KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 8.9.2022

COM(2022) 438 final

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Przegląd wdrażania polityki ochrony środowiska 2022






Odwrócenie tendencji dzięki przestrzeganiu prawa ochrony środowiska

{SWD(2022) 252 final} - {SWD(2022) 253 final} - {SWD(2022) 254 final} - {SWD(2022) 255 final} - {SWD(2022) 256 final} - {SWD(2022) 257 final} - {SWD(2022) 258 final} - {SWD(2022) 259 final} - {SWD(2022) 260 final} - {SWD(2022) 261 final} - {SWD(2022) 262 final} - {SWD(2022) 263 final} - {SWD(2022) 264 final} - {SWD(2022) 265 final} - {SWD(2022) 266 final} - {SWD(2022) 267 final} - {SWD(2022) 268 final} - {SWD(2022) 269 final} - {SWD(2022) 270 final} - {SWD(2022) 271 final} - {SWD(2022) 272 final} - {SWD(2022) 273 final} - {SWD(2022) 274 final} - {SWD(2022) 275 final} - {SWD(2022) 276 final} - {SWD(2022) 277 final} - {SWD(2022) 278 final}

1.Polityka ochrony środowiska ma coraz większe znaczenie w obecnym kontekście

W ciągu ostatnich trzech lat Unia Europejska stanęła przed wyzwaniami zdrowotnymi, gospodarczymi i geopolitycznymi, które nie mają precedensu w najnowszej historii. Nadrzędnym priorytetem stało się zwiększenie naszego zbiorowego bezpieczeństwa. W miarę rozwoju wojny w Ukrainie ceny energii dramatycznie wzrosły. Wojna ta będzie miała również wyraźny wpływ na dostępność i cenę podstawowych produktów żywnościowych. Wzbudziło to obawy, że osiągnięcie celu UE, jakim jest uczynienie z Europy pierwszego kontynentu neutralnego dla klimatu, może ulec opóźnieniu. Obecna sytuacja uwypukliła jednak bardziej niż kiedykolwiek, jak ważne jest zwiększenie przyszłej niezależności UE w zakresie zasobów dzięki krajowej energii odnawialnej i większej efektywności. Środowisko jako jeden z filarów, na których opiera się nasz model społeczno-gospodarczy, nie może być odporne na te wyzwania, lecz może przyczynić się do zwiększenia naszej odporności.

Wzrost napięć geopolitycznych nie powinien sprawić, że stracimy z oczu obecny kryzys środowiskowy. W swoim planie REPowerEU 1 Komisja przypomniała, że przyspieszenie europejskiego przejścia na czystą energię i szybsze wdrażanie propozycji w ramach „Gotowi na 55” są podstawą naszej europejskiej strategii mającej na celu rozwiązanie obecnego kryzysu energetycznego i osiągnięcie bardziej odpornego systemu energetycznego. Wojna w Ukrainie nie zmienia faktu, że zmiana klimatu, zanieczyszczenie środowiska i utrata różnorodności biologicznej to trzy z najpoważniejszych wyzwań, przed którymi obecnie stoimy. Każdego roku ekstremalne zdarzenia pogodowe i klimatyczne powodowały ofiary śmiertelne i znaczne straty gospodarcze 2 . Skutki zmiany klimatu można już dostrzec w postaci pożarów, których doświadczaliśmy co roku latem na południu Europy, suszy coraz częściej dotykających Europę Środkową i Północną oraz coraz większej liczby poważnych powodzi. Presja na zasoby wody i produkcję żywności będzie nadal rosła. W niektórych regionach UE już teraz występuje średni lub wysoki deficyt wody, który według przewidywań z czasem będzie wzrastał. Jeden na osiem zgonów w Europie może być związany z zanieczyszczeniem środowiska 3 . Zanieczyszczenie ma wpływ przede wszystkim na najsłabsze i najbardziej defaworyzowane grupy społeczne, co pogłębia dyskryminację i zwiększa ryzyko konfliktów. Zanieczyszczenie jest również jednym z pięciu głównych czynników powodujących utratę różnorodności biologicznej, co obecnie zagraża przetrwaniu ponad miliona z około 8 mln gatunków roślin i zwierząt na naszej planecie.

Europejski Zielony Ład 4 okazał się prawidłowy pod względem celów i wystarczająco elastyczny, aby można było dostosować go do zmieniającej się sytuacji. Stosowanie i, w razie potrzeby, dalsze kształtowanie polityki i przepisów UE w odpowiedzi na pojawiające się wyzwania będą ukierunkowane na długoterminową zrównoważoność. Zielony Ład wspiera już obniżenie emisyjności systemu energetycznego i rozwój nowych czystszych technologii, takich jak: elektromobilność, zielony wodór, biochemikalia i materiały o obniżonej emisyjności. UE dokonuje również ponownej oceny swojej polityki energetycznej, aby przejść na system energetyczny oparty w dużej mierze na energii odnawialnej i większej efektywności energetycznej, wspierający cele klimatyczne i środowiskowe, uzupełniony o strategię handlową skoncentrowaną na otwartej autonomii strategicznej, z uwzględnieniem zwiększania odporności i zrównoważenia gospodarki UE 5 . Podobnie Zielony Ład i przepisy UE dotyczące zazieleniania polityki rolnej i ochrony różnorodności biologicznej, a także propagujące rolnictwo ekologiczne to niektóre ze zrównoważonych odpowiedzi na kwestię światowego bezpieczeństwa żywnościowego i bezpieczeństwa dostaw.

Ponadto zdrowe środowisko jest nierozerwalnie związane z naszymi wartościami demokratycznymi. Przyszłe pokolenia mają prawo odziedziczyć czyste środowisko, a my mamy obowiązek kształtować model społeczno-gospodarczy z poszanowaniem ograniczeń planety. W tym kontekście nasza praca przyczynia się do należytego wdrażania praworządności w zakresie ochrony środowiska, lepszego zarządzania środowiskiem i lepszego przestrzegania przepisów w państwach członkowskich.

W Europejskim Zielonym Ładzie w specjalny sposób potraktowano przegląd wdrażania polityki ochrony środowiska w uznaniu jego szeroko zakrojonej i dokładnej analizy oraz wniosków, zwracając uwagę, że Komisja i państwa członkowskie muszą zadbać o to, by strategie polityczne i przepisy były egzekwowane, i podkreślając jednocześnie, że „[p]rzegląd wdrażania polityki ochrony środowiska odegra kluczową rolę w nakreśleniu sytuacji w każdym państwie członkowskim”. Podejście to wzmocniono w planie inwestycyjnym na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu 6 , w którym podkreślono, że przegląd wdrażania polityki ochrony środowiska – na równi z innymi instrumentami, takimi jak europejski semestr i krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu w ramach unii energetycznej – będzie również służył określeniu potrzeb inwestycyjnych każdego państwa członkowskiego w kluczowych sektorach polityki ochrony środowiska 7 .

2.Cele polityki i zobowiązania prawne pozostaną jedynie dobrymi radami, jeśli nie zostaną wdrożone – rola przeglądu wdrażania polityki ochrony środowiska

Oprócz uzgodnienia ambitnych celów na szczeblu UE niezwykle ważne jest zapewnienie stosowania polityki i przepisów UE w zakresie ochrony środowiska. Nieskuteczne lub niewystarczające wdrożenie przepisów dotyczących środowiska może mieć wiele szkodliwych skutków dla planety, ludności i gospodarki. Może prowadzić do nieufności i frustracji w kwestii polityki, szczególnie wśród osób młodych, które nie dbają o puste frazesy i oceniają na podstawie wyników. 

Polityka ochrony środowiska jest zazwyczaj wdrażana przez długi czas, a wyzwaniem jest utrzymanie dynamiki. Jednak to właśnie wdrażanie przynosi ludziom rezultaty. Ciągłość i wytrwałość są zetem zasadniczymi elementami skutecznego wdrażania i są konieczne, abyśmy mogli osiągnąć ambicje Unii w zakresie ochrony środowiska. W 2016 r. 8 Komisja zobowiązała się do regularnego składania sprawozdań na temat stanu wdrażania przepisów UE dotyczących ochrony środowiska. W niniejszym trzecim przeglądzie wdrażania polityki ochrony środowiska 9 , publikowanym pięć lat po pierwszym przeglądzie, podsumowano wyniki państw członkowskich w realizacji obowiązków UE w zakresie ochrony środowiska naturalnego. 

Jak wspomniano w poprzednich pakietach, przegląd wdrażania polityki ochrony środowiska raczej uzupełnia niż zastępuje inne narzędzia, które wspierają, monitorują i zapewniają przestrzeganie przepisów przez ich egzekwowanie na szczeblu UE. Przegląd ten nie ma wpływu na uprawnienia Komisji do wszczynania postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego 10 w związku z naruszeniem prawa UE. Przegląd wdrażania polityki ochrony środowiska ma na celu wspieranie państw członkowskich, umożliwiając im lepsze stosowanie polityki i przepisów w zakresie ochrony środowiska poprzez dostarczanie im niezbędnych informacji, w tym informacji zwrotnych, oraz zapewnienie bardzo potrzebnego ogólnego obrazu stanu wdrażania polityki ochrony środowiska w poszczególnych państwach UE i na szczeblu UE 11 . Zapewnia on również jasność co do problemów, z jakimi borykają się państwa członkowskie, jeżeli chodzi o udzielanie decydentom pomocy w trakcie wdrażania, w szczególności w odniesieniu do sposobu ustalania priorytetów w zakresie zasobów.

W tym względzie Komisja zidentyfikowała najważniejsze cele i zadania, które określono w istniejących uzgodnionych strategiach politycznych i przepisach i które stanowią punkty odniesienia dla pomiaru postępów we wdrażaniu. Są one podobne do tych stosowanych w poprzednich cyklach przeglądu wdrażania polityki ochrony środowiska, ale w stosownych przypadkach zostały zmienione i ulepszone. Umożliwia to śledzenie postępów i dokonywanie rzetelnych porównań wyników państw członkowskich w stosowaniu zbioru przepisów UE dotyczących ochrony środowiska (dorobku prawnego w dziedzinie ochrony środowiska).

Przegląd ten pokazuje, że wspólne cele polityczne można osiągnąć tylko wtedy, gdy skutecznie podejmie się wyzwania specyficzne dla każdego państwa członkowskiego. Działania priorytetowe, które stanowią zalecenia dla każdego państwa członkowskiego, dostosowano na podstawie ocen zawartych w sprawozdaniach krajowych, aby określić, w jaki sposób zlikwidować lukę w przestrzeganiu przepisów. Następnie zostały one ujednolicone w taki sposób, aby były odpowiednie dla państw znajdujących się w podobnej sytuacji. W załączniku do niniejszego komunikatu znajduje się przegląd działań priorytetowych.

Niniejszy komunikat ma na celu wyciągnięcie na podstawie sprawozdań krajowych przekrojowych wniosków na szczeblu UE na temat każdego z obszarów tematycznych ocenionych w sprawozdaniach krajowych, a także na temat ram i mechanizmów zarządzania, które powinny umożliwić wdrażanie polityki ochrony środowiska. Na zakończenie przedstawiono dalsze działania.

3.Stan wdrożenia: ustalenia

3.1. Gospodarka o obiegu zamkniętym i gospodarowanie odpadami 

W nowym Planie działania dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym z marca 2020 r. 12 Komisja Europejska zapowiedziała inicjatywy dotyczące całego cyklu życia produktów, od projektowania i produkcji po konsumpcję, naprawę, ponowne użycie, recykling i zwracanie zasobów gospodarce. Celem jest zmniejszenie śladu konsumpcyjnego UE i podwojenie wskaźnika wykorzystania materiałów w obiegu zamkniętym w UE do 2030 r. Następnie za pośrednictwem inicjatywy dotyczącej zrównoważonych produktów oraz pierwszej strategii UE na rzecz zrównoważonych wyrobów włókienniczych 13 Komisja realizuje kluczowe zobowiązania w ramach nowego Planu działania dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym. W ramach zmienionych ram monitorowania gospodarki o obiegu zamkniętym 14 śledzi się kluczowe tendencje i wzorce, aby zrozumieć, jak rozwijają się poszczególne elementy gospodarki o obiegu zamkniętym i czy podjęto wystarczające działania. Konieczne są jednak skuteczne reformy i inwestycje na szczeblu krajowym.

Aby ocenić obieg zamknięty w całej UE w kontekście przeglądu wdrażania polityki ochrony środowiska, Komisja przeanalizowała szereg aspektów, takich jak: powtórne wykorzystywanie materiałów, produktywność 15 zasobów oraz istnienie na szczeblu krajowym strategii i programów dotyczących gospodarki o obiegu zamkniętym. W sprawozdaniach krajowych dotyczących przeglądu wdrażania polityki ochrony środowiska przeanalizowano również wytwarzanie odpadów na mieszkańca oraz sposób przetwarzania odpadów, ze szczególnym uwzględnieniem zmian wskaźnika recyklingu na przestrzeni lat. Sprawozdania dotyczące wczesnego ostrzegania na temat gospodarowania odpadami, w których ocenia się postępy w osiąganiu celów UE w zakresie odpadów i za pomocą których podnosi się świadomość na ten temat, będą dostępne do końca 2022 r. W przeglądzie wdrażania polityki ochrony środowiska oceniono również stan prac nad transpozycją pakietu legislacyjnego dotyczącego odpadów z 2018 r., w tym dyrektywy w sprawie odpadów 16 , dyrektywy w sprawie składowania odpadów 17 , dyrektywy w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych 18 oraz dyrektywy zmieniającej dyrektywy 2000/53/WE w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji, 2006/66/WE w sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów i 2012/19/UE w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego 19 , a także stan prac nad przyjęciem planów gospodarki odpadami i programów zapobiegania powstawaniu odpadów, które to instrumenty są kluczowe dla wdrażania unijnych przepisów dotyczących odpadów. 

Rysunek 1: Współczynnik recyklingu odpadów komunalnych w 2020 r. (%) 20

Rysunek 2: Wskaźnik powtórnego wykorzystania materiałów (%) w 2020 r. (%) 21

Ustalenia 

1.Większość państw członkowskich dysponuje obecnie krajowymi strategiami i planami działania dotyczącymi gospodarki o obiegu zamkniętym bądź zapowiedziała kompleksowe strategie obejmujące cały cykl życia produktów lub poczyniła postępy w realizacji tych strategii 22 .

2.Między państwami członkowskimi istnieją duże różnice we wskaźnikach powtórnego wykorzystania materiałów – powtórne wykorzystanie materiałów odbiega od średniej UE na poziomie 12,8 % i wynosi od 1,3 % w Rumunii do 30,9 % w Niderlandach. To samo dotyczy produktywności zasobów, w której przypadku średnia UE wynosi 2,09 EUR/kg i która waha się od 0,3 EUR/kg w Bułgarii do 5,89 EUR/kg w Niderlandach.

3.Należy zwrócić szczególną uwagę na takie sektory, jak: tworzywa sztuczne, materiały budowlane i tekstylia, ze względu na ich wpływ na środowisko, jak również ich przydatność jako materiałów wtórnych.

4.Zapobieganie powstawaniu odpadów pozostaje ważnym wyzwaniem we wszystkich państwach członkowskich, również w tych, w których współczynniki recyklingu są wysokie. Tendencja ta zmierza w złym kierunku, ponieważ ilość wytwarzanych odpadów komunalnych w UE wzrosła od 2014 r. ze średnio 478 kg do 505 kg na mieszkańca: od 2014 r. tylko pięć państw członkowskich zmniejszyło ilość wytwarzanych odpadów na mieszkańca 23 .

5.Osiągnięcie celu na 2020 r., jakim jest przygotowywanie 50 % odpadów komunalnych do ponownego użycia/recyklingu, pozostaje kwestią budzącą szczególne obawy, co podkreślono w sprawozdaniach dotyczących wczesnego ostrzegania z 2018 r. 24  

6.Pomimo pewnych postępów nie osiągnięto jeszcze zgodności z podstawowymi obowiązkami określonymi w dyrektywie ramowej w sprawie odpadów 25 i w dyrektywie w sprawie składowania odpadów 26 (zamknięcie nielegalnych składowisk, rekultywacja oraz przetwarzanie odpadów przed ich składowaniem). Komisja prowadzi obecnie postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko 12 państwom członkowskim w związku z nieprzestrzeganiem przepisów dyrektywy w sprawie składowania odpadów 27 . 

7.Niestety niektóre państwa członkowskie borykają się z oboma problemami: są one dalekie od osiągnięcia celów w zakresie recyklingu i nadal posiadają składowiska niespełniające wymogów. W rezultacie państwa te mają większą lukę we wdrażaniu przepisów w porównaniu z resztą UE 28 . Powinny one podjąć poważne działania nie tylko po to, by osiągnąć już obowiązujące cele w zakresie odpadów, lecz także aby zbudować podstawową infrastrukturę i zmienić bezproduktywne i często nielegalne praktyki w zakresie gospodarowania odpadami.

