KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 12.5.2021

COM(2021) 236 final

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW EMPTY

Strategiczne wytyczne dotyczące bardziej zrównoważonej i konkurencyjnej akwakultury w UE na lata 2021-2030

{SWD(2021) 102 final}

1.POTRZEBA NOWEJ STRATEGII UE NA RZECZ AKWAKULTURY

W propozycji Europejskiego Zielonego Ładu i w strategii „od pola do stołu” podkreślono potencjał produktów akwakultury jako źródła białka do produkcji żywności i pasz o niskim śladzie węglowym, które mają do odegrania ważną rolę we wspieraniu budowy zrównoważonego systemu żywnościowego. W strategii „od pola do stołu” wyznaczono również konkretne cele w odniesieniu do akwakultury, w szczególności ograniczenie sprzedaży środków przeciwdrobnoustrojowych 1 oraz znaczny wzrost akwakultury ekologicznej 2 .

Akwakultura stwarza miejsca pracy i możliwości rozwoju gospodarczego w społecznościach przybrzeżnych i wiejskich UE. Sektor ten może również pomóc w: dekarbonizacji gospodarki; walce ze zmianą klimatu i łagodzeniu jej skutków; ograniczeniu zanieczyszczenia; zapewnieniu lepszej ochrony ekosystemów (zgodnie z celami strategii na rzecz bioróżnorodności i strategii „zero zanieczyszczeń” na rzecz nietoksycznego środowiska) oraz włączyć się w zarządzanie zasobami o bardziej zamkniętym obiegu. Strategiczne i długoterminowe podejście do zrównoważonego wzrostu akwakultury w UE jest zatem dziś ważniejsze niż kiedykolwiek wcześniej. Podejście to powinno również wyznaczyć ścieżkę odbudowy sektora akwakultury w UE w następstwie kryzysu związanego z COVID-19 oraz zapewnić jego długoterminowe zrównoważenie i odporność.

Już w rozporządzeniu w sprawie wspólnej polityki rybołówstwa 3 wezwano do przyjęcia skoordynowanego strategicznego podejścia UE w celu wsparcia wzrostu unijnego sektora akwakultury przy jednoczesnym zapewnieniu jego zrównoważonego rozwoju gospodarczego, środowiskowego i społecznego. Pomimo postępów poczynionych dzięki „otwartej metodzie koordynacji” ustanowionej w powyższym rozporządzeniu oraz finansowaniu unijnemu sektor akwakultury jest nadal daleki od osiągnięcia swojego pełnego potencjału pod względem wzrostu i zaspokojenia rosnącego popytu na bardziej zrównoważoną żywność pochodzenia morskiego 4 . UE importuje ponad 70 % konsumowanej na swoim obszarze żywności pochodzenia morskiego 5 . Produkty akwakultury ogółem (w tym przywóz) stanowią 25 % unijnej konsumpcji żywności pochodzenia morskiego, natomiast unijne produkty akwakultury stanowią jedynie 10 % konsumpcji w UE. Akwakultura UE stanowi mniej niż 2 % światowej produkcji akwakultury. Unijna produkcja w sektorze akwakultury ciągle jest w dużym stopniu skoncentrowana – zarówno pod względem państw członkowskich UE, jak i gatunków utrzymywanych w warunkach fermowych – a zatem istnieje znaczny potencjał dywersyfikacji. Akwakultura w UE, w porównaniu z akwakulturą w innych państwach, podlega jednym z najsurowszych wymogów regulacyjnych w zakresie jakości, zdrowia i ochrony środowiska. Pomimo to akwakultura w UE może jeszcze bardziej poprawić swoją efektywność środowiskową, a tym samym przyczynić się do realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu i powiązanych strategii.

W niniejszym komunikacie dokonano przeglądu strategicznych wytycznych Komisji dotyczących zrównoważonego rozwoju akwakultury w UE, przyjętych w 2013 r. 6 Wytyczne te stanowiły główny filar strategicznej koordynacji polityki w dziedzinie akwakultury w UE. Do 2015 r. na podstawie tych wytycznych państwa członkowskie UE przyjęły wieloletnie krajowe plany strategiczne w dziedzinie akwakultury. Wdrażanie tych wieloletnich krajowych planów strategicznych wspierano w drodze wymiany dobrych praktyk między państwami członkowskimi UE, którą ułatwiała Komisja, oraz poprzez finansowanie z Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR) i innych funduszy UE.

Komisja zwróciła się do państw członkowskich UE o dokonanie przeglądu swoich wieloletnich krajowych planów strategicznych z uwzględnieniem konsultacji w sprawie nowych wytycznych określonych w niniejszym komunikacie. Przyszły Europejski Fundusz Morski, Rybacki i Akwakultury 7 (EFMRA) będzie nadal zapewniał wsparcie państwom członkowskim UE, aby pomóc im we wdrażaniu strategicznej wizji dla sektora odzwierciedlonej we wspomnianych wieloletnich krajowych planach strategicznych i ich programach operacyjnych, w tym poprzez działania lokalne 8 . 

2.NOWE WYTYCZNE STRATEGICZNE

Europejski Zielony Ład jest nową strategią wzrostu UE i ma na celu pobudzenie gospodarki i tworzenie miejsc pracy przy jednoczesnym przyspieszeniu transformacji ekologicznej w sposób efektywny pod względem kosztów. Strategiczne wytyczne określone w niniejszym komunikacie mają na celu przedstawienie państwom członkowskim UE i wszystkim zainteresowanym stronom wspólnej wizji dalszego rozwoju akwakultury w UE w sposób, który przyczyni się do realizacji tej strategii wzrostu. W szczególności wytyczne te mają pomóc w budowaniu sektora akwakultury UE, który: (i) jest konkurencyjny i odporny; (ii) zapewnia zaopatrzenie w zdrową i bogatą w składniki odżywcze żywność; (iii) ogranicza zależność UE od przywozu żywności pochodzenia morskiego; (iv) tworzy możliwości gospodarcze i miejsca pracy; oraz (v) staje się światowym punktem odniesienia dla zrównoważonego rozwoju. Wytyczne powinny również pomóc konsumentom w UE w dokonywaniu świadomych wyborów produktów zrównoważonej akwakultury oraz zapewnić równe warunki konkurencji dla produktów akwakultury wprowadzanych do obrotu w UE. Wytyczne te powinny również pomóc w kierowaniu korzystaniem z wielu instrumentów i funduszy, których celem jest wspieranie akwakultury w UE oraz wdrażania stosownych przepisów UE.

Osiągnięcie tej wizji będzie wymagało sprostania różnym wyzwaniom i wykorzystania możliwości w sektorze akwakultury w UE, aby osiągnąć następujące powiązane ze sobą cele:

1)wzmacnianie odporności i konkurencyjności;

2)udział w transformacji ekologicznej;

3)zapewnianie akceptacji społecznej i informacji dla konsumentów oraz

4)poszerzanie wiedzy i zwiększanie innowacyjności.

W niniejszym komunikacie przedstawiono ogólne wytyczne dotyczące sprostania tym wyzwaniom i wykorzystania możliwości. W załączniku do niniejszego komunikatu zaproponowano również konkretne działania Komisji, państw członkowskich UE i komitetu doradczego ds. akwakultury w celu osiągnięcia postępów we wszystkich wskazanych obszarach.

W odpowiednich przypadkach niniejszy komunikat zawiera odniesienia do szczególnych wyzwań i możliwości w zakresie hodowli skorupiaków, mięczaków i innych bezkręgowców wodnych 9 oraz w zakresie akwakultury słodkowodnej 10 ze względu na specyficzne cechy tych sektorów. W ramach działań następczych w związku ze strategią „od pola do stołu” Komisja pracuje również nad odrębną i szczególną inicjatywą mającą na celu wspieranie produkcji, bezpiecznej konsumpcji i innowacyjnego wykorzystania alg. Inicjatywa ta będzie koncentrować się na wyzwaniach i możliwościach związanych z hodowlą alg oraz na propozycjach konkretnych działań 11 .

Niniejszy komunikat przygotowano w ścisłym porozumieniu z państwami członkowskimi UE i zainteresowanymi stronami, w szczególności tymi, które są reprezentowane w komitecie doradczym ds. akwakultury. Uwzględniono w nim również wyniki konsultacji publicznych 12 . Ponadto w niniejszym komunikacie uwzględniono opinie wyrażone przez Parlament Europejski na temat rozwoju akwakultury w UE 13 .

2.1.Wzmacnianie odporności i konkurencyjności

Istnieją dwa kluczowe warunki umożliwiające rozwój sektora akwakultury w UE jako odpornego i konkurencyjnego sektora: dostęp do przestrzeni i wody oraz przejrzyste i skuteczne ramy regulacyjne i administracyjne. W ocenie śródokresowej otwartej metody koordynacji 14 stwierdzono, że pomimo postępów poczynionych w niektórych państwach członkowskich od czasu przyjęcia strategicznych wytycznych z 2013 r. w obu tych obszarach konieczne jest podjęcie dalszych działań. Jeżeli chodzi o odporność, dwie kwestie stanowią szczególne wyzwanie dla sektora akwakultury: zarządzanie ryzykiem związanym ze zdrowiem zwierząt i ludzi (zwłaszcza, choć nie tylko, w odniesieniu do hodowli mięczaków) oraz wpływ zmiany klimatu. Drapieżniki i susza 15 stanowią również wyzwanie pod względem rentowności 16 , szczególnie w przypadku akwakultury słodkowodnej. Ważnymi narzędziami zapewniającymi odporność i konkurencyjność sektora akwakultury w UE są także organizacja producentów i rynku oraz kontrola i zwalczanie oszustw. Ponadto konkurencyjność tego sektora można również poprawić dzięki dalszemu zróżnicowaniu produkcji akwakultury w UE oraz zwiększeniu wartości dodanej produktów akwakultury.

2.1.1.Dostęp do przestrzeni i wody

Ze względu na zmianę klimatu zaczynają występować niedobory wody. Wzrasta również konkurencja o przestrzeń i dostęp do wody między różnymi rodzajami działalności gospodarczej, w tym akwakulturą. W związku z tym niezbędne jest skoordynowane planowanie przestrzenne, przy zaangażowaniu na wczesnym etapie odpowiednich zainteresowanych stron. Takie planowanie przestrzenne może zapewnić przydział przestrzeni i wody dla różnych rodzajów działalności, jednocześnie chroniąc ekosystemy. Państwa członkowskie UE poczyniły już pewne postępy w zakresie włączania działalności w zakresie akwakultury do swoich planów zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich zgodnie z dyrektywą ustanawiającą ramy planowania przestrzennego obszarów morskich 17 . Wiele z tych planów ma jednak dopiero wejść w życie, a ich skutki dla akwakultury w większości przypadków nie są jeszcze znane. Ponadto konieczne są dalsze postępy pod względem innych aspektów planowania przestrzeni i dostępu do wody na potrzeby działalności w zakresie akwakultury.

Skoordynowane planowanie przestrzenne powinno obejmować nie tylko akwakulturę morską, w tym wody przejściowe (słonawe), ale również akwakulturę słodkowodną i lądową (recyrkulacyjne systemy akwakultury, RAS). W jego ramach należy również przewidywać rozwój akwakultury na pełnym morzu, o ile pozwalają na to warunki naturalne 18 . Szczególną uwagę należy zwrócić na rozwój akwakultury o mniejszym wpływie na środowisko (np. łączenie niektórych rodzajów hodowli w celu dalszego ograniczenia emisji składników biogennych i materii organicznej do środowiska) oraz na włączenie odpowiednich działań w zakresie akwakultury (zwłaszcza oferujących usługi ekosystemowe) do obszarów chronionych, takich jak obszary Natura 2000. Planowanie przestrzenne powinno zawsze zapewniać wdrożenie odpowiednich przepisów UE oraz dostęp do specjalnych obszarów wykorzystywanych do akwakultury ekologicznej i produkcji mięczaków 19 . Planowanie powinno również uwzględniać przystosowanie się akwakultury do zmiany klimatu, a także potencjał niektórych rodzajów akwakultury w zakresie łagodzenia skutków zmiany klimatu (np. wychwytywanie dwutlenku węgla lub zachowanie ekosystemów zapewniających ochronę przed ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi).

Planowanie przestrzenne powinno opierać się na wyznaczaniu obszarów odpowiednich dla akwakultury w ramach procesu obejmującego koordynację między różnymi właściwymi organami na różnych szczeblach. Proces ten powinien rozpocząć się od nakreślenia mapy istniejących i potencjalnych obszarów akwakultury w sposób spójny z istniejącym planowaniem środowiskowym (w tym planami gospodarowania wodami w dorzeczu). Nakreślanie takiej mapy powinno obejmować proces identyfikacji potencjału w zakresie przywracania działalności opuszczonych zakładów akwakultury lub przekształcania istniejących zakładów przemysłowych na potrzeby akwakultury. Należy również dążyć do promowania synergii między różnymi działaniami i wielorakiego wykorzystania przestrzeni, np. zachęcania do rozwoju akwakultury w połączeniu z rozwojem morskiej energii wiatrowej.

