KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 9.6.2017

COM(2017) 312 final

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Działania usprawniające sprawozdawczość w dziedzinie środowiska

{SWD(2017) 230 final}

1.Wprowadzenie i kontekst

Wszyscy chcielibyśmy wiedzieć, czy powietrze, którym oddychamy, i woda, którą pijemy, są zdrowe, albo czy nasze plaże i jeziora są czyste. Społeczeństwo europejskie ma prawo znać jakość lokalnego środowiska i wiedzieć, czy działania podejmowane przez UE przynoszą dobre rezultaty.

Taka wiedza wymaga zarządzania przepływem informacji. Informacje na szczeblu europejskim zazwyczaj mają swój początek na szczeblu lokalnym: monitoring środowiska pod kątem zanieczyszczenia powietrza, stanu przyrody, jakości wód itd. polega na sprawdzaniu „na miejscu”, co się dzieje ze środowiskiem. Część z tych informacji jest następnie przekazywana na szczebel UE oraz do wiadomości społeczeństwa. Na szczeblu europejskim wykorzystywane są one do celów monitoringu regulacyjnego, czyli do weryfikowania, czy przepisy skutecznie spełniają swoje cele.

Niektóre raporty dotyczące środowiska cieszą się dużą popularnością. Coroczne sprawozdanie unijne dotyczące jakości wody w kąpieliskach cieszy się zainteresowaniem w całej Europie, o czym świadczy fakt, że na odpowiedniej stronie internetowej Europejskiej Agencji Środowiska odnotowano w 2016 r. ponad 73 000 odwiedzin. Niektóre spośród pozostałych sprawozdań publikowanych przez Komisję pozostają w dużym stopniu niezauważone przez ogół społeczeństwa, lecz mimo to służą ważnemu celowi, jakim jest monitoring regulacyjny stosowania unijnego prawa.

Sprawozdania dotyczące strategii politycznych i środowiska zawierają fakty i informacje niezbędne do podejmowania świadomych decyzji. Sprawozdawczość jest faktycznie kluczowa dla cyklu analiza – dialog – współpraca realizowanego w ramach przeglądu wdrażania polityki ochrony środowiska 1 .

Sprawozdawczość jest jednak źródłem kosztów dla państw członkowskich i przedsiębiorstw, dlatego należy dążyć do równowagi pomiędzy zapotrzebowaniem na informacje lepszej jakości a kosztem ich dostarczania. W związku z tym w ramach pakietu lepszego stanowienia prawa z maja 2015 r. 2 uruchomiono szeroko zakrojony przegląd wymogów dotyczących sprawozdawczości, w tym również dla środowiska, w postaci oceny adekwatności dotyczącej sprawozdawczości i monitoringu regulacyjnego 3 .

W niniejszym sprawozdaniu przedstawiono opracowany w rezultacie plan działania mający na celu zapewnienie praktycznej realizacji założeń unijnego prawa ochrony środowiska. Celem jest lepsze informowanie społeczeństwa europejskiego o tych osiągnięciach, a jednocześnie ograniczenie obciążenia administracji krajowych i przedsiębiorstw sprawozdawczością.

2.Wyniki oceny adekwatności

W ramach oceny adekwatności wyzwaniem było wyważenie dwóch aspektów. Z jednej strony należało zrobić krok wstecz, by uzyskać szerszą perspektywę i wyciągnąć wnioski ze wszystkich strumieni sprawozdawczości. Z drugiej strony zadanie to wymagało szczegółowego przyjrzenia się różnym strumieniom sprawozdawczości oraz stwarzanym przez nie problemom operacyjnym i wyciągnięcia wniosków. Pomimo dążenia do przyjęcia jak najambitniejszego podejścia, niezwykle istotne było również zapewnienie wykonalności. Najważniejsze zagadnienia wchodzące w zakres kontroli:

·„Obowiązki w zakresie sprawozdawczości” oznaczają przepisy prawne wymagające przekazywania danych, informacji lub sprawozdań do Komisji lub EEA. Sprawozdawczość ta miała na celu głównie umożliwienie Komisji monitorowania stosowania prawa UE przez państwa członkowskie. Ocena adekwatności obejmuje więc tzw. „monitoring regulacyjny”, natomiast nie obejmuje monitoringu środowiska „na miejscu” w jego najszerszym znaczeniu.

