkownika podniesiony w projekcie sprawozdania z oceny został następnie rozwiązany. W tym względzie odnoszą się one między innymi do dodatku do sprawozdania z oceny z listopada 2003 r. w którym państwo członkowskie sprawozdawca przyznało, że badanie przedstawione przez skarżące na temat ochrony użytkownika jest „dobrze udokumentowane” i że proponowany scenariusz zastosowania endosulfanu, obejmujący stosowanie wyposażenia ochronnego, w szczególności rękawic, odzieży ochronnej i maski, jest „możliwy do zaakceptowania”. Odnoszą się one także do tabel dotyczących oceny ECCO z marca 2004 r., a także protokołu z trójstronnego spotkania, z którego wynika, że państwo członkowskie sprawozdawca określiło bezpieczne stosowanie w stosunku do użytkowników. Ponowne pojawienie się problemu narażenia użytkownika po trójstronnym spotkaniu w 2004 r. i jego uwzględnienie jako powodu o decydującym znaczeniu dla niewłączania endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414 narusza zatem uzasadnione oczekiwania skarżących i ich prawo do obrony. Ponadto skarżące zwracają się do Sądu o zarządzenie środka organizacji postępowania wymagając, aby Komisja przedstawiła uwagi państw członkowskich, które spowodowały tę zmianę.

157

W każdym razie problem został rozwiązany przez zmienione DPR zaproponowane po upływie terminów proceduralnych i przez nowe badania dotyczące stosowania endosulfanu w cieplarniach, czego Komisja nie uwzględniła.

158

Komisja, popierana przez Królestwo Hiszpanii, twierdzi że grupa robocza ds. „Oceny”, która podlega Komitetowi, zbadała kwestię narażenia użytkownika w dniu 11 marca 2004 r., czyli na długo przed trójstronnym spotkaniem, oraz że skarżące miały możliwość przekazania swych uwag na ten temat. Pierwotnie pozytywna reakcja państwa członkowskiego sprawozdawcy była oparta na ekstrapolacji przeprowadzonej na podstawie danych zebranych w terenie, w sadach owocowych. Jednakże po bardziej pogłębionej dyskusji pojawiały się wątpliwości co do wiarygodności tej ekstrapolacji. Dlatego też grupa robocza ds. „Oceny” ostatecznie stwierdziła, że problem narażenia użytkownika nie został rozwiązany.

159

Tytułem wstępu należy wyjaśnić, że zarzuty skarżących dotyczące tego problemu odnoszą się do wniosku znajdującego się w motywie 8 zaskarżonej decyzji, zgodnie z którym „na podstawie dostępnych informacji nie zbadano w dostatecznym stopniu narażenia użytkowników na kontakt z substancją w warunkach wewnętrznych”.

160

Należy przede wszystkim zauważyć, że skarżące nie kwestionują, iż niedostateczny charakter danych początkowo przedłożonych przez nie w odniesieniu do tego problemu został podniesiony na początku 2000 r. w projekcie sprawozdania z oceny, który wskazywał między innymi, że ponieważ początkowo przedłożone badania toksyczności nie umożliwiły określenia poziomu bez obserwowanego działania szkodliwego (NOAEL) właściwego dla obliczenia dopuszczalnego poziomu narażenia operatora (AOEL), badania krótkoterminowe toksyczności skórnej i poprzez drogi oddechowe, nie zostały uznane za możliwe do zaakceptowania. Skarżące miały zatem możliwość przedłożenia badań dodatkowych w celu wykazania nieszkodliwości endosulfanu w tym zakresie, po wyrażeniu w tym względzie wątpliwości w projekcie sprawozdania z oceny.

161

Następnie należy zauważyć, że z pisma skarżących do Komisji z dnia 24 września 2004 r. wynika, że po spotkaniu grupy roboczej ds. „Oceny” w dniu 11 marca 2004 r. były one świadome faktu, że konieczne jest dostarczenie dodatkowych danych dotyczących kwestii narażenia użytkownika. W odniesieniu do trójstronnego spotkania z dnia 17 maja 2004 r. z protokołu wynika, że nawet jeśli państwo członkowskie sprawozdawca mówi w tym sprawozdaniu o określeniu bezpiecznego stosowania, konieczne było przedstawienie jeszcze dodatkowych danych, zwłaszcza w odniesieniu do pracowników cieplarni i obserwatorów. Skarżące przedstawiły zatem nowe obliczenia, ale informacje w ten sposób przekazane zostały ostatecznie uznane przez grupę roboczą ds. „Oceny” za niewystarczające.

162

Jednakże należy także zauważyć, że Komisja i Królestwo Hiszpanii nie podważają, iż Królestwo Hiszpanii w pewnym momencie postępowania w sprawie oceny określiło bezpieczne stosowanie w kontekście narażenia użytkownika. Jednakże według nich chodziło o ekstrapolację badania w warunkach zewnętrznych, na podstawie której państwo członkowskie sprawozdawca zaakceptowało fakt, że noszenie odzieży ochronnej zapewnia wystarczającą ochronę użytkownikowi, także w warunkach wewnętrznych, z czym nie zgodzili się eksperci z innych państw członkowskich.

163

W świetle powyższego należy zbadać, czy po trójstronnym spotkaniu należało pozwolić skarżącym na przedstawianie wyników nowych badań, a nie tylko argumentów, na co wyraźnie im zezwolono zważywszy, że państwo członkowskie sprawozdawca dało im do zrozumienia na pewnym etapie postępowania, iż zostało określone bezpieczne stosowanie. Jest to związane z kwestią odmowy zbadania zmienionych DPR (zob. poniżej), które według skarżących pozwoliłoby na rozwiązane problemu ochrony użytkownika, ale które nie zostało uwzględnione, ponieważ zostało przedłożone po upływie terminu.

164

Należy przede wszystkim zauważyć, że z przepisów prawnych wyraźnie wynika, że stanowisko państwa członkowskiego sprawozdawcy w postępowaniu w sprawie oceny nie posiada decydującego znaczenia. Zbiera ono dane i przedstawia propozycję decyzji, ale to Komisja ostatecznie podejmuje decyzję na podstawie opinii Komitetu. Samo zajęcie stanowiska przez państwo członkowskie sprawozdawcę na pewnym etapie postępowania w sprawie oceny w odniesieniu do określenia bezpiecznego stosowania w kontekście narażenia użytkownika nie może być zatem uznane za wystarczające, aby doprowadzić do powstania u skarżących pewności, że problem ten został rozwiązany w całości, w szczególności zważywszy, że nawet na etapie trójstronnego spotkania przedstawienie ostatecznego stanowiska zostało odroczone aż do otrzymania dodatkowych danych.

165

Nie można także uznać, że prawo do obrony skarżących, a w szczególności prawo do przedstawienia swego stanowiska, zostało naruszone w odniesieniu do kwestii użytkownika w ogólności, a w szczególności w odniesieniu do jego ochrony w warunkach wewnętrznych, ponieważ z powyższego zarysu okoliczności faktycznych wynika, że skarżące miały wiele okazji do przedłożenia wyników badań i że mogły przedstawić argumenty jeszcze po trójstronnym spotkaniu, a zatem mogły one skutecznie poinformować o ich stanowisku (zob. podobnie, ww. w pkt 130 wyrok w sprawie Dokter i in., pkt 74, i powoływane tam orzecznictwo). Jednakże zdaniem skarżących przedstawione przez nie wyniki badania wykazały brak ryzyka dla użytkownika w warunkach wewnętrznych, ale Komitet i Komisja były odmiennego zdania. Tymczasem brak porozumienia co do istoty w tym zakresie nie może być utożsamiany z naruszeniem prawa do przedstawienia swego stanowiska. Skarżące miały bowiem możliwość podważenia przed Sądem wniosków, jakie Komisja wyciągnęła w zaskarżonej decyzji z omawianych badań, czego nie uczyniły, ponieważ skoncentrowały swą skargę na obowiązku przyznania im przez Komisję nowych terminów, a w szczególności zaakceptowania ponownego przeglądu tej kwestii w oparciu o zmienione DPR. W każdym razie należy jeszcze dodać, że jak podnoszą Komisja i Królestwo Hiszpanii, z motywu 8 zaskarżonej decyzji wynika wyraźnie, że podstawą decyzji o niewłączaniu endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414 jest zasadniczo brak pewności co do przebiegu rozkładu endosulfanu oraz obecności nieznanego metabolitu. Jak wynika z powyższego, w takich okolicznościach nie można przyjąć, iż możliwość dalszego wyjaśnienia przez skarżące kwestii odnoszącej się do użytkownika w warunkach zewnętrznych mogła prowadzić do odmiennego rezultatu końcowego w zaskarżonej decyzji, tak że ewentualna nieprawidłowość w tym względzie nie może sama w sobie prowadzić od stwierdzenia nieważności wspomnianej decyzji (zob. podobnie, ww. w pkt 131 wyrok w sprawie Distillers Company przeciwko Komisji, pkt 26).

166

Z powyższego wynika, że fakt, iż jednym z motywów zaskarżonej decyzji jest niedostateczny charakter badania dotyczącego narażenia użytkownika w warunkach wewnętrznych, w odniesieniu do którego skarżące mogły być skłonione do uznania, że bezpieczne stosowanie zostało określone wcześniej przez państwo członkowskie sprawozdawcę, nie jest wystarczającą podstawą, aby wywieść wniosek o naruszeniu ich prawa do obrony i nie stanowi także oczywistego błędu w ocenie w ramach zastosowania art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414.

167

Wreszcie w odniesieniu do wniosku o przedstawienie dokumentów, zawartego przez skarżące w replice, w którym zwróciły się one do Sądu, aby zażądał od Komisji przedstawienia uwag państw członkowskich zgłoszonych po trójstronnym spotkaniu z dnia 17 maja 2004 r., w których wyrażone zostały wątpliwości w odniesieniu do kwestii ochrony użytkownika w warunkach wewnętrznych, Komisja stwierdziła w duplice i podczas rozprawy, że nie dysponuje takimi dokumentami pisemnymi. W każdym razie, z powyższego wynika, że Sąd uważa, że ma wystarczająco jasny obraz sprawy po zbadaniu akt, tak że nie jest konieczne uwzględniane wspomnianego wniosku.

168

Z całości powyższych rozważań wynika, że zarzuty skarżących dotyczące narażenia użytkownika w warunkach wewnętrznych należy oddalić w całości.

169

Według skarżących zaskarżona decyzja nie uwzględnia ich argumentów odnoszących się do zmienionych DPR, które dotyczą propozycji zbadania endosulfanu w postaci bardziej rozcieńczonej niż ta, która była przedmiotem oceny i tylko w odniesieniu do jednego zastosowania na sezon, mimo że Komisja zaakceptowała podczas trójstronnego spotkania przedstawienie nowych DPR.