Wyznaczanie obszarów odpowiednich dla akwakultury powinno opierać się na jasnych i przejrzystych kryteriach oraz narzędziach służących do identyfikacji nowych obszarów. Narzędzia te obejmują: (i) ocenę wpływu na ekosystem za pośrednictwem strategicznej oceny skutków; (ii) określenie wymogów dotyczących jakości wody (w szczególności w odniesieniu do hodowli mięczaków); (iii) ocenę potencjalnych synergii i konfliktów z innymi rodzajami działalności; (iv) określenie „pojemności środowiska” w odniesieniu do danego obszaru 20 oraz (v) określenie niezbędnej odległości terenów akwakultury od źródeł zanieczyszczeń. Wraz z wyznaczonym obszarem należy ustanowić odpowiedni mechanizm w celu: (i) monitorowania i gromadzenia danych dotyczących wpływu działalności w zakresie akwakultury na środowisko oraz (ii) monitorowania jakości wody (zwłaszcza w przypadku obszarów wykorzystywanych do hodowli mięczaków).

2.1.2.Ramy regulacyjne i administracyjne

Według unijnego sektora akwakultury istotnymi barierami wzrostu są nadal skomplikowane systemy udzielania licencji oraz brak przewidywalności harmonogramu i wyniku procedur wydawania licencji. Procedury te mogą być szczególnie uciążliwe dla MŚP. Wyzwania wiążą się zarówno ze złożonymi ramami regulacyjnymi sektora, jak i z koniecznością zaangażowania wielu organów w proces udzielania licencji. Ponadto obawy dotyczące wpływu działań w zakresie akwakultury na środowisko lub na inne rodzaje działalności gospodarczej często prowadzą do procedur odwoławczych, które dodatkowo opóźniają proces uzyskiwania lub odnawiania licencji.

Najważniejsze elementy pozwalające rozwiązać te kwestie przy jednoczesnym zapewnieniu należytego uwzględnienia aspektów środowiskowych w procedurach udzielania licencji są następujące:

-usprawnienie – i w miarę możliwości ujednolicenie – przepisów i wytycznych administracyjnych w zakresie akwakultury. Optymalnie usprawnienie to powinno nastąpić poprzez przyjęcie jednego aktu prawodawstwa krajowego obejmującego wszystkie istotne aspekty. W akcie tym należy określić jasne procedury i ramy czasowe rozpatrywania wniosków o nowe licencje lub odnowienie licencji;

-utworzenie, na ile to możliwe, jednego krajowego podmiotu zajmującego się akwakulturą, skupiającego wszystkie odpowiednie organy odpowiedzialne za akwakulturę. Celem takiego podmiotu byłoby ułatwianie i koordynowanie prac tych organów dotyczących planowania, licencjonowania i monitorowania działalności w zakresie akwakultury. Podmiot ten powinien angażować zainteresowane strony w celu omówienia i uwzględnienia ich opinii w odpowiednim czasie. W przypadkach, w których odpowiedzialność za akwakulturę spoczywa również na szczeblu niższym niż krajowy, należy zachęcać do tworzenia struktury krajowej skupiającej organy i podmioty regionalne/lokalne;

-ustanowienie „punktu kompleksowej obsługi” w odniesieniu do licencji w dziedzinie akwakultury, który zwiększy przejrzystość procesu udzielania licencji i ułatwi interakcje między wnioskodawcą a organami decyzyjnymi;

-wyznaczanie obszarów odpowiednich dla akwakultury zgodnie z zasadami, o których mowa w sekcji 2.1.1 powyżej;

-ustanowienie systemu udzielania licencji o dłuższym terminie ważności, z regularnym monitorowaniem i sankcjami za nieprzestrzeganie przepisów (które mogą obejmować cofnięcie licencji). Warunki udzielania licencji powinny obejmować obowiązek monitorowania i zgłaszania danych, w szczególności danych wymaganych na podstawie odpowiednich przepisów krajowych i unijnych.

Postępy państw członkowskich UE w rozwiązywaniu tych aspektów byłyby również odpowiedzią na obawy unijnych producentów akwakultury dotyczące braku równych szans, jeżeli chodzi o prowadzenie działalności w zakresie akwakultury w UE w związku z różnicami między państwami członkowskimi UE pod względem obciążeń związanych z uzyskaniem licencji przez nowe gospodarstwa.

2.1.3.Zdrowie zwierząt i zdrowie publiczne

Pomimo przepisów UE dotyczących zdrowia zwierząt wodnych 21 i finansowanych przez UE badań w tej dziedzinie choroby zakaźne w dalszym ciągu w bardzo istotny sposób ograniczają wydajność akwakultury 22 . Choroby te stanowią również problem dla dobrostanu zwierząt. Do problemów, którymi należy rozwiązać w tej dziedzinie, zalicza się:

-brak dobrych praktyk gospodarskich i technologii dostosowanych do każdego gatunku akwakultury;

-konieczność lepszego zapobiegania chorobom i zarażeniom pasożytami, a tym samym ograniczenia zapotrzebowania na leki weterynaryjne;

-konieczność ograniczenia stosowania produktów leczniczych, w tym środków przeciwdrobnoustrojowych i środków przeciwpasożytniczych, które mogą szkodzić środowisku lub przyczyniać się do powstawania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe;

-luki w badaniach (w tym w zakresie mikrobiomu ryb, potencjalnego wpływu zmiany klimatu na zdrowie ryb oraz wpływu stresu na układ odpornościowy ryb);

-mała dostępność określonych weterynaryjnych produktów leczniczych (w tym szczepionek) przeznaczonych do stosowania u zwierząt wodnych 23 ;

-brak kodeksów dobrych praktyk w zakresie wczesnego wykrywania, zapobiegania i zwalczania chorób zwierząt wodnych niewymienionych w odpowiednich przepisach UE;

-konieczność przeprowadzania bardziej spójnych i dokładnych badań chorób zwierząt wodnych w niektórych państwach członkowskich UE i w niektórych sektorach oraz

-w odniesieniu do hodowli mięczaków – zarządzanie norowirusami, które stanowią nie tylko zagrożenie dla zdrowia publicznego, ale także zagrażają rentowności hodowli mięczaków 24 .

2.1.4.Przystosowanie się do zmiany klimatu i jej łagodzenie

Sektor akwakultury będzie musiał przystosować się do wielu niekorzystnych skutków zmiany klimatu i zwiększyć swoją odporność. Strategia UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu oraz krajowe strategie/plany stanowią ramy dla decydentów, dzięki którym mogą oni zapewnić wdrożenie kompleksowych i skutecznych środków przystosowania się do zmiany klimatu 25 . Specjalne sektorowe strategie adaptacji powinny dotyczyć w szczególności sektora akwakultury 26 . Jednocześnie należy zminimalizować wszelki potencjalny negatywny wkład akwakultury w zmianę klimatu. W możliwie największym stopniu należy ograniczyć zużycie energii i emisję dwutlenku węgla przy produkcji, transporcie i przetwarzaniu.

Akwakultura ma jednak również ogromny potencjał pod względem łagodzenia zmiany klimatu. W przypadku ujęcia w odpowiednie ramy niektórych rodzajów akwakultury, takich jak uprawa wodorostów morskich i hodowla mięczaków, mogą one świadczyć usługi w zakresie łagodzenia zmiany klimatu (takie jak sekwestracja dwutlenku węgla 27 ) lub usługi w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu (takie jak ochrona obszarów przybrzeżnych oparta na zasobach przyrody). Inne rodzaje akwakultury mogą – pod warunkiem odpowiedniego zarządzania – pomóc w zachowaniu ekosystemów, takich jak stawy lub tereny podmokłe. Ekosystemy te zapewniają ochronę przed oddziaływaniami zmiany klimatu, takimi jak podnoszenie się poziomu mórz i oceanów oraz powodzie. Należy promować ten rodzaj akwakultury.

2.1.5.Organizacje producentów i organizacja rynku 

Sytuacja, w której znalazł się sektor akwakultury w związku z pandemią COVID-19, pokazała wartość organizacji producentów w kontekście działań zbiorowych, w szczególności w przypadku drobnych producentów. Organizacje producentów zapewniają większą siłę przetargową w kontaktach z przetwórcami i detalistami. Umożliwiają również dzielenie się zasobami i korzystanie ze wspólnych usług (np. doradztwo, kampanie promocyjne), które w przeciwnym razie byłyby zbyt kosztowne dla indywidualnych producentów. Ponadto organizacje producentów ułatwiają zbiorowe zarządzanie lub inicjatywy samoregulacyjne wśród producentów. O ile organizacje producentów mogą pomóc producentom w organizowaniu się, organizacje międzybranżowe umożliwiają lepszą integrację podmiotów w całym łańcuchu wartości. Ułatwiają one również inicjatywy samoregulacyjne wśród producentów, przetwórców i detalistów. Organizacje międzybranżowe pomagają również wdrażać i kontrolować wymogi dotyczące etykietowania.

Pomimo wsparcia dostępnego dla uznanych organizacji producentów i organizacji międzybranżowych za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR) (w szczególności wsparcia udzielanego na ich plany produkcji i obrotu 28 ), utworzono jedynie niewielką liczbę organizacji producentów 29 . Utworzenie organizacji producentów byłoby szczególnie pomocne w zwiększeniu siły przetargowej producentów sektora akwakultury mięczaków i gatunków słodkowodnych w łańcuchu dostaw żywności. Producenci ci są zazwyczaj mniejszymi przedsiębiorstwami, które sprzedają swoje produkty hurtowo i nie korzystają z pionowej integracji z przetwórcami i detalistami.

Producenci sektora akwakultury wyrazili obawy dotyczące trudności związanych z założeniem organizacji producentów i jej uznaniem zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 1379/2013 w sprawie wspólnej organizacji rynków produktów rybołówstwa i akwakultury (rozporządzenie o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych), szczególnie w przypadku drobnych producentów. Trudności te są głównie związane z wymogami dotyczącymi środków finansowych i z przeszkodami administracyjnymi. Aby ułatwić uznawanie organizacji producentów i innych organizacji zawodowych oraz rozszerzyć ich zasady na podmioty niebędące członkami, Komisja przygotowała niewiążące wytyczne 30 . Komisja również w dalszym ciągu wspiera ten sektor, udzielając wsparcia metodologicznego oraz biorąc udział w posiedzeniach technicznych i wymianie doświadczeń podczas tych posiedzeń.

2.1.6.Kontrola

Innym ważnym aspektem zapewnienia zrównoważonego rozwoju i rentowności akwakultury w UE jest prowadzenie przez każde państwo członkowskie odpowiedniej kontroli produktów akwakultury w całym łańcuchu dostaw (od ich złowienia/zbioru do sprzedaży detalicznej, łącznie z transportem) zgodnie z unijnym rozporządzeniem w sprawie kontroli rybołówstwa 31 . Obowiązki w zakresie identyfikowalności pozwalają uzyskać wiedzę na temat pochodzenia produktów akwakultury i zwalczać oszustwa. Wniosek Komisji dotyczący nowego rozporządzenia w sprawie kontroli rybołówstwa 32 rozszerza obowiązki w zakresie identyfikowalności na wszystkie produkty akwakultury, w tym produkty przetworzone i produkty przywożone z państw trzecich. Identyfikowalność jest zatem również cennym narzędziem zapewniającym równe warunki działania na rynku UE.

2.1.7.Dywersyfikacja i zapewnienie wartości dodanej

W unijnym sektorze akwakultury nadal istnieją duże możliwości dalszej dywersyfikacji – nie tylko w zakresie hodowli obiecujących nowych gatunków (zwłaszcza dywersyfikacji w kierunku gatunków niekarmionych i gatunków o niskiej pozycji troficznej mających mniejszy ślad środowiskowy) – ale również w zakresie metod produkcji (np. polikultura w akwakulturze stawowej, zintegrowana akwakultura multitroficzna). Ważne jest również, aby zintensyfikować działania w zakresie przetwarzania produktów akwakultury i ich pakowania w taki sposób, aby uzyskać nowe produkty o większej wartości dodanej (np. filety i produkty gotowe do użycia), które są atrakcyjne dla młodszych konsumentów. Jest to szczególnie ważne w przypadku bardziej tradycyjnych form skorupiaków, mięczaków i innych bezkręgowców wodnych oraz akwakultury słodkowodnej. Innym ważnym narzędziem promowania wartości unijnych produktów akwakultury jest stosowanie systemów i oznaczeń jakości (podlegających odpowiedniej kontroli w celu ochrony ich wiarygodności), w tym oznaczeń geograficznych 33 . Ważną rolę w dywersyfikacji i zapewnianiu wartości dodanej produkcji akwakultury w UE odgrywa również promowanie zrównoważonej akwakultury w UE jako przykładu produkcji lokalnej związanej z krótkimi łańcuchami dostaw żywności.

Należy również promować dywersyfikację geograficzną. Państwa członkowskie, w których akwakultura stanowi marginalny sektor, powinny zbadać i dalej rozwijać potencjał akwakultury w zakresie zrównoważonych dostaw żywności i pasz oraz tworzenia alternatywnych, zrównoważonych przedsiębiorstw i miejsc pracy, zwłaszcza w regionach oddalonych, w których możliwości zatrudnienia są ograniczone.

