Bruksela, dnia 8.4.2020

COM(2020) 148 final

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY EUROPEJSKIEJ I RADY

w sprawie oceny stosowania tymczasowego ograniczenia dotyczącego innych niż niezbędne podróży do UE


I    Wprowadzenie

W dniu 10 marca 2020 r. szefowie państw i rządów Unii Europejskiej podkreślili potrzebę wspólnego europejskiego podejścia do pandemii COVID-19 i konieczność ścisłej koordynacji z Komisją Europejską.

W dniu 16 marca 2020 r. Komisja przyjęła komunikat do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej i Rady zatytułowany „Tymczasowe ograniczenie innych niż niezbędne podróży do UE” 1 . W komunikacie tym Komisja zaleciła Radzie Europejskiej podjęcie działań w celu szybkiego przyjęcia przez szefów państw lub rządów państw członkowskich należących do strefy Schengen wraz z ich odpowiednikami w państwach stowarzyszonych w ramach Schengen tymczasowego ograniczenia innych niż niezbędne podróży z państw trzecich na obszar UE+ 2 .

W dniu 17 marca 2020 r. państwa te uzgodniły, na podstawie zalecenia Komisji, prowadzenie skoordynowanych działań na granicach zewnętrznych. Od tego czasu wszystkie państwa członkowskie UE (z wyjątkiem Irlandii) i państwa stowarzyszone w ramach Schengen 3 podjęły krajowe decyzje o wprowadzeniu ograniczeń podróży.

Tymczasowe ograniczenie podróży ma zastosowanie do wszystkich podróży innych niż niezbędne, odbywających się z państw trzecich na obszar UE+. Jednocześnie, aby zapewnić przestrzeganie praw obywateli UE, obywateli państw stowarzyszonych w ramach Schengen i członków ich rodzin oraz obywateli państw trzecich zamieszkujących legalnie w UE, grupy te zwolniono z obowiązku ograniczenia podróży w celu powrotu do ich miejsc zamieszkania. Aby obniżyć do niezbędnego minimum wpływ tego ograniczenia na funkcjonowanie naszych społeczeństw, stwierdzono, że państwa członkowskie nie powinny stosować ograniczeń w odniesieniu do określonych kategorii osób podróżujących w niezbędnym celu lub w związku z koniecznością.

Aby pomóc państwom członkowskim we wdrażaniu ograniczeń podróży, w dniu 30 marca 2020 r. Komisja przyjęła wskazówki dotyczące wprowadzenia w życie tymczasowego ograniczenia podróży, uproszczenia repatriacji z całego świata oraz postępowania w przypadku osób, których wizy straciły ważność wskutek ograniczeń podróży 4 . Wskazówki te zostały opracowane przy udziale Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej (Frontex), Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) oraz Europolu.

W komunikacie Komisji z dnia 16 marca 2020 r. zalecono, aby tymczasowe ograniczenia podróży początkowo obowiązywały przez 30 dni, a ewentualne przedłużenie tego okresu należy ocenić na podstawie dalszego rozwoju sytuacji. Decyzje państw członkowskich zostały podjęte w różnych terminach, ale większość z nich została wydana do dnia 20 marca 2020 r., co oznacza, że początkowy 30-dniowy okres stosowania wkrótce dobiegnie końca.

Działania na granicach zewnętrznych stanowiły uzupełnienie innych ważnych kroków podejmowanych przez państwa członkowskie w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się COVID-19 i zaspokojenia potrzeb w zakresie opieki zdrowotnej. Do kroków tych należą różne rodzaje izolacji, ograniczenie interakcji społecznych oraz środki wprowadzane na granicach wewnętrznych.

W niniejszym komunikacie przedstawiono ocenę rozwoju sytuacji od przyjęcia komunikatu z dnia 16 marca br. oraz ocenę tego, czy przedłużenie ograniczenia jest konieczne i uzasadnione.

II    Rozwój sytuacji od czasu przyjęcia komunikatu

Celem ograniczeń na granicach zewnętrznych jest zmniejszenie ryzyka rozprzestrzeniania się choroby poprzez podróże do UE. W marcu odnotowano radykalne ograniczenie podróży na całym świecie, w tym do UE i z UE, jak również w obrębie UE.

W dniu 31 marca 2020 r. Eurocontrol 5 odnotował ogólny spadek liczby lotów o 86,1 %, co przekłada się na 25 948 mniej lotów (w porównaniu ze stanem na dzień 31 marca 2019 r.) 6 . Ogólny ruch pasażerski został ograniczony prawie do zera – realizowane obecnie loty to prawie wyłącznie loty towarowe i repatriacyjne.

Podobną tendencję w zakresie ruchu pasażerskiego daje się zauważyć również w innych rodzajach transportu, takich jak transport promowy, autokarowy i kolejowy. Na przykład od początku marca praktycznie zaprzestano obsługi nowych rejsów wycieczkowych, a więc spadek liczby rejsów wynosi 100 % w porównaniu z rokiem ubiegłym, ponieważ z wyjątkiem powrotów do portu nie prowadzi się obecnie żadnej działalności rejsowej.

Oprócz ograniczenia podróży na granicach zewnętrznych wszystkie państwa członkowskie UE i państwa stowarzyszone w ramach Schengen wprowadziły na swoich terytoriach środki mające na celu ograniczenie dalszego rozprzestrzeniania się wirusa, a niektóre z nich przywróciły nawet kontrole na granicach wewnętrznych. Środki ograniczające rozprzestrzenianie różnią się w zależności od sytuacji zdrowotnej w danym kraju, ale ogólnie rzecz biorąc wprowadzone środki mają na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się wirusa poprzez zmniejszenie do minimum interakcji społecznych.

Przywrócenie kontroli na granicach wewnętrznych, w połączeniu z różnymi środkami w całej UE zaburzającymi normalną działalność przemysłu i usług, miało poważny wpływ na funkcjonowanie rynku wewnętrznego. Takie środki mają wpływ na łańcuch dostaw i powodują, że istotne produkty, takie jak żywność, leki i sprzęt ochronny, nie docierają do miejsca przeznaczenia lub docierają ze znacznym opóźnieniem. Aby rozwiązać ten problem i ograniczyć w jak największym stopniu jego wpływ na funkcjonowanie rynku wewnętrznego, Komisja nieustannie pracuje z państwami członkowskimi, mobilizuje wszelkie niezbędne zasoby i zapewnia koordynację na szczeblu UE. Komisja przedstawiła również praktyczne wytyczne mające na celu zapewnienie nieprzerwanego przepływu takich kluczowych towarów w całej UE za pośrednictwem uprzywilejowanych korytarzy 7 , ułatwienie operacji lotniczego transportu towarowego 8 oraz zagwarantowanie swobodnego przepływu pracowników 9 .

III    Przedłużenie tymczasowego ograniczenia podróży na obszar UE+

Zalecenie Komisji z dnia 16 marca 2020 r. dotyczyło stosowania środków przez 30 dni, z możliwością przedłużenia tego okresu.

Doświadczenia państw członkowskich i innych krajów dotkniętych pandemią pokazują, że środki stosowane w celu zwalczania rozprzestrzeniania się pandemii, aby były skuteczne i przyniosły oczekiwane rezultaty, muszą być stosowane przez okres dłuższy niż 30 dni. Znajduje to obecnie potwierdzenie w sytuacji w UE. Od dnia 16 marca br. sytuacja epidemiologiczna w UE pogorszyła się. Obecna sytuacja wskazuje na stały wzrost liczby nowych przypadków zakażenia i zgonów zgłoszonych na terenie UE+. Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób ocenia, że ryzyko zakażenia jest umiarkowane w przypadku stosowania środków ograniczających ryzyko oraz bardzo wysokie w przypadku stosowania niewystarczających środków ograniczających ryzyko. Ryzyko przeciążenia systemów opieki zdrowotnej i społecznej ocenia jako wysokie, nawet jeśli stosowane są środki ograniczające ryzyko 10 .

