SPRAWOZDANIE KOMISJI

Belgia, Bułgaria, Czechy, Niemcy, Estonia, Hiszpania, Francja, Włochy, Łotwa, Węgry, Malta, Austria, Polska, Słowenia, Słowacja i Finlandia

Sprawozdanie opracowane zgodnie z art. 126 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

1.Wprowadzenie

1 W art. 126 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Traktat) określono procedurę mającą zastosowanie w przypadku wystąpienia nadmiernego deficytu. Procedurę tę dokładniej określono w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1467/97 z dnia 7 lipca 1997 r. w sprawie przyspieszenia i wyjaśnienia procedury nadmiernego deficytu, które jest częścią paktu stabilności i wzrostu.

W niniejszym sprawozdaniu sporządzonym zgodnie z art. 126 ust. 3 Traktatu zbadano spełnianie przez państwa członkowskie kryteriów deficytu i długu.

Najważniejsze dane stanowiące podstawę i uzasadnienie niniejszego sprawozdania

W ocenie kryterium deficytu Komisja bierze pod uwagę wskaźnik deficytu rzeczywistego w 2022 r. i wskaźnik planowany na 2023 r. Kryterium deficytu zgodnie z art. 126 Traktatu jest spełnione, jeżeli deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w poprzednim roku (2022) i deficyt planowany na bieżący rok (2023) nie przekraczają 3 % PKB. W przypadku gdy którykolwiek z nich przekracza ten próg, Komisja bada, czy wskaźnik deficytu zmniejszył się znacznie oraz w sposób stały i czy jest bliski wartości referencyjnej. Sprawdza również, czy przekroczenie wartości referencyjnej ma charakter wyjątkowy i tymczasowy oraz czy wskaźnik pozostaje bliski wartości referencyjnej (sekcja 2). Istotne czynniki są brane pod uwagę, jeśli (i) dług sektora instytucji rządowych i samorządowych nie przekracza 60 % PKB albo (ii) jeśli dług ten przekracza 60 % PKB, ale deficyt jest bliski 3 % PKB, a jego przekroczenie ma charakter tymczasowy (sekcja 4).

2 Kryterium długu jest spełnione, jeśli dług brutto sektora instytucji rządowych i samorządowych nie przekracza 60 % PKB na koniec poprzedniego roku (2022). Jeśli przekracza on 60 % PKB, Komisja rozważa, czy wskaźnik zadłużenia zmniejsza się dostatecznie i zbliża się do wartości referencyjnej w zadowalającym tempie, z zachowaniem zgodności z wartością odniesienia dotyczącą redukcji długu (sekcja 3). Państwa członkowskie, które zachowują zgodność z tą wartością odniesienia i spełniają kryterium deficytu, nie są omawiane w niniejszym sprawozdaniu. Gdy ocena dotyczy spełniania kryterium długu, istotne czynniki są zawsze uwzględniane (sekcja 4).

3 W niniejszym sprawozdaniu porównano także deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych z publicznymi wydatkami inwestycyjnymi oraz uwzględniono wszelkie inne istotne czynniki, w tym średniookresową sytuację gospodarczą i budżetową państwa członkowskiego.

Omówiono w nim spełnienie kryteriów deficytu i długu przez 16 państw członkowskich: Belgię, Bułgarię, Czechy, Niemcy, Estonię, Hiszpanię, Francję, Włochy, Łotwę, Węgry, Maltę, Austrię, Polskę, Słowenię, Słowację i Finlandię, z uwzględnieniem następujących przyczyn (zob. również tabela 1):

-Według danych zweryfikowanych przez Eurostat 21 kwietnia 2023 r. 4 deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2022 r. przekroczył 3 % PKB w 10 państwach członkowskich: Belgii, Czechach, Hiszpanii, Francji, Włoszech, Łotwie, Węgrzech, Malcie, Austrii i Polsce 5 . Rzeczywiste deficyty za 2022 r. wynoszące powyżej 3 % PKB stanowią dowód prima facie na istnienie nadmiernego deficytu w tych państwach członkowskich 6 .

-Jak wynika ponadto z programów stabilności i konwergencji na 2023 r. 7 , planuje się, że deficyty sektora instytucji rządowych i samorządowych w Bułgarii, Niemczech, Estonii, Słowenii i Słowacji przekroczą w 2023 r. 3 % PKB. Planowane deficyty na 2023 r. w tych programach stanowią dowód prima facie na istnienie nadmiernego deficytu w tych pięciu państwach członkowskich.

-Dług brutto sektora instytucji rządowych i samorządowych przekroczył na koniec 2022 r. wartość referencyjną wynoszącą 60 % PKB w Belgii, Niemczech, Grecji, Hiszpanii, Francji, Chorwacji, Włoszech, na Cyprze, Węgrzech, w Austrii, Portugalii, Słowenii i Finlandii. Francja, Włochy i Finlandia nie zachowały zgodności z wartością odniesienia dotyczącą redukcji długu brutto sektora instytucji rządowych i samorządowych. Stanowi to dowód prima facie na istnienie w tych trzech państwach członkowskich nadmiernego deficytu na podstawie kryterium długu.

Zalecenia polityczne w kontekście utrzymującej się wysokiej niepewności

Zalecenia dotyczące polityki fiskalnej przyjęte przez Radę ewoluowały w ostatnich latach w odpowiedzi na zmieniający się kontekst gospodarczy. Skoordynowane działania w ramach polityki na poziomie unijnym i krajowym złagodziły wpływ pandemii COVID-19 na gospodarki państw członkowskich i otworzyły drogę do silnej odbudowy gospodarczej. W nowym środowisku powstałym w wyniku rosyjskiej wojny napastniczej z Ukrainą europejska gospodarka zdołała ograniczyć negatywny wpływ tej wojny, przetrwać kryzys energetyczny dzięki szybkiej dywersyfikacji dostaw i znacznemu spadkowi zużycia gazu.

Uruchomienie ogólnej klauzuli wyjścia 8 przewidzianej w pakcie stabilności i wzrostu w marcu 2020 r. umożliwiło udzielenie wsparcia fiskalnego na dużą skalę we wszystkich państwach członkowskich w odpowiedzi na pandemię COVID-19. Pozwoliło to państwom członkowskim na wprowadzenie właściwych środków w celu przeciwdziałania kryzysowi, przy jednoczesnym odejściu od niektórych wymogów budżetowych, które normalnie obowiązywałyby w kontekście unijnych ram budżetowych. W 2020 i 2021 r. skoordynowane działanie w ramach polityki skutecznie złagodziło makroekonomiczny wpływ pandemii COVID-19. W 2022 r. polityka fiskalna przyczyniła się również do złagodzenia społecznych i gospodarczych skutków nagłego wzrostu cen energii i umożliwiła zapewnienie pomocy humanitarnej osobom uciekającym z Ukrainy. Komisja uznała, że warunki utrzymania ogólnej klauzuli wyjścia w 2023 r. i jej dezaktywacji z końcem 2023 r. zostały spełnione 9 .

10 20 lipca 2020 r. Rada zaleciła państwom członkowskim, by w latach 2020 i 2021 podjęły wszelkie działania niezbędne do skutecznego zaradzenia pandemii COVID-19, wspomożenia gospodarki, a następnie wsparcia jej odbudowy. Państwom członkowskim zalecono również – gdy pozwolą na to warunki ekonomiczne – prowadzenie polityk fiskalnych mających na celu osiągnięcie ostrożnej sytuacji fiskalnej w średnim terminie i zapewnienie długookresowej zdolności do obsługi długu, przy jednoczesnym zwiększeniu inwestycji.

11 12 Rok później, 18 czerwca 2021 r., Rada przyjęła wytyczne dotyczące zróżnicowanej polityki fiskalnej w zaleceniach na 2022 r.: państwa członkowskie o niskiej i średniej relacji długu do PKB poproszono o realizowanie lub kontynuowanie wspierającego kursu polityki fiskalnej, natomiast państwa członkowskie o wysokim wskaźniku zadłużenia zachęcono do wykorzystania Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) do finansowania dodatkowych inwestycji wspierających ożywienie gospodarcze, a jednocześnie do prowadzenia rozważnej polityki fiskalnej. Wszystkie państwa członkowskie otrzymały zalecenie, by utrzymać inwestycje finansowane ze środków krajowych. Podobnie w zaleceniu Rady z dnia 5 kwietnia 2022 r. w sprawie polityki gospodarczej w strefie euro zwrócono się o utrzymanie umiarkowanie wspierającego kurs polityki fiskalnej w 2022 r. w całej strefie euro, z uwzględnieniem zarówno budżetów państw, jak i finansowania z RRF. Zgodnie z zaleceniem polityki fiskalne powinny zostać zróżnicowane z uwzględnieniem poziomu ożywienia gospodarczego, potrzeby zapewnienia stabilności fiskalnej i intensyfikacji inwestycji, mając na uwadze potrzebę zmniejszenia różnic między państwami członkowskimi.

Tabela 1: Sytuacja państw członkowskich w zakresie wartości referencyjnych deficytu i długu określonych w Traktacie
	Rzeczywisty deficyt nieprzekraczający (✓) / przekraczający (✗) 3 % PKB w 2022 r.	Planowany deficyt nieprzekraczający (✓) / przekraczający (✗) 3 % PKB w 2023 r.	Wskaźnik zadłużenia nieprzekraczający (✓✓) 60 % PKB na koniec 2022 r. / przekraczający 60 % PKB, ale spełniający wartość odniesienia dotyczącą redukcji długu (✓) / niespełniający wartości odniesienia dotyczącej redukcji długu (✗)
Belgia	✗	✗	✓
Bułgaria	✓	✗	✓✓
Czechy	✗	✗	✓✓
Niemcy	✓	✗	✓
Estonia	✓	✗	✓✓
Hiszpania	✗	✗	✓
Francja	✗	✗	✗
Włochy	✗	✗	✗
Łotwa	✗	✗	✓✓
Węgry	✗	✗	✓
Malta	✗	✗	✓✓
Austria	✗	✗	✓
Polska	✗	✗	✓✓
Słowenia	✓	✗	✓
Słowacja	✓	✗	✓✓
Finlandia	✓	✓	✗
p.m.: Państwa członkowskie nieuwzględnione w niniejszym sprawozdaniu
Dania	✓	✓	✓✓
Irlandia	✓	✓	✓✓
Grecja	✓	✓	✓
Chorwacja	✓	✓	✓
Cypr	✓	✓	✓
Litwa	✓	✓	✓✓
Luksemburg	✓	✓	✓✓
Niderlandy	✓	✓	✓✓
Portugalia	✓	✓	✓
Szwecja	✓	✓	✓✓
Rumunia*	✗	✗	✓✓
(*) Objęta procedurą nadmiernego deficytu od 2020 r.
Źródło: Eurostat, prognoza Komisji z wiosny 2023 r. i programy stabilności i konwergencji z 2023 r.

13 12 lipca 2022 r. Rada przyjęła kolejne wytyczne dotyczące zróżnicowanej polityki fiskalnej na 2023 r. Państwa członkowskie o niskich i średnich wskaźnikach zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych poproszono o zapewnienie, aby wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych z zasobów krajowych był zgodny z ogólnie neutralnym kursem polityki. Państwom członkowskim o wysokim wskaźniku zadłużenia zalecono prowadzenie ostrożnej polityki fiskalnej przez ograniczenie wzrostu bieżących wydatków pierwotnych finansowanych z zasobów krajowych do poziomu poniżej średniookresowego wzrostu produktu potencjalnego. Państwa te poproszono, aby po 2023 r. zapewniły wiarygodną i stopniową redukcję długu poprzez stopniową konsolidację, inwestycje i reformy. Wszystkim państwom członkowskim zalecono zapewnienie gotowości do dostosowania wydatków bieżących do zmieniającej się sytuacji, rozwijanie inwestycji publicznych na rzecz zielonej i cyfrowej transformacji oraz na rzecz bezpieczeństwa energetycznego, a także osiągnięcie ostrożnej sytuacji fiskalnej w średnim okresie po 2023 r.

14 16 maja 2023 r. w zaleceniu Rady w sprawie polityki gospodarczej w strefie euro wezwano do powstrzymania się od przyznawania szerokiego wsparcia popytu zagregowanego, a także lepszego ukierunkowania środków fiskalnych na zaradzenie wpływowi wysokich cen energii na gospodarstwa domowe znajdujące się w trudnej sytuacji i rentowne przedsiębiorstwa. Państwa członkowskie poproszono o utrzymanie długookresowej zdolności do obsługi długu i ułatwienia realizacji zadania polityki pieniężnej, jakim jest szybkie przywrócenie inflacji do średniookresowego docelowego poziomu EBC wynoszącego 2 %. W zaleceniu wezwano do określenia odpowiednio zróżnicowanych średniookresowych strategii fiskalnych poprzez stopniową i zrównoważoną konsolidację, a także poprzez inwestycje i reformy, w celu osiągnięcia ostrożnych średniookresowych sytuacji fiskalnych. Państwa członkowskie powinny zwiększyć potencjał wzrostu swoich gospodarek w sposób zrównoważony, utrzymać wysoki poziom inwestycji publicznych i promować inwestycje prywatne niezbędne do zwiększenia odporności gospodarczej i społecznej oraz do wsparcia zielonej i cyfrowej transformacji.

W komunikacie z 8 marca 2023 r. w sprawie wytycznych dotyczących polityki fiskalnej na 2024 r. 15 Komisja zapowiedziała już, że wiosną 2023 r. nie będzie proponować wszczęcia nowych procedur nadmiernego deficytu, biorąc pod uwagę utrzymujący się wysoki poziom niepewności makroekonomicznej oraz perspektywy budżetowe na ten moment.

Komisja zaproponuje Radzie uruchomienie procedur nadmiernego deficytu w oparciu o kryterium deficytu wiosną 2024 r. na podstawie danych za 2023 r.

2.Kryterium deficytu

Belgia, Bułgaria, Czechy, Niemcy, Estonia, Hiszpania, Francja, Włochy, Łotwa, Węgry, Malta, Austria, Polska, Słowenia i Słowacja przekroczyły w 2022 r. wartość referencyjną dla deficytu lub planują ją przekroczyć w 2023 r.

W przypadku wszystkich tych państw członkowskich rzeczywiste deficyty przekraczające wartość referencyjną w 2022 r. lub planowane przekroczenia w 2023 r. mają charakter wyjątkowy. W 2022 r. środki zastosowane przez państwa członkowskie w celu złagodzenia gospodarczych i społecznych skutków cen energii oraz zapewnienia pomocy humanitarnej dla osób uciekających z Ukrainy po inwazji Rosji przyczyniły się do wyższych deficytów. Wzrost cen energii i pomoc humanitarna to nadzwyczajne i niezależne od danego państwa członkowskiego zdarzenia, które mają istotny wpływ na sytuację finansową sektora instytucji rządowych i samorządowych. Chociaż koszty tymczasowych środków nadzwyczajnych związanych z COVID-19 spadły w 2022 r., koszty takich środków pozostały znaczne w wielu państwach członkowskich, a wpływ pogorszenia koniunktury gospodarczej wywołanego wybuchem pandemii COVID-19 był nadal widoczny w finansach publicznych większości państw członkowskich.

W 2022 r. deficyty sektora instytucji rządowych i samorządowych były powyżej i nie były bliskie wartości referencyjnej w Belgii, Czechach, Hiszpanii, we Francji, Włoszech, w Łotwie, na Węgrzech, Malcie i w Polsce (zob. tabela 2).

W Austrii deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych był powyżej, ale blisko wartości referencyjnej w 2022 r., a w programie stabilności zaplanowano, że w 2023 r. będzie również powyżej, ale blisko wartości referencyjnej, natomiast zgodnie z prognozą Komisji przewiduje się nawet deficyt poniżej 3 % PKB.

Bułgaria, Niemcy, Estonia, Słowenia i Słowacja odnotowały w 2022 r. deficyty sektora instytucji rządowych i samorządowych nieprzekraczające wartości referencyjnej określonej w Traktacie, ale zgłaszają zaplanowane deficyty powyżej i nie bliskie 3 % PKB w 2023 r. Prognoza Komisji dotycząca Bułgarii, Słowenii i Słowacji potwierdza to. W przypadku Niemiec prognoza Komisji wskazuje na wystąpienie wskaźnika deficytu poniżej 3 % PKB w 2023 r., a w przypadku Estonii w prognozie Komisji przewiduje się deficyt powyżej, ale blisko wartości referencyjnej.

W prognozach Komisji przewiduje się, że deficyty sektora instytucji rządowych i samorządowych w Czechach, Niemczech, Estonii, Łotwie, Austrii i Słowenii nie przekroczą w 2024 r. 3 % PKB. W związku z tym deficyty przekraczające wartość referencyjną będą tymczasowe. Te prognozy deficytu na 2024 r. opierają się na założeniu niezmiennego kursu polityki.

Podsumowując, ta analiza wskazuje, że 14 państw członkowskich nie spełnia kryterium deficytu przed uwzględnieniem istotnych czynników w stosownych przypadkach: Belgia, Bułgaria, Czechy, Niemcy, Estonia, Hiszpania, Francja, Włochy, Łotwa, Węgry, Malta, Polska, Słowenia i Słowacja. Z kolei kryterium deficytu spełnia Austria, ponieważ przekroczenie wartości referencyjnej w tym kraju ma charakter wyjątkowy oraz tymczasowy, a deficyt ten pozostaje bliski wartości referencyjnej.

