KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 4.12.2018

COM(2018) 798 final

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY EUROPEJSKIEJ I RADY

ZARZĄDZANIE MIGRACJĄ WE WSZYSTKICH JEJ ASPEKTACH:
POSTĘPY W RAMACH EUROPEJSKIEGO PROGRAMU W ZAKRESIE MIGRACJI

.

„Państwa członkowskie nie znalazły [...] jeszcze odpowiedniej równowagi między odpowiedzialnością, jaką każde państwo musi przyjąć za swoje terytorium, a niezbędną solidarnością. Państwa członkowskie muszą jednak okazać taką solidarność, jeśli chcą utrzymać strefę Schengen bez granic wewnętrznych. Jestem i pozostanę przeciwnikiem granic wewnętrznych. Tam, gdzie zostały one przywrócone, należy je znieść. Ich utrzymanie będzie oznaczać niedopuszczalny regres idei europejskiej.

Komisja i kilka prezydencji Rady zaproponowały liczne rozwiązania w kwestii migracji. Wzywam [...] prezydencję Rady do tego, aby powzięła decydujący krok w celu znalezienia trwałego rozwiązania w zakresie zrównoważonej reformy migracyjnej.

Nie możemy wciąż sprzeczać się w poszukiwaniu tymczasowych rozwiązań w przypadku każdego nowego statku z migrantami. Tymczasowa solidarność nie wystarcza. Potrzebujemy trwałej solidarności – dzisiaj i zawsze”.

Jean-Claude Juncker, orędzie o stanie Unii w 2018 r.

1.WPROWADZENIE

Wyzwania związane z kryzysem uchodźczym i migracyjnym wymagały zdecydowanej i całościowej odpowiedzi ze strony UE: ratowania życia, ograniczenia nieuregulowanego napływu migrantów, opracowania nowych narzędzi umożliwiających wspólne stawienie czoła wyzwaniom zarówno wewnątrz UE, jak i poza jej granicami. Nie inaczej będzie w przypadku systemu wytrzymującego próbę czasu, który tworzymy na nadchodzące lata. W Europejskim programie w zakresie migracji 1 Komisja określiła najważniejsze kroki w tej dziedzinie. Z tego względu Unia Europejska jest obecnie lepiej przygotowana do działania niż kiedykolwiek wcześniej. Nie oznacza to jednak, że nasza praca się skończyła. Kryzys ujawnił niedociągnięcia – obecne przepisy unijne dotyczące azylu spowodowały zróżnicowane traktowanie osób ubiegających się o azyl w całej UE oraz zachęcały do przepływów z jednego państwa członkowskiego do drugiego. Liczba przybywających osób jest obecnie na poziomie niższym niż była przed kryzysem, ale strukturalna presja migracyjna pozostaje silna: mamy okazję do naprawienia niedociągnięć i stworzenia systemu, który przetrwa przyszłe kryzysy. Oznacza to przejście od podejmowania doraźnych działań do trwałych rozwiązań. Oznacza to realizację aktywnych działań w celu zakłócenia modeli działalności przemytników, zabezpieczenia naszych granic zewnętrznych, zapewnienia dobrego funkcjonowania kluczowych procesów, takich jak procedury azylowe i powrotu, udoskonalenia legalnych sposobów migracji, a także wyeliminowania podstawowych przyczyn migracji.

Kryzys potwierdził, że wszystkie działania UE są wzajemnie połączone – aby system mógł funkcjonować jako całość, wszystkie elementy muszą być do siebie dopasowane. W niniejszym komunikacie przeanalizowano trzy podstawowe elementy kompleksowego podejścia do zarządzania migracjami:

·działania podejmowane z partnerami spoza Unii;

·działania podejmowane na naszych granicach zewnętrznych;

·działania podejmowane wewnątrz Unii.

Jeżeli chodzi o działania podejmowane na zewnątrz, musimy kontynuować naszą współpracę z partnerami: w celu eliminowania przyczyn nieuregulowanej migracji; w celu współpracy w zakresie lepszego zarządzania migracjami i zwalczania przemytu migrantów; w celu umożliwienia powrotów osób, które nie posiadają prawa do legalnego pobytu w UE; w celu wykazania, że istnieją alternatywne rozwiązania dla nieuregulowanej migracji w postaci legalnych sposobów migracji oraz w celu zaspokojenia szczególnych potrzeb osób przesiedlonych w wyniku konfliktu lub prześladowania. Silna granica zewnętrzna musi przynieść spójny, wiarygodny poziom kontroli i bezpieczeństwa poprzez zapewnienie wysokiego poziomu koordynacji i ciągłe monitorowanie w celu zidentyfikowania i wyeliminowania niedociągnięć. Realizację tych celów należy uzupełnić spójnym i humanitarnym podejściem wewnątrz Unii, przy czym procedury azylowe i powrotu stosowane przez państwa członkowskie muszą się wzajemnie wzmacniać, a także zdecydowanymi wysiłkami na rzecz zwalczania siatek przestępczych oraz sprawiedliwymi i spójnymi ramami UE opartymi na solidarności i odpowiedzialności.

W niniejszym komunikacie przedstawiono obecną sytuację oraz kolejne kroki służące realizacji tych powiązanych ze sobą celów. Te kierunki działań powinny odpowiadać długotrwałemu wyzwaniu, jakim jest zarządzanie przyszłymi tendencjami migracyjnymi. Istnieją również działania, które możemy i powinniśmy podjąć już teraz. Poszczególne narzędzia UE, które przyniosły rzeczywiste rezultaty na szlaku środkowośródziemnomorskim, mogłyby zostać wprowadzone na innych szlakach. Wdrożenie kolejnego etapu Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej doprowadziłoby do radykalnej zmiany pod względem gotowości naszych służb granicznych. Przyjęcie w chwili obecnej środków mających na celu zaradzenie najbardziej oczywistym niedociągnięciom w naszym systemie azylowym, przyjmowania i powrotu przyniosłoby natychmiastowe korzyści pod względem naszej zdolności do skutecznego działania.

Wielokrotnie się okazywało, że UE jest w stanie sprostać nowym wyzwaniom związanym z migracją w miarę ich powstawania. Nadal nie stworzyliśmy jednak zrównoważonego systemu, który byłby w stanie zapobiegać przyszłym wyzwaniom i je łagodzić. Najwyższy czas, aby zamiast postawy reaktywnej przyjąć proaktywną. Za każdym razem, gdy działaliśmy wspólnie, osiągaliśmy pożądane rezultaty. Powinniśmy stale o tym pamiętać, pracując na rzecz przyszłości, w której UE i jej państwa członkowskie zapewniają solidarność i spójność, na jakie zasługują Europejczycy.

Zmienny charakter wyzwań w zakresie migracji i azylu

Unia Europejska podejmuje stanowcze działania w zakresie ratowania życia na morzu. Od początku kryzysu priorytetową część działań UE stanowią kwestie humanitarne. Cztery operacje UE prowadzone na Morzu Śródziemnym 2 pomogły od 2015 r. uratować na morzu ponad 690 000 osób, z czego ponad 300 000 uratowano dzięki bezpośredniemu wsparciu państw członkowskich przez Europejską Agencję Straży Granicznej i Przybrzeżnej, a kolejnych 45 000 dzięki operacji EUNAVFOR MED SOPHIA 3 . Działania te oprócz zmniejszenia przepływów migracyjnych doprowadziły do znacznego zmniejszenia liczby ofiar śmiertelnych na morzu. Jednak w 2018 r. podczas przepraw przez Morze Śródziemne życie straciło ponad 2 100 osób 4 .

Po zanotowaniu rekordowej liczby osób przybywających do UE w 2015 r. przepływy utrzymują się obecnie poniżej poziomu sprzed kryzysu. Jak dotąd w 2018 r. liczba przypadków niedozwolonego przekroczenia granic UE na głównych szlakach migracyjnych jest o 30 % niższa niż w 2017 r., przy czym w ciągu pierwszych dziesięciu miesięcy tego roku odnotowano łącznie około 116 000 przypadków przekroczenia granicy 5 .

Liczba przypadków niedozwolonego przekroczenia granicy zewnętrznej UE – lata 2014–2018

Oświadczenie UE–Turcja doprowadziło do natychmiastowego spadku liczby migrantów przybywających szlakiem wschodniośródziemnomorskim o 97 % – do średnio 100 przypadków dziennie. Od wiosny 2017 r. odnotowano niewielki, ale zauważalny wzrost, a w 2018 r. wzrost o 30 % w napływie migrantów z Turcji w porównaniu z 2017 r. Liczba przypadków przekroczenia granicy pozostaje jednak na poziomie o około 90 % niższym od rekordowego poziomu zanotowanego w 2015 r. Od lata 2017 r. na szlaku środkowośródziemnomorskim, który w początkach kryzysu w 2014 r. był główną drogą imigrantów do UE, odnotowano znaczącą i utrzymującą się tendencję spadkową. Liczba osób, które w bieżącym roku przekroczyły granicę UE wynosi jak dotąd około 23 000. Największą liczbę osób przybywających w bieżącym roku odnotowano na szlaku zachodniośródziemnomorskim – jak dotąd w 2018 r. było to ponad 57 000 osób o nieuregulowanym statusie, co stanowi wzrost o 126 % w porównaniu z 2017 r. 6 . Tendencja ta zaczęła się uwidaczniać w drugiej połowie 2017 r. Pozostałe istotne tendencje – takie jak znaczny wzrost liczby osób o nieuregulowanym statusie przybywających przez lądową granicę grecko-turecką 7 oraz skupienie migrantów w Bośni i Hercegowinie 8 – wskazują na ciągłą potrzebę opracowania podejścia obejmującego wszystkie szlaki 9 .

Mając na uwadze politykę Unii polegającą na promowaniu legalnej migracji, należy odnotować wzrost liczby osób przybywających legalnymi kanałami migracji.

Przesiedlenia spowodowały częściowe złagodzenie presji wywieranej na państwa członkowskie UE na granicach zewnętrznych oraz zapewniły osobom wymagającym ochrony międzynarodowej bezpieczny i legalny sposób jej uzyskania. Dzięki dwóm udanym unijnym programom przesiedleń od 2015 r. w UE znalazło schronienie prawie 44 000 osób będących w trudnej sytuacji. 10  We wrześniu 2017 r. Komisja zapoczątkowała inicjatywę 11 , która doprowadziła do podjęcia przez państwa członkowskie największego jak dotąd zbiorowego zobowiązania w zakresie przesiedleń – wykorzystano już 15 900 z 50 000 uzgodnionych miejsc przesiedlenia.