Pandemia trwa również poza granicami UE, w tym w krajach o bardzo dużym ruchu podróżujących do i z UE. W najbliższych tygodniach sytuacja w wielu państwach trzecich będzie się zmieniać w zależności od wprowadzonych środków i zdolności tych krajów do powstrzymania rozprzestrzeniania się wirusa.

Aby uzupełnić wysiłki państw członkowskich UE i państw strefy Schengen na rzecz ograniczenia dalszego rozprzestrzeniania się wirusa na terenie UE+, a także aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się wirusa między UE a innymi państwami, konieczne jest utrzymanie równoległych i skoordynowanych działań na zewnętrznych granicach UE+. Takie działania będą zasadniczym aspektem uzgodnionej unijnej strategii wyjścia i stopniowego znoszenia środków ograniczających rozprzestrzenianie na terenie UE+.

Działania na granicach zewnętrznych będą skuteczne tylko wówczas, gdy będą podejmowane i wdrażane przez wszystkie państwa członkowskie UE i państwa strefy Schengen na wszystkich granicach zewnętrznych w tych samych terminach i w jednolity sposób.

W związku z tym Komisja zwraca się do państw członkowskich strefy Schengen i państw stowarzyszonych w ramach Schengen o skoordynowane przedłużenie stosowania ograniczenia podróży innych niż niezbędne z państw trzecich na obszar UE+ o kolejne 30 dni, do dnia 15 maja 2020 r. Konieczność ewentualnego kolejnego przedłużenia tego okresu będzie trzeba ponownie ocenić na podstawie dalszego rozwoju sytuacji epidemiologicznej.

Zakres przedłużenia tymczasowego ograniczenia podróży powinien być taki sam, jak zakres określony w komunikacie Komisji z dnia 16 marca 2020 r. Przy stosowaniu tymczasowego ograniczenia podróży państwa członkowskie powinny przestrzegać wskazówek Komisji z dnia 30 marca 2020 r. Komisja przypomina ponadto o pkt 15 komunikatu z dnia 23 marca 2020 r. w sprawie wdrożenia uprzywilejowanych korytarzy i wzywa wszystkie państwa i podmioty w nim wymienione do kontynuowania współpracy i stosowania w jak największym stopniu wytycznych dotyczących wdrażania uprzywilejowanych korytarzy na granicach zewnętrznych.

Ograniczenia podróży innych niż niezbędne wprowadzone na granicach zewnętrznych UE oraz środki stosowane na terytorium państw członkowskich UE i państw stowarzyszonych w ramach Schengen mają wspólny cel, jakim jest ograniczenie interakcji społecznych w celu spowolnienia rozprzestrzeniania się wirusa i zaspokojenia potrzeb w zakresie opieki zdrowotnej. Zniesienie tych środków w taki sposób, aby w jak największym stopniu zapewnić osiągnięcie tego celu, będzie musiało opierać się na skoordynowanym i stopniowym podejściu UE.

(1)      COM(2020) 115 z dnia 16 marca 2020 r.
(2)    Obszar „UE+” powinien obejmować wszystkie państwa członkowskie strefy Schengen (w tym Bułgarię, Chorwację, Cypr i Rumunię), a także cztery państwa stowarzyszone w ramach Schengen. Może on obejmować również Irlandię i Zjednoczone Królestwo, jeżeli państwa te zdecydują się na dostosowanie.
(3)    Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria.
(4)    C(2020) 2050 z dnia 30 marca 2020 r.
(5)    Do organizacji Eurocontrol należy 41 państw z całego świata.
(6)       www.eurocontrol.int  
(7)    C(2020) 1897.
(8)    C(2020) 2010.
(9)    C(2020) 2051.
(10)    https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/rapid-risk-assessment-coronavirus-disease-2019-covid-19-pandemic-eighth-update