170

Komisja popierana przez Królestwo Hiszpanii twierdzi, że zmienione DPR zostały zaproponowane po upływie terminu i że nie była ona w związku z tym zobowiązana do ich uwzględnienia zważywszy w szczególności, że ich uwzględnienie prowadziłoby do podważenia całej jednej części oceny.

171

Tytułem wstępu należy wyjaśnić, że DPR stanowią zasady, których należy przestrzegać w ramach zakładania i prowadzenia upraw, aby zoptymalizować produkcję rolną, jednocześnie zmniejszając ryzyko dla człowieka i środowiska naturalnego. W odniesieniu do środków ochrony roślin, takie zasady nazywa się także „dobrymi praktykami ochrony roślin”. Z przepisów prawnych i z akt sprawy wynika, że do celów postępowania w sprawie oceny w rozumieniu dyrektywy 91/414, substancja czynna jest badana zgodnie z określonymi zasadami zastosowania dotyczącymi między innymi dawkowania i częstotliwości stosowania środków ochrony roślin, jakie ją zawierają.

172

W niniejszym przypadku problem zmienionych DPR dotyczy propozycji skarżących zbadania endosulfanu w postaci bardziej rozcieńczonej niż ta, która była przedmiotem oceny i w odniesieniu tylko do jednego zastosowania na sezon, przedstawionej po trójstronnym spotkaniu, w szczególności w piśmie z dnia 25 czerwca 2004 r. Komisja podnosi, że na tym etapie postępowania przyjęła jeszcze nowe argumenty, ale że wprowadzanie nowych DPR oznaczałoby podważenie całej jednej części oceny.

173

Należy stwierdzić przede wszystkim, że argumentacja skarżących dotycząca tego aspektu postępowania w sprawie oceny jest mało rozwinięta, a skarżące ograniczają się w skardze do powołania się na fakt, że Komisja nie zbadała wspomnianych zmienionych DPR, mimo że zgodziła się to uczynić podczas trójstronnego spotkania. W tym względzie należy zauważyć, że z protokołu z trójstronnego spotkania nie wynika, aby Komisja zaakceptowała przedłożenie nowych DPR. Ponadto twierdzenie Komisji, zgodnie z którym uwzględnienie zmienionych DPR prowadziłoby do podważenia całej jednej części oceny, jest zgodne z uwagami samych skarżących zwartymi w piśmie z dnia 25 czerwca 2004 r., w którym przedłożyły one podmiotom dokonującym oceny nowe DPR, ponieważ w piśmie tym wskazują one, iż zmienione DPR ułatwiają analizę ryzyka, w szczególności w odniesieniu do ekotoksykologii i oceny losu endosulfanu, co wyraźnie oznacza podważenie istotnych aspektów postępowania w sprawie oceny i nie dotyczy tylko nowych argumentów w stosunku do istniejącej oceny. Ponadto należy podnieść, że skarżące nie wykazały, że zmienione DPR nie mogły były być przedstawione wcześniej w toku postępowania, ponieważ z akt sprawy wynika, że zmiana DPR miała miejsce już na wczesnych etapach postępowania, zwłaszcza w 2001 r., w odpowiedzi na wymóg przedstawienia bezpiecznego stosowania, wprowadzony na mocy rozporządzenia nr 2266/2000.

174

Należy zatem stwierdzić, że skarżące nie dowiodły pojawienia się jakiejkolwiek sytuacji siły wyższej powodującej, że nieuwzględnienie przez podmioty dokonujące oceny zmienionych w lipcu 2004 r. DPR jest dotknięte oczywistym błędem w ocenie.

175

Wreszcie w odniesieniu do twierdzenia skarżących, zgodnie z którym zmienione DPR zostały przedstawione w celu złagodzenia ryzyka narażenia użytkownika, niezależnie od faktu, że argumentacja skarżących jest sprzeczna, ponieważ zdają się one twierdzić, że zrozumiały podczas trójstronnego spotkania, iż kwestia narażenia użytkownika została w całości rozwiązania, należy przypomnieć, że jak podniesiono powyżej, ze względu na to, że kwestia narażenia użytkownika posiada drugorzędne znaczenie w stosunku do wątpliwości podniesionych przez podmioty dokonujące oceny w odniesieniu do istnienia nieznanego metabolitu, ewentualna nieprawidłowość w tym zakresie nie może prowadzić do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji, ponieważ nawet jeśli problem narażenia użytkownika został rozwiązany, problem związany z nieznanym metabolitem prowadziłby do takiej samej decyzji o niewłączaniu endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414.

176

Z całości powyższych rozważań wynika, że zarzuty skarżących dotyczące zmienionych DPR należy oddalić.

177

Skarżące podnoszą w istocie, że istnieją dwa kryteria naukowe, na których opiera się zaskarżona decyzja i ocena, która legła u jej postaw, a które nie są wyszczególnione w dyrektywie 91/414. Dotyczy to w szczególności zaklasyfikowania substancji jako POP lub PBT, co jest istotne w ramach dyrektywy 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz.U. L 327, s. 1), ale nie w ramach dyrektywy 91/414. Komisja wyjaśnia zatem w motywie 8 zaskarżonej decyzji, że endosulfan wywołuje obawy z uwagi na jego trwałość oraz jego właściwości lotne, które zostały wykryte w wyniku monitorowania transgranicznego, a wniosek ten wynika z zastosowania kryterium POP. Poza tym termin „POP” znajduje się w protokole z trójstronnego spotkania, którego cały rozdział poświęcony był tej kwestii, a wnioski ze spotkania grupy roboczej ds. „Oceny” z dnia 11 marca 2004 r. wskazywały wyraźnie, że obawy, które istniały w odniesieniu do tej cząsteczki wynikały między innymi z faktu, że „substancja mogła być także POP”. Zaskarżona decyzja narusza zatem art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414, a także uzasadnione oczekiwania skarżących ze względu na fakt, że ocena została oparta wyłącznie na kryteriach naukowych wchodzących w zakres wspomnianej dyrektywy.

178

W każdym razie problem zostałyby rozwiązany, gdyby Komisja uwzględniła dane dotyczące zastosowania w cieplarniach.

179

Ponadto w przeciwieństwie do art. 5 dyrektywy 91/414, kryteria POP i PBT i dyrektywa 2000/60 oparte są na pojęciu zagrożenia, a nie ryzyka.

180

Komisja, popierana przez Królestwo Hiszpanii, podważa tezę, zgodnie z którą zaskarżona decyzja jest oparta na kryteriach innych niż kryteria zawarte w art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414.

181

Problem podnoszonego zaklasyfikowania endosulfanu jako POP i PBT dotyczy wniosku znajdującego się w motywie 8 zaskarżonej decyzji, zgodnie z którym endosulfan jest lotny, jego podstawowy metabolit jest trwały i został on wykryty w wyniku monitoringu prowadzonego w regionach, gdzie substancja ta nie była stosowana.

182

Tytułem wstępu należy podnieść, że w ramach tego zarzutu skarżące twierdzą w istocie, że wspomniany wniosek opiera się na analizie, która nie wpisuje się w ramy dyrektywy 91/414, ale wchodzi w zakres dyrektywy 2000/60. Celem tej ostatniej dyrektywy jest poprawa jakości wody poprzez identyfikację i stopniową eliminację szeregu substancji uznanych za niebezpieczne i niektórych substancji zanieczyszczających w wodach Unii Europejskiej. Definicje substancji niebezpiecznych i zanieczyszczających w dyrektywie 2000/60 zawierają odniesienie do pojęć POP i PBT. Według skarżących dyrektywa 2000/60 opiera się na ocenie zagrożenia dla środowiska wodnego, podczas gdy dyrektywa 91/414 wymaga stosowania ściślejszego kryterium ryzyka dla środowiska naturalnego.

183

Należy przede wszystkim stwierdzić, że jak podnoszą skarżące, kryteria POP i PBT były przedmiotem dyskusji w okresie dokonywania oceny, a klasyfikacja endosulfanu jako POP lub PBT została uwzględniona w toku postępowania w sprawie oceny. Protokół opracowany przez Komisję z trójstronnego spotkania z dnia 17 maja 2004 r. poświęca jej w szczególności jeden rozdział, w którym przedstawiono wnioski państwa członkowskiego sprawozdawcy dotyczące klasyfikacji endosulfanu jako POP i PBT i dotyczące klasyfikacji endosulfanu jako substancji niebezpiecznej w ramach dyrektywy 2000/60. Wskazano w nim także, że w ramach tej dyrektywy powinna być dowiedziona całkowita mineralizacja substancji. Ten sam protokół przedstawia także zastrzeżenia skarżących dotyczące stosowania kryteriów POP i PBT w ramach dyrektywy 91/414 i ich argumentację, zgodnie z którą całkowita mineralizacja substancji nie jest celem dyrektywy 91/414. Należy zatem odrzucić twierdzenie Komisji, zgodnie z którym wydała ona zaskarżoną decyzję niezależnie od wszelkich dyskusji na temat, czy endosulfan jest POP lub PBT lub jakiejkolwiek klasyfikacji endosulfanu na podstawie dyrektywy 2000/60.

184

Jednakże z faktu, że klasyfikacja endosulfanu jako POP lub PBT lub klasyfikacja w ramach dyrektywy 2000/60 była przedmiotem badania podczas postępowania w sprawie oceny nie można wywnioskować, że zaskarżona decyzja naruszyła art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414. Przeciwnie, należy stwierdzić, że rozpatrywany wniosek zawarty w zaskarżonej decyzji (zob. powyżej, pkt 44) nie wydaje się, prima facie, niezgodny z kryteriami zwartymi we wspomnianym art. 5 ust. 1, które są sformułowane w sposób szeroki i opierają się na analizie ryzyka związanego ze szkodliwymi skutkami dla zdrowia ludzi lub zwierząt lub wód gruntowych czy też niedopuszczalnego wpływu na środowisko naturalne. (zob. powyżej, pkt 5).

185

Należy także przypomnieć, że niezależnie od kwestii, czy endosulfan może być zaklasyfikowany jako POP lub PBT w ramach dyrektywy 2000/60, do skarżących należy ustalenie w trakcie postępowania w sprawie oceny, czy wymogi zawarte w art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/4141 zostały spełnione. Tymczasem skarżące nie tłumaczą, w jaki sposób klasyfikacja substancji jako POP lub PBT wyklucza, że posiada ona szkodliwe skutki, o których mowa w art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414. Sam fakt, że klasyfikacja endosulfanu jako POP lub PBT lub klasyfikacja w ramach dyrektywy 2000/60 była przedmiotem badania w trakcie postępowania w sprawie oceny, nie może zatem być wystarczającym powodem dla stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji w przypadku braku przekonywających argumentów wykazujących, że wnioski zwarte we wspomnianej decyzji są sprzeczne z art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414. W związku z tym zarzut jest bezzasadny.

