KOMISJA EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 12.5.2022
COM(2022) 217 final
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW
Plan działań na rzecz korytarzy solidarnościowych między UE a Ukrainą ułatwiających wywóz produktów rolnych z Ukrainy
i handel dwustronny między Ukrainą a UE
1.Wprowadzenie
W wyniku rosyjskiej agresji na Ukrainę poważnie ucierpiała ukraińska gospodarka Ukrainy. Obserwuje się zwłaszcza drastyczne ograniczenie wywozu spowodowane zablokowaniem przez rosyjską marynarkę wojenną ukraińskich portów na Morzu Czarnym, z których przed wojną prowadzono 90 % wywozu zbóż i roślin oleistych.
Niczym niesprowokowana i nieuzasadniona agresja wojskowa Rosji wobec Ukrainy już teraz wywiera poważny wpływ na światowe rynki żywności i będzie stanowić coraz większe zagrożenie dla bezpieczeństwa żywnościowego na świecie. Konieczne jest szybkie podjęcie działań, aby wojny nie wpływała na światowe zasoby zbóż również w przyszłym roku. W normalnych okolicznościach na wywóz przeznaczano 75 % zbóż produkowanych w Ukrainie, co generowało około 20 % krajowych rocznych dochodów z wywozu 1 . W przybliżeniu jedna trzecia tego wywozu trafiała odpowiednio do Europy, Chin i Afryki.
UE zobowiązała się do wspierania gospodarki i ożywienia gospodarczego w Ukrainie, a także do działania na rzecz stabilizacji światowych rynków żywności i zwiększenia bezpieczeństwa żywnościowego na świecie. Wspólnym wyzwaniem jest zatem umożliwienie Ukrainie prowadzenia planowanego przez nią wywozu towarów, dalsze wspieranie lokalnej produkcji oraz zapewnienie znacznej poprawy jakości sieci połączeń z Europą zarówno na potrzeby wywozu, jak i przywozu. W tym celu Komisja zaproponowała ostatnio tymczasowe zawieszenie wszystkich obowiązujących jeszcze taryf celnych w odniesieniu do przywozu z Ukrainy na podstawie Układu o stowarzyszeniu między UE a Ukrainą, a także zawieszenie wszystkich środków ochrony handlu wobec ukraińskiej stali 2 .
Szczególnie w kontekście bezpieczeństwa żywnościowego na świecie należy jak najszybciej umożliwić Ukrainie wywóz na światowe rynki produktów rolnych, które obecnie są magazynowane w kraju. Należy pomóc Ukrainie w zapewnieniu możliwości bezpiecznego przechowywania kolejnych plonów i zasianie nowych upraw.
Aby produkty rolne docierały do UE i na rynki światowe oraz aby zapewnić możliwość przywozu do Ukrainy najbardziej potrzebnych towarów (w tym towarów w ramach pomocy humanitarnej, żywności, paszy, nawozów, paliw), istnieje pilna potrzeba utworzenia alternatywnych logistycznych tras łączących UE z Ukrainą z wykorzystaniem wszystkich rodzajów transportu, w oczekiwaniu na przywrócenie dostępu Ukrainy do tras na Morzu Czarnym. W tym celu należy zwiększyć zakres i rozwinąć odpowiednie usługi transportu towarowego wzdłuż tych logistycznych tras wiodących z Ukrainy do portów morskich w UE, w których towary można transportować dalej lub też je przechowywać. Ma to kluczowe znaczenie nie tylko z punktu widzenia rolników w Ukrainie, ale również konsumentów w UE i poza jej granicami.
W niniejszym komunikacie wskazuje się wąskie gardła zgłaszane przez państwa członkowskie UE, władze ukraińskie oraz unijne i ukraińskie zainteresowane strony. Jako wyraz solidarności UE z Ukrainą Komisja Europejska przedstawia plan działania służący wyeliminowaniu zidentyfikowanych wąskich gardeł w drodze środków krótko-, średnio- i długoterminowych. Komisja podejmie współpracę z państwami członkowskimi, władzami ukraińskimi, przewoźnikami, dostawcami sprzętu i wszystkimi pozostałymi odpowiednimi zainteresowanymi stronami, aby stworzyć alternatywne, zoptymalizowane trasy logistyczne: nowe „korytarze solidarnościowe między UE a Ukrainą”. Korytarze te umożliwią przede wszystkim przekazywanie produktów rolnych z Ukrainy, ale również dwustronny handel towarami i dostęp Ukrainy do międzynarodowych rynków i światowych łańcuchów dostaw, co w efekcie ma zapewnić, aby niezwykle potrzebne zboża trafiały na światowy rynek.