·Oprócz weryfikacji sprawozdawczości dla szczebla UE, w ramach oceny adekwatności sprawdzono również, w jaki sposób informacje te są następnie rozpowszechniane.

·Nie wszystkie obowiązki w zakresie sprawozdawczości badane w ramach oceny adekwatności są bezpośrednio objęte zakresem dyrektyw lub rozporządzeń. Wiele z nich jest nałożonych za pośrednictwem aktów delegowanych lub wykonawczych bądź poprzez wytyczne albo umowy nieformalne.

W ramach oceny zadano dwadzieścia pytań dotyczących zasadniczo tego, czy odpowiednie informacje są udostępniane we właściwym czasie, we właściwy sposób oraz po jak najniższych kosztach. Z zainteresowanymi grupami konsultowano się przez internet oraz podczas cyklicznych warsztatów. W ramach polityki ochrony środowiska funkcjonuje 181 obowiązków w zakresie sprawozdawczości zapisanych w 58 aktach unijnego prawa w obszarze ochrony środowiska. Wymagają one informacji liczbowych i przestrzennych, ale większość z nich ma format tekstowy – najtrudniejszy do raportowania, porządkowania i analizy. Częstotliwość jest różna. Około połowa z nich realizowana jest raz na dwa lata lub rzadziej, a około połowa skutkuje złożeniem sprawozdania przez Komisję do innych instytucji unijnych. Procesy są również zróżnicowane, ale wydaje się, że przebiegają najsprawniej, kiedy dane przetwarza EEA. Podsumowując, w wyniku oceny stwierdzono, że:

·Z upływem lat skuteczność znacznie się poprawiła i jest ogólnie oceniana jako zadowalająca. Niemniej jednak istnieje jeszcze możliwość poprawy niektórych zagadnień przekrojowych (takich jak upraszczanie sprawozdawczości w celu większego upowszechnienia procesu) oraz określonych aktów prawnych.

·Sprawozdawczość jest ogólnie wydajna, a obciążenie administracyjne (szacunkowy koszt na poziomie 22 mln EUR) jest umiarkowane, uzasadnione i proporcjonalne. Korzyści, między innymi lepsze i precyzyjniejsze wdrażanie oraz poprawa informacji publicznej, znacząco przewyższają koszty. Można byłoby nieco zwiększyć wydajność dzięki uproszczeniu procesu w bardziej horyzontalnym i strategicznym wymiarze. Do zwiększenia wydajności mogłyby się również przyczynić pewne modyfikacje w zakresie treści, horyzontu czasowego, częstotliwości i przebiegu procesów, ale niektóre z nich wymagałyby zmiany odpowiednich przepisów.

·Osiągnięto znaczny stopień spójności między obowiązkami w zakresie sprawozdawczości w takich obszarach polityki unijnej, jak rolnictwo, klimat, energia, polityka morska itp. Jednak warto zastanowić się, czy istnieje możliwość zwiększenia spójności pomiędzy niektórymi z tych obszarów, a także obowiązkami wynikającymi ze zobowiązań międzynarodowych.

·Większość obowiązków w zakresie sprawozdawczości jest adekwatna, ale istnieją możliwości poprawy (np. zaawansowane rozwiązania techniczne) oraz stosowania alternatywnych metod (np. pozyskiwania danych krajowych). Przede wszystkim treść sprawozdań w dziedzinie środowiska mogłaby w większym stopniu skupiać się na informacjach strategicznych, ilościowych i ukierunkowanych na poprawę uregulowań prawnych (np. poprzez zastosowanie kluczowych wskaźników). Ograniczyłoby to ilość informacji tekstowych, które obecnie są obowiązkowe.

·Jest to wartość dodana w skali UE, ponieważ obecna sprawozdawczość przynosi oczywiste korzyści w postaci porównywalnych i spójnych informacji, które nie są dostępne na szczeblu krajowym. Jednak w dłuższej perspektywie alternatywne metody, takie jak aktywne rozpowszechnianie istotnych informacji o środowisku na szczeblu krajowym, mogą ograniczyć potrzebę składania sprawozdań na szczeblu unijnym.

Tabela 1: Zestawienie ustaleń (bardziej szczegółowe informacje dostępne są w SWD(2017) 230). Wartość procentowa odnosi się albo do 58 aktów prawnych, albo do 181 przeanalizowanych obowiązków w zakresie sprawozdawczości, w zależności od dostępnych danych.