Tabela 2: Saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych
Procent PKB
	2019	2020	2021	2022	2023 – programy stabilności i konwergencji	2023	2024
Belgia	-2,0	-9,0	-5,5	-3,9	-5,1	-5,0	-4,7
Bułgaria	2,1	-3,8	-3,9	-2,8	-6,1	-4,8	-4,8
Czechy	0,3	-5,8	-5,1	-3,6	-3,5	-3,6	-3,0
Niemcy	1,5	-4,3	-3,7	-2,6	-4 ¼	-2,3	-1,2
Estonia	0,1	-5,5	-2,4	-0,9	-4,3	-3,1	-2,7
Hiszpania	-3,1	-10,1	-6,9	-4,8	-3,9	-4,1	-3,3
Francja	-3,1	-9,0	-6,5	-4,7	-4,9	-4,7	-4,3
Włochy	-1,5	-9,7	-9,0	-8,0	-4,5	-4,5	-3,7
Łotwa	-0,6	-4,4	-7,1	-4,4	-4,0	-3,8	-2,7
Węgry	-2,0	-7,5	-7,1	-6,2	-3,9	-4,0	-4,4
Malta	0,5	-9,7	-7,8	-5,8	-5,0	-5,1	-4,5
Austria	0,6	-8,0	-5,8	-3,2	-3,2	-2,4	-1,3
Polska	-0,7	-6,9	-1,8	-3,7	-4,7	-5,0	-3,7
Słowenia	0,7	-7,7	-4,6	-3,0	-4,1	-3,7	-2,9
Słowacja	-1,2	-5,4	-5,4	-2,0	-6,3	-6,1	-4,8
Finlandia	-0,9	-5,6	-2,8	-0,9	-2,6	-2,6	-2,6
p.m.: Państwa członkowskie nieuwzględnione w niniejszym sprawozdaniu
Dania	4,1	0,2	3,6	3,3	nd.	2,3	1,3
Irlandia	0,5	-5,0	-1,6	1,6	1,8	1,7	2,2
Grecja	0,9	-9,7	-7,1	-2,3	-1,8	-1,3	-0,6
Chorwacja	0,2	-7,3	-2,5	0,4	-0,7	-0,5	-1,3
Cypr	1,3	-5,8	-2,0	2,1	2,0	1,8	2,1
Litwa	0,5	-6,5	-1,2	-0,6	-2,2	-1,7	-1,4
Luksemburg	2,2	-3,4	0,7	0,2	-1,5	-1,7	-1,5
Niderlandy	1,8	-3,7	-2,4	0,0	-3,0	-2,1	-1,7
Portugalia	0,1	-5,8	-2,9	-0,4	-0,4	-0,1	-0,1
Szwecja	0,6	-2,8	0,0	0,7	-0,4	-0,9	-0,5
Rumunia*	-4,3	-9,2	-7,1	-6,2	-4,4	-4,7	-4,4
(*) Objęta procedurą nadmiernego deficytu od 2020 r.
Źródło: Eurostat, programy stabilności i konwergencji państw członkowskich (2023 – programy stabilności i konwergencji) oraz prognoza Komisji z wiosny 2023 r.

3.Kryterium długu

Spośród państw omówionych w niniejszym sprawozdaniu dług brutto sektora instytucji rządowych i samorządowych na koniec 2022 r. przekraczał 60 % PKB w dziewięciu państwach członkowskich: w Belgii, Niemczech, Hiszpanii, we Francji, Włoszech, na Węgrzech, w Austrii, Słowenii i w Finlandii (zob. tabela 3) 16 . We wszystkich wymienionych państwach członkowskich poza Finlandią wskaźnik zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych zmniejszył się w porównaniu z ubiegłym rokiem.

Tabela 3: Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych
Procent PKB
	2019	2020	2021	2022	2023	2024
Belgia	97,6	112,0	109,1	105,1	106,0	107,3
Bułgaria	20,0	24,5	23,9	22,9	25,0	28,1
Czechy	30,0	37,7	42,0	44,1	42,9	43,1
Niemcy	59,6	68,7	69,3	66,3	65,2	64,1
Estonia	8,5	18,5	17,6	18,4	19,5	21,3
Hiszpania	98,2	120,4	118,3	113,2	110,6	109,1
Francja	97,4	114,6	112,9	111,6	109,6	109,5
Włochy	134,1	154,9	149,9	144,4	140,4	140,3
Łotwa	36,5	42,0	43,7	40,8	39,8	40,5
Węgry	65,3	79,3	76,6	73,3	70,7	71,1
Malta	40,3	52,9	55,1	53,4	54,8	56,1
Austria	70,6	82,9	82,3	78,4	75,4	72,7
Polska	45,7	57,2	53,6	49,1	50,5	53,0
Słowenia	65,4	79,6	74,5	69,9	69,1	66,6
Słowacja	48,0	58,9	61,0	57,8	58,3	58,7
Finlandia	64,9	74,7	72,6	73,0	73,9	76,2
p.m.: Państwa członkowskie nieuwzględnione w niniejszym sprawozdaniu
Dania	33,7	42,2	36,7	30,1	30,1	28,8
Irlandia	57,0	58,4	55,4	44,7	40,4	38,3
Grecja	180,6	206,3	194,6	171,3	160,2	154,4
Chorwacja	71,0	87,0	78,4	68,4	63,0	61,8
Cypr	90,8	113,8	101,2	86,5	80,4	72,5
Litwa	35,8	46,3	43,7	38,4	37,1	36,6
Luksemburg	22,4	24,5	24,5	24,6	25,9	27,0
Niderlandy	48,5	54,7	52,5	51,0	49,3	48,8
Portugalia	116,6	134,9	125,4	113,9	106,2	103,1
Szwecja	35,5	39,8	36,5	33,0	31,4	30,7
Rumunia*	35,1	46,9	48,6	47,3	45,6	46,1
(*) Objęta procedurą nadmiernego deficytu od 2020 r.
Źródło: prognoza Komisji i Eurostatu z wiosny 2023 r.

Z dostępnych danych wynika, że w 2022 r. Belgia, Niemcy, Hiszpania, Węgry, Austria i Słowenia przestrzegały wartości odniesienia dotyczącej redukcji długu (zob. tabela 4). Z kolei Francja, Włochy i Finlandia nie przestrzegały tej wartości. Komisja – zgodnie z treścią komunikatu z 2 marca 2022 r. i zeszłorocznym sprawozdaniem na podstawie art. 126 ust. 3 TFUE – przyjmuje, w ramach oceny wszystkich istotnych czynników, że zachowanie zgodności z wartością odniesienia dotyczącą redukcji długu może oznaczać zbyt trudny i skoncentrowany na wstępie wysiłek fiskalny, który mógłby zagrozić wzrostowi gospodarczemu. Dlatego też w opinii Komisji zapewnienie zgodności z wartością odniesienia dotyczącą redukcji długu nie jest pewne w świetle przeważających warunków ekonomicznych.

Reasumując, z przeprowadzonej analizy wynika zatem, że spośród państw członkowskich omówionych w niniejszym sprawozdaniu Belgia, Niemcy, Hiszpania, Węgry, Austria, i Słowenia spełniły kryterium długu, natomiast – jak się wydaje przed uwzględnieniem istotnych czynników – kryterium tego nie spełniły Francja, Włochy i Finlandia.

Tabela 4: Różnica w stosunku do wartości odniesienia dotyczącej redukcji długu*
Ujemna wartość luki oznacza zgodność z wartością odniesienia dotyczącą redukcji długu
Procent PKB
	2021	2022	2023f	2024f
Belgia	2,0	-0,7	2,0	5,1
Niemcy	-2,0	-2,1	-2,0	-2,1
Hiszpania	nd.	-6,2	-1,1	0,4
Francja	1,7	1,4	1,7	3,2
Włochy	-0,5	1,8	-0,5	3,8
Węgry	-4,0	-3,3	-4,0	-2,5
Austria	-3,7	-4,1	-3,7	-4,1
Słowenia	-3,9	-3,4	-3,9	-3,4
Finlandia	1,8	0,4	1,4	1,4
p.m.: Państwa członkowskie nieuwzględnione w niniejszym sprawozdaniu
Grecja	-17,3	-10,4	-17,3	-9,3
Chorwacja	-12,9	-8,7	-12,9	-6,9
Cypr	-15,8	-13,8	-15,8	-13,8
Portugalia	-11,9	-11,4	-11,9	-6,4
Źródło: prognoza Komisji z wiosny 2023 r. i obliczenia Komisji. f= prognoza
* Zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 1467/97 uznaje się, że relacja długu publicznego do PKB zmniejsza się dostatecznie i zbliża się w zadowalającym tempie do wartości odniesienia na poziomie 60 % PKB, jeśli na przestrzeni poprzednich trzech lat, za które dostępne są dane, jej dystans względem wartości odniesienia zmniejszał się średnio w tempie co najmniej jednej dwudziestej rocznie. Wymóg uznaje się również za spełniony, jeżeli prognozy budżetowe Komisji wskazują na to, że wymagane zmniejszenie dystansu względem wartości odniesienia dla długu będzie miało miejsce na przestrzeni trzech lat obejmujących dwa lata następujące po ostatnim roku, dla którego są dostępne dane. Gdy stosuje się referencyjny wskaźnik dotyczący tempa redukcji długu, bierze się również pod uwagę wpływ cyklu gospodarczego na to tempo redukcji. Wartość odniesienia dotyczącą redukcji długu w przypadku państw członkowskich z zadłużeniem przekraczającym 60 % PKB oblicza się dla horyzontu czasowego wynoszącego trzy lata w różnych wariantach: może on być retrospektywny, prospektywny i dostosowywany do zmian cyklicznych (zob. publikacja Vade Mecum on the Stability and Growth Pact – wydanie z 2019 r., European Economy-Institutional Papers, 101) . W tabeli przedstawiono minimalną różnicę między (rzeczywistą i dostosowaną do zmian cyklicznych) relacją długu do PKB a wartością odniesienia dotyczącą długu (w horyzoncie retrospektywnym i prospektywnym). Jeżeli wartość ta jest wartością ujemną, prognozowana relacja długu do PKB jest zgodna z wartością odniesienia dotyczącą redukcji długu. W takim przypadku różnica w stosunku do wartości referencyjnej zmniejszała się na przestrzeni trzyletniego horyzontu czasowego (prospektywnego albo retrospektywnego) co najmniej w średnim tempie wynoszącym 1/20.

4.Istotne czynniki przy ocenie spełniania kryteriów deficytu i długu

Art. 126 ust. 3 Traktatu stanowi, że sprawozdanie to musi „uwzględnia[ć] również to, czy deficyt publiczny przekracza publiczne wydatki inwestycyjne i uwzględnia[ć] wszelkie inne istotne czynniki, w tym średniookresową sytuację gospodarczą i budżetową państwa członkowskiego”. Czynniki te zostały doprecyzowane w art. 2 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 1467/97, który stanowi, że uwzględnia się należycie „wszelkie inne czynniki, które w opinii danego państwa członkowskiego mają znaczenie dla wyczerpującej oceny zgodności z kryteriami deficytu i długu i które państwo członkowskie przedstawiło Radzie i Komisji”. W artykule tym stwierdzono w szczególności, że za istotny czynnik można również uznać sytuację w zakresie zadłużenia w średnim okresie.

Dlatego też poza istotnymi czynnikami dotyczącymi wszystkich krajów (sekcja 4.1) bierze się również pod uwagę istotne czynniki dotyczące poszczególnych krajów (sekcja 4.2). Te drugie czynniki obejmują sytuację gospodarczą w średnim okresie, sytuację budżetową w średnim okresie (uwzględniając inwestycje publiczne), dług w średnim okresie, to, czy państwo członkowskie doświadcza zakłóceń równowagi makroekonomicznej lub nadmiernych zakłóceń równowagi makroekonomicznej 17 i wszelkie inne czynniki przedstawione przez państwa członkowskie.

Jak już wyjaśniono w pkt 1 i wskazano w art. 2 ust. 4 rozporządzenia (WE) nr 1467/97, w kontekście oceny spełnienia kryterium deficytu istotne czynniki można wziąć pod uwagę przy podejmowaniu kroków prowadzących do decyzji w sprawie istnienia nadmiernego deficytu na podstawie kryterium deficytu, ale wyłącznie w sytuacji, w której:

a)relacja długu publicznego do PKB nie przekracza 60 % wartości referencyjnej lub

b)w przypadku przekroczenia tej wartości spełniony został podwójny warunek – tj. deficyt pozostaje bliski wartości referencyjnej, a przekroczenie wartości referencyjnej ma charakter tymczasowy.

Spośród państw członkowskich, które przekroczyły wartość referencyjną deficytu w 2022 r. lub które planują przekroczyć tę wartość w 2023 r., wskaźnik zadłużenia nie przekroczył wartości referencyjnej wynoszącej 60 % PKB w przypadku siedmiu państw członkowskich: Bułgarii, Czech, Estonii, Łotwy, Malty, Polski i Słowacji. W przypadku tych siedmiu państw członkowskich można zatem wziąć pod uwagę istotne czynniki.

Spośród pozostałych ośmiu państw członkowskich, w których doszło do przekroczenia wartości referencyjnej dla deficytu wynoszącej 3 % PKB lub planuje się przekroczenie tej wartości – tj. Belgii, Niemiec 18 , Hiszpanii, Francji, Włoch, Węgier, Austrii i Słowenii – podwójny warunek niezbędny do uwzględnienia istotnych czynników (bliskość i tymczasowy charakter) został spełniony jedynie w Austrii, zatem również w przypadku tego państwa można wziąć pod uwagę istotne czynniki.

Jak już wyjaśniono w pkt 1 i wskazano w art. 2 ust. 4 rozporządzenia (WE) nr 1467/97, w kontekście oceny spełnienia kryterium długu należy zawsze brać pod uwagę istotne czynniki.

Poniżej omówiono istotne czynniki, nawet w odniesieniu do państw, których nie można wziąć pod uwagę przy podejmowaniu kroków prowadzących do decyzji w sprawie istnienia nadmiernego deficytu na podstawie kryterium deficytu.

4.1.Istotne czynniki dotyczące wszystkich krajów

W ostatnich latach UE zmagała się z negatywnymi skutkami szeregu wstrząsów. Kluczowym czynnikiem, który należy wziąć pod uwagę w przypadku wszystkich państw członkowskich objętych niniejszym sprawozdaniem, jest makroekonomiczny wpływ wzrostu cen energii oraz inwazji Rosji na Ukrainę. Wojna doprowadziła do nadzwyczajnej niepewności ekonomicznej w 2022 i 2023 r. UE należy do najbardziej narażonych gospodarek ze względu na bliskość geograficzną wojny i duże uzależnienie od przywozu paliw kopalnych. Inwazja Rosji na Ukrainę spowodowała również wzrost cen innych surowców i żywności oraz zwiększyła zakłócenia w dostawach. W 2022 r. wstrząs spowodowany niekorzystnymi warunkami handlowymi 19 przełożył się na sytuację gospodarczą i doprowadził m.in. do gwałtownego osłabienia siły nabywczej gospodarstw domowych, co dramatycznie zmieniło nastroje konsumentów. Państwa członkowskie przyjęły szereg środków fiskalnych w celu złagodzenia gospodarczych i społecznych skutków wzrostu cen energii, co miało znaczny wpływ na saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych. Ze względu na potrzebę szybkiej reakcji politycznej wiele z tych środków nie było ukierunkowanych i nie umożliwiały one zachowania sygnału cenowego. Koszt budżetowy netto tych środków szacuje się na poziomie 1,2 % PKB w 2022 r. i na podobnym poziomie w 2023 r. 20 Na saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych wpłynęły również koszty budżetowe tymczasowej ochrony osób przesiedlonych z Ukrainy, szacowane na 0,1 % PKB w 2022 i 2023 r. Wszystkie te skumulowane czynniki wywierają presję na finanse publiczne.

Należy również mieć na uwadze, że zakłócenia te miały miejsce w czasie, gdy europejska gospodarka wciąż wychodziła z sytuacji kryzysu gospodarczego i budżetowego wywołanego pandemią COVID-19, a wskaźniki zadłużenia znacznie wzrosły w wyniku pandemii.

Kolejnym czynnikiem, który należy wziąć pod uwagę, jest wysoka inflacja, ponieważ może ona ostatecznie zaważyć na finansach publicznych w średnim okresie. W 2022 r. wzrost cen energii i innych towarów napędzał wysoką inflację, którą z czasem zaobserwowano w całej gospodarce. Oczekuje się, że w 2023 r. inflacja utrzyma się na wysokim poziomie. W krótkim okresie wysoka inflacja może poprawić rachunki sektora instytucji rządowych i samorządowych dzięki zwiększeniu dochodów podatkowych i zmniejszeniu relacji długu do PKB. Poprawa ta może być jednak krótkotrwała, ponieważ wzrost ściąganych podatków zanika, wyższy poziom cen wpływa na pozycje wydatków z opóźnieniem, a rosnące stopy procentowe przekładają się na wyższy poziom zadłużenia w tempie zależnym od średniego terminu zapadalności długu. Również fakt, że inflacja była w dużej mierze napędzana przez czynniki podażowe, sprzyja składaniu wniosków o środki kompensujące, które – jeśli nie są ukierunkowane na grupy znajdujące się w najtrudniejszej sytuacji – mogą prowadzić do szeroko zakrojonego wsparcia fiskalnego i nadmiernie ekspansywnego kursu, co utrudnia bankowi centralnemu zadanie obniżenia inflacji, a ostatecznie przyczynia się do zacieśnienia polityki pieniężnej i dłuższego utrzymywania stóp procentowych na wyższym poziomie.