2.Wąskie gardła
Obecnie tysiące wagonów czeka na odprawę celną po ukraińskiej stronie granicy z sąsiednimi państwami członkowskimi. Większa ilość zboża nadal czeka w silosach gotowa do wywozu. Obecnie średni czas oczekiwania wagonów wynosi 16 dni, a nawet 30 dni w przypadku niektórych przejść granicznych między UE a Ukrainą. Zbyt długo na przekroczenie odpowiednich granic muszą oczekiwać również samochody ciężarowe. Ze względu na te logistyczne problemy władze ukraińskie musiały nałożyć ograniczenia wywozowe w odniesieniu do niektórych kierunków.
Komisja – w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi UE, organami publicznymi w Ukrainie i przedstawicielami przemysłu w obszarach transportu i rolnictwa – zidentyfikowała szereg wąskich gardeł, które mogą utrudniać niezbędną zmianę przebiegu tras ukraińskiego wywozu i przywozu, tj.:
-Szerokość toru w Ukrainie wynosi 1 520 mm (szeroki rozstaw kół), podczas gdy standardowa szerokość toru w UE (rozstaw szyn UIC) wynosi 1 435 mm 3 . Oznacza to, że ukraińskich wagonów nie można używać w większości państw członkowskich UE, a towary trzeba przeładowywać z wagonów o szerokim rozstawie kół na wagony o standardowym unijnym rozstawie kół. Taki przeładunek musi odbywać się w obiektach logistycznych zlokalizowanych blisko przejść granicznych 4 po obu stronach granicy i polega on na zmianie wózków wagonów albo na wyładowaniu towarów z wagonów o szerokim rozstawie kół i załadowaniu ich na wagony o standardowym unijnym rozstawie kół.
-Obecna zdolność przeładunkowa jest na razie niewystarczająca i nieprzystosowana do obsługi dużych wolumenów towarów. Ponadto przeładunek jest czasochłonny i wymaga specjalistycznego sprzętu, którego ilość może być niewystarczająca w punktach przeładunkowych lub którego wydajność może nie starczać do przeprowadzenia całego przeładunku w przypadku nagłego wzrostu zapotrzebowania.
-W czasie blokady ukraińskich portów morskich przez Rosję niektóre statki morskie mogą również docierać do ukraińskich portów śródlądowych na Dunaju. W ten sposób można jednak zrealizować jedynie niewielką część potrzebnego wywozu, a statki te są narażone na rosnące ryzyko związane z żeglugą w północnych częściach Morza Czarnego. Zagrożone są również połączenia kolejowe i drogowe z Odessy.
-Trudno jest zapewnić połączenia z wykorzystaniem samochodów ciężarowych, co wynika z braku dostępnych pojazdów, określonych ograniczeń w przepisach regulujących prawa przewozowe, innych przepisów utrudniających transgraniczny ruch pojazdów, problemów administracyjnych w zakresie wydawania i ważności dokumentów, a także z braku kierowców samochodów ciężarowych w Ukrainie i w UE. Czas oczekiwania na granicy w przypadku samochodów ciężarowych często przekracza 12 godzin.
-Z informacji zwrotnych od zainteresowanych stron wynika, że nadal dochodzi do niepotrzebnych 5 i kosztownych opóźnień w dostawie przesyłek w związku z kontrolami granicznymi (chodzi tu o kontrole fitosanitarne i weterynaryjne oraz odprawę celną).
3.Plan działań na rzecz korytarzy solidarnościowych między UE a Ukrainą
O ile Komisja Europejska nie może wprowadzić rozwiązań zastępujących porozumienia handlowe między unijnymi podmiotami gospodarczymi a ukraińskimi sprzedawcami zboża, to jednak może ułatwić koordynację między zainteresowanymi stronami oraz odpowiednimi organami. Należy zastosować środki krótkoterminowe pozwalające na wykorzystanie istniejących możliwości logistycznych, natomiast podjęcie dodatkowych działań średnio- i długoterminowych powinno umożliwić ożywienie handlu Ukrainy po wojnie i wesprzeć odbudowę kraju.
Ze względu na tymczasową blokadę morską na północy Morza Czarnego oraz zatrzymanie lotnictwa cywilnego w Ukrainie nowe szlaki zaopatrzeniowe dla ukraińskiego wywozu i przywozu muszą być organizowane głównie z wykorzystaniem transportu lądowego i operacji żeglugi śródlądowej. Państwa członkowskie, które znajdują się blisko Ukrainy, przeznaczają znaczne zasoby i dokładają starań, aby umożliwić płynny wywóz z Ukrainy do UE i poza UE. Komisja docenia wysiłki podejmowane przez te państwa członkowskie pierwszej linii i zamierza nadal je wspierać w prowadzonych przez nie stosownych działaniach.