186

Ponadto z powyższego wynika, że argument oparty na fakcie, że dyrektywa 2000/60 opiera się na analizie zagrożenia, a dyrektywa 91/414 na analizie ryzyka, a także argument oparty na naruszeniu uzasadnionych oczekiwań skarżących dotyczących wyłącznego stosowania kryteriów objętych zakresem dyrektywy 91/414, nie mogą być uwzględnione.

187

W związku z powyższym zarzuty dotyczące podnoszonej klasyfikacji endosulfanu jako POP lub PBT należy w całości oddalić.

188

W odniesieniu do kwestii, czy rozwiązanie dotyczące zastosowania w cieplarniach zaproponowane przez skarżące pod koniec postępowania w sprawie oceny w każdym razie rozwiało wątpliwości związane z ewentualną klasyfikacją endosulfanu jako POP lub PBT, należy odnieść się do analizy problemu zastosowania w cieplarniach, przedstawionego poniżej.

189

Skarżące podnoszą, że zaskarżona decyzja nie uwzględnia ostatecznego rozwiązania, jakie zaproponowały, polegającego na ograniczeniu endosulfanu do zastosowania w cieplarniach w połączeniu ze zmienionymi DPR, co stanowi naruszenie art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414 oraz ich prawa do obrony. Tymczasem zastosowanie w cieplarniach rozwiązałoby problem nieznanego metabolitu, ponieważ endosulfan nie może przenikać do gleby i wody poza cieplarnią.

190

W replice skarżące dodają, że niewłączanie endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414 w odniesieniu do ograniczonego zastosowania w cieplarni narusza zasadę proporcjonalności i równego traktowania.

191

Komisja, popierana przez Królestwo Hiszpanii, twierdzi, że miała prawo odmówić zbadania rozwiązania polegającego na zastosowaniu w cieplarniach, ponieważ zostało ono przedstawione po upływie terminu. W każdym razie nie rozwiałoby ono wątpliwości wiążących się z nieznanym metabolitem, ponieważ cieplarnia nie jest środowiskiem całkowicie zamkniętym.

192

Problem zastosowania w cieplarniach dotyczy propozycji, jaką skarżące przedstawiły po trójstronnym spotkaniu, w piśmie skierowanym do Komisji z dnia 25 czerwca 2004 r., w którym wskazały, że są gotowe do poparcia zastosowania endosulfanu w odniesieniu do pomidorów cieplarnianych jako „najgorszego rozwiązania”.

193

W odpowiedzi na zadane im na piśmie przez Sąd pytanie o powody przedstawienia tego rozwiązania po upływie terminu, skarżące odpowiedziały, że nie mogły go przedstawić wcześniej, ponieważ obawy dotyczące narażenia użytkownika zostały przedstawione dopiero podczas trójstronnego spotkania, a wcześniej dano im do zrozumienia, że kwestia ta została uregulowana. W tym względzie należy jednak stwierdzić, że z pisma z dnia 25 lipca 2004 r., a także z argumentacji skarżących zawartej w replice wynika, że rozwiązanie polegające na zastosowaniu endosulfanu w cieplarniach w odniesieniu do uprawy pomidorów zostało zaproponowane w celu udzielenia odpowiedzi na pozostałe obawy, jakie żywiły podmioty dokonujące oceny, a w szczególności te związane z nieznanym metabolitem, które jak stwierdzono powyżej skarżące mogły zidentyfikować najpóźniej w 2000 r.

194

Skarżące twierdzą także, że Komisja nie może opierać odmowy zbadania tego ostatecznego rozwiązania na podnoszonym niekompletnym charakterze analizy dotyczącej pomidorów cieplarnianych, ponieważ to zastosowanie było częścią pierwotnego zgłoszenia. Twierdzą one ponadto, że w latach 2001–2004, dano im też do zrozumienia, że zastosowanie endosulfanu w przypadku pomidorów cieplarnianych uzasadnia włączenie endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414. Zarzut ten także należy oddalić, ponieważ Królestwo Hiszpanii wyjaśniło podczas rozprawy, co nie zostało podważone przez skarżące, że endosulfan został zgłoszony w odniesieniu do dziesięciu zastosowań polowych i jednego zastosowania w cieplarniach. Badanie endosulfanu zatem z całą pewnością było skoncentrowane na skutkach dla środowiska naturalnego wynikających z zastosowania rodzącego potencjalnie najwięcej problemów, czyli zastosowania endosulfanu w warunkach zewnętrznych. Nie można zatem wywieść z okoliczności, że wnioski z postępowania w sprawie oceny dotyczyły co do zasady ryzyka związanego ze szkodliwymi skutkami endosulfanu w warunkach zewnętrznych, że zastosowanie w cieplarniach powinno być uznane za zgodne z art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414. Skarżące skądinąd nadal ubiegały się o zezwolenie na wszystkie zgłoszone zastosowania, aż do końca postępowania w sprawie oceny.

195

Z powyższego wynika, że skarżące nie dostarczyły ważnych argumentów wyjaśniających, dlaczego nie mogły przedstawić tego rozwiązania wcześniej w trakcie postępowania w sprawie oceny. Ponadto należy stwierdzić, że przedstawiając je po upływie terminu i usiłując nadal uzyskać włączenie endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414 w odniesieniu do najszerszego z możliwych zastosowania, skarżące świadomie podjęły ryzyko, że nie będą mogły wykazać w terminach proceduralnych, iż endosulfan spełnia kryteria zwarte w art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414. Wreszcie w odniesieniu do argumentów opartych na podnoszonym naruszeniu zasad proporcjonalności i równego traktowania są one rozpatrzone poniżej, w ramach badania trzeciego zarzutu.

196

W każdym razie należy również zauważyć, że wyraźnie brak jest porozumienia pomiędzy stronami co do kwestii, czy cieplarnia stanowi środowisko zamknięte. Skarżące twierdzą, że zastrzeżenia dotyczące toksyczności dla ptaków podniesione w tym względzie przez Komisję są nieistotne, ponieważ w cieplarni nie ma ptaków. Jednakże z akt sprawy i uwag Królestwa Hiszpanii przedstawionych podczas rozprawy wynika, że chodzi także o inne obawy, dotyczące na przykład ewentualnego przenikania do wody i gleby. Komisja i Królestwo Hiszpanii nie zgadzają się wyraźnie z tezą skarżących, zgodnie z którą rozwiązanie polegające na zastosowaniu w cieplarniach umożliwia rozwiązanie problemu nieznanego metabolitu. Niezależnie od faktu, że jak podniesiono powyżej, należy przyznać Komisji szeroki zakres swobodnego uznania w odniesieniu do tego rodzaju złożonych ocen naukowych, ta dyskusja pokazuje także, że nawet gdyby Sąd stwierdził, że nieuwzględnienie rozwiązania polegającego na zastosowaniu w cieplarniach przedstawionego po upływie terminu stanowi uchybienie proceduralne, które naruszyło prawo do obrony skarżących, nie zostałoby w żadnym razie wykazane, że jego uwzględnienie mogłoby doprowadzić do wydania odmiennej decyzji. A zatem ta nieprawidłowość nie ma wpływu na zgodność z prawem, a w związku z tym na stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji.

197

W związku z powyższym należy oddalić zarzuty dotyczące problemu zastosowania w cieplarniach.

198

Według skarżących, popieranych przez ECPA, państwo członkowskie sprawozdawca przedstawiło swój projekt sprawozdania z oceny dopiero w lutym 2000 r. z naruszeniem art. 7 ust. 1 lit. c) rozporządzenia nr 3600/92, który przewiduje termin dwunastomiesięczny od dnia otrzymania kompletnej dokumentacji. W niniejszym przypadku uaktualniona wersja dokumentacji skarżących została złożona pod koniec 1996 r. Nie można zatem powołać się wobec skarżących na terminy dla przedłożenia danych pod koniec postępowania w sprawie oceny, ponieważ państwo członkowskie sprawozdawca jest co najmniej współodpowiedzialne za powstałe opóźnienie. Ponadto skarżące odrzucają tezę Komisji i Królestwa Hiszpanii, zgodnie z którą były one częściowo odpowiedzialne za opóźnienie powstałe podczas postępowania w sprawie oceny.

199

Według Komisji same skarżące przyczyniły się częściowo do opóźnienia, które obecnie krytykują. Komisja przyznaje, że postępowania prowadzone na mocy dyrektywy 91/414, a w szczególności w przypadku pierwszego etapu programu oceny, zajęły więcej czasu niż przewidywano, ale dotyczy to wszystkich substancji i wszystkich powiadamiających. Byłoby zatem niesprawiedliwe ze strony skarżących przypisywanie wszystkich opóźnień państwu członkowskiemu sprawozdawcy i/lub Komisji. Ponadto wszystkie opóźnienia w postępowaniach niekoniecznie były niekorzystne dla skarżących, ponieważ endosulfan mógł dłużej pozostać na rynku. Co więcej nawet gdyby postępowanie było krótsze, nie byłoby powodu do zakładania, że wynik byłby odmienny.

200

Królestwo Hiszpanii popiera argumenty Komisji, a także podnosi, że największa część opóźnień w postępowaniu była spowodowana przez same skarżące, co wyraźnie dowodzi, iż miały one niewątpliwy zamiar niedoprowadzenia postępowania do końca.

201

Na wstępie należy wyjaśnić, że omawiany problem dotyczy w istocie kwestii potencjalnego wpływu pierwotnego opóźnienia, jakie powstało w postępowaniu w sprawie oceny w okresie przygotowania projektu sprawozdania na możliwość przestrzegania przez skarżące terminów proceduralnych od maja 2002 r. do maja 2003 r.