Zagadnienie	Wartość procentowa
Zmiana prawa upraszczająca sprawozdawczość już zaproponowana przez Komisję (związek z prawodawstwem).	16 %
Wskazano zagadnienia związane ze sprawozdawczością, które mogą wymagać zmian legislacyjnych (związek z prawodawstwem).	12 %
Sprawozdawczość uwzględniająca przykłady najlepszych praktyk (związek z prawodawstwem).	19 %
Sprawozdawczość uznawana za wysoce użyteczną (związek z obowiązkami w zakresie sprawozdawczości).	39 %
Sprawozdawczość uznawana za mało użyteczną (związek z obowiązkami w zakresie sprawozdawczości).	9 %
Sprawozdawczość, w przypadku której istnieje możliwość poprawy wykorzystania wskaźników (związek z prawodawstwem, w oparciu o analizę przesiewową).	86 %
Sprawozdawczość oparta głównie na informacjach tekstowych (związek z obowiązkami w zakresie sprawozdawczości).	76 %
Sprawozdawczość, w przypadku której istnieje możliwość zwiększenia spójności zewnętrznej (związek z prawodawstwem, w oparciu o informacje zwrotne od zainteresowanych podmiotów).	29 %
Sprawozdawczość, w przypadku której dochodzi do znacznych opóźnień (związek z 78 obowiązkami w zakresie sprawozdawczości, które są związane ze sprawozdaniami Komisji).	27 %

Z dowodów wynika, że większość obowiązków w zakresie sprawozdawczości jest w znacznym stopniu adekwatna. Ponadto w ostatnim czasie osiągnięto znaczne postępy w wielu obszarach (zob. pkt 3).

Problemy wymagające dalszych działań to między innymi:

·zapewnienie uwzględnienia we wszystkich obowiązkach w zakresie sprawozdawczości kluczowych wskaźników niezbędnych do oceny spełniania wymagań oraz uzyskiwania wiedzy o skuteczności realizacji celów;

·ograniczenie wymogów w zakresie sprawozdawczości tekstowej oraz upowszechnianie dobrych praktyk w dziedzinie informatyki, takich jak powszechne standardy open source;

·upowszechnianie dobrych praktyk w zakresie aktywnego rozpowszechniania informacji;

·dalsze skoordynowanie terminów i częstotliwości dla obowiązków w zakresie sprawozdawczości z potrzebami wynikającymi z głównych cykli polityki;

·ujednolicenie i scentralizowanie (niektórych) aspektów procesów w celu ich usprawnienia i zwiększenia ich efektywności; oraz

·lepsze wykorzystywanie danych pochodzących ze źródeł unijnych (takich jak program Copernicus 4 ) lub bezpośrednio od społeczeństwa (np. w ramach nauki obywatelskiej 5 ).

Ogólnie rzecz biorąc, modernizacja i uproszczenie sprawozdawczości będą możliwe pod warunkiem konsekwentnego stosowania najlepszych praktyk w ramach bardziej ujednoliconego wspólnego podejścia. Takie postępowanie powiększyłoby bazę dowodową dla polityki w dziedzinie środowiska, a ponadto uprościłoby proces jej kształtowania i zwiększyłoby jego niezawodność.

3.Postępy

Komisja od dawna współpracuje z państwami członkowskimi nad upraszczaniem sprawozdawczości w dziedzinie środowiska 6 . W ostatnim czasie Komisja uruchomiła już szereg zmian, częściowo pod wpływem przeprowadzonej oceny adekwatności. Obejmują one zmiany we wnioskach Komisji w sprawie przepisów dotyczących odpadów 7 czy uchylenie dyrektywy normalizującej sprawozdania 8 , które przyniosą w nadchodzących latach wymierne korzyści. We wszystkich głównych obszarach polityki w dziedzinie środowiska, takich jak powietrze, woda i przyroda, faktycznie nastąpiły lub zachodzą zmiany (ich zestawienie można znaleźć w tabeli 1 w dokumencie SWD(2017) 230). Zmiany te wskazują na możliwość jednoczesnego ograniczania kosztów i poprawy jakości informacji.