Spadek liczby osób przybywających oznaczał, że liczba wniosków o udzielenie azylu obniżyła się w porównaniu z rekordową liczbą zanotowaną w 2015 r. i w chwili obecnej jest bardziej zbliżona do danych sprzed kryzysu za 2014 r. Jak dotąd w 2018 r. w państwach członkowskich oraz państwach stowarzyszonych w ramach Schengen złożono 558 098 wniosków, 12 co stanowi wzrost o 10 % w porównaniu z 2017 r. Zaległości w rozpatrywaniu wniosków o udzielenie azylu od szczytowego momentu kryzysu w dalszym ciągu znacząco obciążają krajowe systemy azylowe.

Podział wniosków o udzielenie azylu między państwami członkowskimi pozostaje nierównomierny. Według dotychczasowych danych za 2018 r. szósty rok z rzędu Niemcy otrzymały największą bezwzględną liczbę wniosków – ponad 130 000, a kolejnym państwem jest Francja, która otrzymała ponad 116 000 wniosków, co łącznie daje 44 % wszystkich wniosków. Wnioski złożone w Grecji, Hiszpanii i we Włoszech stanowią łącznie prawie 30 % wszystkich wniosków.

Jeżeli chodzi o powroty, w latach 2015–2017 odesłano ponad 692 000 obywateli państw trzecich nielegalnie przebywających w UE. Do chwili obecnej w 2018 r. Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej wsparła 288 operacji powrotowych lotami czarterowymi, które objęły ponad 10 000 osób powracających (jak również prawie 1 000 osób, które odesłano lotami komercyjnymi dzięki wsparciu Agencji). Pomimo tych wysiłków skuteczność środków w zakresie powrotów nadal jednak nie odpowiada potrzebom, a średni odsetek powrotów w ciągu ostatnich trzech lat utrzymywał się na poziomie poniżej 40 %.

Odsetek powrotów obywateli państw trzecich nielegalnie przebywających w UE 13

Podczas gdy tendencja spadkowa, widoczna na powyższych wykresach, po części odzwierciedla fakt, że wydano mniej decyzji nakazujących powrót wobec osób pochodzących z krajów Bałkanów Zachodnich, gdzie dobrze funkcjonują umowy o readmisji, ukazuje ona również potrzebę podjęcia współpracy zarówno wewnątrz UE, jak i z naszymi partnerami w celu rozwiązania problemu stale niskiego odsetka skutecznych powrotów obywateli państw afrykańskich i azjatyckich.

Znaczenie Schengen

Strefa Schengen to największa strefa swobodnego podróżowania na świecie. Umożliwia swobodne przemieszczanie się ponad 400 milionom obywateli Unii i osób przyjezdnych oraz niezakłócony przepływ towarów i usług. Stanowi kluczowe narzędzie do zapewnienia swobód UE, pomyślnego funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz współpracy policyjnej i sądowej w celu zwiększenia naszego bezpieczeństwa. Korzystnie wpływa na życie ludzi, ich środki utrzymania, a także na gospodarkę i społeczeństwo UE.

·Jak wynika z najnowszych danych, prawie 1,9 mln osób w Europie pracuje obecnie w państwie należącym do strefy Schengen innym niż to, w którym mieszkają, a szacunki wskazują, że około 3,5 mln osób codziennie przekracza granice wewnętrzne 14 .

·Strefa Schengen ma ogromne znaczenie gospodarcze – na jej obszarze każdego roku dochodzi do co najmniej 62 mln transgranicznych przepływów towarów, a także odbywa się 24 mln podróży służbowych. Zaledwie godzina dodatkowego czasu oczekiwania może generować koszt wysokości nawet 3 mld EUR rocznie 15 . Szacunkowe koszty braku strefy Schengen związane z przywróceniem kontroli granicznych wahają się od 0,05 mld EUR do 20 mld EUR w kosztach jednorazowych. Dodatkowe roczne koszty operacyjne mogłyby wynieść od 2 mld EUR do 4 mld EUR 16 .  17

Te twarde fakty oraz docenianie swobody przekraczania granic w celach osobistych lub rekreacyjnych przekładają się na silne poparcie społeczne dla Schengen. Wyniki ostatniego badania Eurobarometru potwierdzają, że znaczna większość – około dwie trzecie badanych – uważa strefę Schengen za jedno z głównych osiągnięć UE, a trzy czwarte przyznaje, że ma ona duże znaczenie dla sektora przedsiębiorstw 18 .

Skuteczna polityka w zakresie zarządzania migracjami i granicami jest niezbędna do utrzymania tych korzyści. Kryzys migracyjny i uchodźczy oraz wzmożona aktywność terrorystyczna w ostatnich latach spowodowały, że szereg państw Schengen 19 zdecydowało się wprowadzić tymczasowe kontrole na granicach wewnętrznych. Komisja podjęła szereg kluczowych kroków w celu stawienia czoła wyzwaniom, przed jakimi stoi strefa Schengen, z myślą o jak najszybszym przywróceniu jej normalnego funkcjonowania. W marcu 2016 r. Komisja wydała komunikat „Przywrócenie strefy Schengen – Plan działania”, w którym określiła plan działania mający na celu ustabilizowanie sytuacji w oparciu o postępy we wzmacnianiu granicy zewnętrznej przez Europejską Straż Graniczną i Przybrzeżną i przez zrównoważone wdrożenie oświadczenia UE–Turcja 20 .

W maju 2017 r., gdy sytuacja stała się bardziej stabilna, Komisja, w ramach dalszych starań na rzecz wspierania jak najszybszego wycofania kontroli na granicach wewnętrznych, przedstawiła zalecenie 21 , w którym zwróciła się do państw członkowskich o to, by stosowały kontrole na granicach wewnętrznych jedynie jako rozwiązanie ostateczne, zalecając alternatywne środki takie jak wzmożone proporcjonalne kontrole policyjne oraz współpracę policyjną w strefie Schengen. We wrześniu 2017 r. Komisja przyjęła kolejne zalecenie, w którym zachęcała państwa członkowskie wprowadzające kontrole na granicach wewnętrznych do wzmocnienia współpracy z sąsiadującymi państwami członkowskimi w celu budowania wzajemnego zaufania i zminimalizowania niedogodności 22 . Jednocześnie Komisja przyjęła również wniosek w sprawie zmiany stosownych przepisów kodeksu granicznego Schengen w celu ich aktualizacji w świetle obecnych wyzwań, w szczególności związanych z zagrożeniem terrorystycznym 23 . Bardzo ważne jest, aby Parlament Europejski i Rada znalazły teraz sposób na to, by przyjąć proponowane zmiany kodeksu granicznego Schengen.

W świetle wysiłków podjętych na rzecz usprawnienia zarządzania naszymi granicami zewnętrznymi i wynikającego z nich zmniejszenia liczby osób o nieuregulowanym statusie przybywających do UE Komisja uważa, że nadszedł czas na zniesienie tymczasowego przywrócenia kontroli na granicach wewnętrznych ustanowionego przez państwa członkowskie od 2015 r.

2.WSPÓŁPRACA Z PARTNERAMI ZEWNĘTRZNYMI W ZAKRESIE MIGRACJI

Zewnętrzne aspekty polityki migracyjnej UE stanowią centralny element Europejskiego programu w zakresie migracji jako całości. Zarządzanie migracjami na granicach i wewnątrz Unii opiera się na silnym zaangażowaniu ze strony państw zewnętrznych. Długoterminowe partnerstwa z państwami trzecimi będącymi krajami pochodzenia, tranzytu i docelowymi są kluczowe dla ułatwienia powrotów i reintegracji, dla wsparcia uchodźców i migrantów zablokowanych, dla współpracy w zakresie zwalczania siatek zajmujących się handlem ludźmi oraz dla eliminowania przyczyn nieuregulowanej migracji.

Centralnym elementem poczynionych dotąd postępów jest dostosowana do potrzeb współpraca z partnerami z Afryki, jak również z kluczowymi państwami azjatyckimi, rozwinięta na podstawie ram partnerstwa 24 . U podstaw takiego podejścia leży przekonanie, że migracja jest głównym priorytetem stosunków UE z państwami trzecimi, że istnieje ścisła koordynacja starań państw członkowskich i UE oraz że wszystkie odpowiednie unijne polityki i narzędzia są wykorzystywane w celu wzmocnienia tego partnerstwa.

Doświadczenia ostatnich trzech lat pokazały, że najlepsze wyniki osiąga się dzięki zintegrowanemu podejściu łączącemu działania wzdłuż całego szlaku migracyjnego. Na szlaku środkowośródziemnomorskim takie rozwiązanie przyniosło wymierne rezultaty: ograniczenie nieuregulowanych przepływów migracyjnych o 80 % oraz pomoc blisko 40 000 osób w dobrowolnym powrocie do domu głównie z Libii i Nigru w ciągu ostatnich dwóch lat 25 ; a także zaoferowanie ewakuacji i przesiedlenia ponad 2 500 osób wymagających szczególnego traktowania, potrzebujących ochrony międzynarodowej 26 . Było to możliwe dzięki zintegrowanemu pakietowi działań: zwalczaniu nieuregulowanych przepływów migracyjnych z Nigru i z wybrzeży Libii 27 – ściganiu przemytników i handlarzy ludźmi, opracowywaniu alternatywnych rozwiązań gospodarczych dla społeczności lokalnych oraz pomocy migrantom zablokowanym. Wsparciem dla integracji polityki jest skoordynowane podejście wśród zainteresowanych stron, począwszy od państw członkowskich UE zarówno w Libii, jak i Nigrze, ale też wzmocniona współpraca z Organizacją Narodów Zjednoczonych i Unią Afrykańską w ramach grupy zadaniowej UA, UE i ONZ.

Stanowi to również część szerszego i coraz głębszego partnerstwa z państwami afrykańskimi. Od czasu szczytu w Valletcie w 2015 r. 28 postęp wspierany jest za pośrednictwem zestawu innowacyjnych instrumentów finansowania. Kryzysowy fundusz powierniczy UE dla Afryki jest elastycznym i innowacyjnym instrumentem finansowania wykorzystującym zarówno fundusze UE, jak i państw członkowskich 29 . Fundusz ukierunkowany jest na działania realizowane w poszczególnych obszarach zidentyfikowanych podczas szczytu w Valletcie, mające na celu eliminowanie przyczyn nieuregulowanej migracji i będące narzędziem do wprowadzania praktycznej współpracy.

Jakie korzyści przynosi fundusz powierniczy UE dla Afryki?