202

Należy stwierdzić przede wszystkim, że przedstawienie projektu sprawozdania z oceny przez państwo członkowskie sprawozdawcę zostało dokonane ze znacznym opóźnieniem w stosunku do kalendarza przewidzianego w art. 7 ust. 1 lit. c) rozporządzenia nr 3600/92 z późniejszymi zmianami, zgodnie z którym sprawozdanie jest przekazywane Komisji w terminie dwunastu miesięcy od otrzymania dokumentacji. Tymczasem w niniejszym przypadku kompletna dokumentacja została złożona w kwietniu 1995 r., a wersja zaktualizowana została złożona rok później, ale sprawozdanie z oceny zostało przedstawione Komisji dopiero w dniu 22 lutego 2000 r. Tymczasem należy stwierdzić, że w swych pismach procesowych ani Komisja ani Królestwo Hiszpanii nie przedstawiają wyjaśnienia dotyczącego tego znacznego opóźnienia w stosunku do kalendarza przewidzianego w przepisach prawnych, ale ograniczają się do powołania się na kilka opóźnień w przebiegu postępowania w sprawie oceny, które zostały spowodowane przez skarżące, co te ostatnie podważają. W odpowiedzi na pytanie pisemne Sądu, Królestwo Hiszpanii zwróciło uwagę na trudności organizacyjne napotkane na początku postępowania w sprawie oceny ze względu na nowy charakter postępowania i liczbę substancji, w odniesieniu do których zostało ono wyznaczone jako państwo członkowskie sprawozdawca. Królestwo Hiszpanii wyjaśnia, że przed dniem 10 maja 1996 r. nie istniał żaden organ wyznaczony do przeprowadzenia oceny i że od 1996 r. do 1998 r. taki organ wyznaczony przeprowadził ocenę substancji czynnej endosulfanu, informując na bieżąco skarżące o swych wnioskach. Królestwo Hiszpanii wskazuje również, że od lipca 1998 r. skarżące dostarczyły dodatkowe dokumenty, zmieniając nawet DPR, co w jeszcze większym stopniu opóźniło przedstawienie projektu sprawozdania z oceny.

203

Oczywiste jest, że argumentacja Komisji i Królestwa Hiszpanii tylko częściowo wyjaśnia znaczne opóźnienie, z jakim został przedstawiony projekt sprawozdania z oceny. Jednakże należy przypomnieć, że naruszenie przepisów postępowania powoduje stwierdzenie nieważności decyzji w całości lub w części tylko wówczas, gdy zostanie wykazane, że gdyby do naruszenia nie doszło, zaskarżona decyzja mogłaby mieć inną treść (wyrok Trybunału z dnia 23 kwietnia 1986 r. w sprawie 150/84 Bernardi przeciwko Parlamentowi, Rec. s. 1375, pkt 28; wyroki Sądu z dnia 6 lipca 2000 r. w sprawie T-62/98 Volkswagen przeciwko Komisji, Rec. s. II-2707, pkt 283 i z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie T-279/02 Degussa przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II-897, pkt 416; zob. także, podobnie, wyrok Trybunału z dnia 29 października 1980 r. w sprawach połączonych od 209/78 do 215/78 i 218/78 van Landewyck i in. przeciwko Komisji, Rec. s. 3125, pkt 47).

204

W świetle tego orzecznictwa należy zauważyć, że argumentacja skarżących jest sprzeczna. Po pierwsze, nie mogą one w sposób wiarygodny powoływać się na opóźnienie w przedstawieniu projektu sprawozdania z oceny jako przyczynę niemożliwości przedłożenia przez nie danych w określonym terminie, jeżeli cała ich argumentacja opiera się na fakcie, że nieuwzględnione dane stanowią odpowiedź na obawy wyrażone z opóźnieniem w postępowaniu w sprawie oceny. Tylko bowiem jeżeli potrzeba przedstawienia dodatkowych badań wynikałaby z projektu sprawozdania z oceny, opóźnienie w ich przedstawieniu mogłoby uniemożliwić skarżącym przestrzeganie tych terminów, a zatem mieć rzeczywisty wpływ na zaskarżoną decyzję. Po drugie, skarżące powołują się na brak współdziałania z państwem członkowskim sprawozdawcą przed 2000 r. Tymczasem oczywiste jest, że jeszcze częstsze kontakty niż te wynikające z dowodów dotyczących kontaktów między skarżącymi a państwem członkowskim sprawozdawcą, przedłożonych wraz z pismami procesowymi i zawartych w odpowiedzi tego państwa na pytanie pisemne Sądu, mogłyby tylko opóźnić przedstawienie projektu sprawozdania z oceny. Ponadto wspomniane dowody z dokumentów wskazują raczej, że skarżące były bezpośrednio zaangażowane w opracowanie projektu sprawozdania z oceny, co powinno było umożliwić im wpłynięcie na poprawę oceny. Po trzecie, z pism procesowych wynika, że skarżące czasami same przyczyniały się do opóźniania, przedkładając nowe dane lub kryteria, czy też nie zawsze przestrzegając podczas drugiego etapu badania dat wyznaczonych na przedłożenie wyników badań, co oznacza, że ryzykowne byłoby ustalenie w jakim stopniu wcześniejsze przedstawienie projektu sprawozdania z oceny pozwoliłoby na wcześniejsze zidentyfikowanie niektórych wątpliwości podmiotów dokonujących oceny.

205

W konsekwencji zarzut dotyczący wpływu opóźniania spowodowanego przez państwo członkowskie sprawozdawcę i Komisję należy oddalić.

206

Z powyższego wynika, że badanie poszczególnych siedmiu problemów nie pozwoliło na stwierdzenie wystąpienia oczywistego błędu w ocenie popełnionego przez Komisję w zakresie zastosowania art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414 lub naruszenia prawa do obrony lub jakichkolwiek uzasadnionych oczekiwań skarżących. W związku z tym nie można także uznać, że łączny skutek różnych aspektów postępowania w sprawie oceny rozpatrywanych w ramach wspomnianych problemów może stanowić wystarczającą podstawę dla stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji, ponieważ nie wynika z tego, że skarżące znalazły się w sytuacji istnienia siły wyższej, która uniemożliwiła im zachowanie terminów proceduralnych. Należy zatem oddalić, po pierwsze, zarzut pierwszy w całości, a po drugie, drugą część drugiego zarzutu.

207

Skarżące, popierane przez ECPA, twierdzą, że Komisja nie przeprowadzając analizy wszystkich przedłożonych jej danych, w tym danych przedstawionych przed upływem terminów w maju 2002 r. i w maju 2003 r. i opierając ocenę endosulfanu na ograniczonym i niekompletnym zakresie danych, naruszyła art. 95 ust. 3 WE. O ile bowiem formalną podstawą dyrektywy 91/414 jest art. 43 traktatu WE (obecnie, po zmianach, art. 37 WE), ustanawiający wspólną politykę rolną, z motywów dyrektywy wynika, że jej cele związane są z rynkiem wewnętrznym, a zatem zastosowanie znajduje art. 95 WE. Tak więc art. 4 dyrektywy 91/414 gwarantuje swobodę przepływu środków ochrony roślin, zakazując państwom członkowskim ograniczania przywozu, sprzedaży lub obejmowania systemem zezwoleń środków ochrony roślin, które są zgodne ze zharmonizowanymi przepisami ze względów mających związek z aspektami zharmonizowanymi przez wspomnianą dyrektywę. Ponadto kwestia podstawy prawnej dyrektywy 91/414 nie jest istotna.

208

Na mocy art. 95 ust. 3 WE Komisja przyjmując środki w dziedzinie ochrony zdrowia i ochrony środowiska naturalnego, jest zobowiązana do wzięcia pod uwagę najnowszych danych, uwzględniając w szczególności wszelkie zmiany oparte na faktach naukowych. Ponadto art. 152 ust. 1 akapit pierwszy WE przewiduje, że przy określaniu i urzeczywistnianiu wszystkich polityk i działań Wspólnoty zapewnia się wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego. Z obu tych przepisów wynika, iż wszystkie decyzje wydane na mocy dyrektywy 91/414 powinny umożliwiać osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony ocenianego w odniesieniu do najnowszych danych.

209

Komisja popierana przez Królestwo Hiszpanii podnosi, że art. 95 ust. 3 WE nie znajduje zastosowania, ponieważ służy on wyłącznie jako podstawa prawna dla aktów przyjmowanych przez Radę w ramach procedury współdecydowania, przewidzianej w art. 251 WE, których celem jest ustanowienie i funkcjonowanie rynku wewnętrznego. Tymczasem dyrektywa 91/414, która stanowi postawę prawną zaskarżonej decyzji i postępowań w sprawie oceny, będących u jej podstaw, została przyjęta w oparciu o art. 43 traktatu WE, który nie prowadzi do zastosowania procedury współdecydowania.

210

Ponadto przepisy prawne dotyczące rolnictwa, takie jak dyrektywa 91/414, mogą obejmować harmonizację przepisów krajowych, bez konieczności odwoływania się do art. 100 traktatu WE (obecnie, po zmianie, art. 94 WE), ponieważ art. 38 ust. 2 traktatu WE (obecnie, po zmianie, art. 32 ust. 2 WE) zapewnia pierwszeństwo przepisom szczególnym z dziedziny rolnictwa przed przepisami ogólnymi dotyczącymi ustanawiania wspólnego rynku. Fakt, że środek z zakresu polityki rolnej uwzględnia także kwestie związane ze środowiskiem naturalnym lub zdrowiem, nie prowadzi do stwierdzenia, że wchodzi on w zakres postanowień traktatu z zakresu środowiska naturalnego. Z podobnych powodów art. 152 WE także jest bez znaczenia.

211

Ponadto Komisja przypomina, że posiada szeroki zakres swobodnego uznania w dziedzinie rolnictwa i że Sąd a także Trybunał, wyraźnie orzekły, że zasada ta znajduje zastosowanie do postępowań przewidzianych przez dyrektywę 91/414.

212

Wreszcie Komisja wskazuje, że nie rozumie, dlaczego obowiązek uwzględnienia najnowszych dostępnych danych naukowych miałby być odmienny w przypadku przepisów będących u podstaw prawodawstwa dotyczącego rynku wewnętrznego.

213

Artykuł 95 ust. 3 WE, którego możliwość zastosowania w niniejszym przypadku Komisja podważa, stanowi, że Komisja w swoich wnioskach skierowanych do Rady dotyczących zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich, które mają na celu ustanowienie i funkcjonowanie rynku wewnętrznego w dziedzinie ochrony zdrowia, bezpieczeństwa, ochrony środowiska naturalnego i ochrony konsumentów, przyjmie jako podstawę wysoki poziom ochrony, uwzględniając w szczególności wszelkie zmiany oparte na faktach naukowych.

214

W tym względzie należy stwierdzić, że skarżące potwierdzają w swych pismach procesowych, że nie podważają zgodności z prawem dyrektywy 91/414 w odniesieniu do art. 95 ust. 3 WE, ale zgodność z prawem aktów wydanych przez Komisję w oparciu o wspomnianą dyrektywę. Uznają one, że dyrektywa 91/414 nie jest sama w sobie sprzeczna z wymogami ustanowionymi w art. 95 ust. 3 WE, ale uważają, że wzmacnia ona te wymogi, gdyż art. 5 dyrektywy 91/414 powtarza treść art. 95 ust. 3 wymagając, aby decyzje były wydawane „w świetle obecnego stanu wiedzy naukowej i technicznej”. Należy zatem stwierdzić, że argumentacja, jaką skarżące rozwijają w ramach tej części pokrywa się z argumentacją przedstawioną w ramach zarzutu pierwszego i części drugiej zarzutu drugiego, które zostały uznane za bezzasadne. Zarzuty oparte na rzekomym naruszeniu art. 95 ust. 3 WE powinny zatem także zostać oddalone bez potrzeby wypowiadania się przez Sąd na temat możliwości zastosowania wspomnianego przepisu.