Skuteczne praktyki Hiszpania wprowadziła kompleksową krajową strategię dotyczącą gospodarki o obiegu zamkniętym o nazwie „España Circular 2030”, w której przedstawiono długoterminową wizję oraz trzyletnie plany działania oparte na celach ilościowych. Irlandia 29 przeprowadziła poważną reformę sektora odpadów, zamykając nielegalne składowiska i finansując szeroko zakrojone prace w zakresie oczyszczania i rekultywacji. W wyniku tych reform – przeprowadzonych w ścisłej współpracy z Komisją – powstał system zapewniający wysoki poziom zgodności z przepisami UE dotyczącymi odpadów.

3.2. Różnorodność biologiczna i kapitał naturalny

 

W następstwie Zielonego Ładu Komisja zobowiązała się do wznowienia działań w zakresie egzekwowania prawa w celu rozwiązania problemu naruszeń unijnych przepisów dotyczących przyrody. Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 30 ma na celu wprowadzenie europejskiej różnorodności biologicznej na ścieżkę regeneracji. Określono w niej nowe sposoby skuteczniejszego wdrażania istniejących przepisów wraz z nowymi celami i mechanizmami zarządzania służącymi osiągnięciu zdrowych i odpornych ekosystemów. Strategia ta ukierunkowana jest na odbudowę i ochronę przyrody. Uznano w niej, że poprawa wdrażania i egzekwowania przepisów wymagają wsparcia politycznego oraz większych zasobów finansowych i ludzkich, zarówno na szczeblu unijnym, jak i krajowym. Jako kluczowy element unijnej strategii ochrony różnorodności biologicznej Komisja zaproponowała akt prawny dotyczący odbudowy zasobów przyrodniczych 31 , który łączy nadrzędny cel odbudowy w perspektywie długoterminowej zasobów przyrodniczych na obszarach lądowych i morskich UE z wiążącymi celami w zakresie odbudowy konkretnych siedlisk i gatunków. Środki te powinny objąć do 2030 r. co najmniej 20 % obszarów lądowych i morskich UE, a do 2050 r. wszystkie ekosystemy wymagające odbudowy. Państwa członkowskie wspólnie ponoszą odpowiedzialność za ochronę i przywrócenie różnorodności biologicznej i ekosystemów naturalnych przez zapewnienie właściwego wdrożenia i egzekwowania odpowiedniego dorobku prawnego UE w dziedzinie ochrony środowiska. W szczególności w akcie prawnym dotyczącym odbudowy zasobów przyrodniczych wprowadza się system przedkładania przez państwa członkowskie krajowych planów odbudowy, pokazujących, w jaki sposób osiągną one cele, a także systemy monitorowania i sprawozdawczości w odniesieniu do osiągniętych postępów.

Strategia na rzecz bioróżnorodności współgra z nową strategią „Od pola do stołu” 32 , strategią leśną UE 33 i nową wspólną polityką rolną, aby wspierać i realizować przejścia na w pełni zrównoważone rolnictwo i praktyki gospodarki leśnej. Określono w niej również cele w odniesieniu do inwazyjnych gatunków obcych i uznano, że należy przyspieszyć wdrożenia rozporządzenia w sprawie inwazyjnych gatunków obcych 34 . Aby można było osiągnąć cele w zakresie współpracy międzynarodowej wyznaczone w strategii na rzecz bioróżnorodności, przepisy UE służą zapewnieniu, byśmy realizowali nasze umowy międzynarodowe i przeciwdziałali konsumpcji w UE nielegalnie pozyskanych produktów lub gatunków zagrożonych. Jeżeli chodzi o lasy, które przynoszą znaczne korzyści środowiskowe i społeczno-gospodarcze, w lipcu 2021 r. w ramach pakietu „Gotowi na 55” przyjęto nową strategię leśną UE 2030. Jej głównym celem jest zapewnienie zdrowych, zróżnicowanych i odpornych lasów w UE. Ponadto w listopadzie 2021 r. Komisja przyjęła wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie produktów niepowodujących wylesiania 35 . Rozporządzenie to zapewnia, aby towary objęte jego zakresem (bydło, kakao, kawa, palma olejowa, soja i drewno) oraz produkty zawierające te towary nie mogły być wprowadzane do obrotu w Unii ani udostępniane na rynku unijnym ani wywożone z Unii, chyba że są wolne od wylesiania. Lasy są ważnymi pochłaniaczami dwutlenku węgla, a działania na rzecz ich ochrony mają zasadnicze znaczenie dla unijnej wizji osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. Komisja podjęła zatem działania mające na celu zminimalizowanie wkładu UE w wylesianie i degradację lasów na całym świecie, a tym samym zmniejszenie wkładu UE w emisje gazów cieplarnianych i utratę bioróżnorodności na świecie.

Nowa strategia UE na rzecz ochrony gleb 36 dotyczy degradacji gleby i wpływu tego zjawiska na różnorodność biologiczną. Podkreślono w niej znaczenie ochrony gleby, zrównoważonego gospodarowania glebą oraz rekultywacji zdegradowanych gleb dla osiągnięcia neutralności degradacji gruntów do 2030 r. Gleba jest ograniczonym i niezwykle delikatnym zasobem, który ulega w UE coraz większej degradacji.

Jeśli chodzi o przyrodę, przegląd wdrażania polityki ochrony środowiska skupia się na ocenie zgodności z dyrektywami siedliskową 37 i ptasią 38 oraz z rozporządzeniem w sprawie inwazyjnych gatunków obcych. W szczególności w przeglądzie poddano ocenie obszary Natura 2000 (w tym lasy i obszary morskie) w państwach członkowskich oraz sposób, w jaki zapewniają one właściwy stan ochrony siedlisk i gatunków. Ponadto oceniono w nim, w jaki sposób państwa członkowskie radzą sobie z inwazyjnymi gatunkami obcymi. Osiągnięcie przez wszystkie państwa członkowskie pełnej zgodności ma podstawowe znaczenie dla realizacji celów określonych w unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030, ponieważ akty te stanowią podstawę prawodawstwa europejskiego ukierunkowanego na zachowanie dzikiej fauny i flory UE. W tym względzie główną rolę odgrywa sieć Natura 2000 39 , największa na świecie skoordynowana sieć obszarów chronionych oparta na tych dyrektywach. Jest to kluczowy instrument zapewniający długoterminową ochronę i zachowanie najbardziej wartościowych i zagrożonych gatunków i siedlisk w Europie oraz tworzonych przez nie ekosystemów. Z uwagi na masowy spadek różnorodności biologicznej niezwykle pilne jest ukończenie tworzenia sieci i skuteczne zarządzanie nią.

Rysunek 3: Stan ochrony siedlisk i gatunków chronionych na podstawie dyrektywy siedliskowej na szczeblu państw członkowskich w okresie sprawozdawczym 2013–2018 40

           

Ustalenia

1.Pomimo znacznych starań państw członkowskich i pewnej poprawy różnorodność biologiczna w UE nadal maleje i wykazuje pogarszające się tendencje. Niektóre z siedlisk w najgorszym stanie w całej UE to półnaturalne murawy, torfowiska, grzęzawiska i mokradła. Pomimo spadku w ostatniej dekadzie przejmowanie gruntów netto w UE-27 w latach 2012–2018 nadal wynosiło 83,8 m2/km2.

2.Lasy znajdują się pod ogromną presją. Spośród 27 % obszarów leśnych w UE chronionych na podstawie unijnych dyrektyw dotyczących ochrony przyrody mniej niż 15 % ma właściwy stan ochrony, a liczba siedlisk leśnych o złym stanie ochrony wzrosła.

3.Chociaż przepisy dyrektyw siedliskowej i ptasiej są od dawna ugruntowane i dobrze znane, szereg państw członkowskich nadal nie wyznaczyło specjalnych obszarów ochrony 41 ani nie ustanowiło celów i środków w zakresie ochrony 42 . Większość państw członkowskich musi przyspieszyć działania w celu ukończenia swoich sieci Natura 2000, zwłaszcza w środowisku morskim.

4.Różnorodność biologiczna i ekosystemy ogromnie skorzystałyby na znacznej poprawie ogólnej wspólnej polityki rolnej (WPR) i nowych planów strategicznych WPR na lata 2023–2027, wsparcia na zarządzanie półnaturalnymi murawami, ochrony usług ekosystemowych oraz na działaniach służących ponownemu wprowadzeniu elementów krajobrazu na obszarach, na których je utracono.

5.Działania w zakresie egzekwowania przepisów na szczeblu UE ograniczyły szkodliwe skutki projektów infrastrukturalnych i działań związanych z pozyskiwaniem drewna, przyczyniając się jednocześnie do ochrony gatunków, rozszerzając sieć Natura 2000 i zwiększając liczbę obszarów objętych planem zadań ochronnych.

6.Chociaż pełne wdrożenie rozporządzenia w sprawie inwazyjnych gatunków obcych (IGO) rozpoczęło się dopiero w 2019 r., osiągnięto już jego cele, takie jak spójne ramy rozwiązywania problemów związanych z IGO na poziomie UE oraz wzrost świadomości problemu IGO. Nadal jednak istnieją wyzwania, ponieważ większość państw członkowskich nie wdrożyła jeszcze planów działania w celu rozwiązania kwestii priorytetowych dróg przenoszenia, które to plany wymagane są na mocy art. 13 rozporządzenia w sprawie inwazyjnych gatunków obcych.

7.W całej UE poczyniono postępy w zakresie oceny stanu ekosystemów i ich usług oraz presji na nie, z wykorzystaniem wspólnej metodyki UE (mapowanie i ocena ekosystemów i usług ekosystemowych), oraz w zakresie rachunkowości ekosystemowej. Potrzebne jest jednak większe wsparcie, aby poprawić wyniki monitorowania różnorodności biologicznej i zapewnić spójną sprawozdawczość, a także przyciągnąć masę krytyczną podmiotów gospodarczych w celu wykazania korzyści, które czerpiemy z kapitału naturalnego UE, oraz wpływu na niego.

Skuteczne praktyki: Estonia jest jednym z pionierów w dziedzinie odbudowy terenów podmokłych. Wiedza fachowa Estonii w zakresie propagowania odbudowy będzie bardzo cenna w kontekście ustawy o odbudowie zasobów przyrodniczych, umożliwiając wykazanie, że odbudowane tereny podmokłe mogą przynieść liczne korzyści i współistnieć z skutecznymi praktykami rolniczymi. Włochy stosują zaawansowane praktyki w zakresie rachunkowości środowiskowej, kapitału naturalnego i wskaźników dobrostanu. Są one obecnie doskonalone z wykorzystaniem Instrumentu Wsparcia Technicznego Komisji oraz narzędzia wzajemnych ocen w ramach przeglądu wdrażania polityki ochrony środowiska.

3.3. W kierunku zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń

Jakość powietrza – emisje przemysłowe i bezpieczeństwo (Seveso) – hałas

W planie działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń wody, powietrza i gleby 43  przedstawiono wizję ograniczenia do 2050 r. zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby do poziomów nieuznawanych już za szkodliwe dla zdrowia i ekosystemów naturalnych, z poszanowaniem ograniczeń naszej planety, a w efekcie zbudowania nietoksycznego środowiska. Przełożono ją na kluczowe cele na 2030 r. mające przyspieszyć redukcję zanieczyszczeń u źródła.

W ramach przeglądu wdrażania polityki ochrony środowiska bada się przestrzeganie kluczowych obowiązków wynikających z obowiązujących przepisów dotyczących jakości czystego powietrza 44 45 , w których ustanowiono powiązane ze zdrowiem normy stężeń emisji oraz krajowe zobowiązanie w zakresie redukcji emisji w odniesieniu do szeregu zanieczyszczeń powietrza. Zanieczyszczenie powietrza ma poważny wpływ na zdrowie ludzi i środowisko. Miejsce zamieszkania ma wpływ na czynniki ryzyka, na które jest się narażonym. Zanieczyszczenie powietrza ma również negatywny wpływ na ekosystemy, głównie poprzez zakwaszenie, eutrofizację i niszczenie warstwy ozonowej, co prowadzi do utraty różnorodności biologicznej i mniejszych plonów. Jeżeli chodzi o tendencje pod względem utraconych lat życia 46 na 100 000 mieszkańców w UE-27, w przypadku PM2,5 liczbę tę udało się zmniejszyć z 820 (2015 r.) do 762 (2019 r.), a w przypadku NO2 – ze 157 (2015 r.) do 99 (2019 r.). W wielu państwach członkowskich wartości dopuszczalne dla tych zanieczyszczeń są jednak stale przekraczane, a Komisja ściśle monitoruje tę kwestię.

Podobnie jak w 2019 r. w przeglądzie wdrażania polityki ochrony środowiska przyjrzano się dyrektywie w sprawie emisji przemysłowych (IED) 47 , która obejmuje około 52 000 instalacji rolno-przemysłowych w całej UE. Przedstawiono w nim nowe dane za 2018 r. oraz po raz pierwszy uwzględniono emisje do wody, jak również powietrza: instalacje objęte IED emitują 20 % wszystkich zanieczyszczeń emitowanych do powietrza i podobny odsetek zanieczyszczeń emitowanych do wody 48 . Szacuje się, że w 2017 r. szkody dla zdrowia i środowiska spowodowane zanieczyszczeniem powietrza przez europejskie zakłady przemysłowe kosztowały 277–433 mld EUR, przy czym za połowę szkód odpowiada około 200 obiektów 49 .

W przeglądzie wdrażania polityki ochrony środowiska z 2022 r. po raz pierwszy przedstawiono dane dotyczące wdrażania dyrektywy Seveso III 50 . Dyrektywa ta ma na celu kontrolę zagrożeń poważnymi awariami z udziałem substancji niebezpiecznych, zwłaszcza chemikaliów, i przyczynia się do zmniejszania ryzyka wystąpienia awarii przemysłowych. Biorąc pod uwagę bardzo wysoki wskaźnik uprzemysłowienia w UE, dyrektywa Seveso, która ma zastosowanie do około 12 000 zakładów przemysłowych, przyczyniła się do zmniejszenia częstotliwości występowania poważnych awarii. Dyrektywa ta jest powszechnie uznawana za punkt odniesienia dla polityki dotyczącej awarii przemysłowych i stanowi wzór do naśladowania przez prawodawstwo w wielu krajach na całym świecie.

Hałas w środowisku jest drugą – po zanieczyszczeniu powietrza – główną przyczyną przedwczesnych zgonów – prowadzi do 48 000 nowych przypadków chorób układu krążenia rocznie w UE-27 51 . Dyrektywa dotycząca hałasu 52 ma na celu ochronę zdrowia ludzi poprzez zobowiązanie państw członkowskich do oceny poziomu hałasu, tak aby organy i członkowie społeczeństwa mogli wybrać najlepsze rozwiązania określone w obowiązkowych planach działania.

Rysunek 4: Ocena ryzyka w odniesieniu do zobowiązań w zakresie redukcji emisji na lata 2020–2029 53

Ustalenia

1.Pomimo poprawy zanieczyszczenie powietrza nadal stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia Europejczyków. W odniesieniu do kluczowych substancji zanieczyszczających, takich jak cząstki stałe i dwutlenek azotu, w przypadkach, w których wartości dopuszczalne były stale przekraczane, Komisja konsekwentnie wszczynała postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego 54 . W niektórych z tych spraw Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał już wyrok, co sprawia, że podjęcie działań naprawczych jest jeszcze pilniejsze 55 .

2.Państwa członkowskie muszą w sposób systematyczny i spójny spełniać wymogi dotyczące monitorowania jakości powietrza, aby dostarczać lepszych informacji na potrzeby kształtowania polityki czystego powietrza i różnorodności biologicznej na szczeblu unijnym i krajowym. Postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko dwóm państwom członkowskim dotyczą przede wszystkim niedociągnięć w sieciach monitorowania 56 .

3.Spełnienie zobowiązań w zakresie redukcji emisji amoniaku (NH3) z rolnictwa – jednego z pięciu zanieczyszczeń objętych dyrektywą w sprawie redukcji krajowych emisji – wymaga dalszych działań. Z przeglądu prognoz emisji z 2022 r. 57 wynika, że w przypadku ponad 70 % państw członkowskich istnieje wysokie ryzyko nieprzestrzegania zobowiązań w zakresie redukcji emisji amoniaku na lata 2020–2029 58 i od 2030 r. 59 Osiągnięcie zgodności wymaga takich środków, jak wprowadzenie niskoemisyjnych technik rolniczych, w tym w odniesieniu do zwierząt gospodarskich, obornika i nawozów.