Obecnie priorytetem jest mobilizacja i jak najlepsze wykorzystanie istniejących infrastruktur i sprzętu, maksymalne zwiększenie zdolności oraz zwiększenie liczby i dywersyfikacja tras, których można użyć do zapewnienia ciągłości handlu. Konieczne są również inwestycje w nową infrastrukturę i nowy sprzęt oraz w modernizację istniejących infrastruktur i sprzętu, przy czym takie inwestycje często mają jednak charakter średnio- i długoterminowy.
Środki krótkoterminowe
3.1Dodatkowe statki, tabor towarowy i samochody ciężarowe
Aby sprostać ciągłemu zapotrzebowaniu w ramach łańcucha logistycznego w zakresie odpowiednich rynków eksportowych, potrzebnych jest wiele wagonów o standardowym unijnym rozstawie kół. Problem ten można by częściowo rozwiązać, zapewniając jak najefektywniejsze wykorzystanie taboru (np. ograniczenie do minimum czasu podróży oraz czasu wyładunku/załadunku w centrach przeładunkowych i w portach), przy czym nie ma wątpliwości, że istotnym wąskim gardłem pozostaje niewystarczająca podaż wagonów o standardowym unijnym rozstawie kół.
Pilnie potrzeba wagonów zbożowych i intermodalnych oraz kontenerów i kontenerów-cystern (na płyny, np. olej z nasion słonecznika). Jeżeli chodzi o transport Dunajem, potrzebnych jest więcej barek i statków żeglugi przybrzeżnej. Ponieważ wagony intermodalne są dostępne w UE w większym zakresie, stosunkowo szybko można zwiększyć skalę wykorzystania (mobilnych) dźwigów do kontenerów na przejściach granicznych. Należy zatem w trybie pilnym ocenić możliwość zwiększenia wykorzystania kontenerów do transportu zbóż i ich dostępności w Ukrainie i UE.
Aby zapewnić równowagę między popytem a podażą, jeżeli chodzi o tabor, barki/statki żeglugi przybrzeżnej oraz inne odpowiednie pojazdy i sprzęt, Komisja utworzy platformę wymiany. Po stronie ukraińskiej podmiotami mogącymi najlepiej przewidzieć zapotrzebowanie na usługi transportowe są ministerstwa, organy celne i nowo utworzona ukraińska Rada Koordynacyjna ds. Logistyki w Rolnictwie oraz ukraińskie zainteresowane strony. W UE oprócz zaangażowania odpowiednich zainteresowanych stron z branży (np. przedsiębiorstw transportowych, podmiotów prowadzących przeładunek, kolejowych korytarzy towarowych, portów) każde państwo członkowskie zostanie poproszone o wyznaczenie specjalnego punktu kontaktowego ds. korytarzy solidarnościowych (punktu kompleksowej obsługi) odpowiadającego za kontakty z krajowymi podmiotami łańcucha logistycznego i zapewnienie szybkiego rozwiązywania wszelkich problemów logistycznych związanych z kwestiami pod kontrolą odpowiednich organów. Komisja będzie kierować tworzeniem platformy i będzie pełnić funkcję pośrednika między odpowiednimi podmiotami w celu znacznego udoskonalenia organizacji operacji transportowych. Misja doradcza Unii Europejskiej w Ukrainie (EUAM Ukraine) nadal będzie doradzać władzom ukraińskim.
Działania:
1. Komisja wzywa uczestników rynku UE do udostępniania w trybie pilnym niezbędnych urządzeń, taboru, pojazdów, barek i statków. W tym celu odpowiednie stowarzyszenia branżowe 6 powinny zmobilizować swoich członków.
2. Komisja będzie ściśle współpracować z państwami członkowskimi, władzami ukraińskimi i zainteresowanymi stronami z branży w celu stworzenia platformy wymiany ułatwiającej nawiązywanie kontaktów między podmiotami w łańcuchu logistycznym w celu optymalizacji przepływu towarów.
3. Komisja wzywa każde państwo członkowskie do wskazania specjalnego punktu kontaktowego ds. korytarzy solidarnościowych, za pośrednictwem którego zainteresowane strony będą mogły zgłaszać problemy występujące w łańcuchu logistycznym.
3.2Zdolność sieci transportowych i terminali przeładunkowych
Linie towarowe w kilku państwach członkowskich w wielu przypadkach są przepełnione, przez co planowanie i efektywne wykorzystanie infrastruktury kolejowej ma szczególne znaczenie, gdy zachodzi konieczność obsługi dodatkowych dużych wolumenów towarów. Chociaż ukraińscy przedsiębiorcy koncentrują obecnie swoją działalność na transporcie przez Rumunię i Polskę, należy aktywnie badać możliwość wykorzystania alternatywnych linii towarowych, zdolności w zakresie przeładunku i przewozu kontenerowego oraz zdolności portów morskich w innych państwach członkowskich 7 , w których mogą istnieć dostępne zdolności, w tym na przykład w państwach bałtyckich lub Bułgarii.