215

W odniesieniu do art. 152 ust. 1 WE, na który skarżące powołują się pomocniczo i zgodnie z którym przy określaniu i urzeczywistnianiu wszystkich polityk i działań Wspólnoty zapewnia się wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego należy stwierdzić, że nie została przedstawiona żadna niezależna argumentacja, a skarżące ograniczają się do ponownego odwołania się do obowiązku uwzględnienia przez Komisję najnowszych danych. W związku z tym ten zarzut również należy oddalić.

216

Z powyższego wynika, że część pierwszą zarzutu drugiego należy oddalić.

217

W ramach zarzutu trzeciego skarżące podnoszą w szczególności naruszenie zasady proporcjonalności (część pierwsza), zasad ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa (część druga), zakazu działania ultra vires (brak kompetencji) (część trzecia), obowiązku przeprowadzania starannej i bezstronnej oceny (część czwarta), zakazu nadużycia władzy (część piąta), naruszenie prawa do obrony i prawa do przedstawienia swego stanowiska (część szósta), zasady wysokich standardów i niezależności badań naukowych (część siódma), zasady równego traktowania (część ósma), zasady pierwszeństwa przepisów szczególnych przed przepisami ogólnymi (część dziewiąta) oraz naruszenie zasady estoppel (część dziesiąta). Sąd uważa za stosowne zbadanie najpierw części pierwszej, opartej na naruszeniu zasady proporcjonalności i części ósmej, opartej na naruszeniu zasady równego traktowania, przed zbadaniem łącznie pozostałych części trzeciego zarzutu.

218

Według skarżących z orzecznictwa wynika, że w celu ustalenia, czy decyzja instytucji wspólnotowej nie narusza zasady proporcjonalności należy zbadać, czy środki jakie wprowadza są odpowiednie względem założonego celu i czy nie wykraczają poza to, co jest konieczne do jego osiągnięcia. W niniejszym przypadku decyzja, aby nie badać wszystkich danych przedłożonych przez skarżące jest sprzeczna z celem założonym w dyrektywie 91/414, którym jest ocena bezpieczeństwa środków ochrony roślin i ich czynnych składników w świetle kryteriów wyszczególnionych we wspomnianej dyrektywie jak też „w świetle obecnego stanu wiedzy naukowej i technicznej” i nie stanowi najmniej restrykcyjnego środka osiągnięcia takiego celu, ponieważ decyzja o niewłączaniu endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414 prowadzi w konsekwencji do wycofania endosulfanu z rynku Unii Europejskiej, powodując względem skarżących niemożliwe do naprawienia konsekwencje handlowe. Taki skutek jest całkowicie nieproporcjonalny, zwłaszcza gdy wynika wyłącznie z woli poszanowania sztucznie określonych terminów, jak w niniejszym przypadku.

219

Skarżące powołują się na postanowienia prezesa Trybunału z dnia 21 października 2003 r. w sprawie C-365/03 P(R) Indu strias Químicas del Vallés przeciwko Komisji [Rec. s. I-12389] i prezesa Sądu z dnia 5 sierpnia 2003 r. w sprawie T-158/03 R Industrias Químicas del Vallés przeciwko Komisji (Rec. s. II-3041), z których wynika, że Komisja nie może powoływać się na terminy jako jedyny powód odmowy zbadania nowych danych, jakie są jej przedkładane. Niewielkie opóźnienie, jakie spowodowałoby zbadanie tych danych, byłoby bowiem znacznie krótsze od dodatkowego terminu przyznanego IQV na przedłożenie nowych danych dotyczących metalaksylu i z pewnością nieistotne w świetle całkowitego okresu oceny endosulfanu, która została opóźniona przez przedstawioną po terminie ocenę państwa członkowskiego sprawozdawcę i która w każdym razie była w toku do dnia 31 grudnia 2005 r. i została jeszcze przedłużona do dnia 31 grudnia 2006 r.

220

W replice skarżące dodają, że endosulfan powinien był zostać włączony do załącznika I do dyrektywy 91/414 co najmniej w odniesieniu do zastosowania w cieplarniach i że takie rozwiązanie byłoby proporcjonalne do celów wspomnianej dyrektywy, a także zagwarantowałoby, że endosulfan zostałby potraktowany w ten sam sposób jak inne substancje czynne. Komisja bowiem zaakceptowała włączenie beta-cyflutryny do załącznika I do dyrektywy 91/414, ponieważ „zastosowania inne niż dla upraw ozdobnych w cieplarniach lub dotyczące zaprawiania nasion nie są wystarczająco udokumentowane i nie okazały się możliwe do zaakceptowania w świetle kryteriów, o których mowa w załączniku VI” i że „na poparcie zezwolenia obejmującego te zastosowania, państwom członkowskim muszą być dostarczone dane i informacje, które dowiodą ich dopuszczalności w odniesieniu do ludzi i środowiska”. Podobne rozumowanie zostało przeprowadzone w odniesieniu do substancji czynnej cyflutryny i mogłoby zostać przeprowadzone w przypadku endosulfanu.

221

ECPA popiera argumenty skarżących i dodaje, że odmowa uwzględnienia przez Komisję wszystkich dostępnych danych jest szczególnie nieproporcjonalna w niniejszym przypadku, ponieważ endosulfan i produkty, które zawierają tę substancję. nie stanowią bezpośredniego i zidentyfikowanego zagrożenia ani ryzyka. Wreszcie ECPA twierdzi, że istnieją środki co najmniej mniej restrykcyjne w celu osiągnięcia pożądanego celu, niż zwykła odmowa włączenia endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414. W tym względzie dostępnymi rozwiązaniami służącymi rozwianiu istniejących wątpliwości są skrócenie okresu włączenia do załącznika I do wspominanej dyrektywy, poprawa czynników bezpieczeństwa, dodatkowe przepisy w zakresie danych, a także wiążące zobowiązanie ze strony powiadamiającego do przeprowadzenia dodatkowych analiz.

222

Komisja popierana przez Królestwo Hiszpanii sprzeciwia się argumentom skarżących. Ponadto podważa ona dopuszczalność zarzutu opartego na nieproporcjonalnym charakterze niewłączania endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414 wyłącznie w odniesieniu do zastosowania w cieplarniach, ponieważ według niej skarga odwołuje się do zasady proporcjonalności tylko w kontekście kwestii dotyczącej terminów.

223

Należy przypomnieć, że ogólna zasada proporcjonalności wymaga, by akty instytucji Wspólnoty nie wykraczały poza zakres właściwy i konieczny do realizacji uzasadnionych celów tych uregulowań, przy czym spośród większej liczby właściwych działań możliwych do wyboru należy stosować najmniej restrykcyjne, a wynikające z tego niedogodności nie mogą być nadmierne w stosunku do zamierzonych celów (zob. wyrok Trybunału z dnia 9 marca 2006 r. w sprawie C-174/05 Zuid-Hollandse Milieufederatie i Natuur en Milieu, Zb.Orz. s. I-2443, pkt 28, i powoływane tam orzecznictwo).

224

Z powyższego wynika, że w ramach kontroli sądowej stosowania tej zasady, w świetle szerokiego zakresu swobodnego uznania, jakim dysponuje Komisja w odniesieniu do wydawania decyzji dotyczących włączenia substancji czynnych do załącznika I do dyrektywy 91/414, jedynie oczywiście niewłaściwy charakter aktu w stosunku do zamierzonego przez niego celu może podważyć zgodność z prawem tego aktu (zob. podobnie, wyrok w sprawie Zuid-Hollandse Milieufederatie i Natuur en Milieu, pkt 223 powyżej, pkt 29).

225

Ponadto, jak zauważono powyżej w pkt 81, z motywów dyrektywy 91/414 wynika, że jej celem jest, po pierwsze, wyeliminowanie przeszkód w wewnątrzwspólnotowym handlu środkami ochrony roślin i poprawa produkcji roślinnej, a po drugie, ochrona zdrowia ludzi i zwierząt oraz ochrona środowiska naturalnego.

226

W odniesieniu do zastosowania zasady proporcjonalności w stosunku do decyzji Komisji o nieuwzględnieniu danych przedstawionych po upływie terminów proceduralnych należy przypomnieć, że z analizy przepisów prawnych i wyroku w sprawie IQV, którą Sąd przeprowadził w ramach badania zarzutu pierwszego i części drugiej zarzutu drugiego wynika, że w zakresie postępowania prowadzącego do wydania decyzji dotyczącej włączenia do załącznika I do dyrektywy 91/414 substancji, której dotyczy procedura przewidziana w art. 8 ust. 2 wspomnianej dyrektywy, odroczenie powinno być zastosowane w przypadku gdy strony, które zgłosiły substancję czynną znalazły się w sytuacji istnienia siły wyższej, która uniemożliwia im zachowanie terminów proceduralnych dotyczących przedłożenia informacji dodatkowych w celu dowiedzenia bezpiecznego stosowania danej substancji czynnej.

227

Tymczasem z badania poszczególnych zagadnień, jakie zostało przeprowadzone powyżej wynika, że skarżące nie dowiodły, iż znalazły się w sytuacji istnienia siły wyższej uniemożliwiającej im przedłożenie w terminach proceduralnych danych, których uwzględnienia Komisja odmówiła. Nie można zatem uznać, że decyzja Komisji o nieuwzględnieniu danych i wyników badań naruszyła zasadę proporcjonalności.

228

Ponadto w takich okolicznościach nie jest także nieproporcjonalna decyzja o niewłączaniu endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414, ponieważ opiera się ona na braku wystarczających informacji umożliwiających stwierdzenie niewystępowania ryzyka, określonego w art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414 zważywszy, że po pierwsze, cele ochrony zdrowia ludzi i zwierząt, a także ochrony środowiska naturalnego do osiągnięcia których zmierza dyrektywa 91/414 stoją w sprzeczności z odroczeniem decyzji o włączeniu lub niewłączaniu danej substancji czynnej do załącznika I do dyrektywy 91/414, pozostawionym uznaniu producentów danej substancji czynnej, a po drugie, wspomniani producenci mają w każdym razie możliwość zlecenia ponownego zbadania substancji czynnej w ramach procedury przewidzianej w art. 6 ust. 2 dyrektywy 91/414.