Oceny prawa ochrony środowiska przeprowadzane w ramach programu sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT) umożliwiają systematyczny wgląd w problemy sprawozdawczości i monitoringu w dziedzinie środowiska. Są one głównym motorem zmian, jeżeli istnieje taka konieczność. Jest tak na przykład w przypadku oceny dyrektywy INSPIRE 9 .

Osiągnięto postępy nie tylko w zakresie przedmiotu, ale i sposobu raportowania. Coraz powszechniej stosowane są technologia i narzędzia informatyczne, które znacznie ułatwiły i przyspieszyły proces sprawozdawczy. Co więcej, Komisja rozważa też różne pomysły i sposoby działania, takie jak ulepszenie aktywnego rozpowszechniania informacji.

4.Plan działania

W wyniku oceny adekwatności stwierdzono, że sprawozdawczość w dziedzinie środowiska jest w znacznym stopniu adekwatna, jednak rozpoznano również problemy wymagające rozwiązania (zob. pkt 2). W tym celu podjęte zostaną działania w pięciu obszarach. Są nimi:

1.uzyskiwanie odpowiednich informacji we właściwej formie i we właściwym czasie;

2.uproszczenie procesu sprawozdawczego;

3.wspieranie aktywnego rozpowszechniania informacji o środowisku na szczeblu europejskim i krajowym;

4.wykorzystywanie innych źródeł danych oraz alternatywnych metod uzupełniających sprawozdawczość w dziedzinie środowiska; oraz

5.zwiększanie spójności i poprawa współpracy.

Działania te uwzględniają potrzebę wypracowania wspólnego podejścia do sprawozdawczości. Oznacza to zmianę systemu z takiego, w którym sprawozdawczość w wielu różnych dziedzinach polityki w dziedzinie środowiska jest prowadzona równolegle, na bardziej jednolite podejście, w którym przyjmuje się najlepszą praktykę w różnych dziedzinach polityki.

W tym celu Komisja zwiększy możliwości Europejskiej Agencji Środowiska w zakresie pomocy przy opracowaniu takiego podejścia, które będzie bazowało na dotychczasowym doświadczeniu Agencji oraz stworzonych przez nią narzędziach i procesach. Komisja przeniesie środki budżetowe z programu LIFE (około 3,1 mln EUR na trzyletnią fazę pilotażową), umożliwiając w ten sposób EEA kierowanie realizacją działania mającego na celu modernizację e-sprawozdawczości (zob. działanie 3 poniżej) oraz pomagając zrealizować szereg innych działań wskazanych poniżej 10 . Będzie to uzupełnieniem bieżącego wsparcia w zakresie sprawozdawczości i uzgodnionych zadań na przyszłość (np. związanych z polityką energetyczną i polityką przeciwdziałania zmianie klimatu) oraz ulepszeń (np. dotyczących sieci Reportnet 2.0), określonych w wieloletnim i rocznym programie prac EEA. Wyniki tej fazy pilotażowej zostaną następnie uwzględnione w działaniach następczych po ocenie EEA-EIONET przeprowadzanej przez Komisję oraz we wnioskach dotyczących rozporządzenia w sprawie EEA 11 .

W rezultacie powinna się poprawić jakość informacji, ich udzielanie powinno być łatwiejsze i powinny one być szerzej wykorzystywane. Skorzystają na tym wszystkie osoby uczestniczące w sprawozdawczości w dziedzinie środowiska lub zainteresowane tą tematyką. Administracje odniosą korzyści w postaci zmniejszonego obciążenia administracyjnego. Obciążenie przedsiębiorstw zmniejszy się, jeżeli administracje państw członkowskich umożliwią im skorzystanie ze wzrostu wydajności w sytuacjach, gdy przedsiębiorstwa uczestniczą w sprawozdawczości i monitoringu regulacyjnym. Decydenci polityczni uzyskają lepszą jakość informacji potrzebnych do kształtowania polityki. Ostatnią, choć nie mniej ważną kwestią jest to, że europejskie społeczeństwo, przedsiębiorstwa i administracje będą miały lepszy dostęp do lepszych informacji o środowisku.

4.1.Uzyskiwanie odpowiednich informacji we właściwej formie i we właściwym czasie

W wyniku oceny adekwatności ustalono, że dotychczasowy proces sprawozdawczy dotyczący środowiska w znacznym stopniu spełnia swoje założenia, ale istnieje możliwość wprowadzenia określonych ulepszeń. Niektóre z nich, na przykład skoordynowanie terminów, można wprowadzić wyłącznie w drodze zmiany przepisów. Inne zmiany nie wymagają żadnych poprawek w przepisach, ale mogą mieć charakter szczegółowy.