W ramach funduszu powierniczego UE uruchomiono jak dotąd ponad 4 mld EUR na działania podejmowane na kluczowych szlakach migracyjnych w Afryce, na przykład:

·Dzięki współpracy z agencjami Organizacji Narodów Zjednoczonych fundusz powierniczy umożliwił udzielenie istotnej pomocy osobom będącym w trudnej sytuacji. Od 2017 r. 61 300 uchodźców i migrantów wymagających szczególnego traktowania w Libii otrzymało bezpośrednią pomoc (artykuły nieżywnościowe i produkty higieny osobistej), 89 700 osób otrzymało pomoc medyczną, a 14 600 dzieci otrzymało materiały do nauki. Znacznego wsparcia, m.in. w postaci urządzeń zapewniających podstawowe usługi ponad 1,2 mln osób, udzielono także społecznościom libijskim.

·Wiele projektów przyczynia się do ograniczenia zachęt nieuregulowanej migracji poprzez tworzenie miejsc pracy i możliwości gospodarczych w kluczowych obszarach pochodzenia. Nowy program realizowany we współpracy z Gambią koncentruje się na młodzieży (jego 25 000 beneficjentów to głównie powracający migranci) oraz promuje atrakcyjne możliwości zatrudnienia i uzyskania dochodów.

·Inne inicjatywy mają na celu zwalczanie przemytu migrantów i handlu ludźmi, wzmocnienie pozycji migrantów poprzez zapewnienie im większych praw i lepszej ochrony oraz ułatwienie i zwiększenie bezpieczeństwa migracji. W ramach programu „Lepsze zarządzanie migracją” w Rogu Afryki z budżetem w wysokości 46 mln EUR do września 2018 r. udzielono już pomocy 11 000 migrantów i wysiedleńców oraz przeszkolono prawie 1 600 osób w zakresie zarządzania migracjami.

Prace nad eliminowaniem przyczyn nieuregulowanej migracji zostały wzmocnione także dzięki wdrożeniu Europejskiego planu inwestycji zewnętrznych. W ramach Planu uruchamiane są już środki finansowe dla krajów partnerskich. W lipcu 2018 r. zatwierdzono pierwszy zestaw 12 narzędzi gwarancyjnych na kwotę około 800 mln EUR, obejmujący obszary takie jak przedsiębiorczość, zielona energia i dostęp szerokopasmowy. Wraz z nimi około 2 mld EUR przeznaczono na działania łączone, obejmujące najważniejsze obszary, takie jak energia i łączność, miasta, rolnictwo i środowisko 30 .

Zintegrowane podejście przyniosło również znakomite wyniki na szlaku wschodniośródziemnomorskim, jeżeli chodzi o Turcję. Wspólna praca dzięki oświadczeniu UE–Turcja umożliwiła nam udzielenie pomocy uchodźcom przyjmowanym przez Turcję, osłabienie modelu działalności przemytników oraz budowanie współpracy między władzami odpowiedzialnymi za zarządzanie migracjami. Zawarte w lipcu 2018 r. porozumienie w sprawie finansowania przez UE i państwa członkowskie drugiej transzy Instrumentu Pomocy dla Uchodźców w Turcji w wysokości 3 mld EUR świadczy o ciągłym zaangażowaniu UE w realizację oświadczenia oraz we wspieranie uchodźców w Turcji, przyczyniając się do utrzymania skutecznego zarządzania migracjami na szlaku wschodniośródziemnomorskim. Pełne wdrożenie oświadczenia ma nadal zasadnicze znaczenie dla polityki migracyjnej UE.

Instrument Pomocy dla Uchodźców w Turcji

Instrument stanowi znaczny wkład w zaspokojenie potrzeb 3,9 mln uchodźców przyjętych przez Turcję. Koncentruje się on na pomocy humanitarnej, edukacji, zarządzaniu migracjami, opiece zdrowotnej, infrastrukturze komunalnej i wsparciu społeczno-ekonomicznym – celem wszystkich tych działań jest poprawa warunków życia syryjskich uchodźców i społeczności ich przyjmujących. Środki finansowe w wysokości 3 mld EUR na lata 2016–2017 zostały w pełni przyznane i zakontraktowane, przy czym zrealizowano 72 projekty i wypłacono około 2 mld EUR. Z drugiej transzy na lata 2018–2019, uzgodnionej latem tego roku, do tej pory przydzielono 550 mln EUR 31 .

Dzięki instrumentowi udzielono wsparcia milionom uchodźców:

·W ramach siatki bezpieczeństwa socjalnego w sytuacjach nadzwyczajnych ponad 1,4 mln uchodźców korzysta ze świadczeń na pokrycie podstawowych potrzeb. Ponad 340 000 dzieci i ich rodzin otrzymuje wsparcie mające na celu zwiększenie frekwencji szkolnej, a nauczyciele języka tureckiego są zatrudniani do nauczania ponad 430 000 dzieci.

·Budowanych jest obecnie 125 budynków szkolnych o trwałej konstrukcji i 50 budynków szkolnych z prefabrykatów.

·Prawie 50 000 uczniów otrzymuje wsparcie w postaci kursów wyrównawczych i uzupełniających lub uczestniczy w innych przyspieszonych programach nauczania.

·Uchodźcom udzielono ponad 4,7 mln konsultacji w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej, a ponad 450 000 niemowląt uchodźców otrzymało szczepienia. Prawie milion przedporodowych konsultacji kontrolnych udzielono kobietom ciężarnym-uchodźcom, a obecnie działa 139 ośrodków opieki zdrowotnej dla migrantów, w których zatrudnionych jest prawie 1 500 syryjskich pracowników przeszkolonych i finansowanych w ramach instrumentu.

Przykłady te sugerują, że dzięki zintegrowanemu podejściu uwzględniającemu „cały szlak” UE i państwa członkowskie poczyniły znaczące postępy. Naszym priorytetem powinno być pogłębienie i rozszerzenie tego podejścia. Począwszy od szlaku zachodniośródziemnomorskiego, na którym zintensyfikowano współpracę z Marokiem w celu stworzenia nowej, uniwersalnej platformy na rzecz współpracy, a także wprowadzane są nowe inicjatywy w Mauretanii. W innych miejscach wzmacniany jest dialog z Egiptem i Tunezją oraz rozwijana jest współpraca z kluczowymi partnerami takimi jak Etiopia. Ważnym priorytetem w kontekście wsparcia dla państw przyjmujących dużą liczbę uchodźców muszą pozostać potrzeby Syryjczyków.

W szerszym ujęciu UE powinna kontynuować swoje aktywne zaangażowanie na forach takich jak proces z Valetty – polegające na wspieraniu powiązanych procesów rabackiego i chartumskiego, ale również na dalszym wzmacnianiu dialogu z coraz bardziej zaangażowaną w sprawę Unią Afrykańską. Poprzez Światowy Pakt w sprawie Migracji UE powinna także wykorzystać globalne zmiany w celu dalszego promowania kompleksowego podejścia w sprawie migracji, opartego na wzajemnej odpowiedzialności i partnerstwie.

Powrót i readmisja

Niski odsetek powrotów potwierdza pilną potrzebę współpracy zarówno w ramach naszej wewnętrznej, jak i zewnętrznej polityki migracyjnej w celu poprawy działań w zakresie powrotów i readmisji. Wymaga to wspólnej odpowiedzialności państw członkowskich, UE i państw trzecich.

Po pierwsze, państwa członkowskie powinny skuteczniej wdrażać obecne przepisy i usuwać w swoich systemach krajowych luki prawne opóźniające skuteczny powrót. Po drugie, należy szybko przyjąć wniosek w sprawie zmiany dyrektywy powrotowej, ponieważ przyczyniłby się on do dalszych usprawnień: szybsze procedury, lepsze połączenie z systemami azylowymi oraz działania zapobiegające ucieczkom i niedozwolonym wtórnym przepływom oznaczałyby, że decyzje nakazujące powrót miałyby zdecydowanie większe szanse przełożenia się na skuteczne powroty 32 . To samo dotyczy proponowanych zmian w Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej, które również przyczyniłyby się do zwiększenia wsparcia na szczeblu UE 33 .

Z drugiej strony należy pogłębić prace nad readmisją. Choć w wielu państwach pochodzenia readmisja jest tematem delikatnym politycznie, podejście oparte na współpracy pomogło w praktycznym wywiązywaniu się ze zobowiązań państw trzecich w zakresie readmisji. Wraz z państwami członkowskimi określono priorytety, biorąc pod uwagę liczbę potencjalnych osób powracających, ale także to, gdzie wspólne podejście UE oferowało największą wartość dodaną w stosunku do współpracy dwustronnej. Odnośne działania realizowano na różne sposoby, poprzez negocjowanie formalnych umów o readmisji, szczegółowe ustalenia operacyjne i praktyczne rozwiązywanie problemów. Od 2016 r. uzgodniono sześć porozumień o readmisji 34 , w związku z czym UE jest obecnie stroną 23 umów i porozumień o readmisji.

Praktyczna współpraca z państwami trzecimi została pogłębiona dzięki kompleksowemu zestawowi narzędzi i sieci służących do skutecznego wdrażania readmisji. Regularne spotkania z partnerami pomagają monitorować postępy i omawiać przeszkody. Istnieją systemy informatyczne służące poprawie zarządzania sprawami, urzędnicy łącznikowi ds. migracji z UE i państw członkowskich oddelegowani na miejsce działają jako kluczowe osoby odpowiedzialne za kontakty z organami państw trzecich, natomiast urzędnicy łącznikowi z państw trzecich w kluczowych państwach członkowskich UE mogą pomóc w identyfikacji potencjalnych osób powracających. Aby pomóc w budowaniu zdolności partnerów do skutecznego wdrażania porozumień, jak również w działaniach w zakresie reintegracji osób powracających w celu zapobiegania powtórnym wyjazdom, uruchomiono fundusze UE. Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej znacznie zwiększyła swoją zdolność w zakresie koordynacji i organizacji operacji powrotowych w ścisłej współpracy z państwami trzecimi. Znaczny przyrost wydajności można również osiągnąć poprzez harmonizację praktyk w zakresie wspomaganych dobrowolnych powrotów, reintegracji i doradztwa w dziedzinie powrotów.

Kolejnym krokiem jest pełne wykorzystanie potencjału tych narzędzi. Właśnie w tym obszarze kluczowe znaczenie ma połączenie skutecznych procedur powrotu wewnątrz państw członkowskich, wprowadzanie ułatwień na szczeblu UE oraz współpraca z państwami trzecimi. Obecnie trwają negocjacje z Nigerią, Tunezją, Marokiem i Chinami w sprawie dalszych umów o readmisji. Należy je uzupełnić o rozmowy mające na celu przyjęcie dalszych ustaleń w zakresie readmisji z partnerami w Afryce Subsaharyjskiej, znalezienie rozwiązań, które zaspokoją wszystkie potrzeby, oraz wykorzystanie wszystkich możliwości wpływu i narzędzi.