Wojna w dramatyczny sposób zmieniła obraz sytuacji, wywołując ponowne zakłócenia dostaw na szczeblu globalnym, co dodatkowo wzmocniło presję w zakresie cen towarów i zwiększyło poziom niepewności. Zgodnie z prognozą Komisji oczekuje się spowolnienia wzrostu realnego PKB w UE z poziomu około 3,5 % w 2022 r. do 1 % w 2023 r., a następnie wzrostu do 1,7 % w 2024 r. Pomimo rosnącej presji cenowej przewiduje się, że inflacja spadnie z 9,2 % w 2022 r. do 6,7 % w 2023 r. i 3,1 % w 2024 r.

Ogólnie rzecz biorąc, następuje zmiana kursu polityki fiskalnej w UE ze wspierającego na nieco restrykcyjny. Szacuje się, że kurs polityki fiskalnej 21 w UE rozumianej jako całość – uwzględniając wydatki publiczne finansowane z dotacji pochodzących z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności 22 i z innych funduszy UE – miał charakter ekspansywny i przełożył się na wzrost PKB o 1,9 % w 2022 r., natomiast według prognoz nastąpi zmiana kursu na nieco restrykcyjny, który przełoży się na wzrost PKB o 0,4 % w 2023 r. W 2022 r. deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych dla UE i strefy euro rozumianej jako całość zmniejszył się odpowiednio do 3,4 % PKB i do 3,6 % PKB (w obydwu przypadkach skala tego spadku wyniosła około 1,5 pp. PKB). Oczekuje się jego dalszego spadku do poziomu 3,1 % PKB i 3,2 % PKB w 2023 r. odpowiednio dla UE i strefy euro rozumianej jako całość 23 . Prognozuje się dalszy spadek deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2024 r. do 2,4 % PKB.

Zmniejszenie deficytu w 2022 r. było spowodowane głównie ożywieniem gospodarczym i udostępnianiem znacznej części dyskrecjonalnego wsparcia politycznego uruchomionego w celu przeciwdziałania skutkom kryzysu wywołanego pandemią COVID-19. Ponadto w 2022 r. można było zaobserwować korzystnie zmiany, jeżeli chodzi o poziom dochodów. W 2023 r. zmiany deficytu w państwach członkowskich objętych niniejszym sprawozdaniem będą bardziej rozbieżne, ponieważ przewiduje się, że wskaźnik deficytu wzrośnie w Belgii, Bułgarii, Estonii, Polsce, Słowenii, Słowacji i Finlandii, utrzyma się na stabilnym poziomie w Czechach i Francji oraz spadnie w Niemczech, Hiszpanii, Włoszech, na Łotwie, Węgrzech, Malcie i w Austrii.

Po okresie, w którym odnotowywano tendencję spadkową, jeżeli chodzi o poziom deficytu, i po okresie ożywienia gospodarczego oczekuje się zmniejszania się długu sektora instytucji rządowych i samorządowych w horyzoncie prognozy w odniesieniu do UE i strefy euro rozumianej jako całość. Relacja długu do PKB w UE zmniejszyła się z poziomu 89,5 % w 2021 r. do poziomu 85,3 % w 2022 r. (odpowiednio 97,3 % i 93,2 % w przypadku strefy euro), przy czym przewiduje się jej dalsze obniżanie się do poziomu 83,4 % i 82,6 % w 2023 r. i 2024 r. (odpowiednio 90,8 % i 89,9 % w przypadku strefy euro). Spośród państw członkowskich objętych niniejszym sprawozdaniem wskaźnik zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych nie zmniejszył się w 2022 r. w przypadku Estonii, Czech i Finlandii.

4.2.Istotne czynniki dotyczące poszczególnych krajów

W tej sekcji przeprowadzono ocenę istotnych czynników dotyczących poszczególnych krajów. Wspomniane czynnik obejmują średnioterminowe perspektywy makroekonomiczne, sytuację budżetową w średnim okresie (uwzględniając inwestycje publiczne; zob. tabela 5), dług w średnim okresie, to, czy państwo członkowskie doświadcza zakłóceń równowagi makroekonomicznej lub nadmiernych zakłóceń równowagi makroekonomicznej i wszelkie inne istotne czynniki zaproponowane przez państwa członkowskie.

Tabela 5: Inwestycje publiczne
Procent PKB
	2019	2020	2021	2022	2023	2024
Belgia	2,6	2,7	2,7	2,7	2,9	3,1
Bułgaria	3,3	3,3	2,6	3,0	3,8	3,0
Czechy	4,4	4,8	4,7	4,6	4,7	4,3
Niemcy	2,4	2,7	2,6	2,6	2,7	2,9
Estonia	5,0	5,7	5,6	5,2	5,0	4,8
Hiszpania	2,2	2,6	2,7	2,8	2,9	2,9
Francja	3,7	3,7	3,6	3,7	3,7	3,8
Włochy	2,3	2,6	2,9	2,7	3,1	3,5
Łotwa	5,1	5,7	5,2	3,8	5,5	6,1
Węgry	6,3	6,5	6,3	5,3	5,3	5,1
Malta	3,8	4,2	3,8	3,3	3,8	3,1
Austria	3,1	3,3	3,6	3,3	3,4	3,3
Polska	4,3	4,5	4,1	4,0	4,1	4,2
Słowenia	3,8	4,1	4,7	5,2	6,1	5,0
Słowacja	3,6	3,4	3,1	3,3	4,9	4,1
Finlandia	4,4	4,8	4,2	4,1	4,5	4,4
p.m.: Państwa członkowskie nieuwzględnione w niniejszym sprawozdaniu
Dania	3,2	3,6	3,4	3,1	3,3	3,2
Irlandia	2,3	2,3	2,0	2,0	2,0	2,0
Grecja	2,5	3,1	3,6	3,5	3,9	4,6
Chorwacja	4,3	5,5	4,7	3,8	4,7	4,6
Cypr	2,5	2,8	2,7	2,6	3,0	2,8
Litwa	3,1	4,4	3,1	3,0	3,6	3,6
Luksemburg	4,1	4,7	4,1	4,1	4,3	4,3
Niderlandy	3,4	3,7	3,4	3,2	3,3	3,3
Portugalia	1,8	2,3	2,6	2,5	3,1	3,2
Szwecja	4,9	5,0	4,8	4,9	4,9	4,8
Rumunia*	3,5	4,6	4,2	4,2	5,2	4,4
(*) Objęta procedurą nadmiernego deficytu od 2020 r.
Źródło: prognoza Komisji i Eurostatu z wiosny 2023 r.

Choć sekcje poświęcone poszczególnym państwom zawierają kluczowe informacje na temat sytuacji makroekonomicznej w średnim okresie, w tym również na temat wpływu na wzrost gospodarczy oraz średniookresowej sytuacji budżetowej i zadłużenia, w prognozie Komisji sporządzonej wiosną 2023 r. przedstawiono bardziej szczegółowe informacje na temat perspektyw makroekonomicznych i fiskalnych. Dodatkowe informacje na temat środków budżetowych, kursu polityki fiskalnej 24 i wyników analizy długookresowej zdolności do obsługi długu omawiane w odniesieniu do każdego państwa członkowskiego objętego niniejszym sprawozdaniem zostały uwzględnione w zaleceniach Komisji dotyczących zaleceń Rady zawierających opinie na temat programów stabilności lub programów konwergencji na 2023 r. i towarzyszących im tabeli danych statystycznych w dziedzinie fiskalnej, a także sprawozdań krajowych za 2023 r. 25

4.2.1.Belgia

Średniookresowa sytuacja makroekonomiczna: Po odnotowanym w 2020 r. spadku aktywności gospodarczej o 5,4 % gospodarka wzrosła o 6,3 % w 2021 r. i o 3,2 % w 2022 r. Przewiduje się, że gospodarka wzrośnie o 1,2 % w 2023 r. i o 1,4 proc. w 2024 r. Wzrost w 2023 r. jest napędzany głównie przez spożycie prywatne i inwestycje. W 2021 r. działalność gospodarcza przekroczyła roczny poziom z 2019 r.

Średniookresowa sytuacja budżetowa, w tym inwestycje: Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadł z 9 % PKB w 2020 r. do 5,5 % PKB w 2021 r. i do 3,9 % w 2022 r. Przewiduje się, że w 2023 r. wzrośnie do 5 % PKB, a w 2024 r. – do 4,7 %. Po wzroście do 2,7 % PKB w 2020 r. inwestycje publiczne utrzymywały się na stabilnym poziomie w latach 2021 i 2022. Przewiduje się, że w 2023 r. wzrośnie do poziomu 2,9 % PKB.

Według szacunków Komisji kurs polityki fiskalnej w 2022 r. był wspierający i wynosił -2 % PKB. Zgodnie z zaleceniem Rady Belgia nadal wspierała odbudowę poprzez inwestycje finansowane z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF). Wydatki finansowane z dotacji z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosły 0,2 % PKB w 2022 r. (0,2 % PKB w 2021 r.). Inwestycje finansowane ze środków krajowych miały neutralny wpływ na kurs polityki fiskalnej. Belgia utrzymała zatem inwestycje finansowane ze środków krajowych, zgodnie z zaleceniem Rady. Jednocześnie wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) miał ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 1,9 pp. Znaczny ekspansywny wpływ wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych był tylko częściowo efektem środków polityki fiskalnej mających zaradzić gospodarczym i społecznym skutkom podwyżek cen energii oraz kosztów zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy. Belgia nie ograniczyła zatem w wystarczającym stopniu wzrostu wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych.

W prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się, że kurs polityki fiskalnej będzie w 2023 r. ekspansywny (-1,1 % PKB), w związku z wysoką inflacją. Przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 0,7 % PKB. Obejmuje to zmniejszenie kosztów ukierunkowanych środków wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na podwyżki cen energii o 0,1 % PKB. Wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych, przekraczający średniookresowy wzrost produktu potencjalnego, nie wynika zatem z ukierunkowanego wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na wzrost cen energii oraz dla osób uciekających z Ukrainy. Ekspansywny wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po odliczeniu działań dyskrecjonalnych po stronie dochodów) wynika również ze stałego wzrostu wynagrodzeń i świadczeń socjalnych w sektorze publicznym (ze względu na indeksację wynagrodzeń i świadczeń socjalnych w sektorze publicznym), strukturalnie rosnących wydatków bieżących wynikających ze starzenia się społeczeństwa oraz reformy opodatkowania umów na dostawę energii elektrycznej do budynków mieszkalnych, a także z tymczasowego spadku składek na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorstw w pierwszej połowie 2023 r. Podsumowując, przewidywany wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych nie jest zgodny z zaleceniem Rady. Przewiduje się, że wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosą w 2023 r. 0,3 % PKB, podczas gdy inwestycje finansowane ze środków krajowych będą miały ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej w wysokości 0,1 pp.

Średniookresowa sytuacja w zakresie zadłużenia: Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 97,6 % PKB na koniec 2019 r. do 112 % PKB na koniec 2020 r. Na koniec 2022 r. wyniósł 105,1 % PKB, a według prognoz na koniec 2023 r. i 2024 r. wyniesie odpowiednio 106 % i 107,3 % PKB.

Ogólnie rzecz biorąc, z analizy długookresowej zdolności do obsługi długu wynika, że w perspektywie średnioterminowej ryzyko będzie wysokie. Zgodnie z dziesięcioletnią prognozą podstawową wskaźnik zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych będzie stale rósł w tym okresie do około 126 % PKB w 2033 r. Trajektoria długu podstawowego jest wrażliwa na wstrząsy makroekonomiczne. Zgodnie z prognozami stochastycznymi, które symulują szeroki zakres możliwych tymczasowych wstrząsów dla zmiennych makroekonomicznych, prawdopodobne jest, że w 2027 r. wskaźnik zadłużenia będzie wyższy niż w 2022 r.

Istnieją też inne czynniki istotne dla oceny ogólnej długookresowej zdolności do obsługi długu. Z jednej strony czynniki zwiększające ryzyko związane są z niedawnym wzrostem stóp procentowych, udziałem zadłużenia krótkoterminowego, dużymi potrzebami finansowymi brutto, faktem, że znaczna część długu sektora instytucji rządowych i samorządowych jest długiem wobec nierezydentów, a także brakiem koordynacji fiskalnej między poszczególnymi szczeblami administracji rządowej – w tym kontekście w przypadku szeregu jednostek sfederowanych zaobserwowano wystąpienie konkretnych słabości. Z drugiej strony czynniki łagodzące ryzyko obejmują wydłużenie terminów zapadalności długu w ostatnich latach, co pozwala na stopniowe przenoszenie rosnących stóp procentowych na poziom zadłużenia po skorzystaniu z historycznie niskich kosztów finansowania zewnętrznego przez długi czas, stosunkowo stabilne źródła finansowania (ze zróżnicowaną i szeroką bazą inwestorów) oraz zdenominowanie całej kwoty długu sektora instytucji rządowych i samorządowych w euro. Co więcej, reformy strukturalne w ramach NextGenerationEU (NGEU)/Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF), jeśli zostaną w pełni wdrożone, mogą mieć dalszy pozytywny wpływ na wzrost PKB w nadchodzących latach, a tym samym pomóc złagodzić wyzwania związane z długookresową zdolnością do obsługi długu.

Inne czynniki przedstawione przez państwo członkowskie: W dniu 9 maja 2023 r. Belgia przedstawiła dodatkowe istotne czynniki, o których nie wspomniano powyżej, a mianowicie rządowy projekt reformy systemu podatkowego i systemu świadczeń socjalnych mający na celu zwiększenie zatrudnienia i aktywności gospodarczej, a tym samym wspieranie stabilności finansów publicznych, reformę emerytalną (przewidzianą w planie odbudowy i zwiększania odporności, RRP) w celu poprawy stabilności finansowania systemu emerytalnego, różne inicjatywy wspierające uczestnictwo w rynku pracy, wdrożenie przeglądów wydatków oraz zobowiązanie do zwiększenia inwestycji publicznych w celu przyspieszenia transformacji ekologicznej i cyfrowej (w tym poprzez wdrożenie RRP).

4.2.2.Bułgaria

Średniookresowa sytuacja makroekonomiczna: Po odnotowanym w 2020 r. spadku aktywności gospodarczej o 4 % gospodarka wzrosła o 7,6 % w 2021 r. i o 3,4 % w 2022 r. Przewiduje się, że wzrośnie o 1,5 % w 2023 r. i o 2,4 % w 2024 r. Wzrost w 2023 r. jest napędzany głównie przez spożycie prywatne i publiczne. W 2021 r. działalność gospodarcza wróciła do rocznego poziomu z 2019 r.

Średniookresowa sytuacja budżetowa, w tym inwestycje: Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 3,8 % w 2020 r. do 3,9 % PKB w 2021 r., a następnie spadł do 2,8 % w 2022 r. Prognozuje się, że w latach 2023 i 2024 wyniesie on 4,8 % PKB. Prognoza ta uwzględnia projekt budżetu Bułgarii na 2023 r. i średnioterminową strategię fiskalną, które obejmują podstawowy plan budżetowy zakładający kontynuację dotychczasowej polityki, oparty na środkach uchwalonych w poprzednich latach, takich jak podwyżki płac i emerytur oraz obniżki niektórych podatków. Dokumenty te nie zostały jeszcze zatwierdzone przez parlament. Inwestycje publiczne spadły z 3,3 % w 2020 r. do 2,6 % PKB w 2021 r., a następnie wzrosły do 3 % w 2022 r. i tym samy przewyższyły deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2022 r.

Według szacunków Komisji kurs polityki fiskalnej w 2022 r. był wspierający i wynosił -1,2 % PKB, zgodnie z zaleceniem Rady. Zgodnie z zaleceniem Rady Bułgaria nadal wspierała odbudowę poprzez inwestycje finansowane z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) oraz innych funduszy UE. Wydatki finansowane z dotacji z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosły 0,8 % PKB w 2022 r. (0,9 % PKB w 2021 r.). Inwestycje finansowane ze środków krajowych miały ekspansywny wpływ w wysokości 0,5 pp. PKB na kurs polityki fiskalnej. Bułgaria utrzymała zatem inwestycje finansowane ze środków krajowych, zgodnie z zaleceniem Rady. Jednocześnie wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) miał ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 0,8 pp. Ten ekspansywny wpływ obejmował dodatkowy wpływ środków polityki fiskalnej mających ograniczyć gospodarcze i społeczne skutki wzrostu cen energii (dodatkowe koszty budżetowe netto w wysokości 0,9 % PKB), a także koszty zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy (0,1 % PKB). Bułgaria utrzymała zatem w wystarczającym stopniu pod kontrolą wzrost wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych.

W prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się, że kurs polityki fiskalnej będzie w 2023 r. ekspansywny (-3,1 % PKB), w związku z wysoką inflacją. Przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 1,9 % PKB. Ekspansywny wpływ bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych nie wynika z tymczasowego i ukierunkowanego wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na wzrost cen energii oraz dla osób uciekających z Ukrainy. Podsumowując, przewidywany wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych nie jest zgodny z zaleceniem Rady. Przewiduje się, że Bułgaria sfinansuje dodatkowe inwestycje ze środków Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE i utrzyma przy tym inwestycje finansowane ze środków krajowych. Przewiduje się, że wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosą w 2023 r. 1,9 % PKB, podczas gdy inwestycje finansowane ze środków krajowych będą miały ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej w wysokości 0,1 pp.