4.Uznaje się również, że w przypadku około połowy państw członkowskich 60 istnieje wysokie ryzyko nieprzestrzegania zobowiązań w zakresie redukcji emisji od 2030 r. w odniesieniu do tlenków azotu (NOX), cząstek stałych o wielkości 2,5 μm (PM2,5) i niemetanowych lotnych związków organicznych (NMLZO).

5.Jedno państwo członkowskie nie przedłożyło jeszcze swojego krajowego programu ograniczania zanieczyszczenia powietrza 61 .

6.Transpozycja wymogów mających zastosowanie do instalacji przemysłowych jest opóźniona. Komisja wszczęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko szeregowi państw członkowskich w związku z brakiem prawidłowej transpozycji dyrektywy w sprawie emisji przemysłowych 62 i dyrektywy Seveso III 63 .

7.Odnotowano poprawę pod względem przyjmowania map i planów działania wymaganych w dyrektywie dotyczącej hałasu, ale nadal brakuje ich w szeregu państw członkowskich 64 , przeciwko którym toczy się postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, przy czym część spraw skierowano do TSUE 65 .

Skuteczne praktyki Zintegrowany projekt LIFE PREPAIR (Po Regions Engaged to Policies of AIR) 66 we Włoszech obejmuje regiony i miasta w Dolinie Padu mające największy wpływ na jakość powietrza w dorzeczu, które rozciąga się na Słowenię. Ma on trwać siedem lat (2017–2024) i obejmuje środki na rzecz spalania biomasy, efektywności energetycznej, transportu i rolnictwa – zgodnie z porozumieniem z 2017 r. w sprawie dorzecza Padu i planami ochrony powietrza. Jednym z jego konkretnych celów jest utworzenie sieci stacji rowerowych w głównych miastach dorzecza Padu oraz rozwój infrastruktury towarzyszącej. Celem zintegrowanego projektu LIFE-IP-HUNGAIRY 67 jest obniżenie do 2030 r. emisyjności elektrowni Mátra na Węgrzech, w której wykorzystuje się węgiel brunatny, przy wsparciu z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji za pośrednictwem polityki spójności oraz z wykorzystaniem instrumentu „Łącząc Europę” i funduszu modernizacyjnego. Obniżenie emisyjności elektrowni Mátra jest również działaniem w ramach węgierskiego planu działania na rzecz ochrony klimatu i środowiska z 2020 r. Czechy wdrożyły program wymiany przestarzałych i nieodpowiednich lokalnych źródeł ciepła w gospodarstwach domowych (Kotlíkova dotace) wspierany ze środków UE. W ramach tego programu do 2020 r. udzielono wsparcia na wymianę 100 000 kotłów, co przyniosło 2,7 kT oszczędności emisji PM2,5 oraz oszczędności w zużyciu energii. Dotacje te można było łączyć z dodatkowymi dotacjami krajowymi na zwiększenie efektywności energetycznej budynków (Nová zelená úsporám).

Jakość wody i gospodarka wodna

Ochrona zasobów wodnych i zależnych od nich ekosystemów, a także dostępność zaopatrzenia w czystą wodę mają zasadnicze znaczenie dla ludzkiej egzystencji, gospodarki (woda wykorzystywana jest we wszystkich sektorach gospodarki) i zrównoważonego rozwoju, a także dla naszego środowiska. Właściwe wdrożenie obowiązujących przepisów jest niezbędne dla jakości życia i dobrobytu ludzi. Ma ono również ogromny potencjał pod względem wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy.

Z tych powodów polityka wodna UE jest jednym z priorytetów określonych w Europejskim Zielonym Ładzie 68 . Dlatego Komisja ściśle współpracuje z państwami członkowskimi, aby pomóc im w osiągnięciu celów w zakresie zachowania, ochrony i poprawy jakości naszych zasobów wodnych.

Głównymi instrumentami są: ramowa dyrektywa wodna 69 i powiązane z nią dyrektywy, dyrektywa powodziowa 70 , dyrektywa w sprawie wody pitnej 71 , dyrektywa dotycząca jakości wody w kąpieliskach 72 , dyrektywa azotanowa 73 , dyrektywa dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych 74 oraz dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej 75 . Z poszczególnych przeprowadzonych dotychczas ocen adekwatności wynika, że dyrektywy wodne są zasadniczo adekwatne do zakładanych celów, ale wymagają lepszego ogólnego wdrożenia.

Rysunek 5: Odsetek jednolitych części wód powierzchniowych (rzek, jezior, wód przejściowych i przybrzeżnych) w gorszym niż dobry stanie ekologicznym na obszar dorzecza 76

Ustalenia

1.Realizacja celów ramowej dyrektywy wodnej trwa, ale chociaż ocena trzecich planów gospodarowania wodami w dorzeczu jest w toku, można stwierdzić, że postępy w osiąganiu dobrego stanu jednolitych części wód są ogólnie powolne, mimo że zbliża się termin wyznaczony na 2027 r. Wynika to z połączenia różnych czynników: nieokreślenia warunków referencyjnych dla charakterystyki jednolitych części wód i niepełna ocena oddziaływań, niedociągnięć w monitorowaniu wód, które oznaczają, że stan jednolitych części wód jest nieznany, nieprawidłowego przeprowadzania oceny wpływu działalności na jednolite części wód oraz niewystarczającego uzasadnienia zastosowanych wyłączeń. 

2.W sprawozdaniach krajowych przedstawiono najnowsze informacje na temat odsetka jednolitych części wód, które nie osiągnęły dobrego stanu ekologicznego i chemicznego, poboru wód w podziale na sektory, a także wskaźnika eksploatacji wody 77 . Aby osiągnąć te cele, niezbędne są zwiększone inwestycje. Finansowanie unijne nadal stanowi źródło wsparcia tych działań na rzecz wdrożenia, a udzielane jest głównie za pośrednictwem polityki spójności, Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz programu „Horyzont Europa”.

3.Komisja przekazała odnośnym państwom członkowskim swoje ustalenia 78 dotyczące drugich planów gospodarowania wodami w dorzeczu i oczekuje, że niedociągnięcia zostaną usunięte do czasu przedłożenia trzecich planów gospodarowania wodami w dorzeczu. Komisja sprawdza również, w jaki sposób systemy krajowe (np. pozwolenia i kontrole) służą zapewnieniu prawidłowego stosowania ramowej dyrektywy wodnej w praktyce przez każde państwo członkowskie w odniesieniu do poboru wody oraz zanieczyszczeń ze źródeł punktowych i rozproszonych. Państwa członkowskie miały przedstawić Komisji swoje plany gospodarowania wodami w dorzeczu i plany zarządzania ryzykiem powodziowym do 22 marca 2022 r. Komisja jest zaniepokojona faktem, że wiele państw członkowskich nie wypełniło jeszcze swoich prawnych obowiązków sprawozdawczych 79 , i w stosownych przypadkach gotowa jest podjąć działania w związku ze stwierdzoną niezgodnością.

4.Dyrektywa w sprawie wody pitnej z 1998 r. została ogólnie dobrze wdrożona w UE. W przypadku kilku państw jej wdrożenie stanowi jednak powód do niepokoju 80 . Do 12 stycznia 2023 r. wszystkie państwa członkowskie muszą dokonać transpozycji wersji przekształconej dyrektywy, aby osiągnąć zgodność ze zmienionymi normami jakości. Komisja zapewnia wsparcie w celu zapewnienia terminowej i prawidłowej transpozycji nowych przepisów.

5.Jeżeli chodzi o wdrożenie dyrektywy w sprawie jakości wody w kąpieliskach, ogólnie rzecz biorąc, w UE osiągnięto wiele wyników doskonałych lub dobrych. Między państwami członkowskimi występują jednak pewne różnice 81 .

6.W wielu przypadkach pomimo niekiedy dobrze określonych i konkretnych obowiązków, takich jak obowiązki przewidziane w dyrektywie azotanowej i dyrektywie dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych, wdrożenie w praktyce przebiegało bardzo powoli ze względu na błędy w zakresie planowania i organizacji oraz brak finansowania i brak ustalonych priorytetów, chociaż Komisja przyjęła podejście wspierające (polegające m.in. na zapewnieniu znacznego finansowania unijnego). Kwestie te późno stają się priorytetami na szczeblu krajowym, czasami dopiero po wydaniu drugiego wyroku przez TSUE.

7.Wiele państw członkowskich ma problemy z wdrożeniem dyrektywy azotanowej i powinno zintensyfikować starania, aby w dalszym stopniu ograniczać zanieczyszczenie wód gruntowych azotanami pochodzącymi z rolnictwa i przeciwdziałać eutrofizacji poprzez wyznaczenie wszystkich stref narażonych na zanieczyszczenie azotanami i włączenie odpowiednich środków do swoich planów działania 82 .

8.Pomimo pewnych postępów ścieki komunalne nadal nie są zbierane i oczyszczane w odpowiedni sposób w wielu państwach członkowskich, dlatego większość tych państw nadal boryka się z postępowaniami w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego 83 , a na niektóre z nich nałożono kary pieniężne 84 . Postępy zależą od tego, czy państwa członkowskie priorytetowo traktują inwestycje w systemy zbierania i oczyszczalnie ścieków komunalnych, w tym poprzez efektywne wykorzystanie dostępnej puli środków finansowych w ramach polityki spójności, a także pożyczek Europejskiego Banku Inwestycyjnego.

9.Postępy we wdrożeniu dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej ujęte są w sprawozdaniach krajowych w rozdziale dotyczącym różnorodności biologicznej ze względu na jej znaczenie dla ochrony środowiska morskiego. Komisja przeanalizowała postępy w ocenie stanu wód morskich w UE i postępy we współpracy regionalnej między państwami członkowskimi, które graniczą z tym samym podregionem morskim, w celu przeciwdziałania dominującym presjom.

Skuteczne praktyki Podejście Niderlandów do zarządzania ryzykiem powodziowym (w miarę możliwości odbudowa koryt rzek i równin zalewowych Renu i Mozy) okazało się skuteczne podczas powodzi, które dotknęły również Belgię i Niemcy w lipcu 2021 r.   Portugalia zatwierdziła niedawno politykę produkcji odzyskanej wody przeznaczonej do wielu celów innych niż woda pitna. W celu poprawy stanu środowiska wodnego Szwecja udziela dotacji na inwestycje, które służą minimalizowaniu obecności mikrodrobin plastiku i innych zanieczyszczeń (substancji farmaceutycznych) z wykorzystaniem wód opadowych.

Chemikalia

Celem unijnego prawodawstwa dotyczącego chemikaliów 85 jest zapewnienie, aby chemikalia wytwarzano i wykorzystywano w sposób ograniczający do minimum wszelkie znaczące niekorzystne skutki dla zdrowia ludzi i dla środowiska. Zapewnia ono również stabilność i przewidywalność przedsiębiorstwom prowadzącym działalność na rynku wewnętrznym. Ponadto w ramach unijnego celu zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń, który to cel określono w Europejskim Zielonym Ładzie, 14 października 2020 r. Komisja Europejska opublikowała Strategię w zakresie chemikaliów na rzecz zrównoważoności / na rzecz nietoksycznego środowiska 86 , której celem jest poprawa ochrony obywateli i środowiska oraz pobudzanie innowacji na potrzeby bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów.

Przejście na niskoemisyjną gospodarkę o obiegu zamkniętym stwarza doskonałe możliwości dla rozwoju bezpiecznej i zrównoważonej pod względem środowiskowym chemii. Innowacje powinny koncentrować się na produktach „zaprojektowanych jako bezpieczne” kompatybilnych z czystymi cyklami materiałowymi, w których wykorzystuje się chemikalia mniej szkodliwe i w mniejszych ilościach. W gospodarce o obiegu zamkniętym materiały mogą być wykorzystywane do celów bardzo odbiegających od tych, które pierwotnie przewidziano i w odniesieniu do których przeprowadzono oceny ryzyka. Uwydatnia to potrzebę skupienia się na jakości czystych materiałów jako warunku wstępnym dla osiągnięcia ambitnych, ilościowych celów w zakresie recyklingu 87 .

Skoordynowane projekty w zakresie egzekwowania przepisów 88 realizowane w ramach forum wymiany informacji o egzekwowaniu przepisów pokazały jednak, że można zrobić więcej, aby zwiększyć skuteczność egzekwowania przepisów, zwłaszcza w odniesieniu do obowiązków rejestracji i kart charakterystyki, w przypadku których poziom niezgodności jest dość wysoki. ECHA starała się temu zaradzić poprzez systematyczną kontrolę rejestracji. Tymczasem zaktualizowano rozporządzenie REACH, aby doprecyzować, kiedy rejestrujący muszą informować ECHA o wszelkich istotnych zmianach. Ostatni projekt dotyczący sprzedaży przez internet 89 ujawnił istotny poziom niezgodności produktów sprzedawanych przez internet. W świetle wniosków zawartych w poniższych sprawozdaniach Komisja bada również wykonalność ustanowienia europejskiej zdolności audytowej w celu zapewnienia większej jednorodności w egzekwowaniu przepisów przez państwa członkowskie.

Po raz pierwszy w sprawozdaniach z przeglądu wdrażania polityki ochrony środowiska zbadano stan wdrożenia rozporządzenia w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (rozporządzenie REACH) 90 oraz rozporządzenia w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin (rozporządzenie CLP) 91 . Analiza ta oparta jest na przeprowadzonej przez Komisję ocenie 92 sprawozdań sporządzonych przez organy krajowe na podstawie art. 117 ust. 1 rozporządzenia REACH i art. 46 ust. 2 rozporządzenia CLP. W sierpniu 2021 r. Komisja opublikowała mierzalną ocenę egzekwowania 93 dwóch głównych rozporządzeń UE dotyczących chemikaliów, korzystając z szeregu wskaźników obejmujących różne aspekty egzekwowania.

Ustalenia

1.W porównaniu z latami 2010–2012 egzekwowanie rozporządzeń REACH i CLP poprawiło się. Wydaje się, że odnotowane poziomy zgodności na przestrzeni lat są dość stabilne, organy egzekwowania prawa natomiast wydają się skuteczniejsze pod względem wykrywania produktów/przedsiębiorstw niezgodnych z wymaganiami oraz wprowadzanych do obrotu w UE produktów niezgodnych z wymaganiami. W szczególności zmniejszyła się liczba odwołań i uchylonych decyzji w odniesieniu do rozporządzenia CLP, wzrósł stosunek kar do kosztów przestrzegania przepisów, w UE przeszkolono większą liczbę inspektorów, a forum wymiany informacji o egzekwowaniu przepisów zwiększyło liczbę produktów.

2.Około 70 % kontroli przestrzegania rozporządzenia REACH prowadzi do zastosowania środków egzekwowania prawa. Najczęściej stosowanym środkiem jest porada pisemna (11 %), a w dalszej kolejności środki administracyjne (4 %) i porady ustne (2 %). Dziewięć państw przeprowadziło w okresie sprawozdawczym działania następcze w związku z oceną 94 .

3.Najważniejszym rodzajem stosowanych kar są grzywny, a w mniejszym stopniu skierowanie sprawy do prokuratury w związku z naruszeniem zarówno rozporządzenia REACH, jak i rozporządzenia CLP. Zawieszenie lub cofnięcie zezwolenia na prowadzenie działalności rzadko stosowano w charakterze kary. Sytuacja w poszczególnych państwach jest bardzo zróżnicowana. Na przykład w okresie sprawozdawczym prawie trzy czwarte skarg do prokuratury w związku z naruszeniami rozporządzenia REACH zgłosiły zaledwie dwa państwa członkowskie (Niemcy i Szwecja).

4.Większość państw opracowała i przynajmniej częściowo wdrożyła strategię egzekwowania zarówno rozporządzenia REACH, jak i rozporządzenia CLP. Tylko cztery państwa – Chorwacja, Łotwa, Polska i Belgia – nie opracowały jeszcze strategii egzekwowania rozporządzenia REACH. Chorwacja, Łotwa, Polska i Malta nie wdrożyły strategii egzekwowania rozporządzenia CLP.