229

Wreszcie w odniesieniu do zarzutu skarżących opartego na fakcie, że w zaskarżonej decyzji Komisja powinna była przewidzieć włączenie endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414 w odniesieniu do zastosowania w cieplarniach należy wyjaśnić, że zarzuty postawione w skardze w ramach tej części dotyczą decyzji Komisji o nieprzyznawaniu przedłużenia przewidzianych prawem terminów na przedłożenie danych. Zarzuty te nie dotyczą zatem podnoszonego nieproporcjonalnego charakteru zaskarżonej decyzji, z uwagi na fakt, iż ustanowiła ona obowiązek wycofania z rynku endosulfanu, podczas gdy powinno było zostać zastosowane mniej restrykcyjne rozwiązanie. W związku z tym powołany po raz pierwszy w replice zarzut skarżących oparty na fakcie, że Komisja mogła była przewidzieć włączenie endosulfanu do załącznika I dyrektywy 91/414 w odniesieniu do zastosowania w cieplarniach, powinien być uznany za niedopuszczalny zgodnie z orzecznictwem powołanym powyżej w pkt 134. Ponadto fakt, że ECPA postawiła wspomniany zarzut w swej interwencji, nie podważa wniosku, zgodnie z którym w rzeczywistości chodzi o nowy zarzut, który skarżące mogły podnieść w skardze (zob. podobnie, wyrok Sądu z dnia 3 kwietnia 2003 r. w sprawie T-114/02 BaByliss przeciwko Komisji, Rec. s. II-1279, pkt 417). W każdym razie z przeprowadzonego powyżej badania zarzutu pierwszego i części drugiej zarzutu drugiego wynika, że Komisja nie popełniła oczywistego błędu w ocenie odmawiając uwzględnienia rozwiązania polegającego na zastosowaniu w cieplarniach, które skarżące przedstawiły po upływie terminów proceduralnych. W związku z powyższym nie można zarzucać Komisji, że nie zezwoliła na włączenie endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414 w odniesieniu do zastosowania w cieplarniach.

230

Z całości powyższych rozważań wynika, że część pierwsza zarzutu trzeciego jest bezzasadna.

231

Skarżące, popierane przez ECPA, twierdzą, że ocena endosulfanu była przedmiotem mniej korzystnego traktowania niż to, jakie zastosowano wobec innych cząsteczek podlegających takim samym wymogom w zakresie badania, na przykład matalaksylu i chloropiryfosu, w przypadku których przyznano dodatkowe terminy na przedłożenie i ocenę nowych istotnych danych.

232

Poza tym Komisja postanowiła odroczyć do dnia 31 grudnia 2006 r. termin włączenia do załącznika I do dyrektywy 91/414 ośmiu substancji czynnych. Z uwagi na odroczenie obowiązującego terminu do końca 2006 r. osiem substancji objętych pierwszym etapem badania, w tym fenarimol i winklozolina korzystało z dłuższego okresu wprowadzenia do obrotu, a powiadamiający mieli możliwość przedłożenia nowych danych. A zatem w przypadku winklozoliny przyznano przedłużenie terminu z 1998 r. do 2006 r., a w przypadku fenarimolu z 1997 r. do 2006 r., podczas gdy w przypadku endosulfanu przyznano przedłużenie tylko z 2001 r. do 2005 r. Skarżące przedkładają tabelę ilustrującą wpływ opóźnienia w pierwotnej ocenie przeprowadzanej przez państwo członkowskie sprawozdawcę na liczbę spotkań mających na celu ocenę danych i informacji zwrotnych pomiędzy powiadamiającymi a organami dokonującymi oceny. W przypadku fenarimolu i winklozoliny spotkania odbywały się częściej i przyznane zostały dodatkowe wieloletnie terminy na rozwój nowych danych w ramach oceny i uwzględniając postęp techniczny na mocy dyrektywy 91/414. Wynika z tego, że Komisja przynajmniej w kilku przypadkach potraktowała sytuacje podobne w odmienny sposób, naruszając w ten sposób zasadę równego traktowania i art. 40 ust. 3 WE.

233

Ponadto nierówne traktowanie obejmuje nie tylko dłuższy okres oceny przyznany w przypadku pozostałych substancji należących do tego samego wykazu co endosulfan, ale także różnice w zakresie kryteriów stosowanych w celu dokonania ogólnej oceny oraz różnice co do końcowego wyniku oceny endosulfanu.

234

Komisja popierana przez Królestwo Hiszpanii podważa argumenty skarżących.

235

Należy najpierw wyjaśnić, że art. 40 WE dotyczy zakresu uprawnień Rady w zakresie swobody przepływu pracowników i nie posiada żadnego związku z zarzutami podniesionymi w ramach tej części zarzutu. Skarżące skądinąd nie dostarczyły żadnego wyjaśnienia co do jego znaczenia. W oparciu o cytowane powyżej w pkt 120 orzecznictwo należy zatem, uznać zarzuty oparte na naruszeniu wspomnianego przepisu za niedopuszczalne.

236

Następnie należy przypomnieć, że zasada równego traktowania zostaje naruszona jedynie wtedy, gdy porównywalne sytuacje są traktowane w różny sposób lub gdy różne sytuacje są traktowane w ten sam sposób, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione (zob. wyrok Sądu z dnia 29 listopada 2005 r. w sprawie T-52/02 SNCZ przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II-5005, pkt 109, i powoływane tam orzecznictwo).

237

W tym względzie najpierw należy stwierdzić, że jak wskazuje Komisja, argumenty skarżących dotyczące rozwiązania uwzględnionego w przypadku pozostałych substancji czynnych ograniczają się do wyliczenia przykładów innych substancji, w przypadku których przyjęto odmienne rozwiązanie, bez wyjaśnienia dlaczego endosulfan powinien był zostać potraktowany w ten sam sposób. Należy zatem uznać te zarzuty za niedopuszczalne w oparciu o cytowane w pkt 120 powyżej orzecznictwo. Ponadto i w każdym razie, zasadniczą kwestią, jaka pojawia się w ramach tej części zarzutu, jest ponownie kwestia nieuwzględnienia danych przedstawionych po upływie terminu, ponieważ Komisja mogłaby zastosować inne rozwiązanie niż rozwiązanie polegające na niewłączaniu do załącznika I do dyrektywy 91/414 endosulfanu w odniesieniu do wszystkich jego zastosowań tylko w przypadku, gdyby zgodziła się na zbadanie argumentów dotyczących zmienionych DPR, formuły CS lub zastosowania w cieplarniach.

238

Następnie w odniesieniu do argumentów skarżących opartych na porównaniu przebiegu postępowania w sprawie oceny endosulfanu i pozostałych substancji należy stwierdzić, że przedstawiają one konkretne dane porównawcze wyłącznie w przypadku fenamorilu i winklozoliny. Przedkładają one w skardze między innymi tabelę porównawczą, sporządzoną przez Komisję i z której wynika według nich, że w przypadku tych pozostałych substancji czynnych spotkania organizowano z większą częstotliwością, a postępowanie w sprawie oceny było dłuższe, oferując dodatkowe możliwości dotyczące przedłożenia nowych danych. Twierdzą one, że endosulfan był przedmiotem mniejszej liczby spotkań poświęconych ocenie i w jego przypadku z uwagi na opóźnienie w postępowaniu w sprawie oceny istniało mniej możliwości późniejszych dyskusji. Ponadto w przypadku fenamirolu i winklozoliny Komisja nie określiła końcowego terminu przedłożenia nowych danych. Poza tym w przypadku tych dwóch substancji decyzja dotycząca włączenia do załącznika I do dyrektywy 91/414 jeszcze nie została wydana w momencie składnia skargi, czyli w kwietniu 2006 r.

239

W odpowiedzi na pytanie pisemne Sądu Komisja wskazała, że liczba dyskusji była większa w przypadku substancji, w odniesieniu do których decyzje w zakresie oceny i zarządzania ryzykiem były trudne. Ponadto, w odniesieniu do faktu, że terminy przedstawienia danych były odmienne w przypadku tychże substancji, Komisja kwestionuje, że przedsiębiorstwa, które zgłosiły te substancje mogły przedkładać nowe dane aż do grudnia 2003 r. lub kwietnia 2004 r. Ponadto wspomniane przedsiębiorstwa także musiały przestrzegać terminów prawnych i nie mogły przedstawiać nowych danych. Poza tym nie jest poprawne także założenie, że późniejsze przedstawienie projektu sprawozdania z oceny miałoby negatywny wpływ na daną substancję, ponieważ na przykład projekt sprawozdania z oceny substancji MCPB został przedstawiony dopiero w grudniu 2001 r., a została ona włączona do załącznika I do dyrektywy 91/414 na podstawie dyrektywy Komisji 2005/57/WE z dnia 21 września 2005 r. zmieniającej dyrektywę Rady 91/414/EWG w celu włączenia MCPA i MCPB jako substancji czynnych (Dz.U. L 246, s. 14).

240

W odniesieniu do fenamirolu Komisja wyjaśnia, że chodzi o substancję kontrowersyjną, w odniesieniu do której trudno było wydać decyzję. Komitet nie wydał żadnej opinii dotyczącej projektu dyrektywy zatwierdzającej substancję, a Komisja zaproponowała dwa odrębne akty w czerwcu i we wrześniu 2006 r. Fenarimol ostatecznie został włączony do załącznika I do dyrektywy 91/414 w 2006 r., pod warunkiem przestrzegania ścisłych wymogów, a zwłaszcza przeprowadzenia oceny po 18 miesiącach, podczas gdy w odniesieniu do endosulfanu przyznano niemalże dwuletni okres stopniowego wycofywania.

241

W odniesieniu do winklozoliny Komitet także nie wydał opinii w tym zakresie, a Komisja zaproponowała dyrektywę w celu jego włączenia do załącznika do dyrektywy 91/414 w czerwcu 2006 r. Komisja wskazuje, że Rada odrzuciła ten projekt i nie zaproponowała innego aktu. Wyjaśnia ona, że od dnia 1 stycznia 2007 r. substancja ta nie była już objęta przepisami przejściowymi zawartymi w art. 8 ust. 2 dyrektywy 91/414 i że musiała być wycofana z rynku.

242

Sąd uważa, że z wyjaśnień tych wynika, że skarżące nie zamierzały skądinąd podważyć podczas rozprawy, że nie zostało dowiedzione, iż wobec fenamirolu i winklozoliny zastosowano mniej korzystne traktowanie niż wobec endosulfanu. Należy zatem uznać, że biorąc pod uwagę między innymi specyfikę każdego postępowania w sprawie oceny, która niezmiernie utrudnia porównanie, a także zakres swobodnego uznania Komisji w odniesieniu do sposobu, w jaki prowadzi ona badania, jak zaznaczono wielokrotnie powyżej, o tak wysokim stopniu techniczności i złożoności, skarżące nie dowiodły, że różnice w przebiegu objętych porównaniem postępowań w sprawie oceny nie były obiektywnie uzasadnione.

243

Z powyższego wynika, że część ósma zarzutu trzeciego jest bezzasadna.