2.2.Udział w transformacji ekologicznej

Unijny sektor akwakultury, podobnie jak inne sektory gospodarki UE, musi uczestniczyć w transformacji ekologicznej określonej w Europejskim Zielonym Ładzie. Sektor ten ma do odegrania szczególną rolę w przyczynianiu się do przejścia na zrównoważone systemy żywnościowe, ale także do rozwoju biogospodarki i gospodarki o obiegu zamkniętym (poprzez wykorzystywanie odnawialnych zasobów wodnych) oraz do odwrócenia procesu utraty różnorodności biologicznej, między innymi dzięki ograniczeniu zanieczyszczenia. Ponadto dalsze dążenie do „konkurencyjnej zrównoważoności” (zgodnie ze strategią „od pola do stołu”), tj. uczynienie ze zrównoważoności znaku rozpoznawczego UE, stanowi dużą szansę gospodarczą dla tego sektora, zwłaszcza biorąc pod uwagę zwiększone zainteresowanie opinii publicznej śladem środowiskowym produktów na rynku oraz dobrostanem zwierząt.

2.2.1.Efektywność środowiskowa

Akwakultura wymaga dobrych warunków środowiskowych, takich jak dobra jakość wody. W związku z tym szczególne znaczenie dla akwakultury ma zwalczanie przez państwa członkowskie UE zanieczyszczenia wód zgodnie z dążeniem do osiągnięcia zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń określonym w Europejskim Zielonym Ładzie 34 . Przy odpowiednim zarządzaniu akwakultura może być również metodą produkcji białka o niższym śladzie węglowym i środowiskowym niż inne rodzaje hodowli. Ponadto niektóre formy akwakultury (np. hodowla mięczaków, akwakultura w stawach i na terenach podmokłych oraz hodowla alg i innych bezkręgowców) w przypadku odpowiedniego zarządzania mogą oferować wiele usług ekosystemowych. Usługi te obejmują absorpcję nadmiaru składników biogennych i materii organicznej ze środowiska lub ochronę i odbudowę ekosystemów i różnorodności biologicznej.

Dzięki unijnym przepisom dotyczącym ochrony środowiska oraz krajowym przepisom wykonawczym powstały ramy regulacyjne dla akwakultury w UE. Ramy te pozwalają na łagodzenie ewentualnego wpływu działalności w zakresie akwakultury na środowisko (pod względem śladu węglowego, ścieków, odpadów lub innego oddziaływania na ekosystemy morskie i słodkowodne), oraz zapewniają, aby działalność w zakresie akwakultury nie szkodziła znacząco ekosystemom ani różnorodności biologicznej 35 . W wytycznych Komisji 36 oraz orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości 37 wyjaśniono stosowanie tych przepisów w odniesieniu do sektora akwakultury. Wymogi określone w przepisach UE nie zawsze są jednak jasne dla wszystkich podmiotów 38 . Interpretacja przepisów UE przez państwa członkowskie UE nie wydaje się jednolita, co podważa równe warunki działania producentów akwakultury w UE. Ponadto wdrażaniem odpowiednich przepisów UE często zajmują się różne jednostki administracyjne lub szczeble zarządzania, które nie zawsze mogą zapewnić wystarczającą współpracę i nie zawsze posiadają niezbędny poziom wiedzy fachowej dotyczącej danego sektora. Konieczne są zatem dalsze starania w celu zapewnienia bardziej jednolitego i spójnego wdrażania ram regulacyjnych w dziedzinie środowiska.

Dezorientację powoduje zwłaszcza złożoność przepisów UE, których celem jest zagwarantowanie dobrej jakości wody dla małży. Korzystne byłoby doprecyzowanie tych przepisów i lepsze powiązanie ich z innymi istotnymi aktami prawnymi UE. Potrzebna jest zwłaszcza większa jasność co do różnic w wymaganiach (w zakresie klasyfikacji powierzchni zbiorów, badań sanitarnych, rejestrów obszarów chronionych itp.) 39 .

Efektywność środowiskowa sektora akwakultury w UE może zostać dalej usprawniona. Można to osiągnąć: (i) zapewniając stosowanie przepisów dotyczących ochrony środowiska i osiągnięcie ich celów; (ii) jeszcze bardziej łagodząc wpływ akwakultury oraz (iii) promując akwakulturę wywierającą mniejszy wpływ na środowisko oraz akwakulturę, która zapewnia usługi ekosystemowe. Aby to osiągnąć, należy zająć się następującymi kwestiami:

-stosowanie podejść uwzględniających cykl życia przy ocenie wpływu unijnego sektora akwakultury na środowisko;

-zapewnienie zrównoważonych systemów żywienia. Oznacza stosowanie składników paszowych pozyskiwanych w sposób zapewniający jak największe poszanowanie ekosystemów i różnorodności biologicznej, a jednocześnie właściwych dla zapewnienia zdrowia i dobrostanu zwierząt. Oznacza to również ograniczenie zależności producentów pasz od mączki rybnej i oleju z ryb pozyskiwanych z dzikich zasobów (np. poprzez stosowanie alternatywnych składników białkowych, takich jak algi, owady lub odpady z innych sektorów). Obejmuje to również stosowanie dodatków paszowych i wydajnych systemów żywienia;

-opracowanie rozwiązań, których celem jest ograniczenie stosowania produktów weterynaryjnych i innych substancji (np. środków przeciwporostowych), na przykład dzięki odpowiednim praktykom gospodarskim;

-w przypadkach, w których zachodzi konieczność stosowania produktów weterynaryjnych i innych substancji, promowanie stosowania produktów i substancji o niewielkim śladzie środowiskowym;

-zapewnienie monitoringu środowiska na terenach akwakultury, w tym jakości wody, zrzutów i emisji (materii organicznej, składników biogennych, tworzyw sztucznych, weterynaryjnych produktów leczniczych, innych zanieczyszczeń lub wszelkich form odpadów i śmieci);

-ustanowienie praktyk zarządzania, w tym strategii zarządzania ryzykiem mającej na celu łagodzenie skutków (w tym skutków związanych z wszelkimi zrzutami i emisjami), zarządzania populacją drapieżników oraz zapobiegania ucieczkom ryb, z uwzględnieniem w szczególności ich potencjalnego negatywnego wpływu na lokalne gatunki i różnorodność biologiczną, w tym ich potencjalnej inwazyjności;

-ograniczenie udziału działalności w zakresie akwakultury w zaśmiecaniu wód morskich;

-promowanie korzystania z odnawialnych źródeł energii i większej efektywności energetycznej;

-wdrażanie systemów gospodarowania odpadami, które minimalizują ślad środowiskowy działalności w zakresie akwakultury;

-stosowanie podejścia opartego na gospodarce o obiegu zamkniętym, w tym wykorzystywania odpadów;

-promowanie rozwoju akwakultury ekologicznej 40 i innych systemów akwakultury o mniejszym wpływie na środowisko, takich jak: energooszczędne recyrkulacyjne systemy akwakultury 41 , systemy zintegrowanej akwakultury multitroficznej (IMTA), jak również dywersyfikacja uwzględniająca gatunki o niskiej pozycji troficznej (mięczaki 42 i inne bezkręgowce oraz algi i ryby roślinożerne).

-promowanie i zapewnianie wartości formom akwakultury oferującym usługi ekosystemowe, w tym w stawach, na terenach podmokłych i w wodach słonawych 43 ;

-wspieranie zarówno utrzymania, jak i doskonalenia wodnych zasobów genetycznych oraz stosowania doboru hodowlanego w odniesieniu do zasobów akwakultury 44 .

2.2.2.Dobrostan zwierząt

Więcej uwagi należy poświęcić dobrostanowi ryb, i to nie tylko ze względu na rosnące zainteresowanie opinii publicznej przetworami rybnymi z hodowli zapewniających dobrostan ryb oraz popyt na takie przetwory. Utrzymywanie ryb w warunkach zapewniających dobrostan przynosi również korzyści ekonomiczne przemysłowi dzięki niższym kosztom i lepszej jakości produktów. Przepisy UE dotyczące dobrostanu zwierząt 45 zawierają ogólne wymogi w zakresie utrzymywania, transportu i uboju ryb utrzymywanych w gospodarstwie rybackim. W rozporządzeniu UE w sprawie produkcji ekologicznej 46 określono bardziej szczegółowe wymogi, takie jak maksymalne poziomy gęstości obsady, ograniczenia dotyczące stosowania światła sztucznego i tlenu itp. Konieczne są dalsze działania na rzecz poprawy dobrostanu ryb, w ramach których kładzie się nacisk na:

-opracowanie dobrych praktyk w zakresie dobrostanu ryb podczas hodowli, transportu i uśmiercania;

-ustanowienie wspólnych, zatwierdzonych, specyficznych dla danego gatunku i podlegających kontroli wskaźników dobrostanu ryb w całym łańcuchu produkcji (w tym w trakcie transportu i uboju);

-dalsze badania i innowacje, w szczególności w zakresie parametrów dobrostanu specyficznych dla danego gatunku, w tym potrzeb żywieniowych w różnych systemach chowu oraz

-przekazywanie wiedzy i rozwijanie umiejętności w zakresie dobrostanu ryb wśród producentów akwakultury i innych podmiotów gospodarczych mających do czynienia z żywymi rybami utrzymywanymi w gospodarstwie rybackim.

2.3.Zapewnianie akceptacji społecznej i informacji dla konsumentów

Rozwój akwakultury w UE i jej konkurencyjność zależą w dużej mierze od akceptacji społecznej oraz uznania korzyści i wartości działalności w zakresie akwakultury oraz produktów akwakultury z UE. Istnieją trzy czynniki, które są szczególnie ważne dla osiągnięcia tej akceptacji: przekazywanie informacji na temat akwakultury w UE, integracja sektora akwakultury w społecznościach lokalnych oraz gromadzenie danych i monitorowanie.

2.3.1.Przekazywanie informacji na temat akwakultury w UE

 

Zapewnienie przekazywania bardziej precyzyjnych i przejrzystych informacji na temat sposobu prowadzenia działalności w zakresie akwakultury ma fundamentalne znaczenie. Negatywny sposób postrzegania działalności w zakresie akwakultury przez zainteresowane strony na szczeblu lokalnym, w szczególności jeżeli chodzi o jej wpływ na środowisko i inną działalność gospodarczą, stanowi często przeszkodę utrudniającą tworzenie nowych zakładów akwakultury. Opinia publiczna w przeważającej mierze nie zdaje sobie natomiast sprawy z korzyści płynących z akwakultury (np. tworzenie miejsc pracy w regionach oddalonych, pełnienie funkcji niskoemisyjnego źródła żywności lub oferowanie usług ekosystemowych).

Przekazywanie informacji ma również kluczowe znaczenie dla zaspokojenia rosnącego popytu konsumentów na zrównoważone produkty 47 . Zwiększanie wiedzy konsumentów na temat starań podejmowanych przez producentów unijnych jest istotne, aby zapewnić produkcji UE możliwość czerpania korzyści wynikających z wysokiego poziomu zrównoważoności i wysokich norm jakości. Przyczyni się to do zwiększenia konkurencyjności unijnych produktów akwakultury oraz do zapewnienia, aby obrót tymi produktami odbywał na takich samych warunkach jak w przypadku innych produktów akwakultury, które mogą nie oferować równoważnego poziomu zrównoważoności i jakości. Przekazywanie informacji będzie również konieczne do zagwarantowania, aby bardziej zróżnicowana akwakultura mogła zrealizować swój potencjał w zakresie przezwyciężania wyzwań wskazanych w Europejskim Zielonym Ładzie. Wspomniane wyzwania obejmują rozpowszechnianie wiedzy na temat produktów akwakultury o niższym śladzie środowiskowym i zwiększanie konsumpcji tych produktów, w szczególności jeżeli chodzi o niewykorzystywane w wystarczającym stopniu gatunki o niskiej pozycji troficznej, takie jak algi, skorupiaki, mięczaki i inne bezkręgowce wodne oraz ryby roślinożerne.

Poprawa jakości informacji na temat procesu wytwarzania produktów akwakultury w UE udostępnianych konsumentom i opinii publicznej wiąże się z koniecznością zastosowania połączenia różnych narzędzi, takich jak:

-normy w zakresie etykietowania 48 i normy handlowe 49 (Komisja pracuje nad przeglądem obecnych norm handlowych dotyczących rybołówstwa i oceną możliwości określenia norm dla produktów akwakultury);

-kampanie informacyjne poświęcone unijnemu sektorowi akwakultury i produkcji angażujące sprzedawców detalicznych;

-wyjaśnienie przesłanek naukowych leżących u podstaw debaty dotyczącej wpływu działalności w zakresie akwakultury w UE;

-dalsze otwieranie sektora na społeczeństwo (udostępnianie gospodarstw dla odwiedzających, w tym dla szkół i innych placówek oświatowych, przekazywanie dodatkowych informacji na temat warunków hodowli);

-zapewnianie zaangażowania organów i przemysłu w ścisłą współpracę z grupami zainteresowanych stron, w tym NGO, na wczesnym etapie;

-propagowanie korzystania z elementów identyfikacji wizualnej i znaków jakości (poddawanych odpowiedniej kontroli w celu zapewnienia ich wiarygodności), takich jak oznaczenia geograficzne, uwzględniających również aspekty związane ze zrównoważonym charakterem oraz

-promowanie wartości akwakultury w UE jako źródła „lokalnej i świeżej” żywności dostarczanej za pośrednictwem krótkich łańcuchów dostaw.