Działania UE mające na celu zwalczanie przemytu migrantów

Zorganizowane siatki przestępcze odpowiedzialne za przemyt migrantów były kluczowymi czynnikami umożliwiającymi nieuregulowaną migrację. W Unijnym planie działania na rzecz zwalczania przemytu migrantów określono kompleksowe podejście i zapewniono odpowiednie ramy skoncentrowania prac 35 . Będzie on podstawowym narzędziem wdrażanym w odpowiedzi na konkluzje Rady Europejskiej z października 2018 r. dotyczące zintensyfikowania prac w zakresie zwalczania przemytu.

Plan działania obejmuje prace zarówno wewnątrz UE, jak i z naszymi partnerami. Współpraca z partnerami koncentruje się na rozwijaniu zdolności w zakresie zwalczania przemytu migrantów poprzez zasoby, fachową wiedzę techniczną i pomoc operacyjną. Kluczowe znaczenie mają również działania prewencyjne, promujące alternatywne źródła dochodów dla osób narażonych na działalność siatek przemytniczych, przeciwdziałanie dezinformacji w odniesieniu do siatek przemytniczych oraz dostarczanie potencjalnym migrantom wiarygodnych i obiektywnych informacji. Od 2015 r. na działania informacyjne i uświadamiające przeznaczono ponad 23 mln EUR 36 . Kolejne projekty będą również zachęcały diaspory do zaangażowania w prace mające na celu zapewnienie narracji przeciwstawnych.

Realizowanych jest szereg inicjatyw dotyczących wymiany informacji między państwami członkowskimi, agencjami UE, misjami w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, organizacjami międzynarodowymi i państwami trzecimi mających na celu zwalczanie siatek przestępczych. Wspólne zespoły dochodzeniowo-śledcze zapewniają współpracę operacyjną na miejscu. Na przykład UE wspiera zespół w Nigrze, złożony ze śledczych z Nigru, Francji i Hiszpanii, dzięki czemu dokonano 211 aresztowań 37 . Takie podejście zostanie wkrótce wprowadzone również w innych krajach pochodzenia i tranzytu. Kluczową rolę w poprawie komunikacji odgrywają również europejscy urzędnicy łącznikowi ds. migracji oddelegowani przez Komisję do 13 priorytetowych krajów partnerskich, a sieć unijnych i krajowych urzędników łącznikowych ds. migracji otrzymałaby dalsze narzędzia w ramach niedawnego wniosku Komisji w tej dziedzinie. W ramach operacji „Sophia” na Morzu Śródziemnym przyjęto innowacyjne podejście obejmujące działania podejmowane przez komórkę ds. informacji o przestępczości umożliwiające bezpośrednią wymianę informacji między operacją „Sophia”, Europolem i Europejską Agencją Straży Granicznej i Przybrzeżnej. Operacja „Sophia” przyczyniła się bezpośrednio do zatrzymania 151 osób podejrzanych o dokonywanie przerzutów przez granicę i handel ludźmi oraz do usunięcia 551 jednostek pływających należących do organizacji przestępczych. W Libii znaczącą rolę w podejmowaniu dalszych działań i zwalczaniu przemytników i handlarzy ludźmi odegrały również innowacyjne sankcje przyjęte na szczeblu ONZ, dzięki czemu sankcje stały się obszarem do dalszego badania w celu rozwiązania problemu bezkarności i skuteczniejszego zniechęcania.

W zwalczaniu przemytu migrantów kluczową rolę odgrywa Europol. Od 2016 r. działające w jego ramach Europejskie Centrum Zwalczania Przemytu Migrantów pomaga państwom członkowskim w zwalczaniu złożonych i rozbudowanych siatek przestępczych. Wspiera ono działania w terenie oraz oferuje wiedzę fachową, pomoc w koordynacji, indywidualne wsparcie analityczne i kontrolę krzyżową z bazami danych Europolu. Należący do niego system wymiany informacji tworzy globalny obraz danych wywiadowczych opierający się na wiedzy fachowej pochodzącej z operacji wojskowych oraz uzyskanej od organów ścigania, agencji UE i organizacji międzynarodowych. Jak podkreśliła Rada Europejska, szczególną wartość może mieć uniemożliwienie przemytnikom komunikacji online. Od zeszłego roku liczba zgłoszeń podejrzanych treści w internecie przekazanych dostawcom usług internetowych przez działającą przy Europolu unijną jednostkę ds. zgłaszania podejrzanych treści w internecie (IRU) wzrosła o ponad 35 %, a skuteczność ich usuwania osiągnęła poziom 98 %. Komisja poszukuje sposobów maksymalizacji synergii ze zwalczaniem innych rodzajów przestępstw oraz sposobów wzmocnienia współpracy z przedsiębiorstwami prywatnymi, jak również szkolenia krajowych śledczych i przedstawicieli sektora mediów społecznościowych w celu uproszczenia zgłaszania podejrzanych treści w internecie.

Wzmacnianie legalnych sposobów migracji

Budowanie wiarygodności we współpracy z partnerami na rzecz kompleksowej polityki migracyjnej oznacza również zapewnienie legalnych sposobów migracji do UE. Dzięki pomyślnemu wezwaniu państw członkowskich do zapewnienia 50 000 miejsc przesiedlenia wielu osobom potrzebującym ochrony zagwarantowano bezpieczeństwo w Europie. Legalne sposoby migracji mają jednak na celu nie tylko ochronę. Liczba pierwszych dokumentów pobytowych wydanych obywatelom państw trzecich legalnie przebywającym na terenie UE wzrosła z 2,6 mln w 2015 r. do ponad 3 mln w 2017 r., przy czym szczególny wzrost odnotowano w przypadku dokumentów pobytowych związanych z pracą. Należy jednak zintensyfikować wysiłki mające na celu zapewnienie szans studentom i specjalistom, w szczególności wysoko wykwalifikowanym. We wrześniu Komisja podkreśliła znaczenie strategicznej i proaktywnej polityki UE w dziedzinie legalnej migracji, zarówno w celu wykazania, że istnieją alternatywne rozwiązania dla nieuregulowanej migracji, jak i przyczynienia się do zwiększenia konkurencyjności gospodarki UE 38 . Ambitna zreformowana niebieska karta dla obywateli państw trzecich posiadających wysokie kwalifikacje zawodowe jest niezbędnym elementem, a Komisja wzywa Radę do szybkiego uzgodnienia stanowiska przynoszącego prawdziwą wartość dodaną w porównaniu z obecną niebieską kartą, zgodnie z celami określonymi we wniosku Komisji.

Kontynuowane są ponadto prace nad uruchomieniem projektów pilotażowych dotyczących legalnej migracji, dla których planowane wsparcie finansowe wynosi około 20 mln EUR 39 . W przygotowaniu jest już szereg projektów pilotażowych, które powinny się wkrótce rozpocząć: niedawno zakończono przeprowadzanie dwóch ocen, inne projekty są natomiast opracowywane w państwach członkowskich. Bliski finalizacji jest projekt w ramach funduszu powierniczego na rzecz mobilności pracowników realizowany wraz z państwami Afryki Północnej, a Komisja opublikowała kolejne zaproszenie do składania projektów w ramach Funduszu Azylu, Migracji i Integracji.

Finansowanie

Pogłębianie długotrwałych partnerstw wymaga inwestycji i zrównoważonych zasobów. Będzie to oznaczało wzmocnienie funduszu powierniczego UE dla Afryki. Dostępne obecnie zasoby są o około 500 mln EUR niższe od tych przewidywanych na 2019 r. Ponieważ dotychczas 89 % zasobów funduszu powierniczego pochodziło ze środków UE, konieczne będzie, aby państwa członkowskie były gotowe do zwiększenia przekazywanych kwot do końca bieżącego okresu finansowania – zgodnie z konkluzjami przyjętymi w czerwcu przez Radę Europejską wzywającymi do zasilenia funduszu powierniczego. W przypadku szeregu programów ścisła współpraca z państwami członkowskimi, od etapu opracowania po etap wdrożenia, umożliwiła osiągnięcie wyraźnej synergii między ich wkładem a wkładem z budżetu UE, a Komisja z zadowoleniem przyjęłaby dalszą współpracę z państwami członkowskimi w zakresie programów odpowiadających strategicznym celom funduszu powierniczego.

3.LEPSZE ZARZĄDZANIE GRANICAMI

Silna i niezawodna ochrona zewnętrznych granic to warunek wstępny istnienia obszaru swobodnego przepływu bez kontroli na granicach wewnętrznych. Daje ona wiarę we wspólne bezpieczeństwo i zapewnia, by ci, którzy przybywają do UE, mieli do tego prawo. Stanowi to wspólne zadanie wszystkich państw członkowskich, które zarówno we własnym, jak i we wspólnym interesie muszą zapewniać zarządzanie swoimi granicami zewnętrznymi z pomocą Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej. Zarządzanie granicami ma również bezpośredni wpływ na skuteczne działanie przepisów wewnętrznych, takich jak przepisy dotyczące azylu i powrotów, oraz na nasze stosunki z państwami trzecimi.

Od 2015 r. UE i państwa członkowskie są także zaangażowane w bezprecedensową koordynację działań na granicach morskich w celu ratowania życia na morzu, wzmacniania kontroli granic i zakłócania modelu działania handlarzy ludźmi i osób zajmujących się przemytem migrantów. Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej koordynowała wraz z najbardziej dotkniętymi państwami członkowskimi wspólne działania na Morzu Egejskim, w rejonie środkowej i zachodniej części Morza Śródziemnego; wszystkie te działania wspierały wzmocnioną ochronę granicy, zwiększoną zdolność do ratowania życia na morzu oraz pomagały w lepszej rejestracji i identyfikacji. Operacje te polegały na połączeniu wsparcia płynącego z państw członkowskich, koordynowanego przez Europejską Agencję Straży Granicznej i Przybrzeżnej, dzięki czemu zapewniono strażników granicznych, statki, statki powietrzne i inne zasoby.