Średniookresowa sytuacja w zakresie zadłużenia: Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 20 % PKB na koniec 2019 r. do 24,5 % PKB na koniec 2020 r. Na koniec 2022 r. wyniósł 22,9 % PKB, a według prognoz na koniec 2023 r. i 2024 r. wyniesie odpowiednio 25 % i 28,1 % PKB. Ogólnie rzecz biorąc, z analizy długookresowej zdolności do obsługi długu wynika, że w perspektywie średnioterminowej ryzyko będzie średnie. Co więcej, reformy strukturalne w ramach NGEU/RRF, jeśli zostaną w pełni wdrożone, mogą mieć dalszy pozytywny wpływ na wzrost PKB w nadchodzących latach, a tym samym pomóc złagodzić wyzwania związane z długookresową zdolnością do obsługi długu.

Inne czynniki przedstawione przez państwo członkowskie: W analizie zawartej w powyższych sekcjach omówiono już główne czynniki przedstawione przez Bułgarię 11 maja 2023 r. Bułgarskie władze poinformowały również, że w ramach trwających dyskusji na temat projektu budżetu na 2023 r. wiodące partie reprezentowane w parlamencie publicznie zobowiązały się do zmniejszenia deficytu do 3 % PKB w 2023 r.

4.2.3.Czechy

Średniookresowa sytuacja makroekonomiczna: Po odnotowanym w 2020 r. spadku aktywności gospodarczej o 5,5 % gospodarka wzrosła o 3,6 % w 2021 r. i o 2,5 % w 2022 r. Przewiduje się, że wzrośnie o 0,2 % w 2023 r. i o 2,6 % w 2024 r. Wzrost w 2023 r. jest napędzany głównie przez inwestycje i eksport netto. W 2022 r. działalność gospodarcza przekroczyła roczny poziom z 2019 r.

Średniookresowa sytuacja budżetowa, w tym inwestycje: Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadł z 5,8 % PKB w 2020 r. do 5,1 % PKB w 2021 r. i do 3,6 % w 2022 r. Przewiduje się, że w 2023 r. wyniesie 3,6 % PKB, a w 2024 r. – 3 %. Po wzroście do 4,8 % PKB w 2020 r. inwestycje publiczne spadły do 4,7 % PKB w 2021 r. i do 4,6 % w 2022 r. Przewiduje się, że w 2023 r. wzrosną do 4,7 % PKB, i w latach 2022 i 2023 będą wyższe niż deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych.

Według szacunków Komisji kurs polityki fiskalnej w 2022 r. był zasadniczo neutralny i wynosił -0,1 % PKB, zgodnie z zaleceniem Rady. Zgodnie z zaleceniem Rady Czechy nadal wspierały odbudowę, również poprzez inwestycje finansowane z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Wydatki finansowane z dotacji z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosły 1,1 % PKB w 2022 r. (1,1 % PKB w 2021 r.). Inwestycje finansowane ze środków krajowych miały neutralny wpływ na kurs polityki fiskalnej. Jednocześnie wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) miał restrykcyjny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 0,3 pp. Czechy utrzymały zatem w wystarczającym stopniu pod kontrolą wzrost wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych.

W prognozie Komisji z jesieni 2023 r. przewiduje się, że kurs polityki fiskalnej będzie w 2023 r. restrykcyjny (+1,4 % PKB), w związku z wysoką inflacją. Przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć restrykcyjny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 1,2 % PKB. Obejmuje to zmniejszenie kosztów ukierunkowanych środków wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na podwyżki cen energii o 0,1 % PKB. Obejmuje to również niższe (o 0,1 % PKB) koszty zapewnienia tymczasowej ochrony osobom przesiedlonym z Ukrainy. Podsumowując, przewidywany wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych jest zgodny z zaleceniem Rady. Przewiduje się, że wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosą w 2023 r. 1,6 % PKB, podczas gdy inwestycje finansowane ze środków krajowych będą miały restrykcyjny wpływ na kurs polityki fiskalnej w wysokości 0,5 pp. Czechy planują zatem sfinansować dodatkowe inwestycje ze środków Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE i nie przewiduje się, by utrzymały przy tym inwestycje finansowane ze środków krajowych.

Średniookresowa sytuacja w zakresie zadłużenia: Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 30 % PKB na koniec 2019 r. do 37,7 % PKB na koniec 2020 r. Na koniec 2022 r. wyniósł 44,1 % PKB, a według prognoz na koniec 2023 r. i 2024 r. wyniesie odpowiednio 42,9 % i 43,1 % PKB. Ogólnie rzecz biorąc, z analizy długookresowej zdolności do obsługi długu wynika, że w perspektywie średnioterminowej ryzyko będzie średnie. Co więcej, reformy strukturalne w ramach NGEU/RRF, jeśli zostaną w pełni wdrożone, mogą mieć dalszy pozytywny wpływ na wzrost PKB w nadchodzących latach, a tym samym pomóc złagodzić wyzwania związane z długookresową zdolnością do obsługi długu.

Ocena w ramach procedury dotyczącej zakłóceń równowagi makroekonomicznej: W Czechach nie stwierdzono zakłóceń równowagi. Podatność na zagrożenia jest związana z konkurencyjnością cenową i cenami nieruchomości, ale wydaje się ograniczona w przyszłości, ponieważ zadłużenie gospodarstw domowych zostało ograniczone i oczekuje się, że inflacja będzie spowalniać znacznie szybciej niż średnia UE.

Inne czynniki przedstawione przez państwo członkowskie: W analizie zawartej w powyższych sekcjach omówiono już główne czynniki przedstawione przez Czechy 9 maja 2023 r.

4.2.4.Niemcy

Średniookresowa sytuacja makroekonomiczna: Po odnotowanym w 2020 r. spadku aktywności gospodarczej o 3,7 % gospodarka wzrosła o 2,6 % w 2021 r. i o 1,8 % w 2022 r. Przewiduje się, że wzrośnie o 0,2 % w 2023 r. i o 1,4 % w 2024 r. Wzrost w 2023 r. jest napędzany głównie przez eksport netto. W 2022 r. działalność gospodarcza przekroczyła roczny poziom z 2019 r.

Średniookresowa sytuacja budżetowa, w tym inwestycje: Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadł z 4,3 % PKB w 2020 r. do 3,7 % PKB w 2021 r. i do 2,6 % w 2022 r. Przewiduje się, że w 2023 r. wyniesie 2,3 % PKB, a w 2024 r. – 1,2 %. Po wzroście do 2,7 % PKB w 2020 r. inwestycje publiczne spadły do 2,6 % PKB zarówno w 2021 r., jak i w 2022 r. Przewiduje się, że wzrosną do 2,7 % PKB w 2023 r. i będą wyższe niż deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2023 r.

Według szacunków Komisji kurs polityki fiskalnej w 2022 r. był wspierający i wynosił -2,7 % PKB, zgodnie z zaleceniem Rady. Zgodnie z zaleceniem Rady Niemcy nadal wspierały odbudowę poprzez inwestycje finansowane z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Wydatki finansowane z dotacji z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosły 0,2 % PKB w 2022 r. (0,3 % PKB w 2021 r.). Inwestycje finansowane ze środków krajowych miały neutralny wpływ na kurs polityki fiskalnej. Niemcy utrzymały zatem inwestycje finansowane ze środków krajowych, zgodnie z zaleceniem Rady. Jednocześnie wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) miał ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 2,4 pp. Ten znaczny ekspansywny wpływ obejmował dodatkowy wpływ środków polityki fiskalnej mających ograniczyć gospodarcze i społeczne skutki wzrostu cen energii (dodatkowe koszty budżetowe netto w wysokości 1,2 % PKB), a także koszty zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy (0,1 % PKB). Jednocześnie ulgi w podatku dochodowym spowodowały zmniejszenie dochodów sektora instytucji rządowych i samorządowych, a także przyczyniły się (0,1 % PKB) do wzrostu bieżących wydatków pierwotnych netto. Znaczny ekspansywny wpływ wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych był tylko częściowo efektem środków mających zaradzić gospodarczym i społecznym skutkom podwyżek cen energii oraz kosztów zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy. Niemcy nie utrzymały zatem w wystarczającym stopniu pod kontrolą wzrostu wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych.

W prognozie Komisji z jesieni 2023 r. przewiduje się, że kurs polityki fiskalnej będzie w 2023 r. restrykcyjny (+0,5 % PKB), w związku z wysoką inflacją. Przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć restrykcyjny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 0,3 % PKB. Obejmuje to zwiększenie kosztów ukierunkowanych środków wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na podwyżki cen energii o 0,2 % PKB. Podsumowując, przewidywany wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych jest zgodny z zaleceniem Rady. Przewiduje się, że wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosą w 2023 r. 0,2 % PKB, podczas gdy inwestycje finansowane ze środków krajowych będą miały neutralny wpływ na kurs polityki fiskalnej. Niemcy planują zatem sfinansować dodatkowe inwestycje ze środków Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE i przewiduje się, że utrzymają przy tym inwestycje finansowane ze środków krajowych.

Średniookresowa sytuacja w zakresie zadłużenia: Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 59,6 % PKB na koniec 2019 r. do 69,3 % PKB na koniec 2021 r. Na koniec 2022 r. wyniósł 66,3 % PKB, a według prognoz na koniec 2023 r. i 2024 r. wyniesie odpowiednio 65,2 % i 64,1 % PKB. Ogólnie rzecz biorąc, z analizy długookresowej zdolności do obsługi długu wynika, że w perspektywie średnioterminowej ryzyko będzie średnie. Co więcej, reformy strukturalne w ramach NGEU/RRF, jeśli zostaną w pełni wdrożone, mogą mieć dalszy pozytywny wpływ na wzrost PKB w nadchodzących latach, a tym samym pomóc złagodzić wyzwania związane z długookresową zdolnością do obsługi długu.

Ocena w ramach procedury dotyczącej zakłóceń równowagi makroekonomicznej: Niemcy nadal doświadczają zakłóceń równowagi. Utrzymująca się duża nadwyżka na rachunku obrotów bieżących, odzwierciedlająca również niski poziom inwestycji w stosunku do oszczędności i mająca znaczenie transgraniczne, była stopniowo zmniejszana, ostatnio w kontekście kryzysu energetycznego, ale oczekuje się, że znacznie wzrośnie.

Inne czynniki przedstawione przez państwo członkowskie: W analizie zawartej w powyższych sekcjach omówiono już główne czynniki przedstawione przez Niemcy 9 maja 2023 r. Niemcy potwierdziły również, że w związku z obecną tendencją spadkową cen energii, deficyt w 2023 r. może być niższy niż planowano w programie stabilności.

4.2.5.Estonia

Średniookresowa sytuacja makroekonomiczna: Po odnotowanym w 2020 r. spadku aktywności gospodarczej o 0,6 % gospodarka wzrosła o 8 % w 2021 r., a w 2022 r. skurczyła się o 1,3 %. Przewiduje się, że w 2023 r. gospodarka skurczy się o kolejne 0,4 %, a w 2024 r. powróci do wzrostu o 3,1 %. Przewiduje się, że zapasy i wywóz netto wzrosną w 2023 r. W 2021 r. działalność gospodarcza przekroczyła roczny poziom z 2019 r.

Średniookresowa sytuacja budżetowa, w tym inwestycje: Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadł z 5,5 % PKB w 2020 r. do 2,4 % PKB w 2021 r. i do 0,9 % w 2022 r. Przewiduje się, że w 2023 r. wyniesie 3,1 % PKB, a w 2024 r. – 2,7 %. Po wzroście do 5,7 % PKB w 2020 r. inwestycje publiczne spadły do 5,6 % PKB w 2021 r. i do 5,2 % w 2022 r. Przewiduje się, że spadną one dalej do 5 % PKB w 2023 r. i w latach 2022 i 2023 pozostaną na poziomie wyższym niż deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych.

Według szacunków Komisji kurs polityki fiskalnej w 2022 r. był restrykcyjny i wynosił 1,3 % PKB, co było właściwe w kontekście wysokiej inflacji. Zgodnie z zaleceniem Rady Estonia nadal wspierała odbudowę poprzez inwestycje finansowane z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Wydatki finansowane z dotacji z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosły 1,4 % PKB w 2022 r. (1,6 % PKB w 2021 r.). Spadek wydatków finansowanych z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE w 2022 r. wynikał z szybkiego i nieprzewidzianego wzrostu cen usług budowlanych. Inwestycje finansowane ze środków krajowych miały restrykcyjny wpływ w wysokości 0,6 pp. PKB na kurs polityki fiskalnej. Estonia nie utrzymała zatem inwestycji finansowanych ze środków krajowych, co nie jest zgodne z zaleceniem Rady. Jednocześnie wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) miał restrykcyjny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 0,8 pp. Estonia ograniczyła zatem w wystarczającym stopniu wzrost wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych.

W prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się, że kurs polityki fiskalnej będzie w 2023 r. ekspansywny (-0,8 % PKB), w związku z wysoką inflacją. Przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 1,2 % PKB. Obejmuje to zmniejszenie kosztów ukierunkowanych środków wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na podwyżki cen energii o 0,1 % PKB. Obejmuje to również wyższe (o 0,1 % PKB) koszty zapewnienia tymczasowej ochrony osobom przesiedlonym z Ukrainy. Ekspansywny wpływ bieżących wydatków pierwotnych netto finansowanych ze środków krajowych nie wynika zatem z ukierunkowanego wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na wzrost cen energii oraz dla osób uciekających z Ukrainy. Ekspansywny wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) wynika głównie z wydatków socjalnych, wynagrodzeń w sektorze publicznym, wydatków na edukację i obronę. Podsumowując, przewidywany wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych nie jest zgodny z zaleceniem Rady. Przewiduje się, że wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosą w 2023 r. 1,8 % PKB, podczas gdy inwestycje finansowane ze środków krajowych będą miały restrykcyjny wpływ na kurs polityki fiskalnej w wysokości 0,3 pp. Estonia planuje zatem sfinansować dodatkowe inwestycje ze środków Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE i nie przewiduje się, by utrzymała przy tym inwestycje finansowane ze środków krajowych.

Średniookresowa sytuacja w zakresie zadłużenia: Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 8,5 % PKB na koniec 2019 r. do 18,5 % PKB na koniec 2020 r. Na koniec 2022 r. wyniósł 18,4 % PKB, a według prognoz na koniec 2023 r. i 2024 r. wyniesie odpowiednio 19,5 % i 21,3 % PKB. Ogólnie rzecz biorąc, z analizy długookresowej zdolności do obsługi długu wynika, że w perspektywie średnioterminowej ryzyko będzie niskie. Co więcej, reformy strukturalne w ramach NGEU/RRF, jeśli zostaną w pełni wdrożone, mogą mieć dalszy pozytywny wpływ na wzrost PKB w nadchodzących latach, a tym samym pomóc złagodzić wyzwania związane z długookresową zdolnością do obsługi długu.

Ocena w ramach procedury dotyczącej zakłóceń równowagi makroekonomicznej: W Estonii nie stwierdzono zakłóceń równowagi. Podatność na zagrożenia związana ze zmianami konkurencyjności i cen nieruchomości niedawno wzrosła, ale zasadniczo obecnie wydaje się ograniczona.

Inne czynniki przedstawione przez państwo członkowskie: W analizie zawartej w powyższych sekcjach omówiono już główne czynniki przedstawione przez Estonię 5 maja 2023 r.

4.2.6.Hiszpania

Średniookresowa sytuacja makroekonomiczna: Po odnotowanym w 2020 r. spadku aktywności gospodarczej o 11,3 % gospodarka wzrosła o 5,5 % rocznie w roku 2021 i 2022. Przewiduje się, że wzrośnie o 1,9 % w 2023 r. i o 2,0 % w 2024 r. Wzrost w 2023 r. jest napędzany głównie przez eksport netto i, w mniejszym stopniu, inwestycje prywatne. Prognozuje się, że w 2023 r. działalność gospodarcza powróci do rocznego poziomu z 2019 r.

Średniookresowa sytuacja budżetowa, w tym inwestycje: Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadł z 10,1 % PKB w 2020 r. do 6,9 % PKB w 2021 r. i do 4,8 % w 2022 r. Przewiduje się, że w 2023 r. wyniesie 4,1 % PKB, a w 2024 r. – 3,3 %. Po wzroście do 2,6 % PKB w 2020 r. inwestycje publiczne wzrosły do 2,7 % PKB w 2021 r. i do 2,8 % w 2022 r. Według prognoz w 2023 r. osiągną one poziom 2,9 %.

Według szacunków Komisji kurs polityki fiskalnej w 2022 r. był wspierający i wynosił -2,5 % PKB. Zgodnie z zaleceniem Rady Hiszpania nadal wspierała odbudowę poprzez inwestycje finansowane z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Wydatki finansowane z dotacji z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosły 1,1 % PKB w 2022 r. (1,2 % PKB w 2021 r.). Inwestycje finansowane ze środków krajowych miały ekspansywny wpływ w wysokości 0,3 pp. PKB na kurs polityki fiskalnej. Hiszpania utrzymała zatem inwestycje finansowane ze środków krajowych, zgodnie z zaleceniem Rady. Jednocześnie wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) miał ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 2,7 pp. Ten znaczny ekspansywny wpływ obejmował dodatkowy wpływ środków polityki fiskalnej mających ograniczyć gospodarcze i społeczne skutki wzrostu cen energii (dodatkowe koszty budżetowe netto w wysokości 1,5 % PKB). Jednocześnie wyższe wydatki na zużycie pośrednie i rzeczowe transfery socjalne również przyczyniły się do wzrostu bieżących wydatków pierwotnych netto. Hiszpania nie ograniczyła zatem w wystarczającym stopniu wzrostu wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych.

W prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się, że kurs polityki fiskalnej będzie w 2023 r. ekspansywny (-0,3 % PKB). Przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć zasadniczo neutralny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 0,2 % PKB. Przewidywany wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych jest zatem zgodny z zaleceniem Rady. Przewidywany zasadniczo neutralny wpływ bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych wynika zasadniczo ze zmniejszenia kosztów netto (ukierunkowanych i nieukierunkowanych) środków wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw w odpowiedzi na podwyżki cen energii (o 1,0 % PKB). Główne czynniki napędzające wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) to wzrost transferów socjalnych wynikający z powiązania emerytur z wcześniejszą inflacją oraz wyższe wydatki na zużycie pośrednie. Przewiduje się, że wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosą w 2023 r. 1,6 % PKB, podczas gdy inwestycje finansowane ze środków krajowych będą miały ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej w wysokości 0,1 pp. Hiszpania planuje zatem sfinansować dodatkowe inwestycje ze środków Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE i przewiduje się, że utrzyma przy tym inwestycje finansowane ze środków krajowych.

Średniookresowa sytuacja w zakresie zadłużenia: Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 98,2 % PKB na koniec 2019 r. do 120,4 % PKB na koniec 2020 r. Na koniec 2022 r. wyniósł 113,2 % PKB, a według prognoz na koniec 2023 r. i 2024 r. wyniesie odpowiednio 110,6 % i 109,1 % PKB.

Ogólnie rzecz biorąc, z analizy długookresowej zdolności do obsługi długu wynika, że w perspektywie średnioterminowej ryzyko będzie wysokie. Zgodnie z dziesięcioletnią prognozą podstawową wskaźnik zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych nieznacznie obniży się zanim ponownie wzrośnie do około 106 % PKB w 2033 r. Trajektoria długu jest wrażliwa na wstrząsy makroekonomiczne. Zgodnie z prognozami stochastycznymi, które symulują szeroki zakres możliwych tymczasowych wstrząsów dla zmiennych makroekonomicznych, prawdopodobne jest, że w 2027 r. wskaźnik zadłużenia będzie wyższy niż w 2022 r.

Istnieją też inne czynniki istotne dla oceny ogólnej długookresowej zdolności do obsługi długu. Z jednej strony czynniki zwiększające ryzyko związane są z niedawnym wzrostem stóp procentowych i wyższym poziomem zadłużenia zewnętrznego i zadłużenia sektora prywatnego, co może dodatkowo pogorszyć niekorzystny wpływ zaostrzenia warunków finansowych na sytuację finansową gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Z drugiej strony czynniki łagodzące ryzyko obejmują wydłużenie terminów zapadalności długu w ostatnich latach, co pozwala na stopniowe przenoszenie rosnących stóp procentowych na poziom zadłużenia po skorzystaniu z historycznie niskich kosztów finansowania zewnętrznego przez długi czas, stosunkowo stabilne źródła finansowania obejmujące odpowiednio zróżnicowaną i szeroką bazę inwestorów oraz walutę, w jakiej denominowany jest dług. Co więcej, reformy strukturalne w ramach NGEU/RRF, jeśli zostaną w pełni wdrożone, mogą mieć dalszy pozytywny wpływ na wzrost PKB w nadchodzących latach, a tym samym pomóc złagodzić wyzwania związane z długookresową zdolnością do obsługi długu.

Ocena w ramach procedury dotyczącej zakłóceń równowagi makroekonomicznej: Hiszpania nadal doświadcza zakłóceń równowagi. Podatność na zagrożenia związana z wysokim zadłużeniem sektora prywatnego i sektora instytucji rządowych i samorządowych oraz zadłużeniem zewnętrznym i mająca znaczenie transgraniczne nadal występuje, chociaż słabnie.

Inne czynniki przedstawione przez państwo członkowskie: 9 maja 2023 r. Hiszpania przedstawiła dodatkowe istotne czynniki, o których nie wspomniano powyżej, a mianowicie wskazała na strukturalne przekształcenie hiszpańskiej gospodarki, które przynosi rezultaty w postaci trwałej poprawy: wskaźników zatrudnienia (najwyższy wskaźnik osób objętych systemem zabezpieczenia społecznego), międzynarodowej pozycji inwestycyjnej netto (i całego sektora zagranicznego, nadwyżkę na rachunku obrotów bieżących odnotowano dziesiąty rok z rzędu) oraz finansów publicznych (znaczny wzrost dochodów publicznych dzięki istotnym zmianom zachowań podmiotów gospodarczych i wprowadzonym środkom).

4.2.7.Francja

Średniookresowa sytuacja makroekonomiczna: Po odnotowanym w 2020 r. spadku aktywności gospodarczej o 7,8 % gospodarka wzrosła o 6,8 % w 2021 r. i o 2,6 % w 2022 r. Przewiduje się, że wzrośnie o 0,7 % w 2023 r. i o 1,4 % w 2024 r. Wzrost w 2023 r. jest napędzany głównie przez inwestycje i spożycie publiczne. W 2022 r. działalność gospodarcza przekroczyła roczny poziom z 2019 r.

Średniookresowa sytuacja budżetowa, w tym inwestycje: Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadł z 9 % PKB w 2020 r. do 6,5 % PKB w 2021 r. i do 4,7 % w 2022 r. Przewiduje się, że w 2023 r. wyniesie 4,7 % PKB, a w 2024 r. – 4,3 %. W 2020 r. inwestycje publiczne utrzymywały się na stałym poziomie wynoszącym 3,7 % PKB, w 2021 r. spadły do 3,6 % PKB, a w 2022 r. wróciły do poziomu 3,7 % PKB. Oczekuje się, że w 2023 r. utrzymają się na stałym poziomie.

Według szacunków Komisji kurs polityki fiskalnej w 2022 r. był wspierający i wynosił -2,0 % PKB. Zgodnie z zaleceniem Rady Francja nadal wspierała odbudowę poprzez inwestycje finansowane z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Wydatki finansowane z dotacji z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosły 0,6 % PKB w 2022 r. (0,7 % PKB w 2021 r.). Nieznaczny spadek wydatków finansowanych z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE w 2022 r. wynikał z koncentracji działań w pierwszych dwóch latach realizacji planu. Inwestycje finansowane ze środków krajowych miały ekspansywny wpływ w wysokości 0,1 pp. PKB na kurs polityki fiskalnej. Francja utrzymała zatem inwestycje finansowane ze środków krajowych, zgodnie z zaleceniem Rady. Jednocześnie wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) miał ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 1,7 pp. Ten znaczny ekspansywny wpływ obejmował dodatkowy wpływ środków polityki fiskalnej mających ograniczyć gospodarcze i społeczne skutki wzrostu cen energii (dodatkowe koszty budżetowe netto w wysokości 0,8 % PKB). Jednocześnie indeksacja emerytur, świadczeń socjalnych i wynagrodzeń w sektorze publicznym również przyczyniła się (0,4 % PKB) do wzrostu bieżących wydatków pierwotnych netto. Francja nie ograniczyła zatem w wystarczającym stopniu wzrostu wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych.

W prognozie Komisji z jesieni 2023 r. przewiduje się, że kurs polityki fiskalnej będzie w 2023 r. restrykcyjny (+0,5 % PKB), w związku z wysoką inflacją. Przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć restrykcyjny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 0,6 % PKB. Obejmuje to zwiększenie kosztów ukierunkowanych środków wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na podwyżki cen energii o 0,1 % PKB. Podsumowując, przewidywany wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych jest zgodny z zaleceniem Rady. Wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosły w 2023 r. 0,4 % PKB, podczas gdy inwestycje finansowane ze środków krajowych miały neutralny wpływ na kurs polityki fiskalnej. Francja planuje zatem sfinansować dodatkowe inwestycje ze środków Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE i planuje utrzymać przy tym inwestycje finansowane ze środków krajowych.

Średniookresowa sytuacja w zakresie zadłużenia: Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 97,4 % PKB na koniec 2019 r. do 114,6 % PKB na koniec 2020 r. Na koniec 2022 r. wyniósł 111,6 % PKB, a według prognoz na koniec 2023 r. i 2024 r. wyniesie odpowiednio 109,6 % i 109,5 % PKB.

Ogólnie rzecz biorąc, z analizy długookresowej zdolności do obsługi długu wynika, że w perspektywie średnioterminowej ryzyko będzie wysokie. Zgodnie z dziesięcioletnią prognozą podstawową w ciągu najbliższych 10 lat wskaźnik zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrośnie, osiągając około 125,6 % PKB w 2033 r. Trajektoria długu jest wrażliwa na wstrząsy makroekonomiczne. Zgodnie z prognozami stochastycznymi, które symulują szeroki zakres możliwych tymczasowych wstrząsów dla zmiennych makroekonomicznych, prawdopodobne jest, że w 2027 r. wskaźnik zadłużenia będzie wyższy niż w 2022 r.

Istnieją też inne czynniki istotne dla oceny ogólnej długookresowej zdolności do obsługi długu. Z jednej strony czynniki zwiększające ryzyko związane są z niedawnym wzrostem stóp procentowych, oczekiwanym wzrostem potrzeb finansowych brutto w perspektywie średnioterminowej oraz ryzykiem związanym ze zobowiązaniami warunkowymi ze strony sektora prywatnego, w tym w wyniku ewentualnego uruchomienia gwarancji państwowych udzielonych przedsiębiorstwom i osobom samozatrudnionym w czasie kryzysu związanego z COVID-19. Z drugiej strony czynniki łagodzące ryzyko obejmują wydłużenie terminów zapadalności długu w ostatnich latach, co pozwala na stopniowe przenoszenie rosnących stóp procentowych na poziom zadłużenia po skorzystaniu z historycznie niskich kosztów finansowania zewnętrznego przez długi czas, i stosunkowo stabilne źródła finansowania (ze zróżnicowaną i szeroką bazą inwestorów). Co więcej, reformy strukturalne w ramach NGEU/RRF, jeśli zostaną w pełni wdrożone, mogą mieć dalszy pozytywny wpływ na wzrost PKB w nadchodzących latach, a tym samym pomóc złagodzić wyzwania związane z długookresową zdolnością do obsługi długu.

Ocena w ramach procedury dotyczącej zakłóceń równowagi makroekonomicznej: Francja nadal doświadcza zakłóceń równowagi. Podatność na zagrożenia związana z wysokim poziomem długu sektora instytucji rządowych i samorządowych oraz konkurencyjnością i słabym wzrostem wydajności, co ma znaczenie transgraniczne, utrzymuje się, ale widać pewne oznaki spadku.

Inne czynniki przedstawione przez państwo członkowskie: 9 maja 2023 r. Francja przedstawiła dodatkowe istotne czynniki, o których nie wspomniano powyżej, a mianowicie wskazała na przedsięwzięcia inwestycyjne prowadzone od 2021 r. na potrzeby wsparcia transformacji ekologicznej i cyfrowej w uzupełnieniu dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, a także ograniczenie podatków związanych z produkcją w celu zwiększenia konkurencyjności przedsiębiorstw.

4.2.8.Włochy

Średniookresowa sytuacja makroekonomiczna: Po odnotowanym w 2020 r. spadku aktywności gospodarczej o 9 % gospodarka wzrosła o 7 % w 2021 r. i o 3,7 % w 2022 r. Przewiduje się, że wzrośnie o 1,2 % w 2023 r. i o 1,1 % w 2024 r. Wzrost w 2023 r. jest napędzany głównie przez inwestycje i eksport netto. W 2022 r. działalność gospodarcza przekroczyła roczny poziom z 2019 r.

Średniookresowa sytuacja budżetowa, w tym inwestycje: Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadł z 9,7 % PKB w 2020 r. do 9 % PKB w 2021 r. i do 8 % w 2022 r. W poziomach z lat 2021 i 2022 uwzględniono zwiększający deficyt wpływ nowego sposobu statystycznego ujmowania niektórych ulg podatkowych na renowacje budynków, które obecnie ujmuje się jako transfery kapitałowe i w większości zostały przypisane do lat 2021–2022. Przewiduje się, że deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2023 r. wyniesie 4,5 % PKB, a w 2024 r. – 3,7 %. Po wzroście do 2,6 % PKB w 2020 r. inwestycje publiczne wzrosły dalej do 2,9 % PKB w 2021 r., a następnie spadły do 2,7 % w 2022 r. Według prognoz w 2023 r. osiągną one poziom 3,1 % PKB.

Według szacunków Komisji kurs polityki fiskalnej w 2022 r. był wspierający i wynosił -3,2 % PKB. Zgodnie z zaleceniem Rady Włochy nadal wspierały odbudowę poprzez inwestycje finansowane z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Wydatki finansowane z dotacji z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosły 0,9 % PKB w 2022 r. (0,4 % PKB w 2021 r.). Inwestycje finansowane ze środków krajowych miały neutralny wpływ na kurs polityki fiskalnej. Włochy utrzymały zatem inwestycje finansowane ze środków krajowych, zgodnie z zaleceniem Rady. Jednocześnie wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) miał ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 2,4 pp. Ten znaczny ekspansywny wpływ obejmował dodatkowy wpływ środków polityki fiskalnej mających ograniczyć gospodarcze i społeczne skutki wzrostu cen energii (dodatkowe koszty budżetowe netto w wysokości 2,2 % PKB), a także koszty zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy (0,1 % PKB). Włochy utrzymały zatem w wystarczającym stopniu pod kontrolą wzrost wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych.

W prognozie Komisji z jesieni 2023 r. przewiduje się, że kurs polityki fiskalnej będzie w 2023 r. restrykcyjny (+2,6 % PKB), w związku z wysoką inflacją. Przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć restrykcyjny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 0,9 % PKB. Przewidywany wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych jest zatem zgodny z zaleceniem Rady. Przewidywany restrykcyjny wpływ bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych wynika zasadniczo ze zmniejszenia kosztów (o 1,5 pp. PKB) (ukierunkowanych i nieukierunkowanych) środków wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw w odpowiedzi na podwyżki cen energii. Główne czynniki napędzające wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) to wzrost wydatków na emerytury wynikający z indeksacji względem poziomu inflacji z poprzedniego roku oraz niedawno przyjętych dodatkowych cięć klinów podatkowych w przypadku osób o niskich i średnich dochodach. Przewiduje się, że wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosą w 2023 r. 1,4 % PKB, podczas gdy inwestycje finansowane ze środków krajowych będą miały ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej w wysokości 0,1 pp. Włochy planują zatem sfinansować dodatkowe inwestycje ze środków Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE i przewiduje się, że utrzymają przy tym inwestycje finansowane ze środków krajowych.

Średniookresowa sytuacja w zakresie zadłużenia: Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 134,1 % PKB na koniec 2019 r. do 154,9 % PKB na koniec 2020 r. Na koniec 2022 r. wyniósł 144,4 % PKB, a według prognoz na koniec 2023 r. i 2024 r. wyniesie odpowiednio 140,4 % i 140,3 % PKB.

Ogólnie rzecz biorąc, z analizy długookresowej zdolności do obsługi długu wynika, że w perspektywie średnioterminowej ryzyko będzie wysokie. Zgodnie z dziesięcioletnią prognozą podstawową wskaźnik zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych będzie stale rósł w tym okresie, osiągając około 156,5 % PKB w 2033 r. Trajektoria długu jest wrażliwa na wstrząsy makroekonomiczne. Zgodnie z prognozami stochastycznymi, które symulują szeroki zakres możliwych tymczasowych wstrząsów dla zmiennych makroekonomicznych, bardzo prawdopodobne jest, że w 2027 r. wskaźnik zadłużenia będzie wyższy niż w 2022 r.

Istnieją też inne czynniki istotne dla oceny ogólnej długookresowej zdolności do obsługi długu. Z jednej strony czynniki zwiększające ryzyko związane są z niedawnym wzrostem stóp procentowych, udziałem krótkoterminowego długu sektora instytucji rządowych i samorządowych oraz ryzykiem związanym ze zobowiązaniami warunkowymi ze strony sektora prywatnego, w tym w wyniku ewentualnego uruchomienia gwarancji państwowych w kontekście kryzysu związanego z COVID-19. Z drugiej strony czynniki łagodzące ryzyko obejmują wydłużenie terminów zapadalności długu w ostatnich latach, co pozwala na stopniowe przenoszenie rosnących stóp procentowych na poziom zadłużenia po skorzystaniu z historycznie niskich kosztów finansowania zewnętrznego przez długi czas, stosunkowo stabilne źródła finansowania (ze zróżnicowaną i szeroką bazą inwestorów) i dodatnią międzynarodową pozycję inwestycyjna netto. Co więcej, reformy strukturalne w ramach NGEU/RRF, jeśli zostaną w pełni wdrożone, mogą mieć dalszy pozytywny wpływ na wzrost PKB w nadchodzących latach, a tym samym pomóc złagodzić wyzwania związane z długookresową zdolnością do obsługi długu.

Ocena w ramach procedury dotyczącej zakłóceń równowagi makroekonomicznej: Włochy nadal doświadczają znacznych zakłóceń równowagi. Pomimo pewnej poprawy sytuacji nadal utrzymuje się jednak podatność na zagrożenia związana z wysokim długiem sektora instytucji rządowych i samorządowych i słabym wzrostem wydajności w kontekście niestabilności rynku pracy i pewnych słabości rynków finansowych, które mają znaczenie transgraniczne.