Skuteczne praktyki Nordycka Grupa Robocza ds. Chemikaliów, Środowiska i Zdrowia spotyka się raz do roku w celu omówienia kwestii egzekwowania przepisów dotyczących chemikaliów, prowadzi program wymiany dla inspektorów i realizuje wspólne projekty krajów nordyckich (Danii, Finlandii, Islandii, Norwegii i Szwecji, a także Wysp Owczych, Grenlandii i Wysp Alandzkich) w zakresie egzekwowania przepisów. Współpraca w zakresie handlu internetowego między Austrią, Niemcami i Szwajcarią oraz międzynarodowy dialog dotyczący nanotechnologii – platforma skupiająca organy ds. środowiska, zdrowia i bezpieczeństwa z Austrii, Niemiec, Liechtensteinu, Luksemburga i Szwajcarii oraz różne zainteresowane strony (organizacje pozarządowe, stowarzyszenia, przedsiębiorstwa) służąca do nieformalnej wymiany wiedzy i doświadczeń w zakresie bezpiecznego i zrównoważonego stosowania nanotechnologii. Projekt LIFE CHEREE („Chemicals Regulations Enforcement & Inspections” – Egzekwowanie rozporządzeń dotyczących chemikaliów i kontrole w tym zakresie) realizowany przez Grecję i Cypr, mający na celu zwiększenie skuteczności egzekwowania rozporządzenia REACH dzięki wspólnemu protokołowi kontroli, wspólnym wizytom i projektom pilotażowym, utworzeniu „e-centrum dla inspektorów” oraz „narzędzia e-uczenia się dotyczącego rozporządzenia REACH” na potrzeby wymiany wiedzy i doświadczeń między inspektorami i właściwymi organami.

3.4. Działania w dziedzinie klimatu

Zgodnie z porozumieniem paryskim 95 i w ramach Europejskiego Zielonego Ładu w Europejskim prawie o klimacie z 2021 r. 96 wyznaczono unijny cel polegający na osiągnięciu neutralności klimatycznej do 2050 r. oraz redukcji emisji gazów cieplarnianych netto o co najmniej 55 % do 2030 r. w porównaniu z 1990 r. Przepisy Europejskiego prawa o klimacie ograniczają również maksymalny poziom wkładu, jaki działania w zakresie usuwania dwutlenku węgla mogą wnieść na poczet redukcji emisji w 2030 r., aby zapewnić podejmowanie odpowiednich starań w obszarze łagodzenia zmiany klimatu.

Od czasu przeglądu wdrażania polityki ochrony środowiska przeprowadzonego w 2019 r. przyjęto przepisy dotyczące klimatu, aby zachęcać do redukcji emisji pochodzących z sektora transportu, sektora gospodarki morskiej oraz fluorowanych gazów cieplarnianych stosowanych w produktach. W odniesieniu do transportu drogowego obowiązujące przepisy UE wymagają redukcji intensywności emisji gazów cieplarnianych pochodzących z paliwa stosowanego w pojazdach o 6 % w 2020 r. w porównaniu z 2010 r. oraz ustanawiają obowiązujące normy dotyczące emisji gazów cieplarnianych w odniesieniu do różnych kategorii pojazdów. Dzięki obowiązującemu rozporządzeniu w sprawie fluorowanych gazów cieplarnianych 97 emisje tych gazów w UE do 2030 r. zmniejszą się o dwie trzecie w porównaniu z poziomami w 2014 r. Od 2021 r. emisje i pochłanianie gazów cieplarnianych pochodzących z użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa (LULUCF) są uwzględniane w unijnym wysiłku redukcyjnym.

Integralną częścią Europejskiego Zielonego Ładu jest unijna polityka przystosowywania się do zmiany klimatu. Od 2021 r. państwa członkowskie są zobowiązane do przedstawiania sprawozdań dotyczących ich krajowych polityk przystosowywania się do zmiany klimatu. W Europejskim prawie o klimacie uznano przystosowanie się do zmiany klimatu za kluczowy element długoterminowej globalnej reakcji na zmianę klimatu. Zobowiązuje ono państwa członkowskie i UE do zintensyfikowania działań w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu, czemu służy wprowadzenie wymogu wdrażania strategii krajowych i regularnego przeprowadzania ocen postępów w ramach ogólnego zarządzania działaniami w dziedzinie klimatu i energii w UE. W lutym 2021 r. w zaktualizowanej strategii UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu 98 określono, w jaki sposób UE może przystosować się do nieuniknionych skutków zmiany klimatu i stać się odporna na zmianę klimatu do 2050 r.

W niniejszym przeglądzie wdrażania polityki ochrony środowiska przeanalizowano krajowe polityki i strategie klimatyczne, w szczególności krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu, a także strategie przystosowania się do zmiany klimatu. Następnie przeanalizowano emisje, które nie są objęte unijnym systemem handlu uprawnieniami do emisji, a w odniesieniu do których państwa członkowskie obowiązują wiążące cele krajowe określone w przepisach dotyczących wspólnego wysiłku redukcyjnego 99 . Następnie zbadano kluczowe zmiany sektorowe, zwłaszcza w transporcie drogowym, budownictwie oraz użytkowaniu gruntów, zmianie użytkowania gruntów i leśnictwie. Przedstawiono wykorzystanie przez państwa członkowskie przychodów ze sprzedaży uprawnień EU ETS na aukcji. Po raz pierwszy przedstawiono działania priorytetowe z podziałem na państwa.

Ustalenia 

1.Ogólnie rzecz biorąc, poziom wdrożenia unijnych przepisów w dziedzinie klimatu w całej UE jest dobry.

2.W 2020 r. wielkość emisji gazów cieplarnianych na szczeblu krajowym w UE-27, z uwzględnieniem lotnictwa międzynarodowego, spadła o 31 % w porównaniu z poziomem z 1990 r. i osiągnęła najniższy poziom na przestrzeni ostatnich 30 lat. Gdyby uwzględnić emisje i pochłanianie z sektora LULUCF, redukcja emisji netto wyniosłaby 34 %. W związku z tym UE osiągnęła ze znaczną nadwyżką cel wyznaczony w Ramowej konwencji ONZ w sprawie zmian klimatu (UNFCCC), polegający na ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych o 20 % do 2020 r. w porównaniu z poziomem z 1990 r.

3.Od kiedy w 2013 r. wprowadzono system wspólnego wysiłku redukcyjnego w odniesieniu do określonych sektorów nieuwzględnionych w unijnym systemie handlu uprawnieniami do emisji (takich jak sektor transportu, sektory przemysłowe nieobjęte ETS, sektor budownictwa, sektor rolnictwa i sektor gospodarowania odpadami), emisje w skali całej UE są co roku niższe od maksymalnych zakładanych wartości.

4.W decyzji dotyczącej wspólnego wysiłku redukcyjnego 100 ustanawia się krajowe cele redukcji emisji do roku 2020, wyrażone jako zmiana procentowa w stosunku do poziomów z 2005 r. Wyznaczono w niej również roczne limity emisji (AEA), których państwa członkowskie są zobowiązane przestrzegać. Podobnie w rozporządzeniu w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego (rozporządzenie ESR) 101 , będącym następcą decyzji dotyczącej wspólnego wysiłku redukcyjnego, ustanowiono krajowe cele w zakresie emisji na 2030 r. oraz AEA na lata 2021–2030. 

5.Wielkość emisji w UE-27 będących przedmiotem decyzji dotyczącej wspólnego wysiłku redukcyjnego była w 2019 r. niemal o 11 % niższa w porównaniu z 2005 r. Oznacza to, że cel na 2020 r. (zmniejszenie wielkości emisji o 8 %) został osiągnięty z nadwyżką jeszcze przed wybuchem kryzysu związanego z COVID-19. W latach 2013–2018 wszystkie państwa członkowskie wywiązały się ze swoich zobowiązań wynikających z decyzji dotyczącej wspólnego wysiłku redukcyjnego. Niektóre państwa członkowskie musiały uruchomić przewidziane w prawodawstwie mechanizmy elastyczności, aby zapewnić przestrzeganie swoich obecnych zobowiązań. Państwa członkowskie opracowują, przyjmują i wdrażają polityki i środki w celu osiągnięcia swoich celów w zakresie wspólnego wysiłku redukcyjnego zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego. Istnieje silna i nieuchronna potrzeba, by państwa członkowskie zaplanowały i wdrożyły dodatkowe działania w dziedzinie klimatu w sektorach objętych wspólnym wysiłkiem redukcyjnym, tak aby odzwierciedlić ambitniejsze założenia określone we wniosku dotyczącym zmiany rozporządzenia w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego.

6.System EU ETS ma bardzo wysoki poziom zgodności, ponieważ co roku instalacje pokrywają około 99 % swoich emisji wymaganą liczbą uprawnień. System ten obejmuje obecnie około 36 % łącznych emisji gazów cieplarnianych w UE generowanych przez niemal 9 500 elektrowni i zakładów produkcyjnych (tj. instalacji stacjonarnych), a także przez loty odbywające się na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Ogółem do 2020 r. poziom objętych EU ETS emisji z instalacji stacjonarnych obniżył się już o 43 % w porównaniu z poziomem z 2005 r.

7.Do 2020 r. wszystkie państwa członkowskie wprowadziły krajową strategię lub krajowy plan przystosowania się do zmiany klimatu. Należy zintensyfikować działania w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu podejmowane w każdym państwie członkowskim i na szczeblu UE, ponieważ wydaje się, że skutki zmiany klimatu należą do najgorszych z przewidywanych i będą w coraz większym stopniu przejawiać się również w postaci zagrożeń kaskadowych i złożonych. Jednocześnie wdrażanie działań w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu opóźniało się. Odpowiednie działania na rzecz zapobiegania szkodom, które mogą być spowodowane zmianą klimatu, lub ich zminimalizowania, przynoszą znaczące korzyści gospodarcze i społeczne 102 .

 

Skuteczne praktyki W planie odbudowy i zwiększania odporności Danii promuje się ekologiczną reformę podatkową. Oczekuje się, że plan ten w znacznym stopniu przyczyni się do przeprowadzenia reformy dzięki sfinansowaniu dotowanego z podatków „okna inwestycyjnego”, aby stworzyć zachęty dla przedsiębiorstw do przyspieszenia zielonych inwestycji, na przykład w oprogramowanie mające zwiększyć zasobooszczędność łańcuchów logistycznych. Ambitne cele klimatyczne Estonii stale podnoszono na przestrzeni lat, odchodząc od dużej zależności od łupków bitumicznych. Rząd Estonii zobowiązał się do zaprzestania produkcji energii elektrycznej z łupków bitumicznych do 2035 r., a całkowitego wykorzystywania łupków bitumicznych w sektorze energetycznym – do 2040 r.

3.5. Finansowanie wdrażania polityki ochrony środowiska

Aby pełne wdrożenie polityki ochrony środowiska było udane, wymaga odpowiedniego finansowania. Większa część musi być finansowana z wydatków publicznych państw członkowskich i prywatnych środków podmiotów gospodarczych. Fundusze UE wnoszą jednak istotny wkład, jeżeli chodzi o kierowanie wdrażaniem i pomoc w zaspokajaniu wciąż znacznych potrzeb UE w zakresie inwestycji środowiskowych. Plan inwestycyjny na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu z 2020 r. łączy finansowanie ochrony środowiska i inwestycje środowiskowe. Ma na celu pozyskanie 1 bln EUR na zielone inwestycje (publiczne i prywatne) w ciągu dziesięciu lat, przy wsparciu z budżetu UE na lata 2021–2027 103 . Od 2021 r., oprócz znacznych środków finansowych dostępnych dzięki polityce spójności w wieloletnich ramach finansowych, wsparcie na wdrażanie polityki ochrony środowiska zapewnia również Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF), w ramach którego reformy i inwestycje muszą być zgodne z zasadą „nie czyń poważnych szkód”. Unijna systematyka dotycząca zrównoważonego rozwoju 104 i inne inicjatywy w zakresie zrównoważonego finansowania przyczynią się do zwiększenia przejrzystości, uwzględnienia kwestii środowiskowych i przekierowania przepływów finansowych na sześć celów środowiskowych w przypadku inwestycji prywatnych.

Po raz pierwszy w przeglądzie wdrażania polityki ochrony środowiska przeanalizowano potrzeby inwestycyjne w tej dziedzinie i porównano je z dotychczas udostępnionymi zasobami, realizując zadanie przewidziane w planie inwestycyjnym na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu z 2020 r. 

Ustalenia

1.Oszacowano, że ogólny poziom finansowania inwestycji środowiskowych 105 (łącznie ze źródeł krajowych i unijnych) w latach 2014–2020 wynosił 0,6–0,7 % PKB (w latach 2014–2020) w UE-27, z czego 14 % pochodzi ze środków unijnych. W niektórych państwach (np. w Chorwacji, Grecji, Słowacji, Rumunii) finansowanie unijne stanowi prawie lub ponad 50 %. Połowa całkowitego finansowania (53 %) pochodziła ze źródeł publicznych (fundusze UE i krajowe źródła publiczne łącznie), co stanowiło średnią UE, a w przypadku około 10 państw ze źródeł publicznych pochodziło ponad dwie trzecie finansowania, co świadczy o znaczeniu tych źródeł.

2.Dla porównania – obecnie szacuje się, że roczne potrzeby pod względem inwestycji w ochronę środowiska na szczeblu UE w okresie programowania 2021–2027 mieszczą się w przedziale 0,9–1,5 % przewidywanego PKB na lata 2021–2027 106 , co wskazuje na znaczną lukę inwestycyjną (0,6–0,8 % PKB, co stanowi 76–110 mld EUR rocznie, choć wartości w poszczególnych państwach członkowskich znacznie się różnią) 107 , którą należy zlikwidować, aby zapewnić skuteczną realizację priorytetów w zakresie ochrony środowiska i wspierać transformację ekologiczną UE.

3.Prawie dwie trzecie luki inwestycyjnej w zakresie ochrony środowiska odnosi się do przeciwdziałania ogólnemu zanieczyszczeniu oraz ochrony wód i zarządzania nimi. Lukę inwestycyjną w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym i odpadów szacuje się na 13–28 mld EUR rocznie w zależności od poziomów ambicji w zakresie obiegu zamkniętego, które mają zostać osiągnięte. Roczną lukę w finansowaniu różnorodności biologicznej szacuje się na około 20 mld EUR. 

4.Dodatkowe potrzeby inwestycyjne wykraczające poza poziomy bazowe w odniesieniu do klimatu, energii i transportu oszacowano na 390 mld EUR rocznie (UE-27) oraz dodatkowe 130 mld EUR rocznie na realizację podstawowych celów środowiskowych UE. Koszty przystosowania się do zmiany klimatu także mogą być znaczące – wynoszą od 35–62 mld EUR (w węższym zakresie) do 158–518 mld EUR (w szerszym zakresie) rocznie. Wymienione potrzeby inwestycyjne odzwierciedlają realizację celów na 2020 r. i 2030 r. (przy czym oczekuje się, że koszty przystosowania się do zmiany klimatu rozłożą się na dłuższy czas). 

5.Największy odsetek zielonych inwestycji (71 %) w planach odbudowy i zwiększania odporności przeznaczono na mobilność zgodną z zasadami zrównoważonego rozwoju, renowację budynków i efektywność energetyczną oraz energię odnawialną i sieci energetyczne. Z kolei na różnorodność biologiczną, gospodarkę o obiegu zamkniętym, gospodarkę wodną oraz zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrolę przypada zaledwie 13 % całości wkładu w zielone inwestycje 108 . Zielone inwestycje w obszarach klimatu, energii i transportu w znacznym stopniu przyczyniają się do realizacji celów środowiskowych, na przykład sprawienia, by powietrze w Europie było czystsze. Nie zaspokoją one jednak na przykład znacznych potrzeb związanych z infrastrukturą i gospodarowaniem wodą i odpadami. Ponadto szereg państw członkowskich postanowiło nie traktować priorytetowo środków, które przynoszą bezpośrednie korzyści różnorodności biologicznej 109 .

6.Ogółem w ramach funduszy UE, obejmujących wieloletnie ramy finansowe (WRF na lata 2021–2027) i NextGenerationEU (NGEU), zostanie zmobilizowane 2,018 bln EUR w cenach bieżących na wsparcie wychodzenia z kryzysu spowodowanego pandemią COVID-19 oraz realizacji długoterminowych priorytetów UE, w tym ochrony środowiska. 30 % WRF zostanie przeznaczone na działania w dziedzinie klimatu, a 7,5 % na różnorodność biologiczną (w 2024 r.); odsetek ten następnie wzrośnie do 10 % w latach 2026 i 2027. W ramach NGEU 37 % środków RRF zostanie przeznaczone na działania w dziedzinie klimatu. 