W 2016 r., w oparciu o Frontex, utworzono Europejską Agencję Straży Granicznej i Przybrzeżnej, która zapewniła postęp i szereg innowacji wspierających państwa członkowskie w kontrolowaniu granic zewnętrznych i przeprowadzaniu powrotów. Obecnie Agencja deleguje około 1 100 strażników granicznych, którzy stanowią uzupełnienie istniejących krajowych zasobów na granicach zewnętrznych. Pomimo tych zmian wykryto szereg niedociągnięć, które ograniczają zbiorową zdolność UE do ochrony granic zewnętrznych zarówno teraz, jak i w przyszłości. Jednym z nich jest dobrowolność wkładów państw członkowskich (personelu i wyposażenia), której wynikiem są dziś utrzymujące się luki w zobowiązaniach oraz obniżenie skuteczności wspólnych operacji 40 . Nie było również możliwe skorzystanie z rezerwy szybkiego reagowania składającej się z 1 500 strażników granicznych, objętych ścisłymi warunkami rozmieszczenia.

W odpowiedzi na konkluzje Rady Europejskiej z czerwca 2018 r. we wrześniu 2018 r. Komisja zaproponowała dalszą konsolidację Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej, aby wyposażyć ją w bardziej wiarygodną stałą zdolność do udzielania wsparcia. We wniosku Komisji nadal przewidziano odpowiedzialność przede wszystkim samych państw członkowskich za ochronę granic zewnętrznych, Agencji zapewniono natomiast narzędzia umożliwiające wspieranie państw członkowskich stałą służbą składającą się z 10 000 funkcjonariuszy Europejskiej Straży Granicznej. Stała służba stanowi 8,7 % liczby 115 000 41 krajowych funkcjonariuszy straży granicznej w UE. Jej stopniowe, ale sprawne ustanowienie spowodowałoby natychmiastowe zwiększenie zbiorowej zdolności UE do ochrony granic zewnętrznych i skutecznego realizowania polityki powrotów z UE.

Stała służba będzie stanowiła stałe lecz elastyczne rozwiązanie wypełniające istniejące luki w działaniach Agencji oraz gwarantujące gotowość UE do stawienia czoła ewentualnemu kryzysowi w przyszłości. Personel statutowy Agencji i długoterminowo oddelegowani urzędnicy państw członkowskich będą stanowić główne elementy wsparcia operacyjnego Agencji, natomiast personel oddelegowany krótkoterminowo przez państwa członkowskie będzie pozostawał w gotowości i zostanie wykorzystany tylko wtedy, gdy zaistnieje rzeczywista potrzeba, w szczególności w sytuacjach nadzwyczajnych.

Stała służba składająca się z 10 000 funkcjonariuszy straży granicznej Składającą się z 10 000 osób stałą służbę, w tym jej liczebność i skład, zaplanowano w taki sposób, by odpowiadała obecnym i przyszłym potrzebom państw członkowskich. Kalkulacje przeprowadzono biorąc pod uwagę następujące czynniki: ·Doświadczenia związane z kryzysem migracyjnym: istniejące uzgodnienia nie mogły zapewnić adekwatnej odpowiedzi, gdy liczba osób przybywających przekroczyła poziom 100 000–200 000 rocznie 42 .  ·Problem utrzymujących się braków kadrowych i sprzętowych: podczas kryzysu migracyjnego Europejska Straż Graniczna i Przybrzeżna musiała pięciokrotnie zwiększyć poziom swojego rozmieszczenia w Europie. Roczne zobowiązanie na 2018 r. pokryło jedynie 49 % potrzeb Agencji na granicach lądowych, a potrzeby zidentyfikowane na 2019 r. nadal nie są zabezpieczone 43 .  ·Nowe i wzmocnione zadania powierzone Agencji:: z wyposażenia Agencji w zdolność do wypełniania zadań wynikają specyficzne potrzeby: oRozmieszczenie w państwach trzecich wymaga nowych zasobów. Na przykład można oczekiwać, że nowe umowy o statusie zawarte z pięcioma państwami Bałkanów Zachodnich doprowadzą do rozmieszczenia co najmniej 200–250 członków zespołu, a misja wspierająca partnerów w Afryce Subsaharyjskiej może wymagać rozmieszczenia 50–70 pracowników operacyjnych 44 jednocześnie, a około 250 funkcjonariuszy rocznie na zasadzie rotacji. oZwiększony mandat Agencji w zakresie powrotów byłby w stanie obsłużyć około 50 000 powrotów rocznie lecz konieczne byłoby zapewnienie wsparcia w postaci dwuipółkrotnego powiększenia liczby ekspertów w dziedzinie powrotów do co najmniej 1 400–1 500 pracowników. oUtrzymanie i funkcjonowanie zasobów powietrznych, morskich i lądowych w celu rozwiązania problemu utrzymujących się luk w zakresie łączenia sprzętu wymagałoby około 800–1 000 pracowników w charakterze członków personelu specjalistycznego. oRola Agencji w europejskim systemie informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż będzie wymagać jednostki centralnej z personelem w liczbie 250 osób. Stała służba została starannie zaprojektowana w taki sposób, by łączyła w sobie funkcjonariuszy delegowanych obowiązkowo przez państwa członkowskie oraz personel samej Agencji, przeszkolony do wykonywania działań w zakresie zarządzania granicami i powrotów.

W ostatnich latach UE tworzyła scentralizowane systemy informatyczne służące do zbierania, przetwarzania i udostępniania informacji istotnych dla zarządzania granicami, migracją i bezpieczeństwem zgodnie z wymogami w zakresie ochrony danych. UE jest obecnie na końcowym etapie uzgadniania lub wdrażanie systemów zostało rozpoczęte.

Inny istotny krok naprzód nastąpi wraz z wdrożeniem kolejnych wieloletnich ram finansowych. Zwiększy to wsparcie dla europejskiego zintegrowanego zarządzania granicami oraz dla wspólnej polityki wizowej m.in. w zakresie pomocy organom krajowym we wdrażaniu kluczowych systemów informatycznych. Obecnie kluczowe znaczenie ma jednak jak najszybsze rozpoczęcie negocjacji między Parlamentem Europejskim a Radą oraz utrzymanie wysokiego poziomu ambicji zawartego we wnioskach Komisji.

4.DZIAŁANIA WEWNĘTRZNE W RAMACH KOMPLEKSOWEGO PODEJŚCIA

Kryzys migracyjny i uchodźczy z 2015 r. uwidocznił ograniczenia naszego systemu azylowego. Wystawił on na próbę nasze wrodzone poczucie sprawiedliwości i solidarności. Doświadczenia z lata tego roku ze statkami wiozącymi migrantów na pokładzie, które szukały portu do wyokrętowania, pokazało, że podjęcie skoordynowanego wysiłku na skalę europejską może przynieść skuteczne rozwiązania, z których możemy czerpać inspirację. Pokazało ono jednak również, że polityka dostosowana do przyszłych wyzwań wymaga bardziej przewidywalnego, opartego na współpracy i zrównoważonego podejścia. 

Istnieje wyraźny konsensus, że strefa Schengen bez kontroli na granicach wewnętrznych musi zostać zachowana – i należy ją zbudować w oparciu o fundament dobrze funkcjonującego wspólnego europejskiego systemu azylowego. Osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową nie powinny mieć możliwości swobodnego wyboru państwa członkowskiego, w którym będą ubiegały się o taką ochronę. Istnieje również konsensus w sprawie potrzeby gruntownej reformy aktualnego systemu dublińskiego. Komisja jest przekonana, że taka reforma musi dawać silniejsze gwarancje, że każde państwo członkowskie będzie rozpatrywać wnioski w ramach swojego zakresu odpowiedzialności, jak również ustrukturyzowany, przewidywalny mechanizm solidarności, zapewniający, aby żadne z państw członkowskich nie było nieproporcjonalnie obciążone.

Wsparcie z UE na dzień dzisiejszy

Budowanie dostosowanego do przyszłych wyzwań systemu azylowego musi iść w parze ze wspieraniem pilnych potrzeb. Unijne wsparcie operacyjne i finansowe stanowi od 2015 r. narzędzie pomagające państwom członkowskim w pokonywaniu wyzwań związanych z migracją. Wsparcie to miało bezpośredni wpływ na sytuację na miejscu. Podejście oparte na hotspotach stanowi pomoc dla państw członkowskich znajdujących się pod największą presją migracyjną na granicach zewnętrznych. System, który pierwotnie miał być mechanizmem wsparcia kryzysowego, okazał się trwałym i skutecznym wyrazem solidarności UE, przy zaangażowaniu Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej, Europejskiego Urzędu Wsparcia w dziedzinie Azylu, Europolu i Eurojustu w działania na rzecz osiągnięcia praktycznych rezultatów w zakresie obsługi nowo przybyłych migrantów (spójna identyfikacja, rejestracja i pobieranie odcisków palców), tworzenia danych wywiadowczych niezbędnych do rozbicia siatek zajmujących się przemytem migrantów oraz pomocy w zaspokajaniu codziennych potrzeb organów państw członkowskich. Większość wysiłków UE poświęcona była poprawie warunków życia migrantów, które w wielu przypadkach nadal pozostają trudne.

W szerszym ujęciu wsparcie UE pomogło państwom członkowskim wypełnić zobowiązania w zakresie zapewnienia dostępu do procedury azylowej osobom wymagającym ochrony międzynarodowej, zapewnienia godnych warunków dla osób potrzebujących pomocy oraz powrotu osób, które nie posiadają prawa do pobytu. Za pośrednictwem agencji UE oraz Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, a także funduszy polityki spójności 45 , UE wspierała poprawę zdolności przyjmowania migrantów, dostosowała procedury azylowe do standardów UE, zwiększyła skuteczność program powrotów oraz pomagała w integracji uchodźców i legalnie przebywających w UE migrantów na szczeblu lokalnym i regionalnym, zgodnie z Planem działania na rzecz integracji obywateli państw trzecich 46 . Wprowadzono ustrukturyzowany program relokacji osób wymagających ochrony międzynarodowej i złagodzono część presji, w obliczu której stoją Włochy i Grecja. Wszystkie te działania pokazują, w jaki sposób elastyczne i ukierunkowane na wyniki podejście UE udowodniło, że solidarność może działać w praktyce.

Sytuacja w Grecji

W obliczu ciągłej presji migracyjnej i niskiej liczby powrotów system „hotspotów” w Grecji miał kluczowe znaczenie dla stabilizacji sytuacji na greckich wyspach. Dotychczasowe działania koncentrowały się na poprawie warunków życia – zapewnieniu lepszej infrastruktury (energia elektryczna, woda, kanalizacja), wykwalifikowanego personelu medycznego i świadczącego usługi psychospołeczne, ze szczególnym naciskiem na ochronę słabszych grup społecznych i wzmocnienie ochrony dzieci. Uzupełnieniem tych działań było również zwiększenie zdolności przyjmowania w części kontynentalnej, a także ustanowienie prawodawstwa dotyczącego krajowego systemu opieki prawnej nad małoletnimi. Z zadowoleniem przyjęto prawodawstwo w większym stopniu usprawniające procedurę azylową, ale władze greckie muszą zapewnić jego pełne wdrożenie.

Sytuację w Grecji należy jednak w dalszym ciągu poprawić. Działania zmierzające do poprawy warunków nie dotrzymywały kroku pojawiającym się potrzebom na wyspach. Władze greckie powinny zrobić więcej, aby szybko odpowiedzieć na pojawiające się potrzeby, podobnie jak to jest obecnie w przypadku Samos. Należy poczynić więcej starań, ze szczególnym uwzględnieniem następujących kwestii:

·poprawa warunków przyjmowania w związku z porą zimową, w tym w odniesieniu do małoletnich bez opieki. Odpowiednie zapewnienie pomocy lekarskiej jest pilną koniecznością zarówno ze względu na początkową kontrolę przesiewową, jak i ocenę szczególnych potrzeb;

·przyspieszenie rozpatrywania wniosków o udzielenie azylu zarówno w pierwszej, jak i drugiej instancji. Wymaga to odpowiedniej liczby personelu na każdym etapie procesu, zarówno w celu zmniejszenia liczby zaległych spraw, jak i terminowego rozpatrywania nowych spraw;

·zwiększenie liczby powrotów, w tym umożliwienie bardziej systematycznego stosowania środków detencyjnych, w stosownych przypadkach, oraz śledzenia lokalizacji potencjalnych osób powracających.

Aby sprostać tym wyzwaniom, Grecja powinna pilnie wdrożyć krajową strategię zapewniającą odpowiedni system azylowy i system przyjmowania, w tym planowanie awaryjne w celu zwiększenia odporności na przyszłe sytuacje nadzwyczajne oraz jasne i skuteczne mechanizmy koordynacji. Komisja, we współpracy z agencjami UE i organizacjami międzynarodowymi, będzie nadal udzielać pełnego wsparcia, między innymi poprzez stałą obecność na wszystkich wyspach będących hotspotami i w Atenach. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby agencje dysponowały wystarczającą liczbą ekspertów.

Wsparcie UE obejmowało bezprecedensowe wsparcie finansowe na rzecz partnerów z budżetu UE – nie tylko organów krajowych, ale również organizacji międzynarodowych i pozarządowych. Oprócz 561 mln EUR z budżetu UE, już przyznanych w ramach programów krajowych na lata 2014–2020, wsparcie dla władz greckich w ramach pomocy nadzwyczajnej wyniosło od początku 2015 r. łącznie ponad 525 mln EUR. Włochy otrzymały wsparcie w wysokości 219 mln EUR w ramach finansowania w sytuacjach nadzwyczajnych oraz ze środków unijnych 654 mln EUR już przyznanych w ramach programów krajowych. Wsparcie to wykorzystano w ramach pełnego zakresu działań, takich jak tłumaczenie ustne, wsparcie medyczne i identyfikacja migrantów wymagających szczególnego traktowania w momencie przybycia, a także kontrole graniczne, na przykład za pomocą śmigłowców morskich, oraz zakup kluczowego sprzętu. Wyjątkowe okoliczności przyczyniły się również do utworzenia nowego instrumentu na rzecz wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych, zapewniającego szybką i ukierunkowaną reakcję na poważne kryzysy. Instrument ten może pomóc państwom członkowskim w radzeniu sobie z dużą liczbą uchodźców dzięki środkom finansowym na pomoc humanitarną przekazywanym agencjom Organizacji Narodów Zjednoczonych, organizacjom pozarządowym i innym organizacjom międzynarodowym w ścisłej koordynacji i konsultacji z państwami członkowskimi. Pełny przydział środków w ramach instrumentu na rzecz wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych został już zakontraktowany i wynosi prawie 645 mln EUR.

Postępy w reformowaniu dorobku w zakresie prawa azylowego

W 2016 r. Komisja przedstawiła siedem wniosków dotyczących reformy wspólnego europejskiego systemu azylowego. Obecnie w odniesieniu do pięciu z nich możliwe jest osiągnięcie wyważonego porozumienia politycznego, a wkrótce może być możliwe porozumienie w odniesieniu do kolejnych wniosków, przybliżając nas znacząco do realizacji założonego celu. Bliższe informacje na temat tych wniosków znajdują się w załączniku.

Co zmieniłyby wnioski, w przypadku których bliskie jest porozumienie?

·Rozporządzenie o kwalifikowaniu 47 zapewni większą zbieżność wskaźników przyznawania azylu w całej UE, zagwarantuje prawa osobom, którym przyznano status uchodźcy, i zniechęci do wtórnych przepływów.

·Dyrektywa w sprawie warunków przyjmowania 48 zapewni osobom ubiegającym się o azyl spójne i godne warunki w całej UE. Pomoże ona zapobiegać wtórnym przepływom poprzez wyjaśnienie praw i obowiązków osób ubiegających się o azyl.

·Rozporządzenie w sprawie Agencji Unii Europejskiej ds. Azylu 49 zagwarantuje, że wzmocniona Agencja Unii Europejskiej ds. Azylu będzie mogła zwiększyć pomoc dla państw członkowskich dzięki szybkiemu i pełnemu wsparciu. Poprawi to skuteczność procedury azylowej, pozwalając na szybsze procedury identyfikacji osób potrzebujących ochrony i tych, które jej nie potrzebują, również na granicach. Zapewni również wspólne gwarancje dla osób ubiegających się o azyl – wraz z bardziej rygorystycznymi przepisami służącymi zapobieganiu nadużyciom.

·Rozporządzenie Eurodac 50 rozszerzy unijną bazę danych identyfikacyjnych, pomagając organom w śledzeniu wtórnych przepływów, zwalczaniu nieuregulowanej migracji i pomagając w identyfikacji osób nieposiadających prawa do pobytu w UE.

·Rozporządzenie ustanawiające unijne ramy przesiedleń 51 pomoże ograniczyć nieuregulowaną migrację poprzez zapewnienie bezpiecznych i legalnych rozwiązań alternatywnych. Zastąpi ono istniejące obecne doraźne programy i ustanowi ogólnounijne dwuletnie plany przesiedlania osób faktycznie będących uchodźcami. Poprzez wspólne uczestniczenie w globalnych staraniach w zakresie przesiedleń UE wzmocni swoje partnerstwo i solidarność z państwami trzecimi przyjmującymi duże liczby osób potrzebujących ochrony międzynarodowej.

Każdy z tych instrumentów, nawet sam w sobie, przyczyniłby się do znacznego postępu w zarządzaniu migracjami. Stanowią one przydatny etap pośredni do zawarcia porozumienia w sprawie pełnej reformy wspólnego europejskiego systemu azylowego, a zatem nie należy opóźniać ich przyjęcia. Nie ma technicznych ani prawnych przeszkód w przyjęciu jednego lub kilku wniosków niezależnie od siebie, nawet jeżeli stanowią one część szerszej reformy. Ważne, aby po ponad dwuletnich dyskusjach UE zademonstrowała obywatelom swoją zdolność do osiągnięcia postępów, nawet realizowanych krok po kroku, przed wyborami europejskimi. Parlament Europejski i Rada powinny teraz podjąć ostatnie kroki w celu przekształcenia szerokiego porozumienia już osiągniętego w sprawie każdego z tych wniosków w ich ostateczne przyjęcie.

Jeśli chodzi o rozporządzenie w sprawie procedury azylowej, Komisja z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Parlament Europejski uzgodnił już swój mandat negocjacyjny. Rada jest bliska wypracowania wspólnego stanowiska w odniesieniu do tego wniosku. Obecnie kluczowe znaczenie ma rozpoczęcie negocjacji między Parlamentem Europejskim a Radą w celu jak najszybszego osiągnięcia porozumienia. Zmienione rozporządzenie usprawni procedurę azylową, zwiększy jej skuteczność i zapewni wspólne gwarancje dla osób ubiegających się o azyl – wraz z bardziej rygorystycznymi przepisami służącymi zapobieganiu nadużyciom. Wspólna procedura azylowa jest jednym z fundamentów skutecznego i sprawiedliwego systemu azylowego, który przyczyni się do rzeczywistych zmian.

   Czas na postępy w kwestii rozporządzenia dublińskiego

Kluczowym elementem stabilnego systemu azylowego, wytrzymującego próbę czasu, jest sprawiedliwy i zrównoważony mechanizm ustalania odpowiedzialności państwa członkowskiego w zakresie rozpatrywania wniosku o udzielenie azylu. Mając na uwadze ten cel, w maju 2016 r. Komisja przyjęła wniosek w sprawie reformy rozporządzenia dublińskiego. Celem wniosku było uczynienie systemu sprawiedliwszym i skuteczniejszym poprzez włączenie do przepisów dublińskich mechanizmu, w ramach którego wnioskodawcy mogliby być przydzielani z przeciążonych państw członkowskich w zależności od poziomu presji migracyjnej.

Na podstawie wniosku Komisji Parlament Europejski przyjął stanowisko w listopadzie 2017 r., czyniąc kolejny krok w tym kierunku i przekształcając korekcyjny mechanizm przydziału w obowiązkowy system przydziału, który miałby ogólne zastosowanie niezależnie od presji migracyjnej. W międzyczasie kolejne prezydencje Rady, w tym obecna prezydencja austriacka, która prowadzi prace nad pojęciem „obowiązkowej solidarności”, pracowały nad stworzeniem mechanizmu solidarności równoważonego przez element odpowiedzialności. W Radzie wykonano dużo pracy u podstaw dotyczącej ogólnego zarysu mechanizmu solidarności, w tym wsparcia finansowego i materialnego dla państw członkowskich znajdujących się pod presją i tych uczestniczących w działaniach solidarnościowych, jak również priorytetowego dostępu do wsparcia udzielanego przez odpowiednie agencje UE. Mimo że od przedstawienia wniosku przez Komisję upłynęły ponad dwa lata, rozbieżne stanowiska państw członkowskich nadal się utrzymują i uniemożliwiły Radzie przyjęcie mandatu dotyczącego podjęcia negocjacji z Parlamentem Europejskim, pomimo priorytetowego statusu, jaki współprawodawcy nadali sprawie. Wymaga to stałego zaangażowania Rady w celu znalezienia rozwiązania, tak aby można było jak najszybciej, w duchu kompromisu wszystkich stron, zakończyć reformę rozporządzenia dublińskiego w ramach procedury współdecyzji z udziałem Parlamentu Europejskiego.