Inne czynniki przedstawione przez państwo członkowskie: W analizie zawartej w powyższych sekcjach omówiono już główne czynniki przedstawione przez Włochy 11 maja 2023 r.

4.2.9.Łotwa

Średniookresowa sytuacja makroekonomiczna: Po odnotowanym w 2020 r. spadku aktywności gospodarczej o 2,3 % gospodarka wzrosła o 4,3 % w 2021 r. i o 2,8 % w 2022 r. Przewiduje się, że wzrośnie o 1,4 % w 2023 r. i o 2,8 % w 2024 r. Wzrost w 2023 r. jest napędzany głównie przez spożycie prywatne i eksport netto. W 2021 r. działalność gospodarcza przekroczyła roczny poziom z 2019 r.

Średniookresowa sytuacja budżetowa, w tym inwestycje: Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 4,4 % w 2020 r. do 7,1 % PKB w 2021 r., a następnie spadł do 4,4 % w 2022 r. Przewiduje się, że w 2023 r. wyniesie 3,8 % PKB, a w 2024 r. – 2,7 %. Po wzroście do 5,7 % PKB w 2020 r. inwestycje publiczne spadły do 5,2 % PKB w 2021 r. i do 3,8 % w 2022 r. Przewiduje się, że wzrosną do 5,5 % PKB w 2023 r. i będą wyższe niż deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych.

Według szacunków Komisji kurs polityki fiskalnej w 2022 r. był neutralny, co było właściwe w kontekście wysokiej inflacji. Zgodnie z zaleceniem Rady Łotwa nadal wspierała odbudowę poprzez inwestycje finansowane z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Wydatki finansowane z dotacji z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosły 1,1 % PKB w 2022 r. (1,3 % PKB w 2021 r.). Ze względu na ograniczenia zdolności i wzrost cen usług niektóre inwestycje finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE w 2022 r. zostały odłożone w czasie, co skutkowało nieznacznym spadkiem wydatków. Inwestycje finansowane ze środków krajowych miały restrykcyjny wpływ w wysokości 1,2 pp. PKB na kurs polityki fiskalnej. Łotwa nie utrzymała zatem inwestycji finansowanych ze środków krajowych, co nie jest zgodne z zaleceniem Rady. Jednocześnie wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) miał restrykcyjny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 0,3 pp. Łotwa utrzymała zatem pod kontrolą wzrost wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych.

W prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się, że kurs polityki fiskalnej będzie w 2023 r. ekspansywny (-0,9 % PKB), w związku z wysoką inflacją. Przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 0,5 % PKB. Obejmuje to zmniejszenie kosztów ukierunkowanych środków wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na podwyżki cen energii o 0,4 % PKB. Obejmuje to również wyższe(o 0,1 % PKB) koszty zapewnienia tymczasowej ochrony osobom przesiedlonym z Ukrainy. Ekspansywny wpływ bieżących wydatków pierwotnych netto finansowanych ze środków krajowych nie wynika zatem z ukierunkowanego wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na wzrost cen energii oraz dla osób uciekających z Ukrainy. Ekspansywny wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) wynika z uwzględnionych w pakiecie budżetowym na 2023 r. działań w zakresie wydatków, takich jak wzrost wynagrodzenia pracowników administracyjnych i medycznych, dodatkowe wydatki bieżące na finansowanie onkologii, nauki i badań oraz inne dyskrecjonalne bieżące wydatki na krajową administrację, a także wyższe wydatki na emerytury i świadczenia. Podsumowując, przewidywany wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych nie jest zgodny z zaleceniem Rady. Przewiduje się, że wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosą w 2023 r. 2,2 % PKB, podczas gdy inwestycje finansowane ze środków krajowych będą miały ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej w wysokości 1,0 pp. Łotwa planuje zatem sfinansować dodatkowe inwestycje ze środków Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE i przewiduje się, że utrzyma przy tym inwestycje finansowane ze środków krajowych.

Średniookresowa sytuacja w zakresie zadłużenia: Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 36,5 % PKB na koniec 2019 r. do 42,0 % PKB na koniec 2020 r. Na koniec 2022 r. wyniósł 40,8 % PKB, a według prognoz na koniec 2023 r. i 2024 r. wyniesie odpowiednio 39,8 % i 40,5 % PKB. Ogólnie rzecz biorąc, z analizy długookresowej zdolności do obsługi długu wynika, że w perspektywie średnioterminowej ryzyko będzie niskie. Co więcej, reformy strukturalne w ramach NGEU/RRF, jeśli zostaną w pełni wdrożone, mogą mieć dalszy pozytywny wpływ na wzrost PKB w nadchodzących latach, a tym samym pomóc złagodzić wyzwania związane z długookresową zdolnością do obsługi długu.

Ocena w ramach procedury dotyczącej zakłóceń równowagi makroekonomicznej: Na Łotwie nie stwierdzono zakłóceń równowagi. Podatność na zagrożenia związana z zewnętrznymi pożyczkami i sektorem nieruchomości pozostaje niewielka. Utrzymuje się ryzyko dla konkurencyjności, ale zasadniczo wydaje się, że w najbliższej przyszłości będzie ono ograniczone.

Inne czynniki przedstawione przez państwo członkowskie: W analizie zawartej w powyższych sekcjach omówiono już główne czynniki przedstawione przez Łotwę 8 maja 2023 r.

4.2.10.Węgry

Średniookresowa sytuacja makroekonomiczna: Po odnotowanym w 2020 r. spadku aktywności gospodarczej o 4,5 % gospodarka wzrosła o 7,2 % w 2021 r. i o 4,6 % w 2022 r. Przewiduje się, że wzrośnie o 0,5 % w 2023 r. i o 2,8 % w 2024 r. Wzrost w 2023 r. jest napędzany głównie przez eksport netto. W 2021 r. działalność gospodarcza przekroczyła roczny poziom z 2019 r.

Średniookresowa sytuacja budżetowa, w tym inwestycje: Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadł z 7,5 % PKB w 2020 r. do 7,1 % PKB w 2021 r. i do 6,2 % w 2022 r. Przewiduje się, że w 2023 r. wyniesie 4 % PKB, a w 2024 r. – 4,4 %. Po wzroście do 6,5 % PKB w 2020 r. inwestycje publiczne spadły do 6,3 % PKB w 2021 r. i do 5,3 % w 2022 r. Przewiduje się, że w 2023 r. również wyniosą 5,3 % PKB, czyli przekroczą deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych.

Według szacunków Komisji kurs polityki fiskalnej w 2022 r. był wspierający i wynosił -0,4 % PKB, zgodnie z zaleceniem Rady. Zgodnie z zaleceniem Rady Węgry nadal wspierały odbudowę poprzez inwestycje finansowane z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Wydatki finansowane z dotacji z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosły 1,5 % PKB w 2022 r. (2,1 % PKB w 2021 r.). Spadek wydatków finansowanych z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE w 2022 r. wynikał z mniejszej absorpcji europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych. Inwestycje finansowane ze środków krajowych miały restrykcyjny wpływ w wysokości 0,2 pp. PKB na kurs polityki fiskalnej. Węgry nie utrzymały zatem inwestycji finansowanych ze środków krajowych, co nie jest zgodne z zaleceniem Rady. Jednocześnie wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) miał restrykcyjny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 0,6 pp. Węgry utrzymały zatem w wystarczającym stopniu pod kontrolą wzrost wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych.

W prognozie Komisji z jesieni 2023 r. przewiduje się, że kurs polityki fiskalnej będzie w 2023 r. restrykcyjny (+4,2 % PKB), w związku z wysoką inflacją. Przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć restrykcyjny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 2,2 % PKB. Przewidywany wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych jest zatem zgodny z zaleceniem Rady. Przewiduje się, że wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosą w 2023 r. 2,3 % PKB, podczas gdy inwestycje finansowane ze środków krajowych będą miały restrykcyjny wpływ na kurs polityki fiskalnej w wysokości 0,6 pp. Węgry planują zatem sfinansować dodatkowe inwestycje ze środków Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE, jednak nie przewiduje się, by utrzymały przy tym inwestycje finansowane ze środków krajowych.

Średniookresowa sytuacja w zakresie zadłużenia: Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 65,3 % PKB na koniec 2019 r. do 79,3 % PKB na koniec 2020 r. Na koniec 2022 r. wyniósł 73,3 % PKB, a według prognoz na koniec 2023 r. i 2024 r. wyniesie odpowiednio 70,7 % i 71,1 % PKB.

Ogólnie rzecz biorąc, z analizy długookresowej zdolności do obsługi długu wynika, że w perspektywie średnioterminowej ryzyko będzie wysokie. Zgodnie z dziesięcioletnią prognozą podstawową w ciągu najbliższych pięciu lat wskaźnik zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych zasadniczo ustabilizuje się. Od 2027 r. wskaźnik zadłużenia zacznie jednak rosnąć, osiągając w 2033 r. 72,5 % PKB. Zgodnie z prognozami stochastycznymi, które symulują szeroki zakres możliwych tymczasowych wstrząsów dla zmiennych makroekonomicznych, bardzo prawdopodobne jest, że w 2027 r. wskaźnik zadłużenia będzie wyższy niż w 2022 r.

Istnieją też inne czynniki istotne dla oceny ogólnej długookresowej zdolności do obsługi długu. Z jednej strony czynniki zwiększające ryzyko związane są z niedawnym wzrostem stóp procentowych, ujemną międzynarodową pozycją inwestycyjną netto Węgier, rosnącym udziałem zadłużenia krótkoterminowego i zagranicznego oraz ryzykiem związanym ze zobowiązaniami warunkowymi ze strony sektora prywatnego, w tym w wyniku ewentualnego uruchomienia gwarancji państwowych w kontekście kryzysu związanego z COVID-19. Z drugiej strony czynniki łagodzące ryzyko obejmują wydłużenie terminów zapadalności długu w ostatnich latach i stosunkowo stabilne źródła finansowania. Co więcej, działania w ramach NGEU/RRF, jeśli zostaną w pełni wdrożone, mogą mieć dalszy pozytywny wpływ na wzrost PKB w nadchodzących latach, a tym samym pomóc złagodzić wyzwania związane z długookresową zdolnością do obsługi długu.

Ocena w ramach procedury dotyczącej zakłóceń równowagi makroekonomicznej: Węgry doświadczają zakłócenia równowagi. Podatność na zagrożenia związana z bardzo silną presją cenową i potrzebami finansowania zewnętrznego i publicznego wzrosła do wysokiego poziomu.

Inne czynniki przedstawione przez państwo członkowskie: 9 maja 2023 r. Węgry przedstawiły dodatkowe istotne czynniki, o których nie wspomniano powyżej, a mianowicie wskazały na doświadczany przez Węgry wzrost premii za ryzyko na rynkach kapitałowych w związku z niepewnością co do terminu spełnienia przez Węgry warunków niezbędnych do uzyskania pełnego dostępu do funduszy UE.

4.2.11.Malta

Średniookresowa sytuacja makroekonomiczna: Po odnotowanym w 2020 r. spadku aktywności gospodarczej o 8,6 % gospodarka wzrosła o 11,8 % w 2021 r. i o 6,9 % w 2022 r. Przewiduje się, że wzrośnie o 3,9 % w 2023 r. i o 4,1 % w 2024 r. Wzrost w 2022 r. jest napędzany głównie przez eksport netto i spożycie prywatne. W 2021 r. działalność gospodarcza przekroczyła roczny poziom z 2019 r.

Średniookresowa sytuacja budżetowa, w tym inwestycje: Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadł z 9,7 % PKB w 2020 r. do 7,8 % PKB w 2021 r. i do 5,8 % w 2022 r. Przewiduje się, że w 2023 r. wyniesie 5,1 % PKB, a w 2024 r. – 4,5 %. Po wzroście do 4,2 % PKB w 2020 r. inwestycje publiczne spadły do 3,8 % PKB w 2021 r. i do 3,3 % w 2022 r. Przewiduje się, że w 2023 r. wyniosą 3,8 % PKB.

Według szacunków Komisji kurs polityki fiskalnej w 2022 r. był zasadniczo neutralny i wynosił -0,2 % PKB, zgodnie z zaleceniem Rady. Zgodnie z zaleceniem Rady Malta nadal wspierała odbudowę poprzez inwestycje finansowane z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Wydatki finansowane z dotacji z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosły 0,9 % PKB w 2022 r. (1,1 % PKB w 2021 r.). Spadek wydatków finansowanych z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE w 2022 r. wynikał z mniejszej absorpcji innych funduszy UE. Inwestycje finansowane ze środków krajowych miały restrykcyjny wpływ w wysokości 0,2 pp. PKB na kurs polityki fiskalnej. Malta nie utrzymała zatem inwestycji finansowanych ze środków krajowych, co nie było zgodne z zaleceniem Rady. Jednocześnie wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) miał ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 0,9 pp. Ten znaczny ekspansywny wpływ obejmował jednak dodatkowy wpływ środków polityki fiskalnej mających ograniczyć gospodarcze i społeczne skutki wzrostu cen energii (dodatkowe koszty budżetowe netto w wysokości 1,9 % PKB), a także koszty zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy (0,1 % PKB). Malta utrzymała zatem w wystarczającym stopniu pod kontrolą wzrost wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych.

W prognozie Komisji z jesieni 2023 r. przewiduje się, że kurs polityki fiskalnej będzie w 2023 r. restrykcyjny (+0,4 % PKB), w związku z wysoką inflacją. Przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć restrykcyjny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 0,8 % PKB. Podsumowując, przewidywany wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych jest zgodny z zaleceniem Rady. Wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosły w 2023 r. 1,6 % PKB, podczas gdy inwestycje finansowane ze środków krajowych miały restrykcyjny wpływ na kurs polityki fiskalnej w wysokości 0,3 pp. Malta planuje zatem sfinansować dodatkowe inwestycje ze środków Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE, ale nie przewiduje się, by utrzymała przy tym inwestycje finansowane ze środków krajowych.

Średniookresowa sytuacja w zakresie zadłużenia: Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 40,3 % PKB na koniec 2019 r. do 52,9 % PKB na koniec 2020 r. Na koniec 2022 r. wyniósł 53,4 % PKB, a według prognoz na koniec 2023 r. i 2024 r. wyniesie odpowiednio 54,8 % i 56,1 % PKB. Ogólnie rzecz biorąc, z analizy długookresowej zdolności do obsługi długu wynika, że w perspektywie średnioterminowej ryzyko będzie średnie. Co więcej, reformy strukturalne w ramach NGEU/RRF, jeśli zostaną w pełni wdrożone, mogą mieć dalszy pozytywny wpływ na wzrost PKB w nadchodzących latach, a tym samym pomóc złagodzić wyzwania związane z długookresową zdolnością do obsługi długu.

Inne czynniki przedstawione przez państwo członkowskie: 5 maja 2023 r. Malta przedstawiła dodatkowe istotne czynniki, o których nie wspomniano powyżej, a mianowicie wskazała na koszty poniesione w 2022 r. w związku z restrukturyzacją krajowych linii lotniczych i przechodzeniem przez jej pracowników na wcześniejszą emeryturę.

4.2.12.Austria

Średniookresowa sytuacja makroekonomiczna: Po odnotowanym w 2020 r. spadku aktywności gospodarczej o 6,5 % gospodarka wzrosła o 4,6 % w 2021 r. i o 5 % w 2022 r. Przewiduje się, że wzrośnie o 0,4 % w 2023 r. i o 1,6 % w 2024 r. Wzrost w 2023 r. jest napędzany głównie przez spożycie prywatne. W 2022 r. działalność gospodarcza przekroczyła roczny poziom z 2019 r.

Średniookresowa sytuacja budżetowa, w tym inwestycje: Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadł z 8 % PKB w 2020 r. do 5,8 % PKB w 2021 r. i do 3,2 % w 2022 r. Przewiduje się, że w 2023 r. wyniesie 2,4 % PKB, a w 2024 r. – 1,3 %. Po wzroście do 3,3 % PKB w 2020 r. inwestycje publiczne wzrosły dalej do 3,6 % PKB w 2021 r., a następnie spadły do 3,3 % w 2022 r. Przewiduje się, że w 2023 r. wyniosą 3,4 % i będą wyższe niż deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w latach 2022 i 2023.

Według szacunków Komisji kurs polityki fiskalnej w 2022 r. był wspierający i wynosił -2,8 % PKB, zgodnie z zaleceniem Rady. Ponadto zgodnie z zaleceniem Rady Austria nadal wspierała odbudowę poprzez inwestycje finansowane z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Wydatki finansowane z dotacji z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosły 0,2 % PKB w 2022 r. (0,2 % PKB w 2021 r.). Inwestycje finansowane ze środków krajowych miały restrykcyjny wpływ w wysokości 0,1 pp. PKB na kurs polityki fiskalnej. Austria nie utrzymała zatem inwestycji finansowanych ze środków krajowych, co nie jest zgodne z zaleceniem Rady. Jednocześnie wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) miał ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 1,8 pp. Ten znaczny ekspansywny wpływ obejmował dodatkowy wpływ środków polityki fiskalnej mających ograniczyć gospodarcze i społeczne skutki wzrostu cen energii (dodatkowe koszty budżetowe netto w wysokości 1,5 % PKB), a także koszty zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy (0,2 % PKB). Austria utrzymała zatem w wystarczającym stopniu pod kontrolą wzrost wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych.