2.3.2.Integracja sektora akwakultury w społecznościach lokalnych 

Podobnie jak każdy inny rodzaj działalności, rozwój akwakultury również wymaga uzyskania akceptacji społecznej (tzw. „mandat społeczny na prowadzenie działalności”). Jak wspomniano powyżej, niektóre zainteresowane strony nadal postrzegają działalność w zakresie akwakultury w negatywny sposób. Dotyczy to głównie obaw związanych z wpływem akwakultury na środowisko lub konfliktów między działalnością w zakresie akwakultury a innymi rodzajami działalności gospodarczej, takimi jak rybołówstwo lub turystyka. Do obaw tych należy odnieść się poprzez: (i) zapewnianie przejrzystości i zaangażowania lokalnych zainteresowanych stron na wczesnym etapie planowania działalności w zakresie akwakultury oraz (ii) dążenie do zapewnienia synergii z istniejącymi rodzajami działalności (np. rybołówstwo, turystyka, przemysł przetwórczy) i obszary chronione. Ponadto akwakultura ma ogromy potencjał, jeśli chodzi o tworzenie łańcuchów wartości i krótkich łańcuchów dostaw na szczeblu lokalnym, co stanowi wkład w proces produkcji żywności w sposób zrównoważony pod względem środowiskowym, ekonomicznym i społecznym. Doświadczenia zgromadzone w ramach działań podejmowanych przez rybackie lokalne grupy działania (RLGD) 50 , a także w trakcie realizacji projektów finansowanych ze środków EFMR w niektórych państwach członkowskich, stanowią źródło określonych dobrych praktyk w tej dziedzinie.

2.3.3.Dane i monitorowanie

Gromadzenie precyzyjnych danych jest niezbędne, aby zagwarantować odpowiednie rozplanowanie działań w zakresie akwakultury. Precyzyjne dane są również konieczne do zapewnienia możliwości oceny i monitorowania wyników społecznych, ekonomicznych i środowiskowych w unijnym sektorze akwakultury. Przejrzystość i zgłaszanie danych mają także duże znaczenie w kontekście utrzymania zaufania konsumentów i innych zainteresowanych stron w sektorze. W różnych aktach prawnych UE i aktach prawa krajowego na podmioty działające w tym sektorze nałożono liczne obowiązki sprawozdawcze. Gromadzone dane obejmują jednak głównie dane społeczno-ekonomiczne dotyczące marikultury lub zdrowia zwierząt – ilość zgłaszanych danych dotyczących wskaźników środowiskowych specyficznych dla akwakultury jest ograniczona 51 . Dlatego też konieczne będzie lepsze skoordynowanie obowiązków sprawozdawczych i uproszczenie procedur sprawozdawczych między różnymi służbami. Konieczne również będzie zapewnienie państwom członkowskim UE bardziej uporządkowanych wytycznych w zakresie gromadzenia i zgłaszania danych. Obowiązki w zakresie zgłaszania danych powinny mieć również zastosowanie do wskaźników środowiskowych i powinny obejmować wytwarzanie produktów akwakultury poza sektorem marikultury 52 .

2.4.Poszerzanie wiedzy i zwiększanie innowacyjności

Wiedza i innowacje (w tym korzystanie z technologii cyfrowych) mają kluczowe znaczenie dla realizacji pozostałych celów wyznaczonych dla unijnego sektora akwakultury w niniejszym komunikacie. Są one szczególnie istotne w kontekście budowania odporności i konkurencyjności akwakultury oraz zapewnienia jej transformacji ekologicznej.

Dobrą okazję do wykonania kroku naprzód w tej dziedzinie stwarza „Horyzont Europa”, nadchodzący program ramowy UE w zakresie badań naukowych i innowacji. Badania naukowe i innowacje w obszarze zrównoważonej akwakultury stanowią ważny priorytet w ramach programu „Horyzont Europa”. Należy podjąć zdecydowane działania na rzecz sektora akwakultury, aby zagwarantować, że wspomniane badania naukowe i innowacje: (i) będą szybciej reagowały na aktualne i przyszłe wyzwania i szanse w sektorze; (ii) pozwolą uniknąć powielania podejmowanych działań oraz (iii) umożliwią uzyskiwanie efektów synergii. W szczególności należy podjąć dodatkowe wysiłki w następujących obszarach:

-tworzenie ram współpracy zrzeszających organy publiczne, organizacje branżowe, badaczy i nauczycieli, zarówno na szczeblu krajowym, jak i na szczeblu regionalnym/lokalnym. Działalność prowadzona we wspomnianych ramach powinna obejmować tworzenie klastrów innowacyjnych na rzecz zrównoważonej akwakultury 53 .

-sprzyjanie rozwijaniu atutów związanych z badaniami naukowymi i innowacjami oraz ich dopasowywaniu w poszczególnych państwach członkowskich i regionach. Powinno to wiązać się z opracowywaniem strategii inteligentnej specjalizacji służących tworzeniu kompletnych łańcuchów wartości w całej UE;

-sprzyjanie skutecznemu upowszechnianiu wyników badań naukowych i innowacji wśród użytkowników końcowych z sektora i ogółu społeczeństwa oraz ich skutecznemu wykorzystywaniu, m.in. poprzez ścisłe monitorowanie procesu opracowywania i wdrażania kompleksowych planów upowszechniania i wykorzystywania rezultatów projektów finansowanych ze środków UE;

-propagowanie komplementarności i synergii między projektami badawczymi;

-ułatwianie dostępu do funduszy UE przeznaczonych na badania naukowe i innowacje w sektorze akwakultury poprzez zapewnienie przejrzystego przeglądu dostępnego finansowania unijnego.

Wprowadzanie innowacji w sektorze akwakultury wiąże się z koniecznością propagowania inwestycji w innowacyjne rozwiązania. Inwestorzy inwestujący w innowacje często wkraczają na nieznane terytorium. Unijna inicjatywa BlueInvest (w ramach której również propaguje się innowacje w obszarze akwakultury) będzie w dalszym ciągu zrzeszała inwestorów i przedsiębiorców. Przy wykorzystaniu środków pochodzących z EFMRA i Funduszu InvestEU utworzony zostanie instrument finansowy, z którego można będzie korzystać w celu wspierania inwestycji w zrównoważoną działalność w zakresie akwakultury i w zrównoważone technologie w obszarze akwakultury. Państwa członkowskie UE mogą również korzystać ze środków udostępnianych w ramach przyszłego EFMRA do wspierania inwestycji w innowacyjne rozwiązania, realizowanych przez podmioty działające w unijnym sektorze akwakultury.

Innowacyjny sektor akwakultury wymaga również wypracowania odpowiednich umiejętności. Cel ten można zrealizować poprzez propagowanie stosowania specjalistycznych programów nauczania i specjalistycznej wiedzy w dziedzinie akwakultury (np. specjalistyczne studia weterynaryjne poświęcone rybom oraz szkolenia w zakresie zdrowia ryb dla podmiotów działających w sektorze akwakultury), a także programy uczenia się przez całe życie dla hodowców poświęcone innowacyjnym podejściom do problematyki związanej z sektorem akwakultury.

3.WNIOSEK

Zrównoważona akwakultura w UE może odgrywać istotną rolę w procesie dostarczania dóbr publicznych. Wspomniane dobra publiczne obejmują: (i) bogatą w składniki odżywcze i zdrową żywność o ograniczonym śladzie środowiskowym; (ii) rozwój gospodarczy społeczności przybrzeżnych i wiejskich i możliwości zatrudnienia dla przedstawicieli tych społeczności; (iii) zmniejszenie zanieczyszczenia; (iv) zachowanie ekosystemów i różnorodności biologicznej; oraz (iv) przyczynianie się do przeciwdziałania zmianie klimatu. Niniejszy komunikat wyznacza drogę dla akwakultury w UE, aby stała się punktem odniesienia jako sektor, który jest odpornym, konkurencyjnym i globalnym standardem pod względem zrównoważanego rozwoju i jakości. Aby osiągnąć ten cel, konieczne jest wsparcie ze strony wszystkich odpowiednich podmiotów (w tym państw członkowskich UE, sektora akwakultury w UE i innych zainteresowanych stron, takich jak organizacje pozarządowe) we wdrażaniu niniejszych wytycznych i działań zalecanych w załączniku do niniejszego komunikatu. Komisja zachęca państwa członkowskie UE do zapewnienia odpowiednich środków do celów wdrożenia tych wytycznych i działań.

Aby wdrożyć przedmiotowe wytyczne, konieczne jest również wspieranie transformacji sektora akwakultury w stronę modelu zrównoważonego poprzez zapewnienie skutecznego i wydajnego wykorzystania funduszy publicznych oraz przyciągnięcie inwestycji prywatnych. Załącznik do niniejszego komunikatu zawiera zalecenia dotyczące działań zmierzających do osiągnięcia tego celu. Komisja zachęca w szczególności państwa członkowskie UE do uwzględnienia priorytetów określonych w niniejszych wytycznych w zakresie przydzielania wsparcia dla sektora w ramach funduszy unijnych i krajowych.

Komisja ustanowi unijny mechanizm pomocy dla akwakultury, aby wesprzeć wdrażanie niniejszych wytycznych przez wszystkie zainteresowane strony. Mechanizm ten powinien służyć Komisji, państwom członkowskim UE, przemysłowi i innym zainteresowanym stronom jako narzędzie do opracowania dalszych wytycznych i konsolidacji najlepszych praktyk w obszarach objętych niniejszym komunikatem. Będzie także wspierać wdrażanie tych wytycznych i najlepszych praktyk. Mechanizm ten powinien obejmować platformę internetową z dostępną bazą wiedzy dla wszystkich zainteresowanych stron (np. przewodnik po finansowaniu unijnym i bazę danych dotyczącą projektów finansowanych ze środków UE w sektorze).

Komisja zachęca państwa członkowskie UE do aktywnego promowania celów i zasad określonych w niniejszym komunikacie, w szczególności potrzeby rozwoju akwakultury w sposób zrównoważony, z poszanowaniem środowiska, w kontekście: (i) strategii na rzecz basenów morskich; (ii) umów dwustronnych oraz (iii) udziału w forach międzynarodowych (np. FAO).

Nie później niż cztery lata po opublikowaniu niniejszego komunikatu Komisja dokona oceny: (i) postępów w opracowaniu działań zalecanych w załączniku oraz (ii) efektywność tych działań w osiąganiu celów określonych w tych nowych wytycznych strategicznych, z możliwością odpowiedniego dostosowania działań. Do 2029 r. zostanie przeprowadzona ocena nowych wytycznych strategicznych, w ramach której zostanie oceniona ich efektywność, skuteczność, spójność, odpowiedniość i europejska wartość dodana, aby zapewnić bazę dowodową i wesprzeć decyzję o kolejnych krokach po 2030 r.

(1)

Zgodnie ze strategią „od pola do stołu” Komisja „podejmie działania w celu zmniejszenia całkowitej unijnej sprzedaży środków przeciwdrobnoustrojowych przeznaczonych dla zwierząt utrzymywanych w warunkach fermowych i w dziedzinie akwakultury o 50 % do 2030 r.”.

(2)

W ramach strategii „od pola do stołu” wyznaczono cel, jakim jest „przeznaczenie do 2030 r. co najmniej 25 % gruntów rolnych w UE na rolnictwo ekologiczne oraz znaczny wzrost akwakultury ekologicznej”.

(3)

Rozporządzenie (UE) nr 1380/2013.

(4)

 Szczegółowa analiza wyników gospodarczych sektora akwakultury UE opracowana przez Komitet Naukowo-Techniczny i Ekonomiczny ds. Rybołówstwa (STECF) jest dostępna pod adresem: https://stecf.jrc.ec.europa.eu/reports/economic .

(5)

Jeśli weźmie się pod uwagę wywóz produktów rybołówstwa i akwakultury z UE zgodnie ze sprawozdaniem z 2020 r. na temat rynku rybnego UE przygotowanym przez Europejskie Obserwatorium Rynku dla Rybołówstwa i Akwakultury (EUMOFA), w 2018 r. wskaźnik samowystarczalności w odniesieniu do produktów rybołówstwa i akwakultury wyniósł około 42 %. Samowystarczalność definiuje się jako zdolność państw członkowskich UE do zaspokojenia popytu z własnej produkcji i można ją obliczyć jako stosunek produkcji krajowej do konsumpcji krajowej.

(6)

COM(2013) 229 final z 29.4.2013.

(7)

 Tekst porozumienia politycznego w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia w sprawie EFMRA jest dostępny na stronie internetowej: https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2014_2019/plmrep/COMMITTEES/PECH/DV/2021/02-22/EMFAF_consolidated_clean_EN.pdf . Tekst ten oczekuje na weryfikację przez prawników i ostateczne przyjęcie przez Radę i Parlament Europejski.

(8)

Zgodnie z art. 23 rozporządzenia w sprawie EFMRA (tekst porozumienia politycznego, por. przypis 7) wsparcie dla akwakultury w ramach EFMRA musi być spójne z wieloletnimi krajowymi planami strategicznymi na rzecz rozwoju akwakultury.