Obok działań wymienionych wcześniej w punkcie 3, w ramach tego działania przeanalizowane zostaną ustalenia dotyczące potrzeby zmiany właściwych aktów prawnych 12 . W oparciu o bardziej szczegółową analizę tych zagadnień Komisja zaproponuje zmiany przepisów, które mogą dotyczyć na przykład:

–skoordynowania terminów/częstotliwości składania sprawozdań, w stosownych przypadkach; oraz

–wyeliminowania nadmiarowych lub innych nieprzydatnych obowiązków w zakresie sprawozdawczości.

W celu zapewnienia systematycznego i porównywalnego podejścia, Komisja uzupełni proponowane podejście o lepsze wytyczne regulacyjne oraz wprowadzi, w miarę możliwości, jednolite przepisy dotyczące obowiązków w zakresie sprawozdawczości w dziedzinie środowiska.

W celu zapewnienia systematycznego i porównywalnego podejścia, Komisja zastosuje metodę sprawozdawczości w dziedzinie środowiska opisaną w niniejszym sprawozdaniu również przy ocenie istniejącego unijnego prawa ochrony środowiska oraz tworzeniu nowych wniosków prawodawczych (np. poprzez uproszczenie procesu sprawozdawczego lub udoskonalenie przepisów o informacji publicznej).

Takie bardziej powszechne podejście naukowe zostanie wprowadzone poprzez zobowiązanie do dokładniejszego analizowania kwestii sprawozdawczości we wszystkich dalszych ocenach i wnioskach 13 . Wykorzystane przy tym zostaną regularne przeglądy i oceny, które umożliwiają Komisji, we współpracy z EEA i państwami członkowskimi Unii Europejskiej 14 , przeprowadzanie co kilka lat przeglądu informacji wymaganych w ramach sprawozdawczości. Jednocześnie Komisja może zastanowić się, na ile dobrze istniejące prawo sprawdza się w bardziej ogólnym ujęciu. W tym kontekście w ramach przeglądu zapewniona będzie regularna analiza następujących możliwości:

–szersze stosowanie kluczowych wskaźników oraz uporządkowanie informacji dotyczących najważniejszych kwestii związanych z wdrożeniem poprzez odniesienie do modelu DPSIR 15 oraz lepsze wytyczne regulacyjne w zakresie monitoringu regulacyjnego;

–w miarę możliwości, skoordynowanie tych kluczowych wskaźników z szerzej zakrojonymi potrzebami politycznymi w zakresie celów zrównoważonego rozwoju (SDG), siódmego programu działań w zakresie środowiska (7 EAP) oraz przeglądu wdrażania polityki ochrony środowiska (EIR) w celu zapewnienia spójniejszego podejścia;

–ograniczenie zapotrzebowania na informacje tekstowe i kontekstowe lub częstsze posługiwanie się pytaniami zamkniętymi z określonymi, wskazanymi możliwościami odpowiedzi, o ile jest to możliwe;

–korzystanie z informacji dostępnych publicznie na szczeblu krajowym zamiast ponownego zwracania się o informacje do państw członkowskich lub przedsiębiorstw.

W ramach programu kroczącego przeanalizowane zostaną również cel sprawozdawczości i potrzeby w tym zakresie, a także wykorzystanie otrzymywanych informacji. Ponadto zweryfikowane zostaną istotne obowiązki w zakresie sprawozdawczości w celu zapewnienia zgodności ze specyfikacjami danych INSPIRE lub, w przypadku gdy będzie to bardziej efektywne, dostosowania specyfikacji danych dla zapewnienia ich spójności z obowiązkami w zakresie sprawozdawczości. Celem jest uzyskanie jak największych korzyści z działania na rzecz interoperacyjności danych bez generowania zbędnych kosztów.

Podczas przeglądu uwzględnione zostaną „Zasady redakcyjne dla lepszej sprawozdawczości w dziedzinie środowiska” [Drafting principles for smarter environmental reporting] opracowane w ramach inicjatywy „Make IT Work” 16 .