244

Jak podniesiono powyżej, w ramach części drugiej, trzeciej, czwartej, piątej, szóstej, siódmej, dziewiątej i dziesiątej zarzutu skarżące powołują się odpowiednio, na naruszenie zasad ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa, zakazu działania ultra vires, obowiązku przeprowadzenia starannej i bezstronnej oceny, zakazu nadużycia władzy, prawa do obrony, zasady wysokich standardów i niezależności porad naukowych, zasady pierwszeństwa przepisów szczególnych przed przepisami ogólnymi i zasady estoppel.

245

Przede wszystkim w odniesieniu do podnoszonego naruszenia zasad ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa skarżące, popierane przez ECPA twierdzą, że decyzja Komisji o dokonaniu oceny endosulfanu w świetle kryteriów, które nie znajdują się w dyrektywie 91/414, takich jak kryteria PBT i POP lub zasad, które zostały zmienione w trakcie oceny, takich jak wytyczne dotyczące metabolitów, narusza ich uzasadnione oczekiwania i zasadę pewności prawa w odniesieniu do oceny zgłoszonej przez nie substancji czynnej jedynie w ramach wspomnianej dyrektywy. Trybunał stale potwierdzał zasady pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań, na mocy których skutki prawodawstwa wspólnotowego powinny być jasne i przewidywalne dla tych, którzy mu podlegają (wyrok Trybunału z dnia 12 listopada 1981 r. w sprawach połączonych od 212/80 do 217/80 Meridionale Industria Salami i in., Rec. s. 2735, pkt 10). Ponieważ Komisja wielokrotnie zmieniała kryteria oceny powinna ona była co najmniej przyznać skarżącym odpowiedni termin i zapewnić wystarczające możliwości, aby dostosować ich zgłoszenie do nowych kryteriów. Ponadto, włączenie każdego nowego kryterium oceny do dyrektywy jest zadaniem prawodawcy wspólnotowego, który powinien to uczynić na wniosek Komisji i zgodnie ze stosownymi procedurami legislacyjnymi, a nie zadaniem Komisji, która uczyniła to w formie nowych przepisów wydanych z własnej inicjatywy. Fakt stosowania kryteriów oceny, które nie są wyraźnie przewidziane w dyrektywie 91/414 unieważnia decyzje oparte na nowych kryteriach, tak jak w przypadku endosulfanu.

246

Następnie w odniesieniu do zakazu działania ultra vires skarżące, popierane przez ECPA twierdzą, że Komisja nie jest właściwym organem do przeprowadzania oceny endosulfanu w świetle kryteriów PBT i POP lub w stosunku do przepisów dotyczących metabolitów, które nie są wyraźnie wskazane w dyrektywie 91/414. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem należy stwierdzić nieważność środka wykonawczego, który jest przyjmowany zgodnie z przepisami dyrektywy podstawowej w przypadku, gdy „zmienił on zakres obowiązków nałożonych […] na mocy dyrektywy podstawowej, bez zachowania procedury legislacyjnej przewidzianej w traktacie” (wyrok Trybunału z dnia 18 czerwca 1996 r. w sprawie C-303/94 Parlament przeciwko Radzie, Rec. s. I-2943). W każdym razie ocena właściwości POP i PBT przeprowadzona przez Komisję była pobieżna i dokonana bez zapewnienia specjalistycznej wiedzy technicznej i prawnej.

247

Ponadto w odniesieniu do rzekomego naruszenia obowiązku przeprowadzenia starannej i bezstronnej oceny skarżące, popierane przez ECPA twierdzą, że Komisja nie może oceniać nieszkodliwości endosulfanu w oparciu o wyniki uzyskane z danych dotyczących innej substancji, siarczanu endosulfanu i/lub innych nieznanych metabolitów, i które wynikają z oceny przeprowadzonej wyłącznie na poziomie grupy roboczej w świetle kryterium PBT opartej na zagrożeniu i której podstawą nie jest dyrektywa 2000/60. Komisja jest zobowiązana do przeprowadzenia oceny endosulfanu w świetle jego właściwości, w oparciu o kompletną ocenę ryzyka, a nie w świetle rzekomych niebezpiecznych właściwości odrębnych substancji chemicznych, takich jak metabolity, z wykorzystaniem niepełnego zakresu danych. Ponadto, zdaniem skarżących, z protokołu trójstronnego spotkania z dnia 17 maja 2004 r. wynika, że państwo członkowskie sprawozdawca i Komisja, jak się wydaje, arbitralnie wybrały niektóre wyniki uzyskane na podstawie danych dotyczących endosulfanu, które potwierdzają określoną konkluzję i umyślnie pominęły inne wyniki i zmiany, których dokonały skarżące w celu udzielenia odpowiedzi na pozostałe obawy podmiotów dokonujących oceny dotyczące bezpiecznego stosowania związanego z formułą CS. Czyniąc to Komisja nie przeprowadziła starannej i bezstronnej oceny endosulfanu.

248

Ponadto w odniesieniu do podnoszonego istnienia nadużycia władzy skarżące popierane przez ECPA twierdzą, że Komisja nadużyła władzy postanawiając o niewłączaniu endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414 w świetle kryteriów, które nie znajdują się we wspomnianej dyrektywie i w oparciu o zakres danych wybranych arbitralnie, z pominięciem najnowszych danych, które skarżące jej przedłożyły. Wnioski Komisji w odniesieniu do endosulfanu są oparte na niekompletnych i ograniczonych wynikach lub na wynikach uzyskanych poprzez zastosowanie metodologii związanej z zagrożeniem na podstawie zasad ustanowionych w dyrektywie 2000/60, a nie zgodnie z postępowaniem w sprawie oceny przewidzianym w dyrektywie 91/414, co wywołuje wrażenie, że decyzja była arbitralna i została wydana jedynie w celu wzmocnienia ustaleń dotyczących PBT i/lub POP, dla poparcia decyzji o niewłączaniu endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414. Co więcej Komisja i sprawozdawca wymagali przedłożenia wyników niektórych badań, które nie wchodziły w zakres dyrektywy 91/414 i które nie były związane z warunkami rzeczywistego zastosowania. W każdym razie endosulfan i jego metabolity powinny być oceniane osobno. Podnoszone właściwości PBT lub inne obawy związane z metabolitami endosulfanu nie mogą zatem, według skarżących, wywrzeć negatywnego wpływu na ocenę samego endosulfanu w ramach dyrektywy 91/414, ale wymagają odrębnej oceny, której państwo członkowskie sprawozdawca postanowiło nie przeprowadzać. Wykorzystując wyniki dotyczące metabolitów endosulfanu (lub brak wyników) w celu niewłączania endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414 Komisja nadużyła uprawnienia, które zostały jej powierzone na mocy wspomnianej dyrektywy.

249

Ponadto w odniesieniu do rzekomego naruszenia prawa do obrony i prawa do przedstawienia swego stanowiska skarżące, popierane przez ECPA podnoszą, że Komisja, nie badając nowych danych i argumentów przedstawionych na ich poparcie, zmieniając wielokrotnie kryteria oceny i nie zapewniając im wystarczającego czasu w celu dostosowania się do nich jak też stosując kryteria, które nie znajdują się w dyrektywie 91/414, pozbawiła ich możliwości skutecznej obrony. Państwo członkowskie sprawozdawca nie dokonało oceny endosulfanu zgodnie z kryteriami zawartymi w dyrektywie 91/414, nie kontaktowało się z powiadamiającymi, zażądało przedłożenia wyników badań, które były nieistotne lub które wykraczały poza ramy dyrektywy 91/414, natomiast odmówiło zbadania niektórych przedłożonych mu danych, które posiadały zasadnicze znaczenie dla przeprowadzenia prawidłowej oceny endosulfanu. Wobec takich oczywistych błędów i naruszeń Komisja powinna była podjąć działania z uwagi na ciążący na niej obowiązek dobrej administracji, aby zapewnić, po pierwsze, przeprowadzenie oceny w sposób rozsądny pod względem naukowym i prawnym, a po drugie, skarżącym odpowiedni czas i dostateczne możliwości, tak aby mogły one skutecznie bronić swego stanowiska i dostosować się do zasad, które były wielokrotnie zmieniane.

250

Następnie w odniesieniu do podnoszonego naruszenia zasady wysokich standardów i niezależności porad naukowych skarżące, popierane przez ECPA, powołują się na komunikat Komisji z dnia 30 kwietnia 1997 r. w sprawie zdrowia konsumentów i bezpieczeństwa żywności, w którym wskazano, że wysokiej jakości dane naukowe w odniesieniu do opracowania i zmiany przepisów wspólnotowych dotyczących ochrony konsumenta w ogólności, a zdrowia konsumentów w szczególności, posiadają największe znaczenie. Poza tym na mocy decyzji Komisji 97/579/WE z dnia 23 lipca 1997 r. ustanawiającej komitety naukowe w dziedzinie zdrowia konsumentów i bezpieczeństwa żywności (Dz.U. L 237, s. 18), opinie naukowe dotyczące kwestii odnoszących się do zdrowia konsumentów powinny, w interesie konsumenta i branży, być oparte na zasadach wysokich standardów i niezależności. Ponadto Sąd już orzekł, że „przeprowadzanie naukowej oceny ryzyka w najszerszym możliwym zakresie w oparciu o opinie naukowe oparte na zasadach wysokich standardów, przejrzystości i niezależności stanowi ważną gwarancję procesową mającą zapewnić obiektywizm naukowy środków i niedopuszczenie do przyjęcia środków arbitralnych” (wyrok Sądu z dnia 11 września 2002 r. w sprawie T-13/99 Pfizer Animal Health przeciwko Radzie, Rec. s. II-3305, pkt 172). Tymczasem w przypadku endosulfanu państwo członkowskie sprawozdawca zaleciło niewłączanie do załącznika I do dyrektywy 91/414 na podstawie przede wszystkim obaw dotyczących metabolitów i podnoszonych właściwości PBT i POP, które nie zostały przewidziane w dyrektywie 91/414 i nie zostały wykorzystane w celu dokonania oceny innych cząsteczek. Ponadto stale zmieniane wytyczne sprawiły, że ocena dokumentacji skarżących stała się w pełni nieprzewidywalna. Ocena jest zatem całkowicie subiektywna i nie dostarcza opinii obiektywnych i o wymaganym wysokim poziomie naukowym.

251

Ponadto w odniesieniu do podnoszonego naruszenia zasady pierwszeństwa przepisów szczególnych przed przepisami ogólnymi skarżące, popierane przez ECPA twierdzą, że podstawą decyzji Komisji o niewłączaniu endosulfanu do załącznika I do dyrektywy 91/414 nie mogą być kryteria takie jak kryteria PBT i POP, które są oparte na zagrożeniu i są przewidziane w ramach oceny przeprowadzanej na mocy dyrektywy 2000/60 a nie dyrektywy 91/414. Dyrektywa 91/414 jest bardziej szczegółowa i stanowi zatem uregulowania, które posiadają pierwszeństwo. W konsekwencji w przypadku konfliktu pomiędzy dyrektywą 2000/60 i dyrektywą 91/414, ta druga ma pierwszeństwo przed pierwszą (lex specialis).