 

(9)

Produkcja skorupiaków, mięczaków i innych bezkręgowców wodnych w UE opiera się głównie na mięczakach, a mianowicie omułkach, ostrygach i małżach. Hodowla mięczaków w UE to w większości tradycyjna, rodzinna i pracochłonna działalność w dziedzinie akwakultury, która jest w pełni zintegrowana z lokalnym krajobrazem.

(10)

 Akwakultura słodkowodna jest szczególnie odpowiednim narzędziem do produkcji zrównoważonej żywności w regionach bez dostępu do morza, a także zapewnia bardzo potrzebne miejsca pracy. W UE niektóre z głównych gatunków słodkowodnych obejmują karpia, pstrąga tęczowego oraz nowe gatunki, takie jak zębacz smugowy i sandacz. Najczęściej stosowanym obiektem produkcyjnym wciąż są ziemne stawy, ale powszechnie wykorzystuje się również tory wodne i inne systemy wody płynącej, sadze, kojce i zbiorniki. Niektóre rodzaje akwakultury słodkowodnej (zwłaszcza akwakultura stawowa) mogą, jeżeli są dobrze zarządzane, zapewniać usługi ekosystemowe i często są powiązane z kulturą i tradycją. Systemy ponownego wykorzystania wody (recyrkulacyjne systemy akwakultury) stosuje się rzadziej ze względu na wysoki poziom wymaganych inwestycji, ale prawdopodobnie staną się bardziej powszechne w przyszłości ze względu na oczywiste korzyści, jakie przynoszą.

(11)

Zgodnie ze strategią „od pola do stołu” Komisja „określi odpowiednio ukierunkowane wsparcie dla sektora alg, ponieważ algi powinny stać się ważnym źródłem alternatywnego białka na potrzeby zrównoważonego systemu żywnościowego i światowego bezpieczeństwa żywnościowego”.

(12)

W okresie od lipca do października 2020 r. przeprowadzono konsultacje publiczne. Niniejsze nowe wytyczne strategiczne uwzględniają również wyniki oceny śródokresowej otwartej metody koordynacji (zob. dokument roboczy służb Komisji: https://ec.europa.eu/fisheries/sites/fisheries/files/docs/swd-2020-6_en.pdf ), doświadczenia wymieniane w kontekście otwartej metody koordynacji oraz wyniki projektów finansowanych ze środków UE.

(13)

 Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 12 czerwca 2018 r. „W kierunku zrównoważonego i konkurencyjnego europejskiego sektora akwakultury: obecna sytuacja i wyzwania na przyszłość” (2017/2118(INI)).

(14)

Zob. przypis 11.

(15)

 Zagrożeniem dla rentowności słodkowodnych gospodarstw rybackich może być susza; w przeciwieństwie do gospodarstw rolnych, słodkowodne gospodarstwa rybackie nie zawsze mogą liczyć na odszkodowania w tego rodzaju sytuacjach.

(16)

Dalsze szczegółowe informacje dotyczące unijnej akwakultury słodkowodnej można znaleźć w badaniu EUMOFA ( https://www.eumofa.eu/documents/20178/442176/Freshwater+aquaculture+in+the+EU.pdf ) i profilach krajowych ( https://www.eumofa.eu/documents/20178/442176/Country+profiles.pdf ).

(17)

Dyrektywa 2014/89/UE ustanawiająca ramy planowania przestrzennego obszarów morskich.

(18)

Do celów niniejszych wytycznych „akwakultura na pełnym morzu” oznacza akwakulturę „zlokalizowaną > 2 km od wybrzeża lub poza zasięgiem wzroku w stosunku do wybrzeża, w wodach o głębokości > 50 m, z falami o wysokości co najmniej 5 m, falami oceanicznymi, zmiennymi wiatrami i silnymi prądami oceanicznymi, w miejscach, które są odsłonięte (otwarte morze, np. otwarcie ≥ 180°) oraz tam, gdzie istnieje wymóg zdalnego działania, zautomatyzowanego karmienia i gdzie może być wymagane zdalne monitorowanie systemów operacyjnych” (definicja opracowana w ramach warsztatów FAO z 2010 r. „Expanding mariculture further offshore, Technical, spatial and governance challenges” [Rozszerzenie marikultury na oddalone obszary morskie: wyzwania techniczne, przestrzenne i związane z zarządzaniem]).

(19)

W przypadku mięczaków zasadnicze znaczenie ma dostępność wody dobrej jakości, ponieważ w wodzie mogą gromadzić się szkodliwe substancje, które mogą zagrażać żywotności i jakości sanitarnej mięczaków. Wymóg zagwarantowania dobrej jakości wody dla małży wprowadzono w odpowiednich przepisach UE.

(20)

 Pojemność środowiska w odniesieniu do akwakultury definiuje się jako maksymalną biomasę gatunków utrzymywanych w warunkach fermowych, która może być utrzymywana bez przekraczania maksymalnego dopuszczalnego wpływu na hodowane stado i jego środowisko.

(21)

 Obowiązujące ustawodawstwo w zakresie zdrowia zwierząt obejmuje: rozporządzenie (UE) 2016/429 w sprawie przenośnych chorób zwierząt („Prawo o zdrowiu zwierząt”) stosowane od dnia 21 kwietnia 2021 r. i obecne ramy prawne dotyczące weterynaryjnych produktów leczniczych i paszy leczniczej ( dyrektywa 2001/82/WE , rozporządzenie (WE) nr 726/2004  i  dyrektywa 90/167/EWG ), które zostaną zastąpione rozporządzeniem (UE) 2019/6  w sprawie weterynaryjnych produktów leczniczych i rozporządzeniem (UE) 2019/4  w sprawie paszy leczniczej, które będą obowiązywały od 28 stycznia 2022 r.

(22)

Dotyczy to w szczególności hodowli mięczaków. W ostatnich latach zaobserwowano rosnącą liczbę przypadków śmiertelności związanej z patogenami, co poważnie wpływa na zrównoważony charakter hodowli mięczaków. Hodowlom mięczaków zagrażają również szkodliwe zakwity planktonu, zanieczyszczenie morza i wpływ zmiany klimatu.

(23)

Nowe rozporządzenie (UE) 2019/6 w sprawie weterynaryjnych produktów leczniczych przyczyni się do zwiększenia dostępności weterynaryjnych produktów leczniczych dla sektora akwakultury i zapewni zachęty do stymulowania innowacji.

(24)

Aby pomóc w zwalczaniu chorób dotykających małże, takich jak norowirus, potrzebna jest nowa wiedza i innowacyjne techniki.

(25)

W dniu 24 lutego 2021 r. przyjęto nową strategię UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu.

(26)

Projekty finansowane przez UE poszerzyły bazę wiedzy na potrzeby opracowania skutecznych działań służących przystosowaniu się do zmiany klimatu w różnych sektorach polityki, w tym w akwakulturze. Wiele wyników tych projektów oraz inne przydatne informacje są udostępniane publicznie na europejskiej platformie przystosowania się do zmiany klimatu. Europejska platforma przystosowania się do zmiany klimatu jest punktem kompleksowej obsługi w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu ustanowionym wspólnie przez Komisję i Europejską Agencję Środowiska (EEA). Informacje dotyczące sektora morskiego i sektora gospodarki rybnej są dostępne pod adresem https://climate-adapt.eea.europa.eu/eu-adaptation-policy/sector-policies/marine-and-fisheries

(27)

Strategia „od pola do stołu” odnosi się do nowej unijnej inicjatywy dotyczącej uprawy sprzyjającej pochłanianiu dwutlenku węgla przez glebę w ramach paktu na rzecz klimatu, jak również do ram regulacyjnych na potrzeby poświadczania usuwania dwutlenku węgla, które mają zostać opracowane przez Komisję. W tym kontekście należy uwzględnić usługi w zakresie wychwytywania dwutlenku węgla oferowane przez akwakulturę, aby zapewnić niezbędne zachęty do rozwoju tego rodzaju akwakultury. Promowanie akwakultury, w ramach której świadczy się usługi w zakresie łagodzenia zmiany klimatu, można również rozważyć w kontekście ustalonych na poziomie krajowym wkładów w ramach porozumienia paryskiego.

(28)

Wsparcie dla planów produkcji i obrotu organizacji producentów w ramach EFMR jest obowiązkowe. Plany produkcji i wprowadzania do obrotu będą nadal kwalifikować się do wsparcia w ramach nowego EFMRA, ale na zasadzie dobrowolności.

(29)

Obecnie w sektorze akwakultury uznane są 32 organizacje producentów i nie ma żadnej organizacji transnarodowej. Zob. https://ec.europa.eu/fisheries/sites/fisheries/files/list-of-recognised-producer-organisations-and-associations-of-producer-organisations.pdf Istnieją inne sposoby organizowania się producentów, które nie są uznawane zgodnie z rozporządzeniem w sprawie wspólnej organizacji rynków (np. stowarzyszenie producentów używających danego znaku jakości).

(30)

Zob.  https://ec.europa.eu/fisheries/sites/fisheries/files/docs/body/guidance-document-on-implementation-of-professional-organisations_pl.pdf

(31)

Zob. rozporządzenie Rady (WE) nr 1224/2009.

(32)

COM(2018) 368 final.

(33)

Zob. rozporządzenie (UE) nr 1151/2012 w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych. W strategii „od pola do stołu” stwierdzono, że Komisja „wzmocni ramy prawodawcze w zakresie oznaczeń geograficznych oraz, w stosownych przypadkach, uwzględni szczegółowe kryteria zrównoważoności”.

(34)

Przyszły Plan działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń usprawni działania przeciwko zanieczyszczeniu wód.

(35)

Do akwakultury oraz innych rodzajów działalności ma w szczególności zastosowanie następujące prawodawstwo: ramowa dyrektywa wodna (dyrektywa 2000/60/WE); dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej (dyrektywa 2008/56/WE); decyzja dotycząca dobrego stanu środowiska (decyzja 2017/848/WE); plany gospodarowania wodami w dorzeczu; dyrektywy ptasia i siedliskowa (dyrektywa 2009/147/WE i dyrektywa 92/43/EWG); dyrektywa w sprawie emisji przemysłowych (dyrektywa 2010/75/UE); rozporządzenie w sprawie wykorzystania w akwakulturze gatunków obcych i niewystępujących miejscowo (rozporządzenie (WE) nr 708/2007) i rozporządzenie w sprawie gatunków inwazyjnych (rozporządzenie (UE) 1143/2014); dyrektywa w sprawie oceny oddziaływania na środowisko (dyrektywa 2011/92/UE) oraz dyrektywa w sprawie strategicznej oceny wpływu na środowisko (dyrektywa 2001/42/WE). Ponadto szczególne przepisy dotyczące produkcji ekologicznej promują, w drodze certyfikacji i etykietowania, akwakulturę, która spełnia bardziej rygorystyczne wymogi dotyczące wpływu produkcji na środowisko i dobrostanu zwierząt, a także ograniczone i regulowane stosowanie środków zewnętrznych.

(36)

Zob. dokument roboczy służb Komisji dotyczący stosowania ramowej dyrektywy wodnej i dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej w odniesieniu do akwakultury ( https://ec.europa.eu/fisheries/sites/fisheries/files/docs/body/swd-2016-178_pl.pdf ) oraz wytyczne dotyczące akwakultury i sieci Natura 2000 ( https://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/management/docs/Aqua-N2000%20guide.pdf ).

(37)

Np. orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Wezery (sprawa C-461/13 Bund/Niemcy [2015] Zb.Orz. s. I-433) dotyczące wykładni ramowej dyrektywy wodnej.

(38)

Zgodnie z oceną śródokresową otwartej metody koordynacji wytyczne Komisji dotyczące stosowania przepisów UE w odniesieniu do sektora akwakultury nie są w wystarczającym stopniu znane wszystkim zainteresowanym podmiotom. W szczególności producenci z sektora akwakultury słodkowodnej twierdzą, że nie zawsze dobrze rozumieją, w jaki sposób należy wdrażać wymogi dotyczące produkcji na obszarach Natura 2000, i uważają, że stosowanie wymogów ramowej dyrektywy wodnej jest wyzwaniem.

(39)

 Akty prawne mające zastosowanie w tej dziedzinie to: rozporządzenie (UE) 2017/625 w sprawie kontroli urzędowych oraz ramowa dyrektywa wodna. W rozporządzeniu w sprawie kontroli urzędowych na właściwe organy państw członkowskich nałożono obowiązek wprowadzenia szeroko zakrojonego programu kontroli urzędowych w celu monitorowania żywych małży pochodzących z ich wód, w których dokonuje się odłowów. Wyniki tego programu wykorzystuje się do ustalenia, czy dany obszar powinien być otwarty czy zamknięty dla odłowów w zależności od poziomów zanieczyszczeń mikrobiologicznych i chemicznych, w tym biotoksyn morskich. Z drugiej strony w ramowej dyrektywie wodnej właściwe organy państw członkowskich zobowiązano do zapewnienia szczególnej ochrony wód przeznaczonych do hodowli mięczaków. Hodowcy mięczaków w UE skarżyli się, że państwa członkowskie nie wdrażają prawidłowo ramowej dyrektywy wodnej w odniesieniu do hodowli mięczaków.

(40)

Por. przypis 2. W dniu 25 marca 2021 r. Komisja przyjęła nowy plan działania dotyczący rozwoju produkcji ekologicznej, który przewiduje również środki promujące unijną akwakulturę ekologiczną (COM(2021) 141 final).