4.2.Uproszczenie procesu sprawozdawczego

Bazując na dotychczasowych inwestycjach w proces sprawozdawczy, można uczynić więcej, aby w pełni wykorzystywać aktualny postęp w zakresie narzędzi informatycznych, w tym ujednolicanie praktyk i procedur.

W celu upowszechniania e-sprawozdawczości i jej modernizacji w oparciu o najnowsze rozwiązania informatyczne, EEA zainicjowała realizację projektu pod nazwą „Reportnet 2.0”. Sieć Reportnet to infrastruktura EEA służąca do wspierania i udoskonalania przepływu danych i informacji, wykorzystywana również przez niektóre służby Komisji w ich procesach sprawozdawczych. Została ona zaprojektowana pod kątem wcześniejszej generacji polityki ochrony środowiska UE i obecnie jest ogromnie przeciążona ze względu na aktualny wolumen zgłaszanych danych.

Komisja będzie wspierała modyfikację tej infrastruktury sprawozdawczej, aby uczynić z niej centralne, usprawnione narzędzie służące UE do sprawozdawczości w dziedzinie środowiska (oraz ewentualnie innych dziedzinach), wykraczając ambicjami poza aktualne założenia dla Reportnet 2.0 (które dotyczą głównie poprawy przepustowości i bezpieczeństwa). Sieć Reportnet będzie również musiała odpowiadać ambitnym założeniom unijnej strategii jednolitego rynku cyfrowego, szczególnie tym określonym w planie działania na rzecz administracji elektronicznej 17 oraz w europejskich ramach interoperacyjności 18 . Komisja przeanalizuje ponadto możliwość wykorzystywania przez sieć Reportnet usług w chmurze i sprawdzi, czy występuje efekt synergii w związku z wprowadzeniem proponowanego rozporządzenia w sprawie zarządzania unią energetyczną 19 . Komisja rozważy doświadczenie zdobyte w ramach inicjatywy dotyczącej wspólnego systemu informacji o środowisku (SEIS) 20 oraz wykorzysta osiągnięcia i doświadczenia sektorowych systemów informacyjnych, takich jak europejski system informacji wodnej czy europejski system informacji o różnorodności biologicznej.

W związku z tym Komisja będzie wspierała konsekwentne i racjonalne stosowanie zasad INSPIRE. Ocena INSPIRE REFIT 21 dowiodła, że aktualne wdrożenie dyrektywy nie do końca odpowiada potrzebom sprawozdawczym wynikającym z unijnego prawa ochrony środowiska. Komisja już teraz podejmuje działania mające na celu zapewnienie, aby przy wdrażaniu INSPIRE „traktowano priorytetowo zbiory danych przestrzennych dotyczących środowiska, zwłaszcza dane związane z monitorowaniem i sprawozdawczością 22 .”

Pozyskiwanie danych jest dla instytucji unijnych sposobem na uzyskiwanie dostępu do danych na szczeblu krajowym lub lokalnym bez ich faktycznego raportowania. W zasadzie umożliwia to lepszy i bardziej elastyczny dostęp do danych ze szczebla UE, ograniczając przy tym do minimum niedogodności dla innych.

Jak dotąd opracowanie aplikacji działającej na szczeblu UE i umożliwiającej skuteczne pozyskiwanie i wykorzystywanie danych dostępnych publicznie nie było możliwe. Zdobyto w tym zakresie pewne doświadczenie, ale zanim narzędzia te staną się zdatne do użytku, konieczne będą ich dalszy rozwój i testowanie. Komisja wraz z EEA zainwestują w rozwój takich narzędzi i przetestują kilka wstępnych koncepcji przed końcem 2018 r. Między innymi udoskonalony zostanie unijny Geoportal oraz jego powiązanie z projektem Reportnet. Komisja opracuje również praktyczne wytyczne dotyczące efektywniejszego wykorzystywania pozyskiwania danych w polityce w dziedzinie środowiska w przyszłości w celu rozwiązania kwestii wskazanych w ocenie adekwatności (dotyczących np. pewności prawa).

4.3.Wspieranie aktywnego rozpowszechniania informacji o środowisku na szczeblu europejskim i krajowym

Sprawozdawczość nie powinna służyć wyłącznie instytucjom unijnym. Powinna też na przykład pomagać społeczeństwu lepiej poznać stan środowiska, w którym to społeczeństwo żyje.

Komisja będzie wspierać aktywne rozpowszechnianