1.Wprowadzenie – pilna konieczność ochrony planety

Zmiana klimatu stanowi dla Europejczyków poważny powód do niepokoju 1 . Obecne zmiany klimatu na naszej planecie zmieniają znany nam kształt świata i zwiększają zagrożenie destabilizacją w każdej postaci. W ostatnim dwudziestoleciu miało miejsce 18 najcieplejszych lat, od czasu gdy zaczęto prowadzić pomiary. Tendencja ta jest wyraźna. Niezbędne jest natychmiastowe i zdecydowane działanie na rzecz klimatu .

Globalne ocieplenie przekształca środowisko, zwiększając częstotliwość i intensywność ekstremalnych zdarzeń pogodowych. W ciągu czterech z ostatnich pięciu lat w Europie odnotowano ekstremalne fale upałów. Zeszłego lata temperatury za kołem podbiegunowym były o 5 °C wyższe niż zwykle. Duże obszary Europy ucierpiały w wyniku dotkliwych susz, natomiast w ostatnich latach Europa Środkowa i Wschodnia zostały szczególnie dotknięte powodziami. Ekstremalne zjawiska związane z klimatem, takie jak pożary lasów, gwałtowne powodzie, tajfuny i huragany, również niosą ogromne zniszczenia i śmierć, jak w przypadku huraganów Irma i Maria, które w 2017 r. uderzyły w Karaiby, a także kilka spośród europejskich regionów najbardziej oddalonych. Podobne zjawiska występują obecnie na kontynencie europejskim, gdzie w 2017 r. huragan Ofelia był pierwszym w historii silnym wschodnioatlantyckim huraganem, jaki nawiedził wybrzeże Irlandii, a w 2018 r. huragan Leslie spowodował zniszczenia w Portugalii i Hiszpanii.

Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) wydał w październiku 2018 r. sprawozdanie specjalne na temat skutków globalnego ocieplenia o 1,5 °C ponad poziom sprzed epoki przemysłowej i powiązanych ścieżek redukcji emisji gazów cieplarnianych na świecie. Z dowodów naukowych wynika, że globalne ocieplenie spowodowane działalnością człowieka osiągnęło już poziom 1 °C powyżej poziomów sprzed epoki przemysłowej i rośnie w tempie około 0,2 °C na dekadę. Bez zaostrzenia międzynarodowych działań w dziedzinie klimatu średni wzrost temperatury na świecie może sięgnąć 2 °C tuż po 2060 r., a potem nadal wzrastać.

Taka niekontrolowana zmiana klimatu może sprawić, że Ziemia stanie się „cieplarnią”, co zwiększy prawdopodobieństwo wystąpienia nieodwracalnych skutków zmiany klimatu na wielką skalę. Sprawozdanie IPCC potwierdza prognozę, że przy globalnym ociepleniu o 1 °C na obszarze obejmującym około 4 % światowej powierzchni gruntów nastąpi transformacja ekosystemów z jednego typu w inny, a przy wzroście temperatury o 2 °C odsetek ten wzrośnie do 13 %. Na przykład przewiduje się, że w przypadku wzrostu temperatury o 2 °C na świecie zniknie 99 % raf koralowych. Nieodwracalna utrata pokrywy lodowej na Grenlandii może zostać wywołana globalnym ociepleniem o około 1,5–2 °C. Doprowadziłoby to ostatecznie do podniesienia poziomu morza nawet o 7 metrów, co miałoby bezpośredni wpływ na obszary przybrzeżne na całym świecie, w tym na tereny nizinne i wyspy w Europie. Już teraz następuje szybka utrata lodu morskiego Arktyki w okresie letnim, co ma negatywne skutki dla różnorodności biologicznej w Skandynawii i dla źródeł utrzymania lokalnej ludności.

Miałoby to również poważne konsekwencje dla wydajności europejskiej gospodarki, infrastruktury, zdolności do produkcji żywności, dla zdrowia publicznego i różnorodności biologicznej oraz stabilności politycznej. W ubiegłym roku klęski wywołane zjawiskami pogodowymi przyniosły rekordowe straty gospodarcze w wysokości 283 mld EUR, a do 2100 r. mogą one dotknąć około dwie trzecie ludności Europy, podczas gdy dziś ich skutki odczuwa 5 % populacji. Na przykład roczne szkody spowodowane powodziami rzecznymi w Europie mogą wzrosnąć do 112 mld EUR z obecnych 5 mld EUR. Do końca wieku 16 % obecnej strefy klimatu śródziemnomorskiego może zamienić się w strefę suchą, a w kilku krajach Europy Południowej produktywność pracy na zewnątrz może się zmniejszyć o około 10–15 % w porównaniu z obecnymi poziomami. Szacuje się również, że zmniejszenie przewidywanej dostępności żywności przy globalnym ociepleniu o 2 °C jest znaczniejsze niż w przypadku ocieplenia o 1,5 °C, w tym w regionach o kluczowym znaczeniu dla bezpieczeństwa UE, takich jak Afryka Północna i pozostała część regionu Morza Śródziemnego. Mogłoby to osłabić bezpieczeństwo i dobrobyt w najszerszym tego słowa znaczeniu, szkodząc systemom gospodarczym, żywnościowym, wodnym i energetycznym, co z kolei powodowałoby konflikty i presje migracyjne. Ogólnie rzecz biorąc, jeżeli działania na rzecz klimatu nie zostaną podjęte, niemożliwe będzie zapewnienie zrównoważonego rozwoju Europy i osiągnięcie wyznaczonych na poziomie globalnym celów zrównoważonego rozwoju ONZ.