(41)

Recyrkulacyjne systemy akwakultury (RAS) są systemami produkcji, które oferują: w pełni kontrolowane środowisko dla ryb, niskie zużycie wody, pełne zwalczanie chorób, efektywne użytkowanie gruntów, optymalne strategie karmienia oraz bliskość rynków. Pomimo znacznego potencjału recyrkulacyjnych systemów akwakultury technologia ta wydaje się jak dotąd opłacalna jedynie w przypadku „niszowych” rynków produktów o wysokiej wartości (np. łosoś, strojnik i węgorz). Recyrkulacyjne systemy akwakultury nadal wiążą się z wieloma wyzwaniami, takimi jak: konieczność dużych inwestycji, stosowanie wielu technologii, potrzeba wykwalifikowanego personelu technicznego, wysokie zużycie energii lub problemy związane ze smakiem produktu. Rozwój technologiczny może jednak wkrótce przyczynić się do rozwiązania obecnych problemów. Zob. sprawozdanie EUMOFA pt. „Recyrkulacyjne systemy akwakultury” na stronie  https://www.eumofa.eu/documents/20178/84590/RAS+in+the+EU.pdf .

(42)

Mięczaki są filtratorami i nie muszą być karmione. Oferują wiele innych korzyści dla środowiska, takich jak poprawa jakości i przejrzystości wody dzięki usuwaniu cząstek stałych, nadmiaru składników biogennych, substancji organicznych, wirusów i bakterii ze słupa wody. Skupiska mięczaków pełnią krytyczne funkcje ekosystemowe, tworząc strukturę i siedliska dla innych gatunków, takich jak kraby, wieloszczety i ryby młodociane, które stanowią źródło pożywienia dla ryb i innych gatunków morskich. Mięczaki usuwają również azot ze środowiska, co następuje podczas zbierania zwierząt. W ramach finansowanej w ramach INTERREG inicjatywy na rzecz niebieskiego wzrostu w regionie Morza Bałtyckiego wykazano zdolność do usuwania azotu przez hodowlę omułków na sznurach. Zob. https://www.interreg-baltic.eu/news-detail/news/new-blue-growth-initiatives-for-the-baltic-sae-region.html .

(43)

Stawy i tereny podmokłe odgrywają ważną rolę w zatrzymywaniu wody i ochronie różnorodności biologicznej.

(44)

Dobór hodowlany opiera się na wykorzystaniu naturalnej (genetycznej) zmienności pożądanych cech poprzez ukierunkowaną selekcję populacji, szczepów, rodzin lub osobników.

(45)

Zob. dyrektywa Rady 98/58/WE dotycząca ochrony zwierząt gospodarskich oraz rozporządzenie Rady (WE) nr 1099/2009 w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania. W strategii „od pola do stołu” przewidziano ocenę i przegląd obowiązującego prawodawstwa w zakresie dobrostanu zwierząt w 2023 r., w tym w odniesieniu do transportu zwierząt i uboju zwierząt.

(46)

Rozporządzenie Komisji (WE) nr 889/2008 ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli. Przyjęto nowe rozporządzenie (UE) 2018/848 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych, które będzie stosowane od dnia 1 stycznia 2022 r.

(47)

Popyt ten zaspokaja się obecnie głównie za pośrednictwem produkcji ekologicznej albo za pośrednictwem szeregu (niejednokrotnie kosztownych) prywatnych systemów normalizacji i certyfikacji. Zgodnie ze sprawozdaniem EUMOFA dotyczącym unijnej akwakultury ekologicznej należy jednak nadal przekazywać więcej informacji na temat zrównoważonego charakteru akwakultury ekologicznej w UE (zob. https://www.eumofa.eu/documents/20178/84590/Study+report_organic+aquaculture.pdf ).

(48)

W rozporządzeniu o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych określono pewne obowiązkowe wymogi dotyczące informowania konsumentów. W rozporządzeniu tym nie przewidziano jednak obowiązku określenia metody produkcji produktów akwakultury wśród informacji zamieszczanych na produkcie końcowym. Wspomina się w nim wyłącznie o obowiązku wskazania w tych informacjach, że produkt został „wyhodowany”. Szczególne metody produkcji opracowano wyłącznie na potrzeby produktów akwakultury ekologicznej. Ponadto w rozporządzeniu o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych nie zawarto obowiązku udzielania informacji dotyczących pochodzenia przetworzonych produktów akwakultury.

(49)

Rozporządzenie o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych ustanowiło wspólne normy handlowe, które muszą spełniać produkty rybołówstwa, aby mogły zostać wprowadzone do obrotu na rynku UE z przeznaczeniem do spożycia przez ludzi. Aktualnie obowiązujące normy nie obejmują jednak produktów akwakultury. W strategii „od pola do stołu” przewidziano przegląd norm handlowych, w tym norm dotyczących produktów rybołówstwa i akwakultury.

(50)

W ramach FARNET (Sieci Obszarów Rybackich) opracowano już przewodnik poświęcony integracji akwakultury w społecznościach lokalnych ( https://webgate.ec.europa.eu/fpfis/cms/farnet2/library/guide/integrating-aquaculture-within-local-communities_it ), a także przewodnik dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym na obszarach rybackich i na obszarach akwakultury ( https://webgate.ec.europa.eu/fpfis/cms/farnet2/library/farnet-guide-17-circular-economy-fisheries-and-aquaculture-areas_pl ).

(51)

Choć w unijnych przepisach dotyczących ochrony środowiska ustanowiono wymóg przekazywania informacji o statusie ekosystemów wodnych oraz o jakości wody, nie przewidziano w nich żadnych obowiązków sprawozdawczych odnoszących się w szczególności do działalności w zakresie akwakultury.

(52)

Zgodnie z wnioskiem Komisji w sprawie nowego wieloletniego programu UE w zakresie gromadzenia danych w kontekście ram gromadzenia danych (który ma obowiązywać od 2022 r.) państwa członkowskie będą gromadzić dane społeczno-ekonomiczne dotyczące wód słodkich, w przypadku gdy krajowa produkcja akwakultury słodkowodnej przekroczy określone progi (1 % produkcji unijnej, 10 % produkcji krajowej).

(53)

Klastry zrzeszają innowacyjne podmioty takie jak uniwersytety oraz MŚP. Sprzyja to tworzeniu dodatkowych miejsc pracy i może ułatwić rejestrowanie większej liczby międzynarodowych znaków towarowych i patentów.

KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 12.5.2021

COM(2021) 236 final

ZAŁĄCZNIK

do

KOMUNIKATU KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Strategiczne wytyczne dotyczące bardziej zrównoważonej i konkurencyjnej akwakultury w UE na lata 2021-2030

{SWD(2021) 102 final}

2.1. WZMACNIANIE ODPORNOŚCI I KONKURENCYJNOŚCI
Obszar	Komisja	Państwa członkowskie UE	Komitet doradczy ds. akwakultury
2.1.1. Przestrzeń i woda	·Opracowanie bardziej szczegółowych wytycznych dotyczących planowania pod kątem przestrzeni i dostępu do wody na potrzeby akwakultury morskiej 1 , słodkowodnej i lądowej. ·Zapewnienie wsparcia technicznego administracjom państw członkowskich UE we wdrażaniu tych wytycznych i umożliwienie państwom członkowskim wykorzystania do tego celu środków z Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury (EFMRA). ·Monitorowanie wdrażania dyrektywy ustanawiającej ramy planowania przestrzennego obszarów morskich i koordynacja wymiany dobrych praktyk w zakresie planowania przestrzennego obszarów poza obszarami morskimi.	·Wyznaczanie obszarów odpowiednich dla akwakultury zgodnie z zasadami opisanymi w niniejszym komunikacie i z przyszłymi wytycznymi.
2.1.2. Ramy regulacyjne i administracyjne	·Konsolidacja wytycznych dotyczących dobrych praktyk w odniesieniu do procedur administracyjnych. ·Zapewnienie wsparcia technicznego administracjom państw członkowskich UE w zakresie przeglądu i usprawnienia ich ram prawnych i systemów administracyjnych w świetle tych dobrych praktyk oraz umożliwienie państwom członkowskim wykorzystania do tego celu środków EFMR.	·Dokonanie przeglądu ram prawnych i systemów administracyjnych w dziedzinie akwakultury w stosownych przypadkach w świetle zasad określonych w niniejszym komunikacie i przyszłych wytycznych skonsolidowanych przez Komisję oraz z uwzględnieniem specjalnych potrzeb małych i średnich przedsiębiorstw. ·Ustanowienie jednego podmiotu krajowego, który zrzesza krajowe i regionalne organy publiczne zajmujące się akwakulturą. Włączenie do tej jednostki odpowiednich zainteresowanych stron.
2.1.3 Zdrowie zwierząt i zdrowie publiczne	·Określenie dobrych praktyk gospodarskich, takich jak „urozmaicanie warunków bytowania”, stosowanie „paszy funkcjonalnej” i doboru hodowlanego. Organizowanie szkoleń w zakresie tych praktyk. Szkolenia te mogłyby być wspierane z funduszy UE. ·Zbadanie sposobów poprawy publicznego dostępu do głównych wyników ocen ryzyka środowiskowego i odpowiednich progów toksykologicznych dla produktów leczniczych przy jednoczesnym przestrzeganiu przepisów w zakresie poufności i ochrony danych. Rozważenie – we współpracy z Europejską Agencją Leków i państwami członkowskimi – opracowania wytycznych dotyczących oceny ryzyka dla środowiska naturalnego w odniesieniu do produktów leczniczych stosowanych w akwakulturze (w tym, w stosownych przypadkach, zaleceń dotyczących środków zarządzania ryzykiem). ·Organizowanie warsztatów skupiających wszystkie europejskie zainteresowane strony zaangażowane w problematykę norowirusa występującego u skorupiaków, mięczaków i innych bezkręgowców wodnych (przemysł, kadra akademicka, naukowcy, rządy i decydenci) w celu omówienia możliwych rozwiązań. ·Zapewnienie szkoleń właściwym organom (w tym w ramach inicjatywy „Lepsze szkolenia na rzecz bezpieczniejszej żywności”) w zakresie nadzoru nad chorobami i powiadamiania o nich w związku z umieszczonymi w wykazie i nowo występującymi chorobami zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2016/429 oraz innymi istotnymi kwestiami dotyczącymi zdrowia zwierząt. ·Wspieranie i promowanie badań naukowych i innowacji w zakresie zdrowia zwierząt, w tym chorób skorupiaków, mięczaków i innych bezkręgowców wodnych z uwzględnieniem priorytetów określonych przez Stały Komitet ds. Badań Naukowych w dziedzinie Rolnictwa (SCAR–Fish) 2 .	·Zapewnienie szkoleń właściwym organom (w tym w ramach inicjatywy „Lepsze szkolenia na rzecz bezpieczniejszej żywności”) w zakresie nadzoru nad chorobami i powiadamiania o nich w związku z umieszczonymi w wykazie i nowo występującymi chorobami zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2016/429 oraz innymi istotnymi kwestiami dotyczącymi zdrowia zwierząt. ·Wspieranie i promowanie badań naukowych i innowacji w zakresie zdrowia zwierząt, w tym chorób skorupiaków, mięczaków i innych bezkręgowców wodnych z uwzględnieniem priorytetów określonych przez Stały Komitet ds. Badań Naukowych w dziedzinie Rolnictwa (SCAR–Fish). ·Wspieranie rozwoju wiedzy i umiejętności producentów akwakultury w zakresie dobrych praktyk gospodarskich.	·Opracowanie kodeksów dobrych praktyk w zakresie zarządzania chorobami zwierząt wodnych w odniesieniu do chorób, które nie są wymienione w dyrektywie Rady 2006/88/WE ani w rozporządzeniu (UE) 2016/429. ·Wspieranie i rozpowszechnianie wśród producentów akwakultury określonych przez Komisję dobrych praktyk gospodarskich . ·Zapewnienie, aby unijni producenci akwakultury byli informowani o odpowiednich badaniach naukowych i innowacjach w dziedzinie zdrowia zwierząt i zdrowia publicznego.
2.1.4. Przystosowanie się do zmiany klimatu i jej łagodzenie	·Opracowanie wytycznych dotyczących sektorowych planów i strategii adaptacji w zakresie klimatu 3 . ·Wspieranie łagodzenia zmiany klimatu w sektorze akwakultury, w tym poprzez zapewnienie odpowiednich ram polityki i umożliwienie wykorzystania funduszy UE.	·Wspieranie opracowywania krajowych, regionalnych, transnarodowych lub obejmujących baseny morskie planów przystosowania się do zmiany klimatu dla poszczególnych sektorów, spójnych z krajowymi strategiami i planami, a także z odpowiednią normą Europejskiego Komitetu Normalizacyjnego (CEN). ·Wspieranie szkoleń w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu i odporności, skierowanych do osób pracujących w sektorze akwakultury. ·Wspieranie łagodzenia zmiany klimatu w sektorze akwakultury.	·Rozpowszechnianie wytycznych dotyczących przystosowania się do zmiany klimatu i odporności w sektorze akwakultury. ·Promowanie przyjęcia przez unijnych producentów akwakultury środków przystosowania się do zmiany klimatu i łagodzenia zmiany klimatu.
2.1.5. Organizacje producentów i organizacja rynku	·Organizowanie warsztatów dla odpowiednich organów publicznych i przemysłu w celu ułatwienia tworzenia i uznawania organizacji producentów i organizacji międzybranżowych poprzez prezentowanie dobrych praktyk i ułatwianie wymiany dobrych praktyk między podmiotami. ·Dostarczanie informacji na temat poszczególnych organizacji producentów akwakultury w UE (w tym organizacji ponadnarodowych) oraz organizacji międzybranżowych w sektorze akwakultury, a także działań podejmowanych przez te organizacje.	·Promowanie wśród producentów i podmiotów gospodarczych w sektorze korzyści wynikających z zakładania organizacji producentów i organizacji międzybranżowych, a także działań transnarodowych prowadzonych przez organizacje producentów. Dalsze wspieranie tych organizacji, w szczególności w zakresie ich planów produkcyjnych i marketingowych, w tym za pomocą finansowania krajowego i unijnego.	·Promowanie wśród producentów akwakultury korzyści wynikających z zakładania organizacji producentów, organizacji międzybranżowych i działań transnarodowych prowadzonych przez organizacje producentów. W razie potrzeby udzielanie wsparcia na te działania.
2.1.6. Kontrola		·Zagwarantowanie wdrożenia narzędzi niezbędnych do zapewnienia identyfikowalności produktów akwakultury od momentu złowienia/zebrania do sprzedaży detalicznej. ·Zachęcanie do stosowania narzędzi cyfrowych i sztucznej inteligencji w celu poprawienia identyfikowalności produktów akwakultury w całym łańcuchu wartości i zwiększenia przejrzystości w tym zakresie.	·Zachęcanie podmiotów sektora akwakultury do korzystania z narzędzi cyfrowych w celu zwiększenia identyfikowalności i przejrzystości.
2.1.7. Dywersyfikacja i zapewnienie wartości dodanej	Do osiągnięcia tego celu może przyczynić się szereg zalecanych działań.	Do osiągnięcia tego celu może przyczynić się szereg zalecanych działań.	Do osiągnięcia tego celu może przyczynić się szereg zalecanych działań.
2.2. UDZIAŁ W TRANSFORMACJI EKOLOGICZNEJ
Obszar	Komisja	Państwa członkowskie UE	Komitet doradczy ds. akwakultury
2.2.1. Efektywność środowiskowa	·Opracowanie wytycznych dotyczących efektywności środowiskowej w sektorze akwakultury, obejmujących następujące elementy: (a)wytyczne w sprawie wdrażania wymogów prawnych dotyczących przedmiotowego sektora określonych w przepisach UE 4 , z uwzględnieniem odpowiedniego orzecznictwa; (b)określenie wskaźników środowiskowych i dobrowolnych celów w zakresie efektywności środowiskowej, w tym metody odniesienia służącej do ustalania śladu węglowego i wpływu produkcji sektora akwakultury na ekosystemy; (c)identyfikacja dobrych praktyk na poziomie rządowym i branżowym, obejmujących: stosowanie zrównoważonej paszy; efektywność energetyczną; ograniczenie śladu węglowego; ograniczenie ucieczek ryb; stosowanie chemikaliów i leków; sposoby uczynienia terenów akwakultury zrównoważonymi pod względem składników biogennych; podejście oparte na obiegu zamkniętym i gospodarowanie odpadami; zarządzanie populacją drapieżników 5 oraz wykorzystywanie wodnych zasobów genetycznych i doboru hodowlanego. (d)Stworzenie referencyjnego systemu monitorowania dla sektora akwakultury w celu oceny postępów i ułatwienia podejmowania przemyślanych decyzji i planowania długoterminowego. System ten powinien obejmować dane dotyczące aspektów wymienionych w powyższych punktach. ·Wspieranie wysiłków na rzecz dalszego zmniejszenia śladu środowiskowego akwakultury w UE. ·Wspieranie dywersyfikacji akwakultury w UE, uwzględniającej rodzaje akwakultury o lepszej efektywności środowiskowej, m.in. poprzez zapewnienie odpowiednich ram politycznych i umożliwienie korzystania z funduszy UE (w tym w celu zwiększenia wartości tego rodzaju akwakultury na rynku i w całym łańcuchu wartości). ·Działanie na rzecz ograniczenia wkładu akwakultury w wytwarzanie odpadów morskich poprzez: (i) wdrażanie wymogów dyrektywy w sprawie produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych; (ii) wspieranie zastępowania narzędzi akwakultury zawierających tworzywa sztuczne zrównoważonymi rozwiązaniami oraz dostosowanie terenów akwakultury, aby zminimalizować przedostawanie się tworzyw sztucznych do środowiska; (iii) zapewnienie selektywnej zbiórki odpadów oraz (iv) promowanie innowacji w zakresie opakowań produktów akwakultury i przetworzonych produktów akwakultury. ·Wspieranie wykorzystywania badań naukowych i innowacji do poprawy efektywności środowiskowej sektora.	·Promowanie i rozpowszechnianie opracowanych przez Komisję wytycznych dotyczących efektywności środowiskowej wśród organów odpowiedzialnych za akwakulturę i sektor akwakultury (w tym poprzez szkolenia) oraz wspieranie wysiłków sektora na rzecz przyjęcia takich praktyk (w tym poprzez wykorzystanie funduszy UE). ·Zapewnienie, aby właściwe organy włączyły wszystkie aspekty środowiskowe do planowania i licencjonowania w dziedzinie akwakultury celem zagwarantowania pełnego wdrożenia i zgodności z obowiązującym prawodawstwem. Aspekty, które należy uwzględnić, obejmują: (i) opracowanie map wrażliwości gatunków i siedlisk na presję akwakultury; (ii) określenie pojemności środowiska terenów zgodnie z obiektywnymi kryteriami oraz (iii) opracowanie porozumień i systemów dotyczących rotacji terenów i zarządzania terenami w celu ograniczenia emisji składników biogennych i materii organicznej). ·Zapewnienie odpowiedniego monitorowania i sprawozdawczości w zakresie efektywności środowiskowej sektora poprzez pełne wdrożenie obowiązującego prawodawstwa. Zachęcenie sektora do monitorowania i sprawozdawczości w zakresie wskaźników środowiskowych. ·Wspieranie wysiłków na rzecz dalszego ograniczania śladu środowiskowego akwakultury w UE. ·Wspieranie dywersyfikacji akwakultury w UE, uwzględniającej rodzaje akwakultury o lepszej efektywności środowiskowej, między innymi poprzez zapewnienie odpowiednich ram politycznych i wykorzystywanie funduszy UE (w tym w celu zwiększenia wartości tego rodzaju akwakultury na rynku i w całym łańcuchu wartości). ·Działanie na rzecz ograniczenia wkładu akwakultury w wytwarzanie odpadów morskich poprzez: (i) wdrażanie wymogów dyrektywy w sprawie produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych; (ii) wspieranie zastępowania narzędzi akwakultury zawierających tworzywa sztuczne zrównoważonymi rozwiązaniami oraz dostosowanie terenów akwakultury, aby zminimalizować przedostawanie się tworzyw sztucznych do środowiska; (iii) zapewnienie selektywnej zbiórki odpadów oraz (iv) promowanie innowacji w zakresie opakowań produktów akwakultury i przetworzonych produktów akwakultury. ·Wspieranie wykorzystywania badań naukowych i innowacji do poprawy efektywności środowiskowej sektora.	·Promowanie wdrażania wytycznych dotyczących efektywności środowiskowej w sektorze akwakultury. ·Promowanie zapobiegania wytwarzaniu odpadów morskich w ramach działalności w zakresie akwakultury. ·Zachęcenie sektora akwakultury do monitorowania i sprawozdawczości w zakresie wskaźników środowiskowych. ·Zapewnienie, aby unijni producenci akwakultury byli informowani o odpowiednich badaniach naukowych i innowacjach służących poprawie efektywności środowiskowej działań w zakresie akwakultury.
2.1.3 Dobrostan zwierząt	·Wsparcie na rzecz opracowania przez państwa członkowskie UE, unijny sektor akwakultury, unijne instytucje naukowe i organizacje pozarządowe kodeksu dobrych praktyk dotyczących dobrostanu ryb opartego na badaniach naukowych i dowodach, obejmującego hodowlę, transport i uśmiercanie. Ten kodeks dobrych praktyk należy szeroko rozpowszechnić 6 . ·Wsparcie na rzecz opracowania przez państwa członkowskie UE i unijny sektor akwakultury wspólnych, zatwierdzonych, specyficznych dla danego gatunku i podlegających kontroli wskaźników dobrostanu ryb w całym łańcuchu produkcji (w tym w trakcie transportu i uboju). Część tego wsparcia powinna obejmować wsparcie na rzecz badań 7 . ·Wspieranie i promowanie badań naukowych i innowacji dotyczących dobrostanu zwierząt z uwzględnieniem priorytetów określonych przez Stały Komitet ds. Badań Naukowych w dziedzinie Rolnictwa (SCAR–Fish) 8 .	·Wspieranie i promowanie badań naukowych i innowacji dotyczących dobrostanu zwierząt z uwzględnieniem priorytetów określonych przez Stały Komitet ds. Badań Naukowych w dziedzinie Rolnictwa (SCAR–Fish). ·Wspieranie rozwoju wiedzy i umiejętności producentów akwakultury w zakresie dobrych praktyk dotyczących dobrostanu ryb.	·Wspieranie i rozpowszechnianie kodeksu dobrych praktyk dotyczących dobrostanu ryb wśród producentów akwakultury. ·Zapewnienie, aby unijni producenci akwakultury byli informowani o odpowiednich badaniach naukowych i innowacjach dotyczących dobrostanu zwierząt.
2.3. ZAPEWNIANIE AKCEPTACJI SPOŁECZNEJ I INFORMACJI DLA KONSUMENTÓW
Obszar	Komisja	Państwa członkowskie UE	Komitet doradczy ds. akwakultury
2.3.1. Przekazywanie informacji na temat akwakultury w UE	·Opracowanie zrozumiałej dla użytkownika broszury zawierającej wyjaśnienia na temat przepisów, których sektor akwakultury musi przestrzegać. ·Przeprowadzenie badania dotyczącego najnowszych informacji naukowych na temat wpływu (pozytywnego i negatywnego) akwakultury w UE z gospodarczego, środowiskowego i społecznego punktu widzenia, aby ułatwić prowadzenie debaty opartej na rzetelnych informacjach. ·Zorganizowanie konferencji dla zainteresowanych stron po przyjęciu niniejszego komunikatu.   ·Opracowanie narzędzi na potrzeby skoordynowanej ogólnounijnej kampanii dotyczącej akwakultury w UE, które będą wykorzystywane na szczeblu krajowym i regionalnym 9 . ·Ocena możliwości określenia norm dla produktów akwakultury w ramach przeglądu ram norm handlowych. ·Po opublikowaniu sprawozdania z wyników stosowania rozporządzenia w sprawie wspólnej organizacji rynków produktów rybołówstwa i akwakultury (rozporządzenie w sprawie wspólnej organizacji rynków) zbadanie, czy konieczne są wytyczne lub działania następcze. ·Zbadanie możliwości wykorzystania narzędzi cyfrowych i sztucznej inteligencji na potrzeby identyfikowalności produktów akwakultury i przejrzystości w tym zakresie.	·Wspieranie skoordynowanej ogólnounijnej kampanii dotyczącej akwakultury w UE i zapewnienie szerokiego rozpowszechniania informacji na jej temat na szczeblu krajowym, przy pełnym zaangażowaniu władz regionalnych; producentów akwakultury, sprzedawców detalicznych oraz, w miarę możliwości, organizacji pozarządowych i mediów. ·Promowanie inicjatyw samoregulacyjnych w sektorze akwakultury (np. dobre praktyki, kodeksy postępowania i identyfikowalność) oraz informowanie o nich konsumentów. Promowanie marek i znaków jakości z wykorzystaniem odpowiednich mechanizmów kontroli. ·Zachęcanie do wykorzystywania narzędzi cyfrowych i sztucznej inteligencji na potrzeby identyfikowalności produktów akwakultury i przejrzystości w tym zakresie.	·Wspieranie skoordynowanej ogólnounijnej kampanii dotyczącej akwakultury w UE i zapewnienie szerokiego rozpowszechniania informacji na jej temat przez członków. ·Promowanie inicjatyw samoregulacyjnych w sektorze akwakultury (np. dobre praktyki i kodeksy postępowania) i identyfikowalności (w tym z wykorzystaniem narzędzi cyfrowych) oraz informowanie konsumentów o tych inicjatywach. Promowanie stosowania marek i znaków jakości z wykorzystaniem odpowiednich mechanizmów kontroli. ·Zachęcanie do wykorzystywania narzędzi cyfrowych i sztucznej inteligencji na potrzeby identyfikowalności produktów akwakultury i przejrzystości w tym zakresie.
2.3.2. Integracja sektora akwakultury w społecznościach lokalnych	·Przedstawienie dobrych praktyk dotyczących angażowania lokalnych zainteresowanych stron na wczesnym etapie w ramach wytycznych dotyczących planowania przestrzennego i procedur administracyjnych 10 . ·Zbieranie dobrych praktyk dotyczących integracji sektora akwakultury w społecznościach lokalnych, w szczególności dotyczących tworzenia synergii z innymi sektorami i podejścia opartego na gospodarce o obiegu zamkniętym. Upowszechnianie takich praktyk, w tym za pośrednictwem platformy internetowej poświęconej akwakulturze w UE, o której mowa w niniejszym komunikacie.	·Zapewnienie zaangażowania lokalnych zainteresowanych stron na wczesnym etapie, zgodnie z dobrymi praktykami przedstawionymi przez Komisję w ramach wytycznych dotyczących planowania przestrzennego i procedur administracyjnych. ·Zachęcanie do integracji sektora akwakultury w społecznościach lokalnych i tworzenia synergii z innymi sektorami, z uwzględnieniem dobrych praktyk zebranych przez Komisję.	·Rozpowszechnianie wśród członków dobrych praktyk dotyczących integracji sektora akwakultury w społecznościach lokalnych. ·Propagowanie wśród członków angażowania lokalnych zainteresowanych stron w sektor akwakultury, a także zwracanie ich uwagi na konieczność przedstawiania lokalnym społecznościom konkretnych korzyści wynikających z tej działalności, w tym dzięki większej przejrzystości.
2.3.3. Dane i monitorowanie	·Opracować zestawienie obowiązków sprawozdawczych nałożonych na sektor akwakultury na podstawie różnych aktów prawnych UE 11 . ·Ustalenie i określenie wspólnych wskaźników środowiskowych na potrzeby sprawozdawczości państw członkowskich w dziedzinie akwakultury. ·Dokonanie przeglądu i, w stosownych przypadkach, dostosowanie gromadzenia danych dotyczących akwakultury.	·Przekazywanie Komisji danych dotyczących akwakultury słodkowodnej, jak również wskaźników środowiskowych, których gromadzenie i zgłaszanie jest wymagane na mocy ustawodawstwa krajowego. ·Wdrożenie poddanych przeglądowi obowiązków w zakresie gromadzenia danych dotyczących akwakultury na podstawie ram gromadzenia danych (wieloletni program UE w zakresie gromadzenia danych mający zastosowanie od 2022 r.). ·Zachęcanie sektora i stowarzyszeń sektorowych do podejmowania dobrowolnych zobowiązań do składania sprawozdań organom krajowym i upubliczniania danych dotyczących środowiska, w tym danych na temat ucieczek i stosowania weterynaryjnych produktów leczniczych.	·Zachęcanie sektora i stowarzyszeń sektorowych do podejmowania dobrowolnych zobowiązań do składania sprawozdań organom krajowym i upubliczniania danych dotyczących środowiska, w tym danych na temat ucieczek i stosowania weterynaryjnych produktów leczniczych.
2.4. POSZERZANIE WIEDZY I ZWIĘKSZANIE INNOWACYJNOŚCI
Obszar	Komisja	Państwa członkowskie UE	Komitet doradczy ds. akwakultury
	·Utworzenie w ramach platformy internetowej poświęconej akwakulturze w UE, o której mowa w niniejszych wytycznych, strony internetowej, na której wszystkie finansowane przez UE projekty badawcze w dziedzinie akwakultury będą rejestrowane, a ich wyniki upubliczniane. ·Wspieranie rozwoju i dopasowywania potencjału w zakresie badań naukowych i innowacji w różnych państwach członkowskich i regionach, a także związanych z nim możliwości rynkowych, w tym poprzez strategie inteligentnej specjalizacji mające na celu tworzenie pełnych łańcuchów wartości w całej UE. ·Wspieranie tworzenia i realizacji solidnych planów upowszechniania i wykorzystania sfinansowanych projektów w zakresie badań naukowych i innowacji. ·Wspieranie badań naukowych i innowacji dotyczących zrównoważonej akwakultury, w szczególności za pośrednictwem programu „Horyzont Europa” i jego określonych priorytetów. ·Wspieranie (w tym z funduszy UE) rozwoju umiejętności w sektorze akwakultury 12 .	·Utworzenie ram współpracy łączących organy publiczne, sektor oraz instytucje badawcze i edukacyjne, a także wspieranie rozwoju klastrów w dziedzinie akwakultury 13 . ·Rozpowszechnianie informacji na temat krajowych projektów poświęconych badaniom naukowym i innowacjom oraz wyników tych projektów. ·Wspieranie (w tym z funduszy UE) rozwoju umiejętności w sektorze akwakultury i regularnych szkoleń specjalistów w dziedzinie akwakultury. ·Koordynowanie i wspieranie badań naukowych i innowacji zgodnie z ustalonymi priorytetami, w tym priorytetami wskazanymi w sprawozdaniach Stałego Komitetu ds. Badań Naukowych w dziedzinie Rolnictwa (SCAR-Fish). ·Wspieranie zwiększania skali i komercjalizacji innowacyjnych praktyk w sektorze akwakultury.	·Zachęcanie producentów akwakultury i innych zainteresowanych stron do współpracy z instytutami badawczymi i innowacyjnymi oraz organami publicznymi w celu rozwiązywania problemów związanych ze zrównoważonym rozwojem akwakultury w UE. ·Rozpowszechnianie wśród członków informacji na temat projektów poświęconych badaniom naukowym i innowacjom oraz wyników tych projektów. ·Promowanie wdrażania istniejących innowacji przez unijny sektor akwakultury. ·Promowanie regularnych szkoleń dla specjalistów w dziedzinie akwakultury, w szczególności na temat metod wprowadzania innowacyjnych praktyk.
FINANSOWANIE
Obszar	Komisja	Państwa członkowskie UE	Komitet doradczy ds. akwakultury
Finansowanie	·Przedstawienie przeglądu szerokiego wachlarza dostępnych programów finansowania unijnego 14 . ·Zapewnienie spójności, synergii i komplementarności wsparcia na rzecz akwakultury udzielanego w ramach poszczególnych funduszy unijnych zarządzanych przez Komisję. ·Zapewnienie, aby informacje o projektach finansowanych w sektorze były regularnie podawane do wiadomości publicznej. ·Uwzględnienie określonych w niniejszym komunikacie priorytetów w programowaniu zobowiązań i wydatków z funduszy UE. ·Dalsze wspieranie inwestycji w innowacyjne i zrównoważone rozwiązania dla sektora akwakultury poprzez inicjatywę BlueInvest i InvestEU.	·Koordynowanie planów, zobowiązań i wydatków dotyczących akwakultury w ramach różnych funduszy objętych wieloletnimi ramami finansowymi; zapewnienie spójności, synergii i komplementarności między nimi. ·Zapewnienie, aby informacje o projektach finansowanych w sektorze były regularnie podawane do wiadomości publicznej. ·Uwzględnienie określonych w niniejszych wytycznych priorytetów w zakresie programowania wsparcia w ramach funduszy krajowych i unijnych. ·Wspieranie inwestycji w innowacyjne i zrównoważone rozwiązania dla sektora akwakultury.	·Promowanie wśród unijnych producentów akwakultury i innych zainteresowanych stron wykorzystywania istniejących funduszy i narzędzi w celu przyciągnięcia inwestycji służących realizacji celów określonych w niniejszym komunikacie.