Tabela 1: Szacunkowy podział dodatkowych potrzeb inwestycyjnych UE w zakresie ochrony środowiska

Rysunek 6: Finansowanie ochrony środowiska ogółem (lata 2014–2020) i szacunkowe potrzeby (2021–2027) w UE-27 (% PKB) 110

Cel środowiskowy	Szacunkowa luka inwestycyjna (UE-27, rocznie)
	mld EUR	%
Zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola	42,8	38,9 %
Ochrona wód, gospodarka wodna i przemysł	26,6	24,2 %
Gospodarka o obiegu zamkniętym i odpady	13,0	11,8 %
Różnorodność biologiczna i ekosystemy	21,5	19,6 %
Działalność badawcza, rozwojowa, innowacyjna i inna	6,2	5,7 %
Ogółem	110,1	100 %

Skuteczne praktyki W ramach swojego planu odbudowy i zwiększania odporności Grecja dokonuje istotnych inwestycji w ponowne zalesianie, różnorodność biologiczną, zarządzanie pożarami lasów, łagodzenie skutków powodzi i modernizację sieci irygacyjnej. Towarzyszą temu reformy propagujące zrównoważone składowanie i recykling. Chorwacja dąży do poprawy ochrony przeciwpowodziowej za pomocą rozwiązań opartych na przyrodzie, takich jak rewitalizacja cieków wodnych, łączenie opuszczonych rękawów i tworzenie siedlisk na drugorzędnych terenach podmokłych, a także usuwanie gatunków inwazyjnych. Malta – wraz z Estonią, Grecją, Łotwą, Rumunią i Słowacją – wprowadziła podatek na zasadzie „płać za to, co wyrzucasz”, który ma zastosowanie do masy lub ilości odpadów wytwarzanych przez gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa i zbieranych przez organy zajmujące się zbiórką odpadów. Instrument ten wspiera stosowanie zasady zapobiegania powstawaniu odpadów. Niemcy, Francja i Szwecja wyróżniały się dużą liczbą obligacji ekologicznych wyemitowanych w 2020 r. Włochy poczyniły postępy w monitorowaniu i sprawozdawczości w zakresie wpływu swojego budżetu krajowego na środowisko (ekologiczne planowanie budżetu). Od 2000 r. Włochy rozwijają sprawozdawczość dotyczącą planowanych wydatków na ochronę środowiska i zarządzanie zasobami. Sprawozdawczość ta obejmuje również 12 wskaźników sprawiedliwego i zrównoważonego dobrostanu zgodnie z celami zrównoważonego rozwoju i celami Agendy 2030.

3.6. Zarządzanie środowiskiem

Zarządzanie środowiskiem to szerokie pojęcie, które obejmuje uwzględnianie kwestii środowiskowych w procesie decyzyjnym, udział społeczeństwa, dostęp do wymiaru sprawiedliwości, wymianę informacji i sprawozdawczość, zapewnianie przestrzegania prawa ochrony środowiska oraz odpowiedzialność za środowisko. Obejmuje ono także sposób, w jaki organy publiczne sprawdzają i zapewniają przestrzeganie przepisów w praktyce poprzez ich egzekwowanie. W ramach Europejskiego Zielonego Ładu wszystkie działania i polityki UE będą musiały przyczyniać się do osiągnięcia jego celów. Wyraźnie stwierdzono w nim, że Komisja podejmie działania w celu poprawy dostępu obywateli i organizacji pozarządowych do wymiaru sprawiedliwości przed sądami krajowymi. W tym względzie opracowano instrumenty zarządzania środowiskiem służące osiągnięciu celów Europejskiego Zielonego Ładu dotyczących neutralności klimatycznej, ochrony i odtwarzania ekosystemów i różnorodności biologicznej, zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń oraz gospodarki o obiegu zamkniętym 111 . W tym samym celu 14 grudnia 2021 r. Komisja przyjęła wniosek dotyczący nowej dyrektywy w sprawie przestępstw przeciwko środowisku 112 , której celem jest skuteczniejsza ochrona środowiska za pomocą środków prawa karnego na szczeblu krajowym. Nowa dyrektywa zastąpi dyrektywę 2008/99/WE i wprowadza nowe unijne przestępstwa przeciwko środowisku, doprecyzowuje istniejące, proponuje dodatkowe kary za przestępstwa przeciwko środowisku i ma na celu zapewnienie skutecznych dochodzeń i postępowań karnych, a także pomoc w transgranicznym dochodzeniu i ściganiu przestępstw przeciwko środowisku.

Głównymi obowiązkami i tematami uwzględnionymi w niniejszym trzecim przeglądzie wdrażania polityki ochrony środowiska opierają się na wymogach dyrektywy INSPIRE 113 , ocenach oddziaływania na środowisko 114 , dostępie do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska w sądach krajowych, karach i zapewnianiu przestrzegania prawa ochrony środowiska oraz dyrektywie w sprawie odpowiedzialności za środowisko 115 .

Poza podejmowaniem działań w zakresie egzekwowania przepisów Komisja zachęcała do usprawnienia ocen oddziaływania na środowisko w celu ograniczenia powielania i uniknięcia nakładania się takich ocen przy zatwierdzaniu projektów. Usprawnienie przyczynia się do zmniejszenia niepotrzebnych obciążeń administracyjnych i przyspiesza podejmowanie decyzji, pod warunkiem że odbywa się to bez uszczerbku dla jakości oceny oddziaływania na środowisko. Istotne jest również, aby przy zwiększeniu skuteczności procedur przestrzegane były, zgodnie z prawem wtórnym UE 116 i orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE 117 , normy dotyczące praw partycypacyjnych, w tym w zakresie udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska.

Komisja wspierała również budowanie zdolności, aby zwiększyć zdolności wdrażania zarówno w przypadku organów krajowych, jak i organizacji pozarządowych 118 . W sprawozdaniach krajowych przedstawiono niektóre z tych działań, które realizowane są przy użyciu Instrumentu Wsparcia Technicznego i programu partnerskiego TAIEX-EIR, jak pokazano na poniższym rysunku.

Ustalenia

1.Pomimo poprawy we wdrażaniu dyrektywy INSPIRE, zwłaszcza w Estonii, Niemczech, Litwie, Luksemburgu, na Malcie, w Słowenii i Hiszpanii, wyzwaniem dla większości państw członkowskich pozostaje zapewnienie lepszej wymiany danych, która zapewniłaby społeczeństwu większą przejrzystość i wspomagałaby realizację polityki ochrony środowiska.

2.Zapewnienie skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości na szczeblu krajowym ma zasadnicze znaczenie dla wdrożenia prawa ochrony środowiska. Komisja podjęła działania w celu zapewnienia, aby organizacje pozarządowe działające w dziedzinie ochrony środowiska oraz obywatele mogli wnioskować o przegląd środków mających na celu zwalczanie zanieczyszczenia powietrza 119 , przedłużeń zezwolenia na wydobycie 120 lub odstępstw dotyczących polowania 121 . Działania w zakresie egzekwowania przepisów miały również na celu zapewnienie dostępu do wymiaru sprawiedliwości w ramach stosowania dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za środowisko. W większości państw członkowskich nadal jednak istnieje pole do poprawy pod względem poprawy dostępu obywateli do sądów w celu zakwestionowania decyzji, działań lub zaniechań, w szczególności w obszarach planowania związanych z wodą, przyrodą lub jakością powietrza 122 .

3.Większość państw członkowskich powinna również skuteczniej informować obywateli o prawie do dostępu do wymiaru sprawiedliwości 123 . Lepszy dostęp społeczeństwa do informacji o środowisku i rozpowszechnianie tych informacji przyczyniłyby się do zwiększenia świadomości ekologicznej i zapewnienia bardziej efektywnego uczestnictwa społeczeństwa w podejmowaniu decyzji dotyczących środowiska, a ostatecznie do poprawy stanu środowiska.

4.Ponadto w kilku państwach konieczne są dalsze działania lub monitorowanie w celu zapewnienia, aby koszty nie utrudniały skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska 124 .

5.Rozdrobnienie regionalne i lokalne pozostaje wyzwaniem dla zarządzania środowiskiem na Węgrzech, we Włoszech, w Luksemburgu i Hiszpanii. Problem ten należy rozwiązać, w szczególności przez opracowanie lepszych mechanizmów koordynacji w zakresie ochrony środowiska.

6.Dyrektywa w sprawie oceny skutków wywieranych na środowisko została zmieniona w 2014 r., aby zmniejszyć obciążenie administracyjne i poprawić ochronę środowiska, a jednocześnie sprawić, by decyzje dotyczące inwestycji publicznych i prywatnych były bardziej racjonalne, przewidywalne i zrównoważone. Większość państw członkowskich 125 skorzystała z tej okazji, by usprawnić swoje ramy regulacyjne dotyczące ocen oddziaływania na środowisko. Konieczne było jednak podjęcie działań w zakresie egzekwowania przepisów w celu zapewnienia prawidłowej transpozycji dyrektywy we wszystkich państwach członkowskich 126 . 

Skuteczne praktyki  Na Łotwie Ministerstwo Ochrony Środowiska i Rozwoju Regionalnego przedstawia na swojej stronie internetowej przegląd procedury oceny oddziaływania na środowisko. Biuro Monitorowania Środowiska udostępnia informacje na poziomie projektu na temat składającego wniosek, linki do miejsc, w których można uzyskać dostęp do dokumentów, oraz informacje o tym, kiedy i gdzie będą odbywać się wysłuchania w ramach konsultacji publicznych. Publikowane są również wyczerpujące informacje na temat przeprowadzonych ocen oddziaływania na środowisko, a na stronie internetowej znajduje się infografika przedstawiająca całą procedurę przeprowadzania OOŚ wraz z krótkim wyjaśnieniem jej celu. Kilka państw członkowskich ustanowiło specjalne organy odwoławcze lub sądowe zajmujące się przeglądem środowiskowym. Do przykładów należą: szwedzki sąd ds. gruntów i ochrony środowiska, fiński sąd administracyjny, duńska rada odwoławcza ds. ochrony przyrody i środowiska, maltański trybunał ds. przeglądu środowiskowego i planowania, irlandzka rada ds. planowania oraz belgijska rada ds. rozstrzygania sporów dotyczących zezwoleń („Raad voor Vergunningsbetwistingen”). Niedawno w Sądzie Apelacyjnym w Mons w Belgii utworzono sekcję dotyczącą ochrony środowiska („chambre de l’environnement”) zarówno w sprawach cywilnych, jak i karnych.

Rysunek 7: Przykłady pomocy udzielonej państwom członkowskim przez Komisję Europejską w okresie sprawozdawczym 

4.Dalsze działania na rzecz praworządności w zakresie ochrony środowiska 

Europejczycy postrzegają zmianę klimatu jako jedno z największych wyzwań dla UE 127 . Z dostępnych badań 128 wynika to samo: jeżeli będziemy nadal niszczyć ekosystemy, od których jesteśmy zasadniczo zależni, przyszłe pokolenia zapłacą za to straszliwą cenę. Dzwony biją na alarm głośniej niż kiedykolwiek wcześniej. W obliczu trwającego wymierania gatunków i niszczenia lasów, susz, degradacji gruntów, zanieczyszczenia powietrza, zdegradowanych zasobów wodnych, utraty różnorodności biologicznej oraz klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka jedno jest jasne: odwrócenie tych tendencji oraz przywrócenie i ochrona naszych systemów ekologicznych wymaga zdecydowanych wspólnych działań.

Poprawa przejrzystości umożliwi skuteczne wdrażanie norm i przepisów. Przegląd wdrażania polityki ochrony środowiska jest skierowany nie tylko do decydentów w dziedzinie ochrony środowiska, lecz także do wszystkich mieszkańców UE. Nie jest to po prostu jeszcze jedno sprawozdanie spośród wielu innych. Przegląd wdrażania polityki ochrony środowiska zwiększa świadomość społeczeństwa, prezentuje argumenty przemawiające za odpowiedzialnością i umożliwia obywatelom w całej UE zaangażowanie się we wspólne starania dzięki temu, że umożliwia im lepsze zrozumienie, co można lub co jeszcze trzeba zrobić na szczeblu indywidualnym, lokalnym, krajowym lub unijnym. Celem przeglądu jest wzmocnienie pozycji wszystkich tych zainteresowanych stron, aby mogły one działać w sposób spójny, ale z różnych perspektyw, w dążeniu do tego samego celu, który dyktuje zdrowy rozsądek: stosowania obowiązujących przepisów.

W oczach społeczeństwa niepowodzenie w realizacji celów środowiskowych UE negatywnie wpływa na wiarygodność zarówno organów krajowych, jak i unijnych. Znaczna liczba spraw sądowych, naruszeń, petycji i skarg dotyczących środowiska, rozpatrywanych zarówno na szczeblu krajowym, jak i unijnym, odzwierciedla niewystarczający poziom wdrożenia dorobku prawnego w tej dziedzinie.

Krajowe organy ds. ochrony środowiska i sądy krajowe, które są w pierwszej kolejności odpowiedzialne za wdrażanie prawa UE, podjęły działania na rzecz wdrożenia i egzekwowania przepisów w zakresie ochrony środowiska, ale nie wystarczyło to, by zlikwidować luki. Chociaż niektóre państwa członkowskie i regiony mają doskonałe wyniki we wdrażaniu dorobku prawnego w dziedzinie ochrony środowiska, inne pozostają w tyle, niekiedy znacznie. Poziom wdrożenia jest niski nawet w przypadkach, w których Komisja podjęła działania w zakresie egzekwowania przepisów, co niekiedy skutkowało nałożeniem na państwa członkowskie wysokich kar finansowych po wydaniu przez TSUE drugiego wyroku, stwierdzającego, że doszło do naruszenia prawa UE.

Dlaczego tak się dzieje? W poprzednich przeglądach wdrażania polityki ochrony środowiska wskazano kilka przyczyn, które pozostają aktualne do dziś. Związane są one z niewystarczającym stopniem włączenia celów środowiskowych w ramy i realizację polityk publicznych charakteryzujących się znaczącym śladem środowiskowym, nieskutecznością zarządzania środowiskiem, w tym przez podmioty odpowiedzialne za zapewnianie przestrzegania przepisów w praktyce, oraz brakiem przejrzystości informacji o środowisku, która umożliwiałaby zainteresowanym stronom – niezależnie od tego, czy są to organy, czy zwykli obywatele – mobilizację i podjęcie działań. Sprawozdania krajowe wskazują również na utrzymujące się braki we wdrażaniu trzech filarów konwencji z Aarhus 129 : dostępu do informacji o środowisku, udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości, co wpływa na wdrażanie i egzekwowanie przepisów na szczeblu krajowym 130 .

Co więc można zrobić? Choć wszyscy mamy do odegrania swoją rolę, to dla rządów i decydentów wola polityczna jest kluczowym elementem umożliwiającym terminowe, prawidłowe i skuteczne wdrażanie unijnych polityk i przepisów w zakresie ochrony środowiska, osiąganie ich celów i czerpanie z nich korzyści. W komunikacie pt. „Poprawa dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska w UE i jej państwach członkowskich” 131 Komisja wezwała również do intensywniejszego wdrażania w drodze skuteczniejszego dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska w sądach krajowych. W szczególności Parlament Europejski i Rada zostały wezwane do przyjmowania przepisów dotyczących dostępu do wymiaru sprawiedliwości w nowych lub zmienionych wnioskach ustawodawczych UE 132 . Reakcja na kryzys związany z COVID-19 lub konflikt w Ukrainie pokazała, do czego rządy są zdolne, gdy widzą sytuację wyjątkową. Organy publiczne mają możliwość wykorzystywania środków publicznych do celów inwestycji i reform niezbędnych do przywrócenia i ochrony systemów ekologicznych, gruntów, wód i powietrza.

Kiedy zostanie zapewniona niezbędna wola polityczna, podstawowym przyczynom niewystarczającego wdrożenia można zaradzić poprzez:

1.Planowanie z wyprzedzeniem oraz określenie korelacji i konsekwencji: przed podjęciem decyzji mających wpływ na środowisko należy systematycznie i z wyprzedzeniem ocenić wszystkie odpowiednie aspekty środowiskowe w celu określenia dalszych zintegrowanych rozwiązań dla odnośnych sektorów. Przepisy dotyczące ocen oddziaływania na środowisko zapewniają niezbędne ramy, a praktyka pokazuje, że procedury środowiskowe (oceny skutków, konsultacje publiczne, zezwolenia środowiskowe) można zintegrować i że przy odpowiednim planowaniu i organizacji nie muszą one być uciążliwe. Możemy wyciągać wnioski z dobrych praktyk.

2.Przydzielenie odpowiednich zasobów w odpowiednim czasie, ponieważ później koszty będą wyższe: nie możemy oczekiwać szybkiego wdrożenia przepisów w zakresie ochrony środowiska, jeżeli podmioty, od których się tego wymaga, nie mają personelu, zasobów, organizacji lub szkolenia. Budowanie zdolności jest inwestycją, która się opłaca, ale z analizy przedstawionej w niniejszym przeglądzie wdrażania polityki ochrony środowiska wynika, że w wielu państwach członkowskich nadal istnieje znaczna luka między potrzebami a finansowaniem.