   Zgodnie z konkluzjami Rady Europejskiej z czerwca 2018 r. dalsze prace nad reformą rozporządzenia dublińskiego powinny koncentrować się na znalezieniu wyważonego kompromisu opartego na odpowiedzialności i solidarności, z uwzględnieniem osób sprowadzonych na ląd w następstwie działań poszukiwawczo-ratowniczych. Komisja jest zaangażowana w prace nad przyszłym kompromisem, który przyniesie rzeczywistą wartość dodaną w porównaniu z obecnym rozporządzeniem dublińskim i który skonkretyzuje bezpośrednią pomoc dla państw członkowskich znajdujących się pod presją, zrównoważoną ze skutecznym ponoszeniem odpowiedzialności. Te dwie uzupełniające się koncepcje solidarności i odpowiedzialności należy ukierunkować na działanie zapobiegawcze. W szczególności należy zorganizować mechanizmy solidarności w taki sposób, aby zapewnić możliwie najszerszy koszyk wkładów państw członkowskich odzwierciedlający kompleksowy charakter wyzwania, jakim jest migracja. Państwa członkowskie powinny zatem wnieść wkład w ramach każdego z trzech elementów kompleksowego podejścia: wymiaru zewnętrznego, granic zewnętrznych i wymiaru wewnętrznego. Profilaktyczny i kompleksowy charakter takiego podejścia powinien zapewnić, aby liczba przybywających osób o nieuregulowanym statusie pozostała na niskim poziomie w sposób trwały.

Oczekuje się, że państwa członkowskie dobrowolnie zobowiążą się do wnoszenia wkładów w ramach każdego z tych trzech elementów. Podejście to opierałoby się przede wszystkim na tym, że każde państwo członkowskie wykazałoby wolę wzmocnienia istniejącego systemu poprzez określenie pomocy i wsparcia, które może zapewnić. Mechanizmy koordynacji współpracy mogłyby następnie lepiej dostosować wkłady do potrzeb na miejscu. Ramy te należałoby również wesprzeć środkami, dzięki którym skutkiem solidarności byłaby skuteczna równowaga między poszczególnymi elementami systemu, w szczególności w odniesieniu do wymiaru wewnętrznego, poprzez przydział obejmujący osoby przybywające lub sprowadzone na ląd na granicach zewnętrznych. Częścią systemu musi być siatka bezpieczeństwa wykorzystywana w okresach szczególnej presji, dzięki czemu w przypadku braku wystarczających dobrowolnych zobowiązań ze strony państw członkowskich możliwe będzie zagwarantowanie rzeczywistego wsparcia dla danego państwa członkowskiego, a także w sprawiedliwy sposób między wszystkimi państwami członkowskimi.

Mechanizm solidarności idzie w parze z mechanizmem odpowiedzialności, zapewniając sprawne funkcjonowanie systemu azylowego we wszystkich państwach członkowskich i w całej Unii przez cały czas. Istotną wadą obecnego systemu dublińskiego jest fakt, że odpowiedzialność wygasa po krótkim czasie, co stanowi dla osób ubiegających się o azyl zachętę do ucieczki. Rozwiązanie tego problemu ma kluczowe znaczenie w kontekście zapobiegania nadużyciom i wtórnym przepływom osób ubiegających się o azyl. Konieczne jest, aby państwa członkowskie szybko rozpatrywały wnioski o udzielenie azylu i zapewniły wysoką jakość podejmowanych decyzji, tak aby osoby wymagające ochrony międzynarodowej mogły ją bezzwłocznie uzyskać. Jednocześnie państwa członkowskie powinny zająć się problemem migracji nieuregulowanej i kontynuować działania mające na celu położenie kresu modelowi działania przemytników. W tym celu należy sprawnie rozpatrywać wnioski osób nieuprawnionych do ochrony międzynarodowej, aby można było zapewnić ich szybki powrót. Wszystkie te działania wymagają oparcia w skutecznej procedurze azylowej i powrotu, w tym poprzez możliwość wykorzystania ośrodków kontroli.

W oparciu o przedstawione powyżej koncepcje i w świetle doświadczeń z rozwiązaniami doraźnymi zdobytych latem tego roku można wprowadzić ustalenia tymczasowe dotyczące rzeczywistej solidarności i odpowiedzialności. Ustalenia te, które byłyby ograniczone czasowo i służyłyby jako ustalenia przejściowe do momentu, gdy nowe rozporządzenie dublińskie będzie miało zastosowanie, można by wykorzystać w celu przewidzenia podstawowych elementów przyszłego systemu. Należy zachęcić wszystkie państwa członkowskie do udziału w tych wspólnych staraniach, biorąc pod uwagę fakt, że doświadczenie zdobyte latem wykazuje, że do zapewnienia skuteczności tych ustaleń niezbędna jest znaczna większość państw członkowskich. Te tymczasowe ustalenia oznaczałyby, że już teraz UE byłaby lepiej przygotowana do podejmowania solidarnych działań w odpowiedzi na chwilowe szczyty napływu migrantów, w sposób zapewniający skuteczne zapobieganie wtórnym przepływom. Ich wprowadzenie nie powinno służyć do opóźnienia przyjęcia rozporządzania dublińskiego, które powinno nastąpić jak najszybciej jako część szerszej reformy migracyjnej i azylowej. Pełne wsparcie UE wobec tymczasowych ustaleń za pośrednictwem agencji i programów finansowych byłoby dostępne dla państw członkowskich na ich wniosek.

Komisja jest nadal zaangażowana we współpracę zarówno z Parlamentem Europejskim, jak i Radą w zakresie wszystkich elementów reformy rozporządzenia dublińskiego w celu ustanowienia systemu, który zagwarantuje Europę bez granic wewnętrznych opartą na zasadach solidarności i odpowiedzialności.

Ambitne finansowanie w odpowiedzi na wyzwania związane z migracją i towarzyszące reformom

Aby proponowana reforma przyniosła oczekiwane rezultaty, państwa członkowskie będą potrzebowały znacznego wsparcia finansowego. Wnioski dotyczące Funduszu Azylu i Migracji zapewnią wsparcie na rzecz wzmocnienia wspólnego europejskiego systemu azylowego, w tym usprawnienia procedury rozpatrywania wniosków o udzielenie azylu w celu przyspieszenia ich rozpatrywania i poprawy ich jakości. Może on być wykorzystywany do wczesnego wspierania integracji obywateli państw trzecich, w tym w ramach kursów językowych i kursów kształtujących świadomość obywatelską. Może on zapewnić pomoc systemom powrotów oraz pomoc w skutecznych powrotach, zarówno dobrowolnych, jak i przymusowych. W ramach tych celów fundusze zapewniłyby dodatkowe środki na wsparcie przesiedleń, relokacji i przekazań. Obecnie kluczowe znaczenie ma jednak jak najszybsze rozpoczęcie negocjacji między Parlamentem Europejskim a Radą oraz utrzymanie wysokiego poziomu ambicji zawartego we wnioskach Komisji.

Wsparcie finansowe UE w dziedzinie migracji i azylu Wnioski Komisji na podstawie kolejnych wieloletnich ram finansowych stanowią odpowiedź na doświadczenia ostatnich lat. Zaproponowano w nich znaczne zwiększenie wsparcia na rzecz polityki azylowej i migracyjnej, z dwuipółkrotnym wzrostem w stosunku do obecnego okresu, tak aby w latach 2021–2027 osiągnąć kwotę 10,4 mld EUR. Wraz z Instrumentem Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej, obejmującym wymiar zewnętrzny migracji, nowy Fundusz Azylu i Migracji będzie stanowił niezastąpione narzędzie realizacji solidnej, realistycznej i sprawiedliwej polityki migracyjnej UE. Zaoferuje on wsparcie w zaspokajaniu potrzeb państw członkowskich w dziedzinie azylu, integracji i powrotów, a także ogólnych potrzeb w obszarach obejmujących powroty i zarządzanie migracjami zarówno wewnątrz UE, jak i poza nią. W kwestii integracji fundusz będzie również wspierał działania na rzecz zaspokojenia potrzeb integracyjnych migrantów oraz uzupełniał działania dotyczące integracji społecznej i zatrudnienia wspierane w ramach funduszy polityki spójności.

5.WNIOSKI I PLANY NA PRZYSZŁOŚĆ

W ciągu ostatnich czterech lat Unia i jej państwa członkowskie opracowały kompleksowe podejście do wyzwań związanych z migracją. Podejście to obejmuje wszystkie aspekty – pogłębienie współpracy z partnerami spoza UE, wzmocnienie granicy zewnętrznej oraz wprowadzenie odpowiednich systemów wewnątrz UE w celu realizacji odpowiedniej do potrzeb polityki migracyjnej, azylowej, granicznej i bezpieczeństwa . Takie podejście przyniosło wymierne rezultaty, w oparciu o które musimy stworzyć ramy solidarności i odpowiedzialności wytrzymujące próbę czasu. Czas odejść od tymczasowych kontroli na granicach wewnętrznych oraz doraźnego zarządzania migracjami w kierunku zrównoważonych rozwiązań.

Wymaga to konkretnych działań w ramach następujących etapów:

·Przed wyborami do Parlamentu Europejskiego Parlament Europejski i Rada powinny przyjąć pięć wniosków ustawodawczych w sprawie reformy wspólnego europejskiego systemu azylowego, co do których w najbliższej przyszłości można spodziewać się porozumienia 52 .

·Do końca roku Rada powinna przyjąć swoje stanowisko negocjacyjne w kwestii rozporządzenia w sprawie procedury azylowej i rozpocząć negocjacje z Parlamentem Europejskim.

·Rada powinna znaleźć rozwiązanie w sprawie rozporządzenia dublińskiego identyfikując kluczowe elementy mechanizmów solidarności i odpowiedzialności, tak aby można było jak najszybciej zakończyć tę reformę w procedurze współdecyzji z Parlamentem Europejskim.

·Parlament Europejski i Rada powinny jak najszybciej przyjąć swoje stanowiska w sprawie wniosku dotyczącego Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej oraz zmienionej dyrektywy powrotowej, tak aby zostały one przyjęte przed wyborami do Parlamentu Europejskiego.

·Pełne przywrócenie strefy Schengen jako obszaru bez tymczasowych kontroli na granicach wewnętrznych.

·Kontynuacja zintegrowanego podejścia do działań na wszystkich etapach szlaku migracyjnego wzdłuż szlaku zachodniośródziemnomorskiego, podobnie jak ma to już miejsce na szlaku środkowośródziemnomorskim i wschodniośródziemnomorskim.