(1)

Niniejsze wytyczne powinny uwzględniać: (i) doświadczenia, jakimi dzielą się państwa członkowskie UE w kontekście otwartej metody koordynacji; (ii) wyniki badań finansowanych ze środków UE oraz (iii) prace przeprowadzone w ramach Generalnej Komisji Rybołówstwa Morza Śródziemnego i Morza Czarnego (GFCM) FAO. Zob. „A guide for the establishment of coastal zones dedicated to aquaculture in the Mediterranean and the Black Sea” [Przewodnik dotyczący ustanowienia stref przybrzeżnych przeznaczonych na potrzeby akwakultury na Morzu Śródziemnym i Morzu Czarnym] ( www.fao.org/3/ca7041en/CA7041EN.pdf ) . W ramach projektów finansowanych ze środków UE, takich jak AquaSpace ( http://www.aquaspace-h2020.eu/ ) i TAPAS ( http://tapas-h2020.eu/ ) opracowano narzędzia do identyfikacji określonych obszarów działalności w zakresie akwakultury. Wśród innych projektów finansowanych ze środków UE istotnych dla planowania przestrzeni na potrzeby akwakultury znajduje się MUSES, w ramach którego przeprowadzono różne studia przypadków, w tym studium przypadku na Morzu Bałtyckim (wody duńskie), poświęcone połączeniu „produkcji energii wiatrowej i marikultury”. ( https://muses-project.com/wp-content/uploads/sites/70/2018/02/ANNEX-8-CASE-STUDY-5.pdf )

(2)

 Stały Komitet ds. Badań Naukowych w dziedzinie Rolnictwa (SCAR–Fish) określił priorytety w zakresie badań dotyczących „profilaktyki chorób i zarządzania nimi w akwakulturze” ( https://scar-europe.org/index.php/fish-documents ) . Strategia „od pola do stołu” odnosi się do mikrobiomu jako kluczowego obszaru badań, które mają być wspierane w ramach programu „Horyzont Europa”.

(3)

Niniejsze wytyczne powinny uwzględniać wyniki odpowiednich projektów finansowanych ze środków UE, takich jak projekty SOCLIMPACT ( https://soclimpact.net ), CERES ( https://ceresproject.eu ) i ClimeFish ( https://climefish.eu/ ). Zalecenia opracowane w ramach projektu ClimeFish dotyczą w szczególności marikultury, ale także produkcji w jeziorach słodkowodnych i produkcji stawowej. W ramach tego projektu opracowano ramy wspomagania decyzji składające się z elektronicznego narzędzia wspierającego procesy planowania, uwzględniającego dane i dobre praktyki. Zainicjowano także normę europejską dotyczącą sektorowych planów przystosowania się do zmiany klimatu.

(4)

Należy również szerzej rozpowszechnić wytyczne Komisji, takie jak Wytyczne dotyczące akwakultury i sieci Natura 2000.

(5)

 Należy np. szeroko rozpowszechnić zestaw narzędzi INTERCAFE, który służy do zarządzania populacją kormoranów i dotyczy metod ograniczania problemów związanych z kormoranami na europejskich obszarach rybackich. Zob. https://ec.europa.eu/environment/nature/cormorants/files/Cormorant_Toolbox_web_version.pdf .

(6)

Taki kodeks powinien uwzględniać prace prowadzone z własnej inicjatywy przez podgrupę Platformy ds. Dobrostanu Zwierząt w DG SANTE oraz odpowiednie opinie EFSA.

(7)

 Projekt PerformFish w ramach programu „Horyzont 2020” ( http://performfish.eu/ ) obejmuje m.in. prace dotyczące weryfikacji operacyjnych wskaźników dobrostanu, które mają bezpośrednie znaczenie dla hodowców labraksa i prażmowatych na Morzu Śródziemnym.

(8)

SCAR-Fish określił priorytety dotyczące badań nad dobrostanem ryb ( https://scar-europe.org/index.php/fish-documents ).

(9)

Przy opracowywaniu tych narzędzi należy wziąć pod uwagę doświadczenia zdobyte w ramach kampanii „Wyhodowane w UE”.

(10)

Finansowany ze środków UE projekt „Zintegrowany rozwój akwakultury na Morzu Śródziemnym” [Mediterranean Aquaculture Integrated Development (MedAID)] obejmuje poszukiwanie metod zaangażowania lokalnych zainteresowanych stron w rozwijanie akwakultury (zob. http://www.medaid-h2020.eu/index.php/wp7-social-acceptability-and-governance ).

(11)

Obejmują one: (i) dane zbierane przez Eurostat na podstawie rozporządzenia (WE) nr 762/2008 w sprawie przekazywania przez państwa członkowskie statystyk w dziedzinie akwakultury; (ii) dane zbierane na podstawie rozporządzenia w sprawie ram gromadzenia danych (rozporządzenie (UE) 2017/1004); oraz (iii) dane zbierane na podstawie prawa weterynaryjnego lub przepisów dotyczących produkcji ekologicznej.

(12)

Komisja sfinansowała projekty dotyczące rozwijania umiejętności w unijnym sektorze akwakultury w ramach działania EFMR w zakresie „niebieskich karier zawodowych” (np. Entrefish ( http://www.entrefish.eu/?page_id=3554&lang=en ). Za pośrednictwem programu Erasmus+ sfinansowała również ponad 100 projektów związanych z akwakulturą (zob. https://ec.europa.eu/programmes/erasmus-plus/projects_pl ) . W przyszłości należy jednak zrobić jeszcze więcej.

(13)

Dobrym przykładem postępów w tej dziedzinie są unijne inicjatywy w zakresie klastrów uruchomione w ramach programu COSME w celu wspierania innowacji i wzrostu MŚP; np. francuski klaster akwakultury i zasobów morskich, który skupia ponad 170 członków (w tym ponad 60 MŚP).

(14)

Na przykład: Europejski Fundusz Morski i Rybacki (EFMR) i przyszły EFMRA, program „Horyzont 2020” i „Horyzont Europa”, Program działań na rzecz środowiska i klimatu (LIFE+), Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), Program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw (COSME) oraz unijny program obserwacji i monitorowania Ziemi (Copernicus).