W prognozie Komisji z jesieni 2023 r. przewiduje się, że kurs polityki fiskalnej będzie w 2023 r. restrykcyjny (+1,0 % PKB), w związku z wysoką inflacją. Przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć restrykcyjny wpływ na ogólny kurs polityki fiskalnej, wynoszący 0,3 pp. Obejmuje to zwiększenie kosztów ukierunkowanych środków wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na podwyżki cen energii o 0,2 % PKB. Podsumowując, przewidywany wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych jest zgodny z zaleceniem Rady. Przewiduje się, że wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosą w 2023 r. 0,3 % PKB, podczas gdy inwestycje finansowane ze środków krajowych będą miały ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej w wysokości 0,1 pp. Austria planuje zatem sfinansować dodatkowe inwestycje ze środków Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE i przewiduje się, że utrzyma przy tym inwestycje finansowane ze środków krajowych.

Średniookresowa sytuacja w zakresie zadłużenia: Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 70,6 % PKB na koniec 2019 r. do 82,9 % PKB na koniec 2020 r. Na koniec 2022 r. wyniósł 78,4 % PKB, a według prognoz na koniec 2023 r. i 2024 r. wyniesie odpowiednio 75,4 % i 72,7 % PKB. Ogólnie rzecz biorąc, z analizy długookresowej zdolności do obsługi długu wynika, że w perspektywie średnioterminowej ryzyko będzie niskie. Co więcej, reformy strukturalne w ramach NGEU/RRF, jeśli zostaną w pełni wdrożone, mogą mieć dalszy pozytywny wpływ na wzrost PKB w nadchodzących latach, a tym samym pomóc złagodzić wyzwania związane z długookresową zdolnością do obsługi długu.

Inne czynniki przedstawione przez państwo członkowskie: W analizie zawartej w powyższych sekcjach omówiono już główne czynniki przedstawione przez Austrię 8 maja 2023 r.

4.2.13.Polska

Średniookresowa sytuacja makroekonomiczna: Po odnotowanym w 2020 r. spadku aktywności gospodarczej o 2 % gospodarka wzrosła o 6,9 % w 2021 r. i o 5,1 % w 2022 r. Przewiduje się, że wzrośnie o 0,7 % w 2023 r. i o 2,7 % w 2024 r. Wzrost w 2023 r. jest napędzany głównie przez eksport netto i inwestycje. W 2021 r. działalność gospodarcza przekroczyła roczny poziom z 2019 r.

Średniookresowa sytuacja budżetowa, w tym inwestycje: Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadł z 6,9 % w 2020 r. do 1,8 % PKB w 2021 r., a następnie wzrósł do 3,7 % w 2022 r. Przewiduje się, że w 2023 r. wyniesie 5 % PKB, a w 2024 r. – 3,7 %. Po wzroście do 4,5 % PKB w 2020 r. inwestycje publiczne spadły do 4,1 % PKB w 2021 r. i do 4 % w 2022 r. Przewiduje się, że wzrosną do 4,1 % PKB w 2023 r. i będą wyższe niż deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w latach 2021 i 2022, ale nie w roku 2023.

Według szacunków Komisji kurs polityki fiskalnej w 2022 r. był wspierający i wynosił -3,0 % PKB, zgodnie z zaleceniem Rady. Zgodnie z zaleceniem Rady Polska nadal wspierała odbudowę poprzez inwestycje finansowane z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Wydatki finansowane z dotacji z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosły 1,0 % PKB w 2022 r. (1,3 % PKB w 2021 r.). Inwestycje finansowane ze środków krajowych miały ekspansywny wpływ w wysokości 0,2 pp. PKB na kurs polityki fiskalnej. Polska utrzymała zatem inwestycje finansowane ze środków krajowych, zgodnie z zaleceniem Rady. Jednocześnie wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) miał ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 2,3 pp. Ten znaczny ekspansywny wpływ obejmował dodatkowy wpływ środków polityki fiskalnej mających ograniczyć gospodarcze i społeczne skutki wzrostu cen energii (dodatkowe koszty budżetowe netto w wysokości 1,9 % PKB), a także koszty zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy (0,5 % PKB). Polska utrzymała zatem w wystarczającym stopniu pod kontrolą wzrost wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych.

W prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się, że kurs polityki fiskalnej będzie w 2023 r. ekspansywny (-0,8 % PKB), w związku z wysoką inflacją. Przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 0,8 % PKB. Obejmuje to zwiększenie kosztów ukierunkowanych środków wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na podwyżki cen energii o 0,1 % PKB. Obejmuje to również niższe (o 0,2 % PKB) koszty zapewnienia tymczasowej ochrony osobom przesiedlonym z Ukrainy. Ekspansywny wpływ bieżących wydatków pierwotnych netto finansowanych ze środków krajowych nie wynika zatem z ukierunkowanego wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na wzrost cen energii oraz dla osób uciekających z Ukrainy. Ekspansywny wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych wynika z nieukierunkowanych działań w zakresie energii, wyższych wydatków na obronę i zdrowie, a także stałego wzrostu wynagrodzeń w sektorze publicznym i świadczeń socjalnych. Podsumowując, przewidywany wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych nie jest zgodny z zaleceniem Rady. Przewiduje się, że wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosą w 2023 r. 1,8 % PKB, podczas gdy inwestycje finansowane ze środków krajowych będą miały restrykcyjny wpływ na kurs polityki fiskalnej w wysokości 0,2 pp. Polska planuje zatem sfinansować dodatkowe inwestycje ze środków Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE i nie przewiduje się, by utrzymała przy tym inwestycje finansowane ze środków krajowych.

Średniookresowa sytuacja w zakresie zadłużenia: Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 45,7 % PKB na koniec 2019 r. do 57,2 % PKB na koniec 2020 r. Na koniec 2022 r. wyniósł 49,1 % PKB, a według prognoz na koniec 2023 r. i 2024 r. wyniesie odpowiednio 50,5 % i 53 % PKB. Ogólnie rzecz biorąc, z analizy długookresowej zdolności do obsługi długu wynika, że w perspektywie średnioterminowej ryzyko będzie średnie. Co więcej, reformy strukturalne w ramach NGEU/RRF, jeśli zostaną w pełni wdrożone, mogą mieć dalszy pozytywny wpływ na wzrost PKB w nadchodzących latach, a tym samym pomóc złagodzić wyzwania związane z długookresową zdolnością do obsługi długu.

Inne czynniki przedstawione przez państwo członkowskie: 9 maja 2023 r. Polska przedstawiła dodatkowe istotne czynniki, o których nie wspomniano powyżej, a mianowicie wskazała na znaczny wzrost wydatków przeznaczonych na modernizację sił zbrojnych w obliczu wojny w Ukrainie i inwestycji dokonywanych przez samorządy terytorialne. W drodze ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny zwiększono wydatki na obronę państwa z planowanych 2,2 % PKB w 2022 do 3 % PKB w 2023 r. Ze względu na większe wydatki na obronę i inwestycje dokonywane przez samorządy terytorialne (o około 21 % r/r w ujęciu nominalnym) w 2022 r. wzrosła dynamika inwestycji publicznych (o 14,3 % r/r w ujęciu nominalnym) i w odniesieniu do PKB osiągnęła poziom 4,0 %. Przewiduje się, że w 2023 r. nastąpi dalszy wzrost do poziomu około 4,2 % PKB.

4.2.14.Słowenia

Średniookresowa sytuacja makroekonomiczna: Po odnotowanym w 2020 r. spadku aktywności gospodarczej o 4,3 % gospodarka wzrosła o 8,2 % w 2021 r. i o 5,4 % w 2022 r. Przewiduje się, że wzrośnie o 1,2 % w 2023 r. i o 2,2 % w 2024 r. Wzrost w 2023 r. jest napędzany głównie przez popyt krajowy. W 2021 r. działalność gospodarcza przekroczyła roczny poziom z 2019 r.

Średniookresowa sytuacja budżetowa, w tym inwestycje: Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadł z 7,7 % PKB w 2020 r. do 4,6 % PKB w 2021 r. i do 3 % w 2022 r. Przewiduje się, że w 2023 r. wyniesie 3,7 % PKB, a w 2024 r. – 2,9 %. Po wzroście do 4,1 % PKB w 2020 r. inwestycje publiczne wzrosły dalej do 4,7 % PKB w 2021 r. i do 5,2 % w 2022 r. Przewiduje się, że nastąpi dalszy ich wzrost do 6,1 % PKB w 2023 r. i będą one wyższe niż deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych trzeci rok z rzędu począwszy od 2021 r.

Według szacunków Komisji kurs polityki fiskalnej w 2022 r. był wspierający i wynosił -1,2 % PKB, zgodnie z zaleceniem Rady. Zgodnie z zaleceniem Rady Słowenia nadal wspierała odbudowę poprzez inwestycje finansowane z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Wydatki finansowane z dotacji z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosły 0,7 % PKB w 2022 r. (0,8 % PKB w 2021 r.). Inwestycje finansowane ze środków krajowych miały ekspansywny wpływ w wysokości 0,7 pp. PKB na kurs polityki fiskalnej. Słowenia utrzymała zatem inwestycje finansowane ze środków krajowych, zgodnie z zaleceniem Rady. Jednocześnie wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) miał ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 0,4 pp. Ten znaczny ekspansywny wpływ obejmował dodatkowy wpływ środków polityki fiskalnej mających ograniczyć gospodarcze i społeczne skutki wzrostu cen energii (dodatkowe koszty budżetowe netto w wysokości 1,0 % PKB), a także koszty zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy (0,1 % PKB). Słowenia utrzymała zatem w wystarczającym stopniu pod kontrolą wzrost wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych.

W prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się, że kurs polityki fiskalnej będzie w 2023 r. ekspansywny (-1,2 % PKB), w związku z wysoką inflacją. Przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 0,3 % PKB. Dzieje się tak pomimo zmniejszenia kosztów ukierunkowanych środków wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na podwyżki cen energii o 0,5 % PKB. Ekspansywny wpływ bieżących wydatków pierwotnych netto finansowanych ze środków krajowych nie wynika zatem z ukierunkowanego wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na wzrost cen energii oraz dla osób uciekających z Ukrainy. Ekspansywny wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) wynika z wyższych dotacji i wzrostu kosztów wynagrodzeń w sektorze publicznym. Podsumowując, przewidywany wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych nie jest zgodny z zaleceniem Rady. Wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosły w 2023 r. 1,6 % PKB, podczas gdy inwestycje finansowane ze środków krajowych miały ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej w wysokości 0,1 pp. Słowenia planuje zatem sfinansować dodatkowe inwestycje ze środków Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE i przewiduje się, że utrzyma przy tym inwestycje finansowane ze środków krajowych.

Średniookresowa sytuacja w zakresie zadłużenia: Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 65,4 % PKB na koniec 2019 r. do 79,6 % PKB na koniec 2020 r. Na koniec 2022 r. wyniósł 69,9 % PKB, a według prognoz na koniec 2023 r. i 2024 r. wyniesie odpowiednio 69,1 % i 66,6 % PKB. Ogólnie rzecz biorąc, z analizy długookresowej zdolności do obsługi długu wynika, że w perspektywie średnioterminowej ryzyko będzie średnie. Co więcej, reformy strukturalne w ramach NGEU/RRF, jeśli zostaną w pełni wdrożone, mogą mieć dalszy pozytywny wpływ na wzrost PKB w nadchodzących latach, a tym samym pomóc złagodzić wyzwania związane z długookresową zdolnością do obsługi długu.

Inne czynniki przedstawione przez państwo członkowskie: 8 maja 2023 r. Słowenia przedstawiła dodatkowe istotne czynniki, o których nie wspomniano powyżej, a mianowicie wskazała na przeprowadzone w 2023 r. ustawowe dostosowanie emerytur i transferów socjalnych do wzrostu wynagrodzeń i inflacji w 2022 r.

4.2.15.Słowacja

Średniookresowa sytuacja makroekonomiczna: Po odnotowanym w 2020 r. spadku aktywności gospodarczej o 3,3 % gospodarka wzrosła o 4,9 % w 2021 r. i o 1,7 % w 2022 r. Przewiduje się, że wzrośnie o 1,7 % w 2023 r. i o 2,1 % w 2024 r. Wzrost w 2023 r. jest napędzany głównie przez inwestycje i spożycie publiczne. W 2021 r. działalność gospodarcza przekroczyła roczny poziom z 2019 r.

Średniookresowa sytuacja budżetowa, w tym inwestycje: Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadł z 5,4 % PKB w latach 2020 i 2021 do 2 % w 2022 r. Przewiduje się, że w 2023 r. wyniesie 6,1 % PKB, a w 2024 r. – 4,8 %. Po spadku do 3,4 % PKB w 2020 r. i do 3,1 % w 2021 r. inwestycje publiczne wzrosły do 3,3 % PKB w 2022 r. Przewiduje się, że wzrosną dalej do 4,9 % PKB w 2023 r. i będą wyższe niż deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2022 r., ale nie w roku 2023.

Według szacunków Komisji kurs polityki fiskalnej w 2022 r. był restrykcyjny i wynosił 1,3 % PKB, co było właściwe w kontekście wysokiej inflacji. Zgodnie z zaleceniem Rady Słowacja nadal wspierała odbudowę poprzez inwestycje finansowane z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Wydatki finansowane z dotacji z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosły 1,2 % PKB w 2022 r. (1,3 % PKB w 2021 r.). Spadek wydatków finansowanych z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE w 2022 r. wynikał z nieznacznej absorpcji strukturalnych funduszy UE i opóźnienia zrealizowanych wydatków w ramach dotacji z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Inwestycje finansowane ze środków krajowych miały ekspansywny wpływ w wysokości 0,2 pp. PKB na kurs polityki fiskalnej. Słowacja utrzymała zatem inwestycje finansowane ze środków krajowych, zgodnie z zaleceniem Rady. Jednocześnie wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) miał restrykcyjny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 1,3 pp. Słowacja utrzymała zatem w wystarczającym stopniu pod kontrolą wzrost wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych.

W prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się, że kurs polityki fiskalnej będzie w 2023 r. ekspansywny (-6,2 % PKB), w związku z wysoką inflacją. Przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 4,4 % PKB. Obejmuje to zmniejszenie kosztów ukierunkowanych środków wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na podwyżki cen energii o 0,2 % PKB. Obejmuje to również niższe (o 0,1 % PKB) koszty zapewnienia tymczasowej ochrony osobom przesiedlonym z Ukrainy. Ekspansywny wpływ bieżących wydatków pierwotnych netto finansowanych ze środków krajowych nie wynika zatem z ukierunkowanego wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na wzrost cen energii oraz dla osób uciekających z Ukrainy. Ekspansywny wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) wynika z nieukierunkowanych działań w zakresie energii, stałego wzrostu wynagrodzeń pracowników opieki zdrowotnej oraz ograniczenia stawek VAT w sektorze spożywczym i sektorze rekreacji. Podsumowując, przewidywany wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych nie jest zgodny z zaleceniem Rady. Przewiduje się, że wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosą w 2023 r. 2,8 % PKB, podczas gdy inwestycje finansowane ze środków krajowych będą miały ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej w wysokości 0,1 pp. Słowacja planuje sfinansować dodatkowe inwestycje ze środków Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE i przewiduje, że utrzyma przy tym inwestycje finansowane ze środków krajowych.

Średniookresowa sytuacja w zakresie zadłużenia: Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 48 % PKB na koniec 2019 r. do 61 % PKB na koniec 2021 r. Na koniec 2022 r. wyniósł 57,8 % PKB, a według prognoz na koniec 2023 r. i 2024 r. wyniesie odpowiednio 58,3 % i 58,7 % PKB.

Ogólnie rzecz biorąc, z analizy długookresowej zdolności do obsługi długu wynika, że w perspektywie średnioterminowej ryzyko będzie wysokie. Zgodnie z dziesięcioletnią prognozą podstawową w ciągu najbliższych lat wskaźnik zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych będzie stale rósł, osiągając 84,7 % PKB w 2033 r. Zgodnie z prognozami stochastycznymi, które symulują szeroki zakres możliwych tymczasowych wstrząsów dla zmiennych makroekonomicznych, prawdopodobne jest, że w 2027 r. wskaźnik zadłużenia będzie wyższy niż w 2022 r.

Istnieją też inne czynniki istotne dla oceny ogólnej długookresowej zdolności do obsługi długu. Z jednej strony czynniki zwiększające ryzyko związane są z niedawnym wzrostem stóp procentowych, ujemną międzynarodową pozycją inwestycyjną netto Słowacji, udziałem krótkoterminowego długu sektora instytucji rządowych i samorządowych utrzymywanego przez nierezydentów oraz ryzykiem związanym ze zobowiązaniami warunkowymi ze strony sektora prywatnego, w tym w wyniku ewentualnego uruchomienia gwarancji państwowych w kontekście kryzysu związanego z COVID-19. Z drugiej strony czynniki łagodzące ryzyko obejmują wydłużenie terminów zapadalności długu w ostatnich latach, co pozwala na stopniowe przenoszenie rosnących stóp procentowych na poziom zadłużenia po skorzystaniu z historycznie niskich kosztów finansowania zewnętrznego przez długi czas, i stosunkowo stabilne źródła finansowania (ze zróżnicowaną i szeroką bazą inwestorów). Co więcej, reformy strukturalne w ramach NGEU/RRF, jeśli zostaną w pełni wdrożone, mogą mieć dalszy pozytywny wpływ na wzrost PKB w nadchodzących latach, a tym samym pomóc złagodzić wyzwania związane z długookresową zdolnością do obsługi długu.

Ocena w ramach procedury dotyczącej zakłóceń równowagi makroekonomicznej: Na Słowacji nie stwierdzono zakłóceń równowagi. Podatność na zagrożenia związana z konkurencyjnością, nieruchomościami, zadłużeniem gospodarstw domowych i równowagą zewnętrzną wzrasta, ale zasadniczo wydaje się, że w najbliższej przyszłości będzie ograniczona, i oczekuje się, że spadnie wraz z unormowaniem się warunków ekonomicznych.

Inne czynniki przedstawione przez państwo członkowskie: W analizie zawartej w powyższych sekcjach omówiono już główne czynniki przedstawione przez Słowację w dniu 9 maja 2023 r.

4.2.16.Finlandia

Średniookresowa sytuacja makroekonomiczna: Po odnotowanym w 2020 r. spadku aktywności gospodarczej o 2,4 % gospodarka wzrosła o 3 % w 2021 r. i o 2,1 % w 2022 r. Przewiduje się, że wzrośnie o 0,2 % w 2023 r. i o 1,4 % w 2024 r. Wzrost w 2023 r. jest napędzany głównie przez eksport netto i spożycie publiczne. W 2021 r. działalność gospodarcza przekroczyła roczny poziom z 2019 r.

Średniookresowa sytuacja budżetowa, w tym inwestycje: Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadł z 5,6 % PKB w 2020 r. do 2,8 % PKB w 2021 r. i do 0,9 % w 2022 r. Prognozuje się, że w latach 2023 i 2024 wyniesie on 2,6 %. Po wzroście do 4,8 % PKB w 2020 r. inwestycje publiczne spadły do 4,2 % PKB w 2021 r. i do 4,1 % w 2022 r. Przewiduje się, że wzrosną do 4,5 % PKB w 2023 r. i będą wyższe niż deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych trzeci rok z rzędu począwszy od 2021 r.

Według szacunków Komisji kurs polityki fiskalnej w 2022 r. był zasadniczo neutralny i wynosił -0,1 % PKB, zgodnie z zaleceniem Rady. Zgodnie z zaleceniem Rady Finlandia nadal wspierała odbudowę poprzez inwestycje finansowane z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Wydatki finansowane z dotacji z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosły 0,3 % PKB w 2022 r. (0,2 % PKB w 2021 r.). Inwestycje finansowane ze środków krajowych miały neutralny wpływ w wysokości 0,0 pp. PKB na kurs polityki fiskalnej. Finlandia utrzymała zatem inwestycje finansowane ze środków krajowych, zgodnie z zaleceniem Rady. Jednocześnie wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) miał zasadniczo neutralny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 0,1 pp. Finlandia utrzymała zatem w wystarczającym stopniu pod kontrolą wzrost wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych.

W prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się, że kurs polityki fiskalnej będzie w 2023 r. ekspansywny (-1,0 % PKB), w związku z wysoką inflacją. Przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, wynoszący 0,6 % PKB. Obejmuje to zasadniczo stabilne koszty ukierunkowanych środków wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na podwyżki cen energii. Obejmuje to również wyższe (o 0,2 % PKB) koszty zapewnienia tymczasowej ochrony osobom wysiedlonym z Ukrainy. Ekspansywny wpływ bieżących wydatków pierwotnych netto finansowanych ze środków krajowych jedynie częściowo wynika zatem z ukierunkowanego wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na wzrost cen energii oraz dla osób uciekających z Ukrainy. Ekspansywny wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) wynika również z indeksacji świadczeń socjalnych, przekazywania środków finansowych przez instytucje rządowe na szczeblu centralnym samorządom terytorialnym oraz dodatkowych wydatków na obronę i inwestycje związane z badaniami i rozwojem. Podsumowując, przewidywany wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych nie jest zgodny z zaleceniem Rady. Wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE wyniosły w 2023 r. 0,4 % PKB, podczas gdy inwestycje finansowane ze środków krajowych miały ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej w wysokości 0,4 pp. Finlandia planuje zatem sfinansować dodatkowe inwestycje ze środków Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności i przewiduje się, że utrzyma przy tym inwestycje finansowane ze środków krajowych.

Średniookresowa sytuacja w zakresie zadłużenia: Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 64,9 % PKB na koniec 2019 r. do 74,7 % PKB na koniec 2020 r. Na koniec 2022 r. wyniósł 73 % PKB, a według prognoz na koniec 2023 r. i 2024 r. wyniesie odpowiednio 73,9 % i 76,2 % PKB. Ogólnie rzecz biorąc, z analizy długookresowej zdolności do obsługi długu wynika, że w perspektywie średnioterminowej ryzyko będzie średnie. Co więcej, reformy strukturalne w ramach NGEU/RRF, jeśli zostaną w pełni wdrożone, mogą mieć dalszy pozytywny wpływ na wzrost PKB w nadchodzących latach, a tym samym pomóc złagodzić wyzwania związane z długookresową zdolnością do obsługi długu.

Inne czynniki przedstawione przez państwo członkowskie: 9 maja 2023 r. Finlandia przedstawiła dodatkowe istotne czynniki, o których nie wspomniano powyżej, a mianowicie wskazała na fakt, że w związku z wyborami parlamentarnymi, które odbyły się w Finlandii 2 kwietnia 2023 r., 23 marca 2023 r. przedstawiono program stabilności zakładający kontynuację dotychczasowego kursu polityki. Nowy rząd Finlandii przedstawi swój cel w zakresie finansów publicznych w programie stabilności, który zostanie przedłożony jesienią, wraz z projektem planu budżetowego w ramach planu budżetowego sektora instytucji rządowych i samorządowych.

5.Wnioski

15 państw członkowskich UE przekroczyło w 2022 r. wartość referencyjną dla deficytu lub planuje ją przekroczyć w 2023 r.: Belgia, Bułgaria, Czechy, Niemcy, Estonia, Hiszpania, Francja, Włochy, Łotwa, Węgry, Malta, Austria, Polska, Słowenia i Słowacja.

W przypadku Austrii wskaźnik deficytu w 2022 r. i planowany wskaźnik deficytu w 2023 r. były powyżej, ale blisko poziomu 3 % PKB. W przypadku pozostałych 14 państw członkowskich, których dotyczy niniejsze sprawozdanie i które przekroczyły w 2022 r. określoną w Traktacie wartość referencyjną dotyczącą deficytu lub planują ją przekroczyć w 2023 r. poziom deficytu był lub ma być powyżej i nie blisko poziomu 3 % PKB.

Uznaje się, że przekroczenie przez wszystkie 15 państw członkowskich wartości referencyjnej określonej w Traktacie ma charakter wyjątkowy w rozumieniu Traktatu. Jednakże w przypadku Belgii, Bułgarii, Hiszpanii, Francji, Włoch, Węgier, Malty, Polski i Słowacji nie przewiduje się, aby przekroczenie wartości referencyjnej miało charakter tymczasowy.

Ogólnie rzecz biorąc, po odpowiednim uwzględnieniu wszystkich istotnych czynników z analizy w niniejszym sprawozdaniu wynika, że kryterium deficytu określone w Traktacie i w rozporządzeniu (WE) nr 1467/1997 nie zostało spełnione przez Belgię, Bułgarię, Czechy, Niemcy, Estonię, Hiszpanię, Francję, Włochy, Łotwę, Węgry, Maltę, Polskę, Słowenię i Słowację.

Dług brutto sektora instytucji rządowych i samorządowych przekroczył na koniec 2022 r. poziom 60 % PKB w dziewięciu państwach członkowskich: W Belgii, Niemczech, Hiszpanii, we Francji, Włoszech, na Węgrzech, w Austrii, Słowenii i w Finlandii. Wśród tych państw członkowskich Belgia, Niemcy, Hiszpania, Węgry, Austria i Słowenia przestrzegały wartości odniesienia dotyczącej redukcji długu, natomiast wartości tej nie przestrzegały Francja, Włochy i Finlandia.

Ogólnie rzecz biorąc, po uwzględnieniu wszystkich istotnych czynników z analizy przedstawionej w niniejszym sprawozdaniu wynika, że Francja, Włochy i Finlandia nie spełniają kryterium długu określonego w Traktacie i w rozporządzeniu (WE) nr 1467/1997. Mimo to Komisja uznaje, w ramach oceny wszystkich istotnych czynników, że zapewnienie zgodności z wartością odniesienia dotyczącą redukcji długu mogłoby oznaczać zbyt trudny i skoncentrowany na wstępie wysiłek fiskalny, który zagroziłby wzrostowi gospodarczemu. Dlatego też w opinii Komisji zapewnienie zgodności z wartością odniesienia dotyczącą redukcji długu nie jest pewne w świetle przeważających warunków ekonomicznych.

Komisja zapowiedziała już w marcu 2023 r., że wiosną 2023 r. nie będzie proponować wszczęcia nowych procedur nadmiernego deficytu, biorąc pod uwagę utrzymujący się wysoki poziom niepewności makroekonomicznej oraz perspektywy budżetowe na ten moment. Jednocześnie będzie trwało monitorowanie ewolucji deficytu i długu, a Komisja zaproponuje Radzie uruchomienie procedur nadmiernego deficytu w oparciu o kryterium deficytu wiosną 2024 r. na podstawie danych dotyczących wyniku budżetu za 2023 r.

(1) Dz.U. L 209 z 2.8.1997, s. 6, z późniejszymi zmianami.

(2) Wartość odniesienia dotyczącą redukcji długu określono w art. 2 ust. 1a rozporządzenia Rady (WE) nr 1467/97, zgodnie z którym uznaje się, że relacja długu publicznego do PKB zmniejsza się dostatecznie i zbliża się w zadowalającym tempie do wartości odniesienia na poziomie 60 % PKB, jeśli na przestrzeni poprzednich trzech lat, za które dostępne są dane, jej dystans względem wartości odniesienia zmniejszał się średnio w tempie co najmniej jednej dwudziestej rocznie. Wymóg uznaje się również za spełniony, jeżeli prognozy budżetowe Komisji wskazują na to, że wymagane zmniejszenie dystansu względem wartości odniesienia dla długu będzie miało miejsce na przestrzeni trzech lat obejmujących dwa lata następujące po ostatnim roku, dla którego są dostępne dane.

(3) Jeżeli nie wskazano inaczej, źródłem danych przedstawionych w niniejszym sprawozdaniu jest prognoza Komisji z wiosny 2023 r. (publikacja European Economy-Institutional Papers 173).

(4) Wskaźniki euro Eurostatu 47/2023 z dnia 21 kwietnia 2023 r. Eurostat wyraża zastrzeżenia co do jakości danych zgłoszonych przez Francję za rok 2022. Eurostat, w ścisłej współpracy z francuskimi organami statystycznymi, wyjaśnia sposób rejestrowania podwyższenia kapitału przez państwo w publicznym przedsiębiorstwie energetycznym EDF (Électricité de France), a także stosowanie testu superdywidendy w odniesieniu do dywidend wypłacanych przez niektóre podmioty prawa publicznego państwu francuskiemu. Deficyt w 2022 r. może być niedoszacowany nawet o 0,2 pp. PKB.

(5) Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w Rumunii również przekroczył 3 % PKB w 2022 r. Rumunia nie została jednak uwzględniona w niniejszym sprawozdaniu, ponieważ w decyzji z 3 kwietnia 2020 r. Rada ustaliła, że w tym kraju występuje nadmierny deficyt.

(6) We wszystkich tych przypadkach również planuje się, że deficyty na 2023 r. przekroczą 3 % PKB.

(7) Aby zapoznać się z programami stabilności i konwergencji przedłożonymi przez państwa członkowskie wiosną 2023 r., zob.: https://commission.europa.eu/content/2023-european-semester-national-reform-programmes-and-stabilityconvergence-programmes_pl

(8) Klauzula ta, jak określono w art. 5 ust. 1, art. 6 ust. 3, art. 9 ust. 1 i art. 10 ust. 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 1466/97 z dnia 7 lipca 1997 r. w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych (Dz.U. L 209 z 2.8.1997, s. 1) oraz w art. 3 ust. 5 i art. 5 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1467/97, ułatwia koordynację polityk budżetowych w czasie poważnego pogorszenia koniunktury gospodarczej. Nie zawiesza ona procedur paktu stabilności i wzrostu. Uruchomienie tej klauzuli daje jednak państwom członkowskim elastyczność budżetową, aby mogły poradzić sobie z kryzysem, poprzez umożliwienie czasowego odstępstwa od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego każdego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że nie zagraża to stabilności fiskalnej w średnim okresie.

(9) COM(2022) 600 final z 23.5.2022 i COM(2023) 141 final z 8.3.2023.

(10) Zalecenia Rady z dnia 20 lipca 2020 r. (od 2020/C 282/01 do 2020/C 282/27), Dz.U. C 282 z 26.8.2020, s. 1.

(11) Zalecenia Rady z 18 czerwca 2021 r. (od 2021/C 304/01 do 2021/C 304/28, Dz.U. C 304 z 29.7.2021, s. 1). W przypadku Rumunii Rada przyjęła tego samego dnia zaktualizowane zalecenie mające na celu likwidację nadmiernego deficytu budżetowego (2021/C 304/24, Dz.U. C 304 z 29.7.2021, s. 111).

(12) Zalecenie Rady z dnia 5 kwietnia 2022 r. w sprawie polityki gospodarczej w strefie euro, Dz.U. C 153 z 7.4.2022, s. 1.

(13) Zalecenia Rady z dnia 12 lipca 2022 r. (od 2022/C 334/01 do 2022/C 334/27), Dz.U. C 334 z 1.9.2022, s. 1.

(14) https://www.consilium.europa.eu/pl/meetings/ecofin/2023/05/16/

(15) COM(2023) 141 final.

(16) W Grecji, Chorwacji, na Cyprze i w Portugalii dług brutto sektora instytucji rządowych i samorządowych również przekroczył 60 % PKB na koniec 2022 r., ale te państwa członkowskie nie zostały uwzględnione w niniejszym sprawozdaniu, ponieważ spełniają kryterium deficytu i zachowują zgodność z wartością odniesienia dotyczącą redukcji długu.

(17) W rozumieniu procedury dotyczącej zakłóceń równowagi makroekonomicznej przewidzianej w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1174/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. w sprawie środków egzekwowania korekty nadmiernych zakłóceń równowagi makroekonomicznej w strefie euro (Dz.U. L 306 z 23.11.2011, s. 8).

(18) W programie stabilności Niemcy zgłosiły, że planowany deficyt przekroczy 3 % PKB w 2023 r. W prognozie Komisji, która została opracowana później, przewiduje się deficyt poniżej 3 % w 2023 r., biorąc pod uwagę bardziej aktualne założenia dotyczące zmian cen energii.

(19) Zmiany cen względnych wywozu i przywozu.

(20) Zob. COM(2023) 600 final z 24.5.2023.

(21) Zgodnie z podejściem przedstawionym w zaleceniu Rady z 18 czerwca 2021 r. najlepszym miernikiem kursu polityki fiskalnej jest obecnie zmiana poziomu wydatków pierwotnych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) nieuwzględniająca tymczasowych działań nadzwyczajnych związanych z kryzysem wywołanym COVID-19, ale uwzględniająca wydatki pokryte za pomocą bezzwrotnego wsparcia (dotacji) z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE, zestawiona z potencjalnym wzrostem w perspektywie średnioterminowej. Poza oceną ogólnego kursu polityki fiskalnej celem analizy jest również sprawdzenie, czy krajowa polityka fiskalna jest ostrożna i czy jej struktura sprzyja trwałej odbudowie zgodnie z celami zielonej i cyfrowej transformacji;

(22) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 z dnia 12 lutego 2021 r. ustanawiające Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (Dz.U. L 57 z 18.2.2021, s. 17).

(23) Zmiana ta w 2023 r. wynika z gwałtownego spadku deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych Włoch w wyniku statystycznego traktowania ulg podatkowych (zob. sekcja 4.2.8).

(24) Miernikiem kursu polityki fiskalnej jest różnica między (i) potencjalnym wzrostem w perspektywie średnioterminowej a (ii) zmianą poziomu wydatków pierwotnych po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów (i nieuwzględniającą tymczasowych działań nadzwyczajnych związanych z kryzysem wywołanym COVID-19), ale uwzględniającą wydatki pokryte za pomocą bezzwrotnego wsparcia (dotacji) z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE. Ujemna (dodatnia) wartość wskaźnika świadczy o ekspansywnej (restrykcyjnej) polityce fiskalnej.

(25) Analiza długookresowej zdolności do obsługi długu została zaktualizowana w porównaniu ze sprawozdaniem dotyczącym stabilności budżetowej za 2021 r. (European Economy-Institutional Papers 171) poprzez uwzględnienie prognozy Komisji. Zob. komunikat w sprawie głównych elementów pakietu wiosennego europejskiego semestru na 2023 r. (COM(2023) 600 final z 24.5.2023) oraz zalecenia Komisji dotyczące zaleceń Rady (COM(2023) 601–626). Najnowsza ocena Komisji dotycząca państw członkowskich, w których stwierdzono zakłócenia równowagi lub nadmierne zakłócenia równowagi, znajduje się w odpowiednich szczegółowych ocenach sytuacji (SWD(2023) 628–643). Ocena zagrożeń związanych z długookresową zdolnością do obsługi długu we wszystkich państwach członkowskich objętych niniejszym sprawozdaniem znajduje się w załącznikach dotyczących analizy zdolności obsługi zadłużenia w sprawozdaniach krajowych (SWD(2023) 601–626).