·Zakończenie trwających negocjacji w sprawie readmisji i opracowanie nowych ustaleń z partnerami w Afryce Subsaharyjskiej i Azji, przy jednoczesnym zapewnieniu skutecznego wprowadzenia w życie istniejących umów i porozumień.

·Fundusz powierniczy UE dla Afryki powinien nadal być zasilany.

·Parlament Europejski i Rada powinny osiągnąć porozumienie w zakresie reformy dyrektywy w sprawie niebieskiej karty przed wyborami do Parlamentu Europejskiego.

·Parlament Europejski i Rada powinny zapewnić trwałe finansowanie w kolejnym okresie finansowym poprzez szybkie przyjęcie wniosków w sprawie Funduszu Azylu i Migracji, Funduszu Zarządzania Granicami oraz Instrumentu Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej.

(1)    COM(2015) 240 final z 13.5.2015.

(2)    Operacje „Posejdon”, „Temida” i „Indalo” (operacje Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej prowadzone, odpowiednio, z Grecją, Włochami i Hiszpanią) oraz operacja „Sophia” prowadzona w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony.

(3)    W Radzie trwają dyskusje w sprawie przedłużenia mandatu operacji EUNAVFORMED Sophia.

(4)    Dane odnotowane za 2018 r. do listopada: http://missingmigrants.iom.int/region/mediterranean. Odzwierciedla to przejście przez przemytników na statki mniej nadające się do żeglugi – model działalności, który UE stara się zwalczyć.

(5)    Źródło danych o nieuregulowanym napływie migrantów: Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej, o ile nie zaznaczono inaczej.

(6)    Dane liczbowe do dnia 25 listopada 2018 r., dane hiszpańskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Dane te obejmują szlak atlantycki, Ceutę i Melillę.

(7)    Według greckiej policji liczba osób o nieuregulowanym statusie przybyłych drogą lądową osiągnęła 14 053 do końca października 2018 r., w porównaniu z 4 464 osobami zarejestrowanymi w pierwszych dziesięciu miesiącach 2017 r.

(8)    W ostatnim czasie powstała odnoga szlaku wiodąca z Grecji przez Albanię, Czarnogórę oraz Bośnię i Hercegowinę, przy czym szacuje się, że w Bośni i Hercegowinie przebywa obecnie około 6 000 migrantów.

(9)    Podczas gdy w 2017 r. migranci o nieuregulowanym statusie przybywający do UE byli głównie obywatelami Gwinei, Nigerii i Wybrzeża Kości Słoniowej, w 2018 r. według dotychczasowych danych wśród migrantów najwięcej było Syryjczyków, Marokańczyków, Irakijczyków, Afgańczyków i Gwinejczyków. Różnica ta odzwierciedla zmiany zachodzące na trzech głównych szlakach. Kolejna zmiana dotyczy większego odsetka przybywających Turków i Tunezyjczyków: prawie połowa wszystkich osób o nieuregulowanym statusie przybywających przez grecką granicę lądową w 2018 r. to obywatele tureccy, a liczba obywateli Tunezji wzrosła i stanowi 24 % ogólnej liczby migrantów przybywających szlakiem środkowośródziemnomorskim.

(10)    Źródło: dane przekazane Komisji przez państwa członkowskie.

(11)    C(2017) 6504 final z 27.9.2017.

(12)    Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria. Dane do dnia 25 listopada 2018 r.

(13)    Dane pozyskane z bazy danych EUROSTAT.

(14)    COM(2016) 120 final z 4.3.2016, z uaktualnionymi danymi dotyczącymi pracowników transgranicznych za 2017 r.

(15)    „Wpływ gospodarczy zawieszenia Schengen” (ang. The economic impact of suspending Schengen), Biuro Analiz Parlamentu Europejskiego, marzec 2016 r., z uaktualnionymi danymi dotyczącymi transgranicznych operacji transportowych.

(16)    „Koszty braku Schengen: aspekty wolności obywatelskich, sprawiedliwości i spraw wewnętrznych” (ang. The Cost of Non-Schengen: Civil Liberties, Justice and Home Affairs aspects), Biuro Analiz Parlamentu Europejskiego, wrzesień 2016 r.

(17)    Na przykład sama branża przesyłek ekspresowych mogłaby ponieść przybliżone koszty rzędu ponad 80 mln EUR rocznie.

(18)    Specjalne badanie Eurobarometr nr 474.

(19)    Austria, Niemcy, Dania, Szwecja i Norwegia przywróciły kontrole na granicach wewnętrznych pod koniec 2015 r. z powodu kryzysu migracyjnego i późniejszych przepływów wtórnych. W okresie od maja 2016 r. do listopada 2017 r. przywrócono kontrole na granicach wewnętrznych w Austrii, Niemczech, Danii, Szwecji i Norwegii w ramach specjalnej procedury określonej w art. 29 kodeksu granicznego Schengen w celu zaradzenia poważnemu zagrożeniu porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego związanemu przede wszystkim z niedociągnięciami w zakresie kontroli na granicach zewnętrznych w Grecji, a w dalszej kolejności z przepływami wtórnymi nielegalnych migrantów. Od listopada 2017 r. do maja 2019 r. (do lutego 2019 r. w przypadku Szwecji) kontrole na granicach wewnętrznych prowadzone są na podstawie art. 25 kodeksu („zdarzenia przewidywalne”). Ponadto w listopadzie 2015 r. kontrole na granicach wewnętrznych przywróciła Francja, powołując się w szczególności na zagrożenia terrorystyczne.

(20)    COM(2016) 120 final z 4.3.2016.

(21)    C(2017) 3349 final z 12.5.2017.

(22)    C(2017) 6560 final z 27.9.2017.

(23)    COM(2017) 571 final z 27.9.2017.

(24)    COM(2016) 385 final z 7.6.2016.

(25)    W ramach współpracy z Międzynarodową Organizacją ds. Migracji, od maja 2017 r. 17 226 osób odesłano z Nigru, a 18 329 osób bezpośrednio z Libii. Finansowanie UE wspiera również reintegrację osób po powrocie.

(26)    Agencja ONZ ds. uchodźców (UNHCR) zaproponowała łącznie 3 434 osoby do przesiedlenia z Nigru do UE i państw trzecich, a 1 174 wyruszyło już do miejsc przesiedlenia. Ponadto 312 osób ewakuowano bezpośrednio z Libii do Włoch, a 95 do Rumunii.

(27)    Dotychczas w ramach wsparcia UE przeszkolono również 238 funkcjonariuszy libijskich straży przybrzeżnej. Agencja ONZ ds. uchodźców (UNHCR) szacuje, że od początku 2018 r. libijska straż przybrzeżna uratowała lub przechwyciła 14 795 migrantów (dane do dnia 30 listopada 2018 r.)

(28)    Przywódcy afrykańscy i europejscy spotkali się w Valletcie w listopadzie 2015 r. i uzgodnili nowe podejście do współpracy w zakresie migracji.

(29)    Kryzysowy fundusz powierniczy UE na rzecz stabilności oraz eliminowania przyczyn migracji nieuregulowanej i wysiedleń w Afryce („fundusz powierniczy UE dla Afryki”); decyzja Komisji C(2015) 7293 final.

(30)    Komisja zaproponowała także szerszy sojusz Afryka–Europa na rzecz zrównoważonych inwestycji i tworzenia miejsc pracy, którego wpływ na gospodarkę afrykańską będzie miał również pozytywne skutki w zakresie eliminowania przyczyn nieuregulowanej migracji. Zob. COM(2018) 643 final z 12.9.2018.

(31)      Obejmuje to 100 mln EUR w ramach zmienionego specjalnego środka na rzecz edukacji, który jest obecnie finalizowany.

(32)    COM(2018) 634 final z 12.9.2018.

(33)    COM(2018) 631 final z 12.9.2018.

(34)    Afganistan, Gwinea, Bangladesz, Etiopia, Gambia, Wybrzeże Kości Słoniowej.

(35)    COM(2015) 285 final z 27.5.2015.

(36)    Projekty realizowane są w Wybrzeżu Kości Słoniowej, Nigrze, Tunezji, Mali, Gwinei Konakry, Gambii, Afganistanie, Bangladeszu, Nigerii i Rogu Afryki.

(37)    Aresztowania skutkowały postawieniem 151 zarzutów przestępstw związanych z przemytem migrantów i handlem ludźmi, a także likwidacją 17 międzynarodowych i 12 krajowych siatek przestępczych.

(38)    COM(2018) 635 final z 12.9.2018.

(39)    We wrześniu 2017 r. Komisja zainicjowała projekt pilotażowy dotyczący legalnej migracji. Jego celem jest dalsze wzmocnienie kompleksowego podejścia UE do migracji z myślą o zastąpieniu nieuregulowanych przepływów migracyjnych bezpiecznymi, uporządkowanymi i dobrze zarządzanymi legalnymi sposobami migracji oraz zachęcenie do współpracy w kwestiach takich jak zapobieganie nieuregulowanej migracji, readmisja i powrót migrantów o nieuregulowanym statusie.

(40)    Na przykład w ciągu roku 2018 występował stały niedobór funkcjonariuszy zaproszonych do realizacji działań Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej na granicy Grecji z Turcją, byłą jugosłowiańską republiką Macedonii i Albanią.

(41)    Liczba ta nie uwzględnia ekspertów w dziedzinie powrotów na poziomie krajowym, ponieważ ich całkowita liczba nie jest znana.

(42)    W celu analizy potrzeb stałej służby pod uwagę wzięto cztery scenariusze o różnych poziomach intensywności stworzone w oparciu o doświadczenia z ostatnich dziesięciu lat.

(43)    Zob. na przykład załącznik 3 do Sprawozdania z postępu wdrażania Europejskiego programu w zakresie migracji, COM(2018) 301 final z 16.5.2018.

(44)    Na podstawie średniej liczebności cywilnych misji w dziedzinie wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony w Afryce.

(45) Europejski Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejski Fundusz Społeczny.

(46) COM(2016) 377 final z 7.6.2016.

(47)    COM(2016) 466 final z 13.7.2016.

(48)    COM(2016) 465 final z 13.7.2016.

(49)    COM(2016)271 z 4.5.2016, oraz zmieniony wniosek ustawodawczy COM(2018)633 z 12.9.2018.

(50)    COM(2016) 272 final z 4.5.2016.

(51)    COM(2016) 468 final z 13.7.2016.

(52)    Wnioski w sprawie rozporządzenia o kwalifikowaniu, dyrektywy w sprawie warunków przyjmowania, rozporządzenia w sprawie Agencji Unii Europejskiej ds. Azylu, rozporządzenia Eurodac i rozporządzenia w sprawie unijnych ram przesiedleń.