3.Stałe monitorowanie i dokonywanie pomiarów, ponieważ dane prowadzą do zmian w wyznaczonych kierunkach i przyszłym procesie decyzyjnym: rozwiązanie problemu luk we wdrażaniu wymaga solidnych dowodów w celu określenia „odległości do celu”, występujących przeszkód i dostępnych opcji, a następnie monitorowania skuteczności wybranych rozwiązań. Należy dołożyć znacznych starań, by udostępniać te informacje w sposób przyjazny dla użytkownika. Umożliwia to organom publicznym podjęcie działań, ale również podmioty prywatne mogą dzięki temu włączyć się i dopilnować, by działania podjęto, co ostatecznie pozwala wypracować solidną wiedzę, pewność i zaufanie.

Pod tym względem Europejski Zielony Ład i NextGenerationEU były instrumentami przełomowymi. Dzięki pierwszemu z nich działania w dziedzinie klimatu i cele środowiskowe znalazły się w centrum programu UE. W ramach tego drugiego z kolei wprowadzono zasadę „nie czyń poważnych szkód” i zastosowano ją zarówno poprzez regularne wydatkowanie, jak i poprzez nadzwyczajne fundusze UE przeznaczone na ożywienie gospodarki UE w związku z pandemią COVID-19, przeznaczając część tych środków na projekty ekologiczne. Ma to ogromny potencjał, jeśli chodzi o zapewnienie dyscypliny w odniesieniu do uwzględniania kwestii środowiskowych i pobudzenie rozwoju czystych technologii, energii odnawialnej, mobilności zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju itp. Powiązanie z celami ekologicznymi i oznakowanie ekologiczne umożliwiły realizację zielonych projektów, jak również reform, które państwa członkowskie przedstawiły w swoich planach odbudowy i zwiększania odporności. Między innymi dzięki temu rozpocznie się poprawa zarządzania środowiskiem. To dopiero początek, jeśli chodzi o odwrócenie tendencji w zakresie przestrzegania prawa ochrony środowiska, a tym samym ochrony naszego środowiska.

Jest jednak jedna rzecz, którą wszyscy możemy zrobić: przedstawiać organom publicznym uzasadnione żądania, a jednocześnie podejmować konkretne kroki, by zapewnić przestrzeganie unijnych przepisów w zakresie ochrony środowiska. Każdy mieszkaniec UE, czy to prywatnie, czy w charakterze publicznym, może się do tego przyczynić. 

(1)

  COM(2022) 230 final .

(2)

„Economic losses and fatalities from weather- and climate-related events in Europe” [„Straty gospodarcze i ofiary śmiertelne związane ze zdarzeniami pogodowymi i klimatycznymi w Europie”] – Europejska Agencja Środowiska (europa.eu).

(3)

  Sprawozdanie EEA nr 21/2019 .

(4)

  COM(2019) 640 final .

(5)

  COM(2021) 66 final .

(6)

  COM(2020) 21 final .

(7)

 Środki wsparcia publicznego, o których mowa w przeglądzie wdrażania polityki ochrony środowiska, muszą być zgodne z zasadami pomocy państwa na mocy art. 107 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

(8)

  COM(2016) 316 final .

(9)

Pierwszy pakiet dotyczący przeglądu wdrażania polityki ochrony środowiska przyjęto 3 lutego 2017 r. 4 kwietnia 2019 r. Komisja Europejska przyjęła drugi pakiet dotyczący przeglądu wdrażania polityki ochrony środowiska.

(10)

Na podstawie art. 258 i 260 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

(11)

Niniejsze wydanie przeglądu wdrażania polityki ochrony środowiska opiera się na informacjach dostępnych Komisji do maja 2022 r.

(12)

  COM(2020) 98 final .

(13)

  COM(2022) 141 final .

(14)

COM i SWD(2022) – obecne plany do przyjęcia do końca 2022 r. 

(15)

Która wyraża skuteczność wykorzystywania zasobów materialnych do tworzenia dobrobytu w gospodarce.

(16)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/851 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów , Dz.U. L 150 z 14.6.2018, s. 109.

(17)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/850 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów , Dz.U. L 150 z 14.6.2018, s. 100.

(18)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/852 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych , Dz.U. L 150 z 14.6.2018, s. 141.

(19)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/849 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywy 2000/53/WE w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji, 2006/66/WE w sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów i 2012/19/UE w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego , Dz.U. L 150 z 14.6.2018, s. 93).

(20)

Eurostat, Współczynnik recyklingu odpadów komunalnych , październik 2021. Dane za 2020 r. dotyczą wszystkich państw członkowskich z wyjątkiem BG (2018), AT, EL i IT (2019).

(21)

Eurostat,  wskaźnik powtórnego wykorzystania materiałów .

(22)

Z wyjątkiem HR, HU, MT i SK.

(23)

 BE, BG (dane za 2018 r.), IE, HU, SE.

(24)

Uznano, że w przypadku PL, ES, SK, RO, PT, MT, LV, HU, EL, FI, EE, CY, HR, BG istnieje ryzyko nieosiągnięcia celów w zakresie recyklingu na 2020 r. Nowe sprawozdanie dotyczące wczesnego ostrzegania zawierające analizę postępów w realizacji zaleceń ze sprawozdań dotyczących wczesnego ostrzegania z 2018 r., a także analiza postępów w osiąganiu celów w zakresie recyklingu odpadów na 2025 r. zostaną przedstawione pod koniec 2022 r.

(25)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy, Dz.U. L 312 z 22.11.2008, s. 3.

(26)

Dyrektywa Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów, Dz.U. L 182 z 16.7.1999, s. 1.

(27)

BG, CY, EL, ES, IT, HR, PL, RO, SI, SK, CZ, PT. Ponadto Komisja bada, czy MT i ES wywiązują się spoczywających na nich obowiązków w zakresie odpowiedniego przetwarzania odpadów przed składowaniem.

(28)

 W szczególności EL, RO, MT i CY.

(29)

Irlandia musi jednak wzmocnić gospodarkę o obiegu zamkniętym i usprawnić recykling.

(30)

  COM(2020) 380 final.

(31)

  COM(2022) 304 final.

(32)

  COM(2020) 381 final.

(33)

  COM(2021) 572 final.

(34)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1143/2014 z dnia 22 października 2014 r. w sprawie działań zapobiegawczych i zaradczych w odniesieniu do wprowadzania i rozprzestrzeniania inwazyjnych gatunków obcych, Dz.U. L 317 z 4.11.2014, s. 35.

(35)

  COM(2021) 706 final .

(36)

  COM(2021) 699 final.

(37)

Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, Dz.U. L 206 z 22.7.1992, s. 7.

(38)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa, Dz.U. L 20 z 26.1.2010, s. 7.

(39)

Sieć Natura 2000 obejmuje tereny mające znaczenie dla Wspólnoty wyznaczone zgodnie z dyrektywą siedliskową, a także obszary specjalnej ochrony (OSO) sklasyfikowane zgodnie z dyrektywą ptasią.

(40)

Sprawozdanie EEA nr 10/2020 „State of nature in the EU. Results from reporting under the nature directives 2013–2018” [„Stan przyrody w UE – wyniki ze sprawozdań przedłożonych na podstawie dyrektyw dotyczących ochrony przyrody z lat 2013–2018”], s. 44, rys. 3.8, i s. 50, rys. 3.13.

(41)

Wyznaczenie specjalnych obszarów ochrony jest niekompletne w przypadku BG, CY, IE, PT.

(42)

W przypadku ES, BE, CZ, EL, DE, IT, PL, LT, LV, MT, SK i EE cele ochrony nie zostały prawidłowo ustalone. W przypadku AT, DK, FR, HU, FI, LV, NL, SI potrzebne są dodatkowe środki w celu ochrony obszarów.

(43)

  COM(2021) 400 final .

(44)

Komisja Europejska, 2016 r. Normy jakości powietrza .

(45)

Komisja Europejska, Redukcja krajowych zanieczyszczeń .  

(46)

Europejska Agencja Środowiska, 2022 r., Jakość powietrza w Europie – sprawozdanie za 2021 r. .

(47)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola), Dz.U. L 334 z 17.12.2010, s. 17. Dyrektywa w sprawie emisji przemysłowych jest obecnie poddawana przeglądowi w celu zwiększenia jej skuteczności.

(48)

Komisja Europejska, 2020 r., Ocena dyrektywy w sprawie emisji przemysłowych , s. 5 .

(49)

Europejska Agencja Środowiska, 2021 r., Costs of air pollution from European industrial facilities 2008–2017 [Koszty zanieczyszczenia powietrza przez europejskie zakłady przemysłowe w latach 2008–2017], tabela 1 na s. 15, s. 16.

(50)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/18/UE z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie kontroli zagrożeń poważnymi awariami związanymi z substancjami niebezpiecznymi, zmieniająca, a następnie uchylająca dyrektywę Rady 96/82/WE, Dz.U. L 197 z 24.7.2012, s. 1.

(51)

  Europejska Agencja Środowiska , 2020 r.

(52)

Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku – Oświadczenie Komisji złożone w komitecie pojednawczym dotyczące dyrektywy w sprawie oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku, Dz.U. L 189 z 18.7.2002, s. 12.

(53)

Ricardo Energy & Environment, 2022 r., Review of National Air Pollutant Projections and Assessment of National Air Pollution Control Programmes [Przegląd krajowych prognoz zanieczyszczenia powietrza i ocena krajowych programów ograniczania zanieczyszczenia powietrza], s. 80, rys. 4–1.

(54)

 Postępowanie w toku w odniesieniu do cząstek stałych o wielkości 10 μm (PM10) – BG, CZ, EL, ES, FR, HR, HU, IT, PL, RO, SI, SK, SE. W odniesieniu do cząstek stałych o wielkości 2,5 μm (PM2.5) – HR oraz IT. Postępowanie w toku w odniesieniu do dwutlenku azotu (NO2) – AT, BE, CZ, DE, EL, ES, FR, HU, IT, LU, PL, PT, RO.

(55)

W przypadku BG, PL, HU, RO, IT, FR – w odniesieniu do cząstek stałych, a w przypadku FR i DE – w odniesieniu do NO2.

(56)

RO, SK.

(57)

Ricardo Energy & Environment, 2022 r., Review of National Air Pollutant Projections and Assessment of National Air Pollution Control Programmes , s. 85–86. Uwaga: w niniejszym przeglądzie uwzględniono tylko 26 państw członkowskich, ponieważ Rumunia nie przedłożyła jeszcze swojego krajowego programu ograniczania zanieczyszczenia powietrza.

(58)

AT, BG, CZ, DE, DK, EE, EL, FI, FR, HU, IE, IT, LU, LV, MT, NL, PL, PT, SE.

(59)

AT, BG, CZ, DK, EE, EL, FR, HU, IE, IT, LT, LU, LV, MT, NL, PL, PT, SE, SI.

(60)

 14 państw członkowskich w odniesieniu do niemetanowych lotnych związków organicznych (NMLZO); 13 państw członkowskich w odniesieniu do cząstek stałych o wielkości 2,5 μm (PM2.5); 12 państw członkowskich w odniesieniu do tlenków azotu (NOx).

(61)

RO.

(62)

AT, BG, CZ, DE, EL, IE, HR, SI, SK.

(63)

AT, BG, CZ, DE, EE, FI, FR, HR, HU, IE, LT, LV, MT, PL, SI, SK.

(64)

CY, CZ, DE, EL, ES, FR, IT, PT, PL, SK.

(65)

Dotychczas wydano dwa wyroki – w odniesieniu do SK i PT.

(66)

LIFE PREPAIR .

(67)

LIFE HUNGAIRY .

(68)

 We wrześniu 2021 r. Komisja zainicjowała misję UE w zakresie odbudowy naszych oceanów i zasobów wodnych do 2030 r., aby osiągnąć określone w Europejskim Zielonym Ładzie cele dotyczące wód morskich i słodkich, takie jak objęcie ochroną 30 % obszarów morskich UE oraz odbudowa ekosystemów morskich i przywrócenie 25 000 km rzek do stanu swobodnego przepływu.

(69)

Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, Dz.U. L 327 z 22.12.2000, s. 1.

(70)

Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, Dz.U. L 288 z 6.11.2007, s. 27.

(71)

 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2184 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, Dz.U. L 435 z 23.12.2020, s. 1.

(72)

Dyrektywa 2006/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 lutego 2006 r. dotycząca zarządzania jakością wody w kąpieliskach i uchylająca dyrektywę 76/160/EWG, Dz.U. L 64 z 4.3.2006, s. 37.

(73)

Dyrektywa Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego, Dz.U. L 375 z 31.12.1991, s. 1.

(74)

Dyrektywa Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych, Dz.U. L 135 z 30.5.1991, s. 40. Komisja przedstawiła wniosek dotyczący dalszej modernizacji dyrektywy z 1991 r., aby usprawnić zapobieganie zanieczyszczeniom i efektywne gospodarowanie zasobami oraz osiągnąć neutralność energetyczną całego sektora.

(75)

Dyrektywa 2008/56/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 czerwca 2008 r. ustanawiająca ramy działań Wspólnoty w dziedzinie polityki środowiska morskiego (dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej), Dz.U. L 164 z 25.6.2008, s. 19.

(76)

 Europejska Agencja Środowiska, 2021 r.

(77)

Średnia UE wynosi 8,39, czyli poniżej 20 % progu niedoboru wody, ale w kilku państwach członkowskich, takich jak CY, EL, ES, CZ, MT, sytuacja jest bardziej niepokojąca.

(78)

Projekty pilotażowe UE dotyczące wdrożenia ramowej dyrektywy wodnej 2000/60/WE w odniesieniu do niedociągnięć stwierdzonych w przeprowadzonej przez Komisję ocenie drugich planów gospodarowania wodami w dorzeczu: AT, BG, CY, CZ, DK, EE, EL, FR, HR, HU, IE, IT, LT, LU, LV, MT, PL, PT, RO, SE, SI, SK.

(79)

  https://ec.europa.eu/environment/water/participation/map_mc/map.htm ;  https://ec.europa.eu/environment/water/flood_risk/implem.htm .

(80)

FR, HU, IR i IT.

(81)

Ocena tej dyrektywy jest w toku, a Komisja planuje przedstawić ogólną ocenę jej funkcjonowania w 2023 r.

(82)

Postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego toczą się przeciwko: BE, DE, ES, IT.

(83)

Postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w związku z niewłaściwym stosowaniem dyrektywy dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych obecnie toczą się w odniesieniu do 19 państw członkowskich: BG, BE, CY, FR, GR, HU, IR, IT, LV, LT, MT, PL, PT, RO, SK, CZ, SI, SE i ES.

(84)

GR, IT i ES płacą obecnie kary finansowe w związku z dyrektywą dotyczącą oczyszczania ścieków komunalnych.

(85)

Rozporządzenie REACH: Dz.U. L 396 z 30.12.2006, s. 1. Rozporządzenie CLP: Dz.U. L 252 z 31.12.2006, s. 1.

(86)

  COM(2020) 667 final .

(87)

Sprawozdanie komitetu naukowego EEA „ Chemicals for a sustainable future ” [„Chemikalia dla zrównoważonej przyszłości”], s. 14.

(88)

ECHA, na podstawie projektów REF-1, REF-2, REF-3 i REF 4.

(89)

Strona internetowa ECHA, FORUM REF 8 (2021) .

(90)

Rozporządzenie Komisji (UE) 2020/878 z dnia 18 czerwca 2020 r. zmieniające załącznik II do rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), Dz.U. L 203 z 26.6.2020, s. 28.

(91)

 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006, Dz.U. L 353 z 31.12.2008, s. 1.

(92)

Komisja Europejska, sprawozdanie końcowe dotyczące funkcjonowania rozporządzeń REACH oraz CLP, Final report_REACH-CLPMSreporting_2020.pdf (europa.eu)  

(93)

  European Commission, REACH and CLP enforcement: EU level enforcement indicators [Egzekwowanie rozporządzeń REACH i CLP: wskaźniki egzekwowania na poziomie UE] .

(94)

BE, DE, ES, FI, GR, IR, IT, NL i SE.

(95)

  Tekst porozumienia paryskiego w języku angielskim (unfccccc.int) .

(96)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 z dnia 30 czerwca 2021 r. w sprawie ustanowienia ram na potrzeby osiągnięcia neutralności klimatycznej i zmiany rozporządzeń (WE) nr 401/2009 i (UE) 2018/1999 (Europejskie prawo o klimacie), Dz.U. L 243 z 9.7.2021, s. 1.

(97)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 517/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie fluorowanych gazów cieplarnianych i uchylenia rozporządzenia (WE) nr 842/2006, Dz.U. L 150 z 20.5.2014, s. 195.

(98)

  COM(2021) 82 final .

(99)

Przepisy dotyczące wspólnego wysiłku redukcyjnego stanowią część zbioru polityk i środków w dziedzinie zmiany klimatu i energii, które pomogą Europie w przechodzeniu na gospodarkę niskoemisyjną i zwiększeniu bezpieczeństwa energetycznego ( https://ec.europa.eu/clima/eu-action/effort-sharing-member-states-emission-targets_pl ).

