WYROK TRYBUNAŁU

z dnia 26 marca 1987 r. (*)

W sprawie C-45/86

Komisja Wspólnot Europejskich, reprezentowana przez jej radcę prawnego P. Gilsdorfa, działającego w charakterze pełnomocnika, z adresem do doręczeń w Luksemburgu, na nazwisko G. Kremlisa, pracownika służby prawnej, budynek Jean Monnet, Kirchberg,

strona skarżąca,

przeciwko

Radzie Unii Europejskiej, reprezentowanej przez J.-L. Dewosta, dyrektora wydziału prawnego Parlamentu, wspieranego przez J. Carbery’ego, doradcę w wydziale prawnym Rady, działających w charakterze pełnomocników, z adresem do doręczeń w Luksemburgu, na nazwisko J. Käsera, dyrektora departamentu prawnego Europejskiego Banku Inwestycyjnego, 100, boulevard Konrad Adenauer, Kirchberg,

strona pozwana,

mającej za przedmiot stwierdzenie nieważności rozporządzenia Rady (EWG) nr 3599/85 z dnia 17 grudnia 1985 r. w sprawie stosowania ogólnych preferencji taryfowych na rok 1986 w odniesieniu do niektórych produktów przemysłowych pochodzących z krajów rozwijających się oraz rozporządzenia Rady (EWG) nr 3600/85 z dnia 17 grudnia 1985 r. w sprawie stosowania ogólnych preferencji taryfowych na rok 1986 do wyrobów włókienniczych pochodzących z krajów rozwijających się,

TRYBUNAŁ,

w składzie: A. J. Mackenzie Stuart, prezes, Y. Galmont, C. Kakouris, T.F. O’Higgins i F. Schockweiler, prezesi izb, G. Bosco, T. Koopmans, U. Everling, K. Bahlmann, R. Joliet i G.C. Rodríguez Iglesias, sędziowie,

rzecznik generalny: C.O. Lenz,

sekretarz: D. Louterman, administrator

uwzględniając sprawozdanie na rozprawę i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 2 grudnia 1986 r.,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 29 stycznia 1987 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1        W skardze złożonej w sekretariacie Trybunału w dniu 17 lutego 1986 r. Komisja wniosła, na podstawie art. 173 akapit pierwszy traktatu EWG, o stwierdzenie nieważności rozporządzenia Rady nr 3599/85 z dnia 17 grudnia 1985 r. w sprawie stosowania ogólnych preferencji taryfowych na rok 1986 w odniesieniu do niektórych produktów przemysłowych pochodzących z krajów rozwijających się oraz rozporządzenia Rady (EWG) nr 3600/85 z dnia 17 grudnia 1985 r. w sprawie stosowania ogólnych preferencji taryfowych na rok 1986 do wyrobów włókienniczych pochodzących z krajów rozwijających się (Dz.U. L 352, str. 1 i 107).

2        Stan faktyczny sprawy oraz zarzuty i argumentacja stron zostały przedstawione w sprawozdaniu na rozprawę, a poniżej przywołane są wyłącznie w zakresie niezbędnym dla przeprowadzenia wywodu Trybunału.

3        Co się tyczy wyrażonych przez Radę wątpliwości w przedmiocie dopuszczalności skargi w kontekście legitymacji procesowej Komisji, wystarczy stwierdzić, że art. 173 traktatu dokonuje wyraźnego rozróżnienia między prawem do wniesienia skargi przysługującym z jednej strony instytucjom wspólnotowym i państwom członkowskim, a z drugiej osobom fizycznym i prawnym, bowiem akapit pierwszy tego artykułu daje Komisji i wszystkim państwom członkowskim prawo do zakwestionowania, za pomocą skargi o stwierdzenie nieważności, zgodności z prawem wszelkich rozporządzeń Rady, przy czym korzystanie z tego uprawnienia nie jest uzależnione od wykazania interesu prawnego. Co za tym idzie, skarga jest dopuszczalna.

4        Na poparcie skargi Komisja podnosi dwa zarzuty sprowadzające się jej zdaniem w istocie do jednego: braku dokładnej podstawy prawnej, który po pierwsze sam w sobie jest niezgodny z art. 190 traktatu, a w niniejszej sprawie stanowi jednocześnie naruszenie traktatu, gdyż jego skutkiem było zastosowanie procedury jednomyślnego stanowienia zamiast procedury przewidzianej w art. 113 traktatu, który zdaniem Komisji jest jedyną właściwą podstawą prawną.

5        Zgodnie z art. 190 traktatu „rozporządzenia, dyrektywy i decyzje przyjęte przez Radę albo Komisję są uzasadniane”. Z orzecznictwa Trybunału (w szczególności z wyroku z dnia 7 lipca 1981 r. w sprawie 158/80 Rewe, Rec. str. 1805) wynika, że aby zadośćuczynić obowiązkowi uzasadnienia, akty wspólnotowe muszą zawierać przedstawienie stanu faktycznego i prawnego, na podstawie którego instytucje je przyjęły, tak aby umożliwić Trybunałowi wykonywanie powierzonej mu kontroli i aby zarówno państwa członkowskie, jak i inne zainteresowane podmioty mogły zaznajomić się z okolicznościami, w jakich instytucje wspólnotowe stosowały traktat.

6        Należy zatem zbadać, czy zaskarżone rozporządzenia odpowiadają tym wymogom.

7        Rada utrzymuje w tym względzie, że choć wskazanie podstawy prawnej nie jest dokładne, motywy rozporządzenia postrzegane jako całość dostarczają zastępczo wystarczających informacji w zakresie celów, które przyświecały Radzie, a mianowicie dotyczących polityki handlowej i polityki pomocy na rzecz rozwoju.

8        Informacje te są nie są jednakże wystarczające do określenia podstawy prawnej działań Rady. Mimo że motywy rozporządzeń zawierają odniesienie do poprawy dostępu krajów rozwijających się do rynków krajów udzielających preferencji, ograniczają się jednak do wskazania zmian we wspólnotowym systemie ogólnych preferencji, które okazały się niezbędne w świetle nabytego piętnastoletniego doświadczenia. Z informacji przedstawionych Trybunałowi przez Radę wynika, że sformułowanie „uwzględniając traktat” zostało zamieszczone ze względu na rozbieżności w poglądach na temat wyboru właściwej podstawy prawnej. Sformułowanie takie miało zatem na celu właśnie pozostawienie niejednoznacznego określenia podstawy prawnej omawianych rozporządzeń.

9        Prawdą jest, że brak odniesienia do konkretnego postanowienia traktatu może nie stanowić naruszenia istotnych wymogów proceduralnych, jeżeli możliwe jest ustalenie podstawy prawnej aktu na podstawie innych jego elementów. Wyraźne odniesienie jest jednak niezbędne w sytuacji, gdy jego brak powoduje, że zainteresowane podmioty i Trybunał pozostają w stanie niepewności co do dokładnej podstawy prawnej.

10      W odpowiedzi na pytanie Trybunału Rada stwierdziła, że przy przyjmowaniu zaskarżonych rozporządzeń zamierzała oprzeć się równocześnie na art. 113 i 235 traktatu. Wyjaśniła, że odstąpiła od projektu Komisji, który odnosił się wyłącznie do art. 113, ponieważ była przekonana, że sporne rozporządzenia realizują cele nie tylko polityki handlowej, ale też istotne cele polityki rozwoju. Wprowadzanie tej polityki w życie wykracza poza zakres art. 113 traktatu i wymaga odwołania się do art. 235.

11      Należy zauważyć, że w ramach systemu kompetencji Wspólnoty wybór podstawy prawnej aktu nie może być uzależniony jedynie od przekonania instytucji co do realizowanego celu, lecz musi być oparty na obiektywnych przesłankach, które mogą zostać poddane kontroli sądowej.

12      W niniejszym przypadku kontrowersje wokół właściwej podstawy prawnej nie mają charakteru wyłącznie formalnego, zważywszy na fakt, że art. 113 i 235 traktatu zawierają odmienne postanowienia dotyczące sposobu wyrażania woli przez Radę i że wybór podstawy prawnej mógł mieć wpływ na określenie treści zaskarżonych rozporządzeń.

13      Z samego brzmienia art. 235 wynika, że odwołanie do tego artykułu jako podstawy prawnej aktu jest uzasadnione jedynie wtedy, gdy żadne inne postanowienia traktatu nie przyznają instytucjom wspólnotowym kompetencji niezbędnych do uchwalenia tego aktu.

14      Należy zatem zbadać, czy w niniejszym przypadku Radzie przysługiwały kompetencje – jak utrzymuje Komisja – do uchwalenia zaskarżonych rozporządzeń na podstawie samego art. 113 traktatu.

15      Niezaprzeczalny jest fakt, że preferencje taryfowe przyznane przez sporne rozporządzenia są „zmian[ami] stawek celnych” w rozumieniu art. 113. Rada utrzymuje jednakże, że realizowane przez rozporządzenia cele w zakresie polityki pomocy na rzecz rozwoju przekraczają ramy wspólnej polityki handlowej.

16      Należy zwrócić przede wszystkim uwagę, że – jak miał już Trybunał okazję orzec – pojęcie polityki handlowej ma taką samą treść, bez względu na fakt, czy jest stosowane w kontekście działań międzynarodowych państwa czy Wspólnoty (opinia Trybunału 1/75 z dnia 11 listopada 1975 r., Rec. str. 1355).

17      We współczesnych stosunkach międzynarodowych powiązanie między handlem a rozwojem uległo stopniowemu pogłębieniu. Zostało ono uznane w ramach Narodów Zjednoczonych, zwłaszcza przez prace Konferencji Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD) oraz w ramach GATT, w szczególności przez wprowadzenie w Układzie Ogólnym części IV zatytułowanej „Handel i rozwój”.

18      To właśnie na tej podstawie rozwinął się model, na którym wzorował się wspólnotowy system ogólnych preferencji, wprowadzony w życie w części przez sporne rozporządzenia. System ten jest wyrazem nowej koncepcji międzynarodowych stosunków handlowych, w której cele dotyczące rozwoju odgrywają znaczącą rolę.

19      Podając charakterystykę wspólnej polityki handlowej i określając jej instrumenty w art. 110 i nast. traktat uwzględnił możliwość zmian. Tak więc w art. 110 wymieniony został, pośród celów polityki handlowej, cel przyczyniania się do „harmonijnego rozwoju handlu światowego”, który zakłada, że polityka ta dostosuje się do ewentualnych zmian w postrzeganiu stosunków międzynarodowych. Podobnie, również art. 113–116 przewidują nie tylko środki podejmowane przez instytucje i zawieranie umów z państwami trzecimi, ale również wspólne działanie „w ramach międzynarodowych organizacji gospodarczych”, przy czym wyrażenie to jest na tyle szerokie, by objąć organizacje międzynarodowe, które mogłyby zajmować się problematyką handlu w kontekście polityki rozwoju.

20      Trybunał przyznał już, że istnienie powiązania z zagadnieniami dotyczącymi rozwoju nie powoduje wyłączenia danego środka z zakresu zdefiniowanej przez traktat wspólnej polityki handlowej. Orzekł, że wspólna polityka handlowa nie będzie mogła być dłużej skutecznie prowadzona, jeśli Wspólnota nie będzie mogła podejmować działań wykraczających poza środki, których celem jest oddziaływanie jedynie na tradycyjne aspekty handlu zewnętrznego. Tak rozumiana „polityka handlowa” byłyby skazana na stopniową utratę znaczenia (opinia Trybunału 1/78 z dnia 4 października 1979 r., Rec. str. 2871).

21      Wynika z tego, że sporne rozporządzenia są aktami mieszczącymi się w zakresie wspólnej polityki handlowej i że Rada, będąc uprawniona do przyjęcia ich na podstawie art. 113 traktatu, nie miała uprawnienia do obrania za podstawę art. 235.

22      Z powyższych rozważań wynika, że zaskarżone rozporządzenia nie spełniają wymogu uzasadnienia przewidzianego w art. 190 traktatu i że nie zostały przyjęte w oparciu o właściwą podstawę prawną. Tym samym należy stwierdzić ich nieważność.

23      Biorąc jednakże pod uwagę okoliczności niniejszej sprawy i wymogi pewności prawa, należy uznać skutki rozporządzeń, których nieważność została stwierdzona, za ostateczne, zgodnie z art. 174 akapit drugi traktatu.

 W przedmiocie kosztów

24      Zgodnie z art. 69 § 2 regulaminu kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Rada przegrała sprawę, należy obciążyć ją kosztami postępowania.

Z powyższych względów

TRYBUNAŁ

orzeka, co następuje:

1)      Stwierdza się nieważność rozporządzenia Rady nr 3599/85 z dnia 17 grudnia 1985 r. w sprawie stosowania ogólnych preferencji taryfowych na rok 1986 w odniesieniu do niektórych produktów przemysłowych pochodzących z krajów rozwijających się oraz rozporządzenia Rady nr 3600/85 z dnia 17 grudnia 1985 r. w sprawie stosowania ogólnych preferencji taryfowych na rok 1986 do wyrobów włókienniczych pochodzących z krajów rozwijających się (Dz.U. L 352, str. 1 i 107)

2)      Skutki rozporządzeń, których nieważność została stwierdzona, należy uznać za ostateczne.

3)      Rada zostaje obciążona kosztami postępowania.

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 26 marca 1987 r.

* Język postępowania: francuski.