252

Wreszcie według skarżących, popieranych przez ECPA, na mocy zasady estoppel, strona nie może powołać się na okoliczność faktyczną lub nieprawidłowość, które mogły być skutkiem jej własnego zachowania. W niniejszym przypadku skarżące uważają, że zastosowanie tej zasady sprzeciwia się, aby Komisja odmówiła zbadania nowych przedłożonych jej danych z uwagi na konieczność przestrzegania pewnych sztucznie określonych terminów w przypadku, gdy ta decyzja jest wyraźnie i wyłącznie spowodowana ogólnym opóźnieniem w ocenie środków ochrony roślin w ogólności, a endosulfanu w szczególności, które wynika z faktu, że sama Komisja nie wyraziła bezzwłocznie swych obaw dotyczących endosulfanu, nie zapewniła skarżącym odpowiedniego czasu, by udzielić odpowiedzi na te obawy i nie zbadała ich uwag w wyznaczonych terminach. Ponadto, kiedy termin nie może być zachowany z uwagi na ustanowienie nowych kryteriów oceny nieprzewidzianych w trakcie postępowania w sprawie oceny, termin wydania decyzji już nie obowiązuje na mocy zasady „estoppel”. W niniejszym przypadku Komisja ustanowiła nowe kryteria i wytyczne w trakcie postępowania w sprawie oceny, stwarzając tym samym przeszkodę dla zachowania rozpatrywanych terminów.

253

Komisja, popierana przez Królestwo Hiszpanii, podważa argumenty skarżących.

254

Przede wszystkim w odniesieniu do podnoszonego wystąpienia nadużycia władzy należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem pojęcie nadużycia władzy ma w prawie wspólnotowym precyzyjne znaczenie i odnosi się do sytuacji, w której władza administracyjna wykorzystuje swoją władzę w innym celu niż będący podstawą jej udzielenia. Wydanie decyzji stanowi nadużycie władzy jedynie, jeśli na podstawie obiektywnych, właściwych i zgodnych przesłanek okazuje się, że została wydana dla osiągnięcia innych celów niż te, na które się powołano (wyroki Trybunału z dnia 25 czerwca 1997 r. w sprawie C-285/94 Włochy przeciwko Komisji, Rec. s. I-3519, pkt 52; wyroki Sądu z dnia 28 września 1999 r. w sprawie T-254/97 Fruchthandelsgesellschaft Chemnitz przeciwko Komisji, Rec. s. II-2743, pkt 76, i w sprawie T-612/97 Cordis przeciwko Komisji, Rec. s. II-2771, pkt 41).

255

Należy stwierdzić, że w celu wykazania istnienia nadużycia władzy skarżące nie przedstawiają obiektywnych, istotnych i zbieżnych wskazówek umożliwiających stwierdzenie, że decyzja dotycząca zażądania takich czy innych badań w trakcie postępowania w sprawie oceny lub sama zaskarżona decyzja zostały wydane w celach innych niż te, na które się powołano, jakim jest w szczególności realizacja celów dyrektywy 91/414, czyli po pierwsze, likwidacja przeszkód w wewnątrzwspólnotowym handlu środkami ochrony roślin, a także poprawa produkcji roślinnej oraz, po drugie, ochrona zdrowia ludzi i zwierząt, a także środowiska naturalnego.

256

Następnie w odniesieniu do wysokich standardów i niezależności porad naukowych, z pkt 170–172 ww. w pkt 250 wyroku w sprawie Pfizer Animal Health przeciwko Radzie, na który powołują się skarżące, wynika:

„[Z]asada ostrożności umożliwia instytucjom wspólnotowym przyjęcie, w interesie ochrony zdrowia ludzkiego, ale w oparciu o jeszcze niekompletną wiedzę naukową, środków ochronnych, które mogą naruszyć, nawet w znacznym stopniu, chronione stanowiska prawne i daje instytucjom w tym zakresie szeroki margines swobodnego uznania. Tymczasem zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału i Sądu w takich okolicznościach poszanowanie gwarancji przyznanych przez wspólnotowy porządek prawny w postępowaniach administracyjnych nabiera jeszcze bardziej fundamentalnego znaczenia. Wśród tych gwarancji znajduje się między innymi obowiązek starannego i bezstronnego zbadania przez właściwą instytucję wszystkich okoliczności istotnych dla danego przypadku […]. Z powyższego wynika, że przeprowadzenie naukowej oceny ryzyka, w najszerszym możliwym zakresie, w oparciu o opinie naukowe oparte na zasadach wysokich standardów, przejrzystości i niezależności stanowi ważną gwarancję procesową mającą zapewnić obiektywizm naukowy środków i niedopuszczenie do przyjęcia środków arbitralnych”.

257

Na podstawie tego orzecznictwa i w przeciwieństwie do stanowiska Komisji, powołanie się przez skarżące na konieczność oparcia zaskarżonej decyzji na wysokiej jakości i niezależnych opiniach naukowych nie jest pozbawione znaczenia. Należy jednakże zaznaczyć, że pewne specyficzne cechy postępowania, takie jak konsultacje z ekspertami z państw członkowskich i możliwość przedłożenia przez przedsiębiorstwa powiadamiające dodatkowych danych i badań w oparciu o wyniki spotkań i dyskusji z różnymi podmiotami uczestniczącymi w postępowaniu w sprawie oceny, odpowiada wyraźnie trosce o poszanowanie gwarancji proceduralnych, o których mowa w ww. w pkt 250 wyroku w sprawie Pfizer Animal Health przeciwko Radzie. Tymczasem powyżej stwierdzono, że Komisja w ramach postępowania nie popełniła żadnej nieprawidłowości, która mogłaby prowadzić do stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji. Ponadto należy zaznaczyć, że skarżące mylą poszanowanie gwarancji proceduralnych z możliwością wystąpienia różnicy stanowisk co do istoty sprawy.

258

Ponadto należy stwierdzić, że skarżące nie przedstawiają argumentacji odmiennej od tej, jaka została rozwinięta w ramach zarzutów pierwszego i drugiego, które zostały oddalone. Należy zatem oddalić argumenty przedstawione na poparcie pozostałych części niniejszego zarzutu.

259

W świetle całości powyższych rozważań należy oddalić niniejszy zarzut, a w związku z tym oddalić skargę w całości.

260

Poza wnioskami oddalonymi w pkt 152 i 167 powyżej, skarżące zwróciły się także do Sądu o wezwanie na rozprawę określonych ekspertów lub zadanie im pytań na piśmie w odniesieniu do określonych kwestii dotyczących znaczenia danych, które skarżące przedłożyły, a które nie zostały uwzględnione przez Komisję oraz czasu koniecznego dla ich zbadania, a także w odniesieniu do sprawozdania z ekspertyzy dotyczącego kwestii technicznych podniesionych w niniejszej sprawie. Sąd uważa, że środki te są nieprzydatne, biorąc pod uwagę między innymi twierdzenia przedstawione w ramach badania zarzutu pierwszego i części drugiej zarzutu drugiego, i że wnioski te należy w związku z tym oddalić.

261

Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ skarżące przegrały sprawę, a Komisja wniosła o ich obciążenie kosztami postępowania, należy obciążyć je ich własnymi kosztami, jak również kosztami poniesionymi przez Komisję.

262

Zgodnie z art. 87 § 4 akapit pierwszy regulaminu państwa członkowskie, które wstąpiły do sprawy w charakterze interwenienta, pokrywają własne koszty. W związku z tym Królestwo Hiszpanii pokryje koszty własne.

263

Zgodnie z art. 87 § 4 akapit trzeci regulaminu ECPA, interwenient, pokryje koszty własne.

Z powyższych względów

SĄD (czwarta izba)

orzeka, co następuje:

Ramy prawne

Postanowienia traktatu

Dyrektywa 91/414/EWG

Rozporządzenie (EWG) nr 3600/92

Okoliczności powstania sporu

Postępowanie w sprawie oceny

Zaskarżona decyzja

Przebieg postępowania i żądania stron

W przedmiocie dopuszczalności

W przedmiocie interesu prawnego

Argumenty stron

Ocena Sądu

W przedmiocie legitymacji procesowej

Argumenty stron

Ocena Sądu

Co do istoty

W przedmiocie zarzutu pierwszego, opartego na uchybieniach proceduralnych, nierzetelnym charakterze postępowania w sprawie oceny, a także naruszeniu zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań oraz drugiej części zarzutu drugiego, opartej na naruszeniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414

W przedmiocie kwestii wstępnej dotyczącej stosowania terminów proceduralnych i art. 5 ust. 1 dyrektywy 91/414

— Argumenty stron

— Ocena Sądu

W przedmiocie pierwszego zagadnienia dotyczącego nieznanego metabolitu

— Argumenty stron

— Ocena Sądu

W przedmiocie drugiego zagadnienia dotyczącego dokumentacji CS

— Argumenty stron

— Ocena Sądu

W przedmiocie trzeciego zagadnienia dotyczącego narażenia użytkownika w warunkach wewnętrznych

— Argumenty stron

— Ocena Sądu

W przedmiocie czwartego zagadnienia dotyczącego zmienionych DPR

— Argumenty stron

— Ocena Sądu

W przedmiocie zagadnienia piątego dotyczącego podnoszonego zaklasyfikowania endosulfanu jako POP i PBT

— Argumenty stron

— Ocena Sądu

W przedmiocie zagadnienia szóstego dotyczącego zastosowania w cieplarniach

— Argumenty stron

— Ocena Sądu

W przedmiocie problemu siódmego dotyczącego wpływu opóźnienia spowodowanego przez państwo członkowskie sprawozdawcę i Komisję w postępowaniu w sprawie oceny

— Argumenty stron

— Ocena Sądu

W przedmiocie pierwszej części zarzutu drugiego, opartej na art. 95 ust. 3 WE

Argumenty stron

Ocena Sądu

W przedmiocie zarzutu trzeciego, opartego na naruszeniu niektórych zasad ogólnych prawa wspólnotowego

W przedmiocie części pierwszej zarzutu, opartej na naruszeniu zasady proporcjonalności

— Argumenty stron

— Ocena Sądu

W przedmiocie części ósmej zarzutu opartej na zasadzie równego traktowania

— Argumenty stron

— Ocena Sądu

W przedmiocie pozostałych części zarzutu trzeciego

— Argumenty stron

— Ocena Sądu

W przedmiocie środków organizacji postępowania i środków dowodowych

W przedmiocie kosztów