(100)

Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych, Dz.U. L 140 z 5.6.2009, s. 136.

(101)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/842 z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie wiążących rocznych redukcji emisji gazów cieplarnianych przez państwa członkowskie od 2021 r. do 2030 r. przyczyniających się do działań na rzecz klimatu w celu wywiązania się z zobowiązań wynikających z Porozumienia paryskiego oraz zmieniające rozporządzenie (UE) nr 525/2013, Dz.U. L 156 z 19.6.2018, s. 26.

(102)

Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu, 2022 r., Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability [„Zmiana klimatu 2022: jej skutki, przystosowanie się do niej i wrażliwość na nią”] .

(103)

Co najmniej 30 % zostanie przeznaczone na cele klimatyczne, a 7,5 % w 2024 r. i 10 % w latach 2026 i 2027 zostanie przeznaczone na cele różnorodności biologicznej.

(104)

 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/2088, Dz.U. L 198 z 22.6.2020, s. 13.

(105)

Zielone finansowanie obejmuje finansowanie działań w związku ze zmianą klimatu, ale także finansowanie konkretnych celów środowiskowych, takich jak: kontrola zanieczyszczeń przemysłowych, gospodarka wodna i ochrona różnorodności biologicznej. Ze względu na zakres tego finansowania w przeglądzie wdrażania polityki ochrony środowiska analizuje się je oddzielnie.

(106)

Lub 1,0–1,6 % PKB na szczeblu UE na lata 2014–2020.

(107)

Źródło: DG ds. Środowiska.

(108)

Wkład w realizację celów klimatycznych i środowiskowych opiera się na metodyce przedstawionej w załączniku VI do rozporządzenia ustanawiającego RRF.

(109)

CY, CZ, DE, DK, EE, FI, LT, LV, MT, PT, SK.

(110)

 Eurostat, otwarte dane na temat funduszy ESI , 2021 r. 

(111)

Np. unijna platforma różnorodności biologicznej, centrum wiedzy o różnorodności biologicznej, nowe tory i tablice wskaźników w ramach strategii na rzecz bioróżnorodności, Plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym oraz inicjatywa na rzecz eliminacji zanieczyszczeń. Ósmy unijny program działań w zakresie środowiska obejmuje również zintegrowane ramy monitorowania.

(112)

  Ochrona środowiska poprzez prawo karne (europa.eu) .

(113)

 Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiająca infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE), Dz.U. L 108 z 25.4.2007, s. 1.

(114)

 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko, zmieniona dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/52/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r., Dz.U. L 124 z 25.4.2014; dyrektywa 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko, Dz.U. L 197 z 21.7.2001, s. 30.

(115)

 Dyrektywa 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu, Dz.U. L 143 z 30.4.2004, s. 56.

(116)

Art. 6 ust. 2 dyrektywy 2003/4/WE w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska; art. 13 dyrektywy 2004/35/WE w sprawie odpowiedzialności za środowisko; art. 25 dyrektywy 2010/75/UE w sprawie emisji przemysłowych; art. 11 dyrektywy 2011/92/UE w sprawie oceny oddziaływania na środowisko; art. 23 dyrektywy 2012/18/UE (Seveso III). Zob. też motyw 27 dyrektywy (UE) 2016/2284 w sprawie krajowych pułapów emisji, który zawiera bezpośrednie odwołanie do orzecznictwa TSUE dotyczącego dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

(117)

Zob. w szczególności obwieszczenie Komisji w sprawie dostępu do wymiaru sprawiedliwości w dziedzinie ochrony środowiska, 2017/C 275/01, Dz.U. C 275 z 18.8.2017, s. 1.

(118)

W szczególności poprzez program LIFE Zarządzanie.

(119)

PL i BG.

(120)

PL.

(121)

LT.

(122)

AT, BG, CY, CZ, DE, DK, EE, EL, FI, HR, HU, IE, IT, MT, NL, PL, RO, SK, SE, SI.

(123)

BG, CZ, DE, EL, ES, FI, FR, HR, HU, IE, IT, LT, LV, LU, MT, PL, PT, RO, SK, SE, SI.

(124)

BE, HR, IE, IT, PT.

(125)

 AT, BE, BG, CZ, DE, EE, ES, FI, FR, HR, HU, IT, LV, LU, MT, NL, PT, RO, SE, SK.

(126)

Postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego dotyczyły 17 państw członkowskich.

(127)

  Konferencja w sprawie przyszłości Europy (europa.eu).

(128)

  Środowisko Europy 2020 – stan i prognozy .

(129)

Konwencja Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ (EKG ONZ) o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska, ratyfikowana decyzją Rady 2005/370/EC z dnia 17 lutego 2005 r. w sprawie zawarcia w imieniu Wspólnoty Europejskiej Konwencji o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska, Dz.U. L 124 z 17.5.2005, s. 1.

(130)

Należy zauważyć, że rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1767 z dnia 6 października 2021 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1367/2006 w sprawie zastosowania postanowień Konwencji z Aarhus o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska do instytucji i organów Wspólnoty, Dz.U. L 356 z 8.10.2021, s. 1, poprawia dostęp do administracyjnej i sądowej kontroli na szczeblu UE dla obywateli i organizacji pozarządowych działających na rzecz ochrony środowiska, mających szczególne obawy co do zgodności z prawem ochrony środowiska aktów administracyjnych wywierających wpływ na środowisko, zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem.

(131)

  COM(2020) 643 final .

(132)

Zob. najnowsze wnioski dotyczące przeglądu dyrektywy w sprawie emisji przemysłowych , aktu prawnego dotyczącego odbudowy zasobów przyrodniczych oraz rozporządzenia w sprawie wylesiania , które obejmują szczegółowe przepisy dotyczące dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 8.9.2022

COM(2022) 438 final

ZAŁĄCZNIKI

do

KOMUNIKATU KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Przegląd wdrażania polityki ochrony środowiska 2022



Odwrócenie tendencji dzięki przestrzeganiu prawa ochrony środowiska

{SWD(2022) 252 final} - {SWD(2022) 253 final} - {SWD(2022) 254 final} - {SWD(2022) 255 final} - {SWD(2022) 256 final} - {SWD(2022) 257 final} - {SWD(2022) 258 final} - {SWD(2022) 259 final} - {SWD(2022) 260 final} - {SWD(2022) 261 final} - {SWD(2022) 262 final} - {SWD(2022) 263 final} - {SWD(2022) 264 final} - {SWD(2022) 265 final} - {SWD(2022) 266 final} - {SWD(2022) 267 final} - {SWD(2022) 268 final} - {SWD(2022) 269 final} - {SWD(2022) 270 final} - {SWD(2022) 271 final} - {SWD(2022) 272 final} - {SWD(2022) 273 final} - {SWD(2022) 274 final} - {SWD(2022) 275 final} - {SWD(2022) 276 final} - {SWD(2022) 277 final} - {SWD(2022) 278 final}

DZIAŁANIA PRIORYTETOWE W ZAKRESIE LEPSZEGO WDRAŻANIA POLITYKI OCHRONY ŚRODOWISKA

Niniejszy załącznik zawiera podsumowanie działań priorytetowych określonych w 27 sprawozdaniach krajowych dotyczących przeglądu wdrażania polityki ochrony środowiska 1 .

Działania priorytetowe	Państwo(-a) członkowskie
Środki na rzecz osiągnięcia gospodarki o obiegu zamkniętym
Należy wzmocnić ramy polityki, aby przyspieszyć proces przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym wszystkich sektorów gospodarki, w tym w sektorów priorytetowych, takich jak tworzywa sztuczne, wyroby włókiennicze i budownictwo.	DE, HR, HU, MT, SK
Należy przyjąć plany lub strategie działania dotyczące gospodarki o obiegu zamkniętym, obejmujące cały cykl życia i zawierające jasno określone cele i harmonogram realizacji.	AT, BG, CZ, IE, RO, PT
Należy podjąć działania mające na celu zwiększenie wskaźnika powtórnego wykorzystania materiałów.	BG, CY, DK, EL, ES, FI, HR, HU, IE, LV, LT, MT, PL, PT, RO, SK, SE
Gospodarowanie odpadami
Należy zapewnić istnienie krajowych lub regionalnych planów gospodarki odpadami oraz programów zapobiegania powstawaniu odpadów zgodnych ze zmienioną dyrektywą ramową w sprawie odpadów.	AT, BE, BG, CZ, CY, DE, EE, EL, ES, FI, FR, HR, IE, IT, LT, LU, MT, PL, PT, RO, SI
Należy poprawić współpracę i koordynację w zakresie gospodarowania odpadami pomiędzy poszczególnymi właściwymi administracjami publicznymi.	ES
Należy wprowadzić nowe instrumenty polityczne, w tym instrumenty ekonomiczne w polityce dotyczącej odpadów, takie jak podatki od składowania lub spalania odpadów, systemy „płać za to, co wyrzucasz”.	BG, CY, DK, EE, EL, FI, FR, HR, HU, IE, IT, LT, LU, MT, NL, PL, SE, SK
Należy poprawić funkcjonowanie systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta zgodnie z ogólnymi minimalnymi wymogami określonymi w dyrektywie ramowej w sprawie odpadów.	AT, CY, CZ, EL, EE, HR, HU, LT, LV, PL, SK RO
Należy wprowadzić nowe strategie, aby w dalszym ciągu wdrażać hierarchię postępowania z odpadami, tj. promować zapobieganie powstawaniu odpadów oraz ponowne użycie produktów; należy utrzymać spalanie z odzyskiem energii na poziomie niezbędnego minimum oraz znacznie ograniczyć składowanie odpadów.	FI, LU, MT, PT, SE, SI
Należy zapewnić skuteczne systemy selektywnej zbiórki odpadów jako prekursorów recyklingu wysokiej jakości poprzez, na przykład, zaangażowanie gmin i wykorzystanie znaczących instrumentów ekonomicznych (np. systemów „płać za to, co wyrzucasz”) oraz uwzględnienie przetwarzania odpadów na użyteczne materiały.	BG, CZ, CY, EE, EL, FR, HR, HU, IE, LV, MT, RO, SK
Należy opracować i prowadzić programy wsparcia dla gmin, aby pomóc im we wdrażaniu polityki selektywnej zbiórki odpadów i poprawić współczynniki recyklingu.	CY, EE, HR, LT, LV, PL, RO
Należy odseparować odpady, które mogą być przygotowane do ponownego użycia lub recyklingu, z dala od spalania i składowania.	AT, BE, CZ, DE, DK, EE, HR, IE, LU, NL, PL, SE
Należy priorytetowo potraktować zamykanie i rekultywowanie składowisk niespełniających wymogów.	BG, CY, EL, ES, HR, PL, PT, RO, SK, SI
Należy zapobiegać nielegalnemu składowaniu odpadów, w tym zaśmiecaniu, zwłaszcza poprzez skuteczne kary.	BG, PL
Należy ograniczyć przychodzące transporty odpadów przeznaczone do spalarni w celu uniknięcia składowania lokalnie wytworzonych odpadów resztkowych.	CY
Należy unikać budowania złożonej infrastruktury gospodarowania odpadami w celu przetwarzania odpadów resztkowych, a mianowicie składowisk odpadów, zakładów mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów (MBT) i spalarni.	CZ, EL, ES, PL, PT, SK
Należy ratyfikować odpowiednie konwencje międzynarodowe dotyczące recyklingu statków.	BG, CY, LU
Ochrona przyrody i odbudowa zasobów przyrodniczych
Należy dokończyć proces wyznaczania obszarów Natura 2000, w tym zająć się specjalnymi obszarami ochrony (SOO) oraz określić cele i środki ochrony służące osiągnięciu właściwego stanu ochrony chronionych siedlisk i gatunków w ramach planów zarządzania obszarami lub równoważnych instrumentów.	AT, BE, BG, CZ, CY, DE, DK, EL, EE, ES, FI, FR, HU, IE, IT, LV, LT, MT, NL, PL, PT, RO, SE, SI, SK
Należy zapewnić, aby plany zagospodarowania obszarów Natura 2000 były skutecznie wdrażane przy użyciu wystarczających zdolności administracyjnych i zasobów finansowych. Należy zapewnić wdrożenie Priorytetowych ram działania (PAF) na lata 2021–2027.	BG, CY, DK, EL, HR, HU, IT, LT, MT, PL, PT, RO, SK
Należy podnieść jakość odpowiednich ocen, opracować i propagować inteligentne i usprawnione podejścia do wdrażania, w szczególności w odniesieniu do procedur odpowiedniej oceny oraz procedur udzielania pozwoleń dotyczących gatunków.	BE, BG, CY, EE, HR, EL
Należy wzmocnić włączanie zagadnień związanych z różnorodnością biologiczną do innych strategii politycznych oraz wspierać komunikację pomiędzy zainteresowanymi stronami.	BG, CZ, EL, ES, FI, HR, LU, LV, PT
Należy zapewnić niezbędne ramy regulacyjne dla gatunków chronionych, gromadzić wiarygodne dane na temat stanu ochrony chronionych siedlisk i gatunków oraz prowadzić rzetelny system monitorowania.	EL, FI, HR, RO
Należy zapewnić odpowiednie egzekwowanie zakazów polowania na chronione gatunki ptaków lub ich odławiania, nielegalnego wyrębu lasów i wycinania darni.	CY, EL, IE, MT, RO
Należy podjąć praktyczne działania w celu rozwiązania problemu poważnego spadku liczebności ptaków brodzących oraz dalszego rozwoju programu ochrony kulika, zarówno na obszarach Natura 2000, jak i na szerszym obszarze.	IE
Należy zapewnić współpracę na szczeblu regionalnym z sąsiadującymi państwami członkowskimi, aby rozwiązać problem dominujących niekorzystnych oddziaływań na siedliska i gatunki.	LU
Należy poprawić ochronę ekstensywnie zarządzanych użytków zielonych oraz zwiększyć udział użytków zielonych zarządzanych w celach ochronnych.	AT, EE
Należy przywrócić siedliska na rzekach i obszarach zalewowych oraz poprawić łączność rzeczną.	AT
Należy ograniczyć stosowanie pestycydów i ryzyko związane z ich stosowaniem przez dalsze wdrażanie specjalnych programów oraz propagowanie stosowania pestycydów niechemicznych i niskich dawek pestycydów oraz integrowanej ochrony roślin.	NL
Należy przyspieszyć działania wdrażające rozporządzenie UE w sprawie inwazyjnych gatunków obcych. Należy wprowadzić dalsze środki w celu zwalczania inwazyjnych gatunków obcych.	BG, CZ, CY, EL, ES, FI, FR, HR, HU, IE, LV, LT, LU, MT, PL, PT, RO, SI, SK
Należy zapewnić gromadzenie danych dotyczących inwazyjnych gatunków obcych oraz poszukiwać sposobów poprawy systemu nadzoru.	HU, RO
Należy unikać niekorzystnych oddziaływań na chronione siedliska i gatunki spowodowanych szkodliwymi praktykami rolniczymi oraz wykorzystywać WPR w celu zachęcania do stosowania prawidłowych praktyk poprzez intensyfikację działań w zakresie wdrażania zaleceń określonych w krajowym planie strategicznym WPR.	BE, CZ, CY, DE, EE, EL, FI, HU, IE, LT, LV, LU, MT, NL, SI, SK
Należy promować rolnictwo ekologiczne, zrównoważoną gospodarkę leśną i zalesianie. Należy zapewnić zgodność z dyrektywą siedliskową przed udzieleniem/przedłużeniem zezwolenia na wyrąb lasów.	AT, BE, CZ, EE, FI, LT, LV, NL, PL, RO, SE, SI, SK
Należy zmniejszyć ilość zdegradowanych obszarów gleby i je rekultywować, zmniejszyć straty składników pokarmowych i rozważyć formalne zobowiązanie się do realizacji celów neutralności degradacji gruntów w ramach odpowiedniego porozumienia na podstawie konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zwalczania pustynnienia. Należy zwiększyć zawartość węgla organicznego w glebie, lepiej zarządzać składnikami odżywczymi i zwiększyć efektywność ich wykorzystania.	BE, ES, HU, LU, MT, PL, PT, SI
Ekosystemy morskie
Należy zapewnić współpracę na szczeblu regionalnym z państwami członkowskimi, które mają dostęp do tego samego regionu (podregionu) morskiego, aby rozwiązać problem najważniejszych niekorzystnych oddziaływań.	BE, BG, CY, DK, DE, EL, EE, ES, FI, FR, HR, IE, IT, LV, LT, MT, NL, PL, PT, RO, SE, SI
Należy wdrożyć zalecenia Komisji dotyczące przygotowania strategii morskich, obejmujących: ocenę, ustalenie dobrego stanu środowiska i określenie zadań środowiskowych.	BE, BG, CY, DK, DE, EL, ES, EE, FI, FR, HR, IE, IT, LV, LT, MT, NL, PL, PT, RO, SE, SI
Należy zapewnić, aby stan środowiska wód morskich był określany, oceniany i w razie potrzeby poprawiany.	BG, EL, HR, RO, SI
Należy podpisać i ratyfikować odpowiednie konwencje i protokoły międzynarodowe (Protokół w sprawie zintegrowanego zarządzania strefą przybrzeżną i protokół morski do konwencji barcelońskiej, uregulowanie połowów wielorybów, obszarów szczególnie chronionych i różnorodności biologicznej w regionie śródziemnomorskim).	CY, EL, FR, IT, MT
Ocena ekosystemów i rachunkowość ekosystemowa
Należy nadal wspierać mapowanie i ocenę ekosystemów i usług ekosystemowych, a także rozwój rachunkowości ekosystemowej za pomocą odpowiednich wskaźników służących włączeniu wielkości i stanu ekosystemów oraz usług ekosystemowych do rachunków narodowych. Należy nadal wspierać rozwój krajowych Platform Biznes i Różnorodność, w tym systemów rozliczania kapitału naturalnego, w celu monitorowania i wyceny wpływu działalności gospodarczej na różnorodność biologiczną.		AT, BE, CY, DK, FR, EE, EL, FI, HR, HU, IE, LT, LV, LU, MT, PL, PT, RO, SE, SI, SK
Należy zapewnić niezbędne budowanie zdolności administracyjnych i szkolenia w tym zakresie, wymianę informacji w ramach sieci i zaangażowanie zainteresowanych stron, w tym rozwój krajowych Platform Biznes i Różnorodność.		BG, CZ, DE, ES, FI, LU, MT, NL
Czyste powietrze
Należy utrzymać tendencje spadkowe emisji zanieczyszczeń powietrza oraz ograniczyć niekorzystny wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie i gospodarkę w celu zapewnienia przyszłych stężeń, spełnić wszystkie normy jakości powietrza, ulepszyć i usprawnić sieć monitorowania jakości powietrza oraz zapewnić terminowe zgłaszanie danych na temat jakości powietrza.		AT, BE, BG, CY, CZ, DK, DE, EE, EL, ES, FI, FR, HR, HU, IE, IT, LT, LV, LU, MT, NL, PT, PL, RO, SE, SI, SK
W kontekście krajowego programu ograniczania zanieczyszczenia powietrza (KPOZP) należy podjąć działania w celu ograniczenia źródeł emisji.		AT, BE, BG, CY, CZ, DE, DK, EE, EL, FI, FR, HR, HU, IE, IT, LT, LV, LU, MT, NL, PL, PT, SK, ES, SE, SI
Należy przyjąć krajowe programy ograniczania zanieczyszczenia powietrza (KPOZP).		RO
Należy podpisać i ratyfikować konwencje międzynarodowe (konwencja w sprawie zanieczyszczenia powietrza, protokół w sprawie metali ciężkich, protokół w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO) z 1998 roku oraz załącznik VI do konwencji MARPOL).		AT, BE, BG, EL, HU, IE, FR, IT, LV, MT, PL, PT
Emisje przemysłowe
Należy kontynuować działania w zakresie emisji z odpowiednich sektorów (sektor energetyczny, sektor metalowy, intensywna hodowla zwierząt).		BG, CZ, DE, EE, ES, EL, HU, IE, FR, IT, PL, PT, LU, RO, SK
Należy przeprowadzić przegląd pozwoleń, usprawnić kontrolę i egzekwowanie przepisów w celu zapewnienia zgodności z konkluzjami dotyczącymi BAT (najlepszych dostępnych technik).		RO, SK
Należy poprawić sprawozdawczość do E-PRTR (Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń).		DE, LT, NL, SK
Należy podpisać i ratyfikować Protokół w sprawie rejestrów uwalniania i transferu zanieczyszczeń.		MT
SEVESO
Należy usprawnić kontrole i egzekwowanie przepisów w celu zapewnienia zgodności z przepisami dyrektywy Seveso III, zwłaszcza w zakresie informowania społeczeństwa lub na rzecz zewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych.		AT, BG, CZ, DE, DK, EE, EL, ES, IE, FR, IT, LT, LV, MT, NL, PL, PT, RO, SE, SI
Należy podpisać i ratyfikować Konwencję w sprawie transgranicznych skutków awarii przemysłowych.		IE, MT
Hałas
Należy ukończyć mapę hałasu.		CY, EL, PT, ES
Należy ukończyć plany działania dotyczące zarządzania hałasem w odpowiednich przestrzeniach (aglomeracje, główne drogi i główne tory kolejowe).		CY, DE, FR, EL, ES, PL, PT, SK
Jakość wody i gospodarka wodna
Należy ułatwić wdrożenie środków (np. przywrócenie hydromorfologii rzeki), aby przyczynić się do osiągnięcia celów ramowej dyrektywy wodnej (RDW). Należy wydłużyć czas i zwiększyć częstotliwość monitorowania. Należy zapewnić wystarczające finansowanie w celu wdrożenia środków z planów gospodarowania wodami w dorzeczu (RBMP).		AT, BE, CZ, DE, DK, EE, EI, EL, ES, FI, FR, HR, HU, IT, LT, LV, LU, MT, NL, PL, PT, SK, SE, SI, RO
Należy ocenić nowe zmiany fizyczne jednolitych części wód zgodnie z art. 4 ust. 7 RDW. Należy uwzględnić warianty alternatywne i odpowiednie środki łagodzące.		BE, BG, CY, CZ, EE, EL, ES, FI, FR, HR, HU, IE, IT, LT, LV, LU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SE, SI
Należy pilnie zapewnić odpowiednią kontrolę poboru wody i zmian hydromorfologicznych zgodnie z RDW.		IE
Należy zakończyć wdrażanie dyrektywy dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych we wszystkich aglomeracjach w drodze budowy niezbędnej infrastruktury.		BE, BG, CY, CZ, EE, FR, EL, ES, FI, HR, HU, IE, IT, LT, LV, MT, PL, PT, RO, SE, SI, SK
Należy usprawnić skoordynowane wdrażanie polityki wodnej, morskiej i ochrony przyrody.		BE, BG, CY, CZ, EE, FI, FR, EL, EI ES, HR, HU, IE, LT, LU, LV, MT, NL, PL, PT, SE, SI, SK
Należy rozwiązać problem zanieczyszczenia związkami biogennymi, zwłaszcza azotanami pochodzącymi z rolnictwa, poprzez wdrożenie dyrektywy azotanowej.		CY, DE, DK, EE, EL, ES, FI, FR, HU, IE, IT, LV, LT, LU, MT, NL, PL, PT, SK, SE, SI
Chemikalia
Usprawnienie wdrażania i egzekwowania zdolności administracyjnych w kierunku zerowej tolerancji w odniesieniu do niezgodności z przepisami.		AT, BE, BG, CY, CZ, DE, EE, EL, ES, FI, FR, HR, HU, IE, IT, LV, LT, LU, MT, NL, PT, PL, RO, SE, SI, SK
Należy opracować i wdrożyć strategie egzekwowania rozporządzeń REACH i CLP.		BE, EE, HR, LV, MT, PL
Należy ratyfikować Konwencję sztokholmską w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych.		IT
Działania w dziedzinie klimatu
Należy promować zrównoważony rozwój i obniżenie emisyjności sektora transportu (drogowego, morskiego, ulepszonych połączeń kolejowych), w tym poprzez stosowanie alternatyw dla paliw kopalnych (biopaliwa, wykorzystanie pojazdów elektrycznych).		BE, CY, CZ, DE, EL, ES, IE, IT, FI, FR, HR, HU, IT LV, LT, LU, MT, NL, PT, PL, RO, SE, SK
Należy zwiększyć wykorzystanie czystej i odnawialnej energii (słonecznej, wiatrowej oraz wodoru) wraz z infrastrukturą wspierającą.		AT, BE, BG, CY, CZ, DE DK, EE, EL, ES, IE, IT, FI, FR, HR, HU, LV, LT, MT, NL, PT, PL, RO, SE, SK
Należy rozważyć reformy podatkowe i ustalanie cen emisji gazów cieplarnianych w celu zachęcenia do korzystania z energii odnawialnej zamiast z paliw kopalnych.		AT, LU, LT, LV
Należy zwiększyć efektywność energetyczną i wykorzystanie energii odnawialnej w sektorze budowlanym poprzez gruntowną renowację/modernizację.		BG, CZ, CY, EE, EL, ES, FI, HU, HR, IE, IT, LV, LT, NL, PT, SE, SK
Należy zapewnić zrównoważone wykorzystanie biomasy. Należy zbadać rozwiązania umożliwiające przekształcanie biomasy w produkty drzewne o długim okresie eksploatacji oraz zmienić praktyki zarządzania gruntami w celu wspierania funkcjonowania pochłaniacza dwutlenku węgla w sektorze LULUCF.		AT, BG, CZ, EE, ES, FI, HU, IE, LT, LV, MT, SE, SK
Należy przyspieszyć rozwój badań naukowych i innowacji w zakresie technologii niskoemisyjnych w sektorze energetycznym, miejsc pracy wymagających wysokich kwalifikacji i przedsiębiorstw typu start-up.		CY, DE, LV, PL, SK
Należy wykorzystać znaczące możliwości ograniczania emisji gazów cieplarnianych innych niż CO2 z sektora odpadów. Należy zmniejszyć emisje inne niż CO2 w rolnictwie przy jednoczesnym umożliwieniu przemysłowi rolno-spożywczemu przejścia na zrównoważone sposoby produkcji.		IE, MT
Należy zapewnić przejście sektora rolnictwa na gospodarkę niskoemisyjną.		FR, LV
Należy dokonać rewitalizacji cieków wodnych, które przyczyniłyby się do ochrony przed powodzią, suszą i ewentualnie degradacją jakościową dostępnych zasobów wodnych. Należy uwzględnić w głównym nurcie działania z zakresu przystosowania się do zmiany klimatu oraz działania zmniejszające ryzyko związane z klęskami żywiołowymi, zwłaszcza zapobieganie powodziom.		MT, SK
Należy wdrożyć reformy w regionach z sektorami energetycznymi o wysokiej emisji dwutlenku węgla (regiony górnicze).		BG
Należy zachęcać do inwestowania w przyjazne dla klimatu procesy produkcji w całym sektorze przemysłowym.		DE
Należy ratyfikować Konwencję sztokholmską w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO).		IT
Finanse
Należy poprawić zdolności do skutecznego wykorzystania funduszy UE na rzecz środowiska, zwłaszcza poprzez pomoc techniczną lub strategie finansowania ochrony środowiska, oraz zwiększyć poziom finansowania, w tym w stosownych przypadkach finansowania prywatnego, w celu zaspokojenia potrzeb inwestycyjnych w sektorach ochrony środowiska, zwłaszcza w zakresie różnorodności biologicznej. Należy zbliżyć wszystkie odpowiednie szczeble administracyjne przy jednoczesnym zapewnieniu komplementarnego wykorzystania funduszy.		AT, BE, BG, DE, CZ, CY, EL, HR, FI, HU, HR, IE, IT, LV, LT, LU, MT, NL, PL, PT, RO, SE, SI, SK
Należy podjąć kwestię reform fiskalnych/podatkowych i ekologicznego planowania budżetu, w tym stopniowego wycofywania dotacji o skutkach szkodliwych dla środowiska, w sposób zachęcający przemysł i ogół społeczeństwa do bardziej świadomych ekologicznie zachowań, zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”.		CZ, EL, ES, FR, HU, LU, SK
Informacje, udział społeczeństwa i dostęp do wymiaru sprawiedliwości
Należy zapewnić szerszy dostęp do danych przestrzennych i priorytetowo traktować zbiory danych dotyczących środowiska przy wdrażaniu dyrektywy w sprawie INSPIRE, zwłaszcza zbiorów określonych jako zbiory danych przestrzennych o wysokiej wartości w odniesieniu do wdrażania przepisów w zakresie ochrony środowiska.		BE, BG, CY, CZ, DE, DK, EE, EL, FI, FR, HR, IE, IT, LT, LV, PL, PT, NL, RO, SK, SE
Należy zbierać, monitorować i publikować informacje na temat procesów OOŚ i SOOŚ w celu ułatwienia i zwiększenia udziału społeczeństwa (np. poprzez specjalne narzędzia) w podejmowaniu decyzji dotyczących środowiska, w tym ich wyniki i stopień, w jakim w ostatecznej decyzji uwzględniono uwagi społeczeństwa.		AT, BE, CZ, CY, DE, DK, EL, EE, FI, FR, HR, HU, IE, IT, LT, LV, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SE, SI
Należy ukończyć transpozycję zmienionej dyrektywy w sprawie oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ).		CZ, SK
Należy poprawić dostęp zainteresowanej społeczności do wymiaru sprawiedliwości.		AT, BG, CY, CZ, DE, DK, EE, EL, FI, HR, HU, IE, IT, LU, MT, NL, PL, RO, SK, SI, SE
Należy lepiej informować społeczeństwo o przysługujących mu prawach w zakresie dostępu do wymiaru sprawiedliwości, w szczególności zamieszczając na krajowych portalach sądowych i administracyjnych odniesienia do arkuszy informacyjnych dotyczących dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach środowiskowych, udostępnianych na portalu Komisji „e-Sprawiedliwość” oraz dotyczących możliwości składania skarg dotyczących problemów lub naruszeń w zakresie ochrony środowiska, a także należy publikować dane dotyczące działań podejmowanych w następstwie takich skarg.		BG, CZ, DE, EL, ES, FI, FR, HR, HU, IE, IT, LT, LV, LU, MT, PL, PT, RO, SK, SE, SI
Należy zapewnić, aby koszty nie były przeszkodą w skutecznym dostępie do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska.		BE, HR, IE, IT, PT
Należy zapewnić, aby wyniki spraw sądowych dotyczących środowiska były skuteczne w praktyce.		ES
Należy ratyfikować Protokół w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko do Konwencji o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym (protokół z Kijowa).		FR
Zapewnienie przestrzegania prawa
Należy zbierać i udostępniać informacje na temat egzekwowania prawa ochrony środowiska, w tym na temat naruszeń, ścigania przestępstw przeciwko środowisku, przypadków szkód w środowisku, planów i sprawozdań z inspekcji prowadzonych na podstawie dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za środowisko, dostępności zabezpieczeń finansowych na pokrycie kosztów szkód w środowisku oraz formalnych ustaleń dotyczących współpracy między odpowiedzialnymi organami publicznymi.		AT, BE, BG, CY, CZ DE, DK, EE, EL, ES, FI, FR, HR, HU, IE, IT, LT, LU, LV, MT, NL, PL PT, RO, SE, SI, SK
Należy zachęcać społeczeństwo do udziału w egzekwowaniu prawa i monitorować jego udział poprzez działania uświadamiające na temat możliwości zgłaszania problemów środowiskowych. Należy wprowadzić usprawnienia w zakresie publicznie dostępnych informacji na temat możliwości składania skarg dotyczących kwestii środowiskowych lub naruszeń prawa ochrony środowiska oraz na temat działań następczych podejmowanych w związku ze skargami i kontrolami środowiskowymi.		BE, BG, CY, DE, DK, EL, ES, FI, FR, HU, IT, LT, LU, MT, PL, RO
Należy udoskonalić lub ustanowić system zabezpieczeń finansowych lub instrumenty odpowiedzialności za środowisko w celu pokrycia kosztów szkód w środowisku.		CY, HR, HU, LU, NL
Należy poprawić dostępność praktycznych informacji dla rolników lub zarządców gruntów na temat tego, jak przyczynić się do lepszego wdrażania dyrektyw dotyczących ochrony przyrody lub dyrektywy azotanowej.		AT, BE, BG, CY, CZ, DK, EE, EL, ES, HR, IT, PL, PT, RO, SI, SK
Skuteczność organów administracji ds. ochrony środowiska
Należy w dalszym ciągu usprawniać zarządzanie środowiskiem, w szczególności zdolności administracyjne i koordynację na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym.		ES, FI, HU, IT, LU, MT, PT

(1)  W każdym sprawozdaniu krajowym działania priorytetowe przedstawiono w świetle informacji, którymi dysponuje Komisja Europejska, aby zapewnić równie traktowanie wszystkich państw członkowskich. Aby zapewnić porównywalność, w niniejszym załączniku przedstawiono wszystkie działania priorytetowe w podziale na grupy państw członkowskich, które otrzymały zbliżone zalecenia. W związku z tym sformułowania zawarte w załączniku mogą być mniej szczegółowe niż sprawozdania krajowe.