Biorąc pod uwagę pilny charakter zaistniałej sytuacji, uzasadnione jest również tymczasowe priorytetowe traktowanie pociągów towarowych wykorzystywanych w związku z ukraińskim wywozem w ramach europejskiej sieci transportowej. W tym celu należy zapewnić wystarczającą dostępność tras pociągów z centrów przeładunkowych do portów UE.
Obecna zdolność przeładunkowa (w tym w zakresie zmiany kół lub wózków wagonów kolejowych) jest na razie niewystarczająca i nieodpowiednia do obsługi dużych wolumenów towarów. Przeładunek jest czasochłonny i wymaga specjalistycznego sprzętu, który nie jest dostępny w wystarczającej ilości w punktach przeładunkowych. Przeładunek można by znacznie przyspieszyć, stosując mobilne ładowarki zboża 8 , których produkcja w UE jest jednak bardzo ograniczona. Należy zatem rozważyć możliwość przekazania dostępnego sprzętu do terminali na granicy UE z Ukrainą, np. na podstawie czasowych umów dotyczących wynajmu.
Załadunek na wagony o standardowym unijnym rozstawie kół może odbywać się po obu stronach granicy, gdyż w niektórych miejscach przez granicę z Ukrainą w obie strony (do 60 km) biegną tory o różnej szerokości. Do tej pory właściciele unijnych wagonów mieli jednak opory przed wysyłaniem swojego taboru i swoich pojazdów do Ukrainy. Ukraina przyjęła dekret rządowy 9 , w którym zobowiązała się do pokrycia kosztów strat związanych z utratą wagonów/barek. Konieczne może okazać się jednak udzielenie dodatkowych gwarancji, aby skłonić unijnych przewoźników do kontynuowania operacji. Trzeba będzie zbadać, czy takie dodatkowe gwarancje dotyczące wykorzystania zdolności przeładunkowych po obu stronach granicy należałoby zapewnić w postaci instrumentu uzupełniającego utworzonego przez UE, we współpracy z państwami członkowskimi UE (np. krajowymi agencjami kredytów eksportowych), czy też przez międzynarodowe instytucje finansowe 10 .
Należy również rozważyć inne możliwości, w tym transport drogowy. W tym przypadku należałoby wyeliminować szereg obecnie występujących ograniczeń związanych z zezwoleniami tranzytowymi, kartami kierowcy do tachografu, prawem jazdy, świadectwami kompetencji zawodowych lub innymi przepisami utrudniającymi eksploatację ukraińskich samochodów ciężarowych i prowadzenie pojazdów przez ukraińskich kierowców w UE. Należy również rozważyć odpowiednie uproszczenia, w tym gwarancje, umożliwiające użytkowanie unijnych samochodów ciężarowych w Ukrainie. 6 kwietnia 2022 r. Komisja przyjęła zalecenie 11 dla Rady w sprawie rozpoczęcia negocjacji dotyczących umowy między Unią Europejską a Ukrainą o transporcie drogowym towarów, która – po upływie jej pierwotnego okresu obowiązywania – mogłaby obowiązywać tak długo, jak skutki rosyjskiej agresji wojskowej wobec Ukrainy dla infrastruktury transportowej i operacji transportu pozostaną poważne. Celem tego zalecenia jest 12 przyznanie przewoźnikom ukraińskim i unijnym praw dostępu w zakresie tranzytu i dwustronnego przewozu przez właściwe terytoria.
Działania:
4. Komisja wzywa do priorytetowego traktowania ukraińskiego wywozu produktów rolnych korytarzami towarowymi o największej dostępnej zdolności przepustowej. Platformę wymiany, przewidzianą w działaniu 2, należy stale wykorzystywać do identyfikacji miejsc, w których takie zdolności są dostępne.
5. Komisja wzywa zarządców infrastruktury do przydzielenia niezbędnych tras pociągów między centrami przeładunkowymi a portami UE.
6. Przy pomocy platformy wymiany Komisja będzie współpracować z państwami członkowskimi i branżą przy identyfikacji głównych centrów przeładunkowych/systemów zmiany szerokości toru na granicy UE z Ukrainą i poza nią w celu ustalenia, jak najlepiej zoptymalizować dzienną ilość towarów podlegających przeładunkowi w przypadku transportu luzem i w kontenerach.
7. Komisja wzywa uczestników rynku do produkcji w trybie pilnym mobilnych ładowarek zboża lub dzierżawy/sprzedaży takiego sprzętu odpowiednim obiektom przeładunkowym. Komisja będzie wspierać identyfikację dostępnych zasobów i kojarzenie zainteresowanych organów i przedsiębiorstw z producentami takich maszyn przy pomocy platformy wymiany.
8. Korzystając z platformy wymiany, Komisja opublikuje zaproszenie do wyrażania zainteresowania przez unijne porty w celu identyfikacji portów, w których można świadczyć usługi transportu kolejowego i drogowego, oraz oceni, w jaki sposób takie dostawy w portach można traktować w sposób priorytetowy.
9. Komisja przeprowadzi dalszą analizę kwestii, czy konieczne jest wprowadzenie gwarancji uzupełniających, oraz rozważy współpracę z krajowymi agencjami kredytów eksportowych państw członkowskich UE, międzynarodowymi instytucjami finansowymi (np. Bankiem Światowym/EBI/EBOR) i innymi kapitałodawcami w celu stworzenia dodatkowych gwarancji służących wsparciu przedsiębiorstw kolejowych przewozów towarowych i żeglugi śródlądowej oraz właścicieli wagonów i samochodów ciężarowych.
10. Komisja będzie dążyć do szybkiego zawarcia z Ukrainą umowy o transporcie drogowym, gdy tylko uzyska na to mandat ze strony Rady.
11. Komisja będzie monitorować rozwój sytuacji w zakresie wydawania kart kierowcy do tachografu i może wydać dodatkowe wytyczne, które będą dostępne w internecie 13 . W tym zakresie ważną rolę odegra sieć krajowych punktów kontaktowych ds. transportu 14 . Komisja zamierza również przyjąć wniosek ustawodawczy dotyczący rozporządzenia ustanawiającego szczególne środki tymczasowe w związku z rosyjską agresją na Ukrainę, dotyczące dokumentów kierowcy.
3.3Operacje celne i inne kontrole
Mimo że celem jest ułatwienie logistyki, wszystkie przesyłki nadal muszą jednak podlegać procedurom celnym, których długi przebieg sprawia, że odprawa celna może zajmować nawet kilka dni 15 . Pilną sprawą jest zatem ustalenie, które procedury celne nie są niezbędne i mogą zostać uproszczone, oraz określenie obszarów, w których konieczne byłoby zapewnienie dodatkowych zdolności.
W przepisach UE nie określono wymogu posiadania świadectwa weterynaryjnego lub fitosanitarnego ani w przypadku przywozu zbóż, ani w przypadku tranzytu przez UE. W ramach krajowego programu kontroli państwa członkowskie mogą pobierać próbki w celu weryfikacji zgodności z unijnych wymogami zarówno w przypadku przywozu, jak i rynku krajowego. Takie kontrole muszą jednak być oparte na analizie ryzyka, proporcjonalne i niedyskryminacyjne. Obecnie takie kontrole mogą niestety trwać nawet kilka dni oraz różnić się na poszczególnych przejściach granicznych i w poszczególnych państwach członkowskich. Opóźnienia nie tylko utrudniają realizację usług spedycyjnych, ale również wiążą się z dodatkowymi kosztami ponoszonymi przez przedsiębiorstwa handlowe i przewoźników.
Ponadto nie wszystkie przejścia graniczne są w stanie zapewnić całodobową obsługę wagonów, co wynika z niewystarczającej liczby pracowników. Procedury można by znacznie przyspieszyć poprzez zwiększenie zdolności w zakresie procedur kontroli i inspekcji oraz bardziej proporcjonalne stosowanie procedur lub zwalnianie z nich dzięki lepszemu zrozumieniu mających zastosowanie przepisów. Państwa członkowskie muszą zatem również zapewnić odpowiednią liczbę urzędników w punktach odprawy granicznej, aby przyspieszyć przebieg kontroli oraz świadczyć całodobowe usługi na wszystkich stosownych przejściach granicznych. Ponadto kontrole i inspekcje należy przeprowadzać w miejscach innych niż na granicy (np. w portach morskich lub w miejscu przeznaczenia).
To samo podejście należy propagować w przypadku portów, w których kontrole administracyjne, graniczne lub celne muszą przebiegać sprawnie, co pozwoli zminimalizować czas postoju taboru na obszarze portowym.
Komisja zachęca do dalszego upraszczania procedur wydawania niezbędnych świadectw wywozowych w Ukrainie. Usprawnienie takich procedur pomogłoby zapobiec nawarstwianiu się opóźnień w transporcie zboża z Ukrainy.
Wsparcie dla ukraińskich organów granicznych i celnych mające na celu ułatwienie wprowadzania towarów do UE może zapewnić misja doradcza Unii Europejskiej w Ukrainie (EUAM Ukraine) i misja pomocy granicznej Unii Europejskiej dla Mołdawii i Ukrainy (EUBAM), zgodnie z powierzonymi im uprawnieniami.
W swoich wytycznych 16 dotyczących zarządzania granicami zewnętrznymi w celu ułatwienia przekraczania granicy między UE a Ukrainą Komisja zaleciła również, aby – jeżeli konfiguracja przejścia granicznego na to pozwala, a państwa członkowskie mogą oddelegować wystarczającą liczbę funkcjonariuszy celnych –zachęcano do tworzenia uprzywilejowanych korytarzy dla samochodów ciężarowych w celu zapewnienia ciągłości dostaw towarów i usług.
Działania:
12. Komisja – przy zaangażowaniu ze strony organów krajowych i z pomocą platformy wymiany – zidentyfikuje wąskie gardła wynikające z unijnej lub krajowej certyfikacji lub innych procedur oraz zachęci organy celne państw członkowskich do przyjęcia środków służących wyeliminowaniu takich wąskich gardeł, na przykład dzięki przeprowadzaniu kontroli poza granicą.
13. Komisja wzywa państwa członkowskie do stosowania opartych na analizie ryzyka, proporcjonalnych kontroli i pobierania próbek. Zachęca państwa członkowskie do stosowania maksymalnej elastyczności lub nawet do czasowej rezygnacji z innych niż niezbędne wymogów wynikających z krajowych przepisów oraz do upraszczania procedur administracyjnych z myślą o ograniczeniu do minimum obciążenia administracyjnego.
14. Państwa członkowskie powinny zapewnić odpowiednie zdolności i liczbę pracowników straży granicznej, funkcjonariuszy celnych oraz inspektorów fitosanitarnych i weterynaryjnych na granicach w celu przyspieszenia procedur kontroli.
15. Komisja będzie zwoływać regularne posiedzenia w celu rozwiązywania wszelkich pojawiających się problemów i stosowania skoordynowanego podejścia między państwami członkowskimi. Należy również przeprowadzać regularne spotkania z władzami ukraińskimi, aby monitorować sytuację i eliminować wszelkie wąskie gardła. Komisja będzie również organizować spotkania z przedstawicielami branży, co ma zapewnić, aby nie składano żadnych wniosków o wydanie urzędowych świadectw, jeżeli nie są one wymagane przez właściwe organy miejsca przeznaczenia.
3.4Składowanie towarów na terytorium UE
Chociaż głównym priorytetem jest transport produktów rolnych do portów morskich, nie należy wykluczać wykorzystania możliwości przechowywania dostępnych w UE, aby uwolnić je po stronie ukraińskiej. Dzięki temu można zapewnić utworzenie bufora – najlepiej w okolicy przejść granicznych, stancji wzdłuż linii szerokotorowych dostępnych w UE oraz w portach morskich UE – i efektywniejsze wykorzystanie taboru. W tym celu należy sporządzić mapę możliwości przechowywania. Tego typu ocena możliwości przechowywania w portach UE byłaby korzystna nie tylko w perspektywie krótkoterminowej, ale również średnioterminowej (zbiory w okresie letnim i jesiennym 2022 r.), ponieważ część obiektów do przechowywania zbóż w Ukrainie może być niedostępna, a nawet zniszczona.
Działanie:
16. Komisja oceni dostępne możliwości przechowywania w UE i będzie koordynować działania z państwami członkowskimi z myślą o zapewnieniu większych możliwości czasowego przechowywania.
Środki średnio- i długoterminowe
3.5Zwiększenie zdolności przepustowej infrastruktury w nowych korytarzach eksportowych
Oprócz pilnej potrzeby znalezienia alternatywnych tras w celu rozwiązania krytycznej kwestii wywozu zboża konieczne jest również jak najszybsze wprowadzenie środków średnioterminowych, aby udoskonalić infrastrukturę (w tym terminale przeładunkowe i multimodalne oraz konieczne połączenia kolejowo–drogowe w odpowiednich portach) w UE i na terytorium Ukrainy i Mołdawii oraz poprawić jakość sieci połączeń z UE.
Komisja będzie kontynuować ocenę obecnych braków i identyfikować kolejne wąskie gardła. Na przykład niektóre przejścia graniczne o podwójnej szerokości toru od dawna nie są używane lub w ostatnich latach obserwuje się ich niską zdolność przepustową. Zwiększenie ich wykorzystania wymagałoby jednak pilnej modernizacji tych linii na terytorium UE. Do realizacji powiązanych prac z wykorzystaniem odpowiednich postępowań o udzielenie zamówienia mogą przyczynić się programy na lata 2021–2027 finansowane ze środków Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (w ramach programów Interreg) 17 w połączeniu z instrumentami finansowania zewnętrznego Unii. Wyżej wymienione instrumenty mogą również przydać się do realizacji kolejnego priorytetu, jakim jest zwiększenie zdolności przepustowej systemów zmiany szerokości toru w przypadku wagonów i infrastruktury transportowej na przejściach granicznych.
Działanie:
17. Komisja zapewni wytyczne dotyczące dostępnego finansowania oraz najodpowiedniejszych postępowań o udzielenie zamówienia, które należy stosować, aby wspierać (od)budowę lub ulepszenie infrastruktury tam, gdzie sprawne interwencje mogą przynieść szybkie rezultaty.
3.6Nowe połączenia infrastrukturalne
Konieczne będzie utworzenie nowych połączeń infrastrukturalnych w ramach odbudowy Ukrainy, co będzie wykraczało poza dotychczasowe zamierzenia Planu gospodarczo-inwestycyjnego dla Ukrainy. Ocena przyszłych potrzeb powinna koncentrować się na:
·modernizacji połączeń transgranicznych (drogowych, kolejowo-drogowych i kolejowych) między UE a Ukrainą oraz optymalizacji i modernizacji przepływów transportowych pod względem zdolności przepustowej infrastruktury, interoperacyjności i wydajności obsługi ruchu granicznego, w tym na ponownym otwieraniu dodatkowych przejść granicznych. Wsparcia na niezbędne inwestycje można udzielać w ramach programu instrumentu „Łącząc Europę”;
·tworzeniu nowych korytarzy sieci bazowej TEN-T łączących UE z Ukrainą i Mołdawią;
·poprawie jakości sieci połączeń i żeglowności w korytarzu Ren–Dunaj w celu usprawnienia ruchu dzięki ściślejszej koordynacji między portami i organami odpowiedzialnymi za rzeki w UE, Ukrainie i Mołdawii.
Za sprawą zaproszeń do składania wniosków w ramach instrumentu „Łącząc Europę” wsparcie będzie można przeznaczyć na projekty służące poprawie połączeń transportowych między UE a Ukrainą. Można również finansować połączenia kolejowe, terminale kolejowo-drogowe i kolejowe (w tym w celu obsługi zmiany szerokości toru) oraz projekty mające ułatwić przepływ ruchu w obszarach kontroli granicznej na zewnętrznej granicy Unii. W ramach instrumentu „Łącząc Europę” można również wspierać projekty służące zwiększeniu żeglowności na Dunaju. Do specjalnych zaproszeń do składania wniosków w ramach instrumentu „Łącząc Europę” dotyczących mobilności wojskowej kwalifikują się również projekty podwójnego zastosowania w zakresie dróg i portów lotniczych. Oprócz instrumentu „Łącząc Europę” prowadzona jest ocena pozostałych instrumentów finansowania unijnego, z których można by pokryć istniejące potrzeby. W tym kontekście obecnie prowadzona jest ocena wykonalności przebudowy i modernizacji, z wykorzystaniem finansowania unijnego, niektórych przejść granicznych na terytorium Ukrainy na granicy z UE (np. dwa przejścia na granicy z Rumunią i jedno na granicy ze Słowacją) w celu zwiększenia ich przepustowości i umożliwienia obsługi ładunków. W przyszłości można przewidzieć dodatkowe przejścia graniczne.
Działania
18. W ramach trwającego przeglądu TEN-T 18 Komisja przeanalizuje rozszerzenie korytarzy TEN-T w Ukrainie w celu poprawy jakości sieci połączeń z UE za sprawą budowy linii kolejowych o standardowej unijnej szerokości toru w Ukrainie i Mołdawii.
19. W ramach przygotowań Komisja przyjmie w trybie pilnym decyzję w sprawie zawarcia, po uzyskaniu stosowanych uprawnień od Rady, umowy na wysokim szczeblu z Ukrainą dotyczącej zmiany map TEN-T.
20. Dzięki zaproszeniom do składania wniosków w ramach instrumentu „Łącząc Europę” będzie można udzielać wsparcia w szczególności na projekty służące poprawie interoperacyjności i jakości połączeń unijnej sieci transportowej z Ukrainą.
4.Wnioski
Ze względu na wysoki poziom niepewności i brak stabilności, który utrzyma się tak długo, jak długo będzie trwać rosyjska agresja na Ukrainę, dalsze funkcjonowanie tras transportowych i łańcuchów dostaw między UE i Ukrainą będzie wymagało elastyczności, sprawności i odporności.
W perspektywie krótkoterminowej podstawowe znaczenie ma zachowanie pełnej integracji Ukrainy ze światowymi łańcuchami dostaw i rynkami rolnymi.
Należy zwiększyć ilość produktów rolnych na światowych rynkach, aby rozwiązać coraz poważniejszy problem braku bezpieczeństwa żywnościowego na świecie w związku z rosyjską agresją na Ukrainę i jej destrukcyjnymi konsekwencjami. Aby w jak największym stopniu zagospodarować ilości wcześniej transportowane przez ukraińskie porty morskie, należy maksymalnie wykorzystać możliwości wszystkich rodzajów transportu.
Ustanowienie korytarzy solidarnościowych między UE a Ukrainą oraz pozostałe przedstawione powyżej działania mają na celu sprostanie potrzebom w tym kryzysowym okresie dla ukraińskiego wywozu, ale również będą miały istotne znaczenie w kontekście zaspokojenia potrzeb Ukrainy w zakresie przywozu najpotrzebniejszych towarów. Przy realizacji tych działań Komisja będzie współpracować z państwami członkowskimi, władzami ukraińskimi, unijnymi i ukraińskimi przewoźnikami, zarządcami infrastruktury, właścicielami taboru, statków i pojazdów, międzynarodowymi instytucjami finansowymi oraz pozostałymi odpowiednimi zainteresowanymi stronami z całego regionu.
Ukraina jest największym na świecie eksporterem oleju z nasion słonecznika (50 % światowego wywozu), trzecim co do wielkości eksporterem rzepaku (20 %) i jęczmienia (18 %), czwartym co do wielkości eksporterem kukurydzy (16 %) i piątym co do wielkości eksporterem pszenicy (12 %).
COM(2022) 195 final.
Ten sam szeroki rozstaw kół stosuje się w państwach bałtyckich i w Mołdawii, a w Finlandii rozstaw kół wynosi 1 524 mm.
Nie dotyczy to LHS (Linii Hutniczej Szerokotorowej) łączącej przejście graniczne w Hrubieszowie ze Sławkowem (koło Katowic) w Polsce.
W przepisach UE nie określono wymogu posiadania świadectwa weterynaryjnego lub fitosanitarnego ani w przypadku przywozu zbóż, ani w przypadku tranzytu przez UE.
W tym UIP, ERFA, CER, UIRR, FEPORT, EFIP, ESPO, ESO/EBU, CEMA, ECSA, WSC.
Np. dzienne zdolności przeładunkowe Słowacji wynoszą 30–40 (a potencjalnie 50–60) pociągów o standardowym europejskim rozstawie kół, przy czym pozostają one niewykorzystane, ponadto zdolności przeładunkowe istnieją w przypadku linii kolejowej o standardowej szerokości toru biegnącej z Polski do Kowna na Litwie. Port w Kłajpedzie – którego akwen nie zamarza – może prowadzić działalność portową przez cały rok.
Takie maszyny są w stanie załadować dwa wagony (130 ton) na godzinę (90 000 ton w miesiącu), a wzdłuż pociągu może pracować jednocześnie kilka maszyn. Skalę przeładunku można zwiększyć, ponosząc stosunkowo niskie nakłady inwestycyjne.
Rozporządzenie Rady Ministrów Ukrainy z dnia 30 marca 2022 r. nr 255-r ( https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/255-2022-%D1%80#Text )
Takie jak Bank Światowy posiadający wiedzę specjalistyczną w sektorze.
COM(2022) 167 final.
To samo rozwiązanie zaproponowano w przypadku Mołdawii (COM(2022) 168 final).
https://transport.ec.europa.eu/ukraine/keeping-transport-running-smoothly/road-transport_en
Tę nieformalną sieć ministerstw transportu ustanowiono w drodze komunikatu w sprawie uprzywilejowanych korytarzy 2020/C 96 I/01, Dz.U. C 96I z 24.3.2020, s. 1) w marcu 2020 r. oraz ponownie uruchomiono z chwilą rosyjskiej agresji. Sieć ta, której przewodniczy Komisja, zapewnia skuteczną wymianę informacji między państwami członkowskimi.
W perspektywie średnioterminowej Ukraina będzie zachęcana do intensywniejszej realizacji swojego programu upoważnionych przedsiębiorców, przystąpienia do międzynarodowych konwencji celnych oraz do budowania zdolności zasobów ludzkich i udoskonalenia sprzętu do kontroli celnych po obu stronach granicy między Ukrainą a UE.
Komunikat Komisji zawierający wytyczne operacyjne dotyczące zarządzania granicami zewnętrznymi w celu ułatwienia przekraczania granicy między UE a Ukrainą, C(2022) 1404 z 2.3.2022 r.
Państwa członkowskie będą mogły uwzględnić takie wnioski o finansowanie w swoich planach inwestycyjnych, które stanowią podstawę umów operacyjnych, co ułatwi finansowanie projektów rozpoczynanych po styczniu 2022 r.
https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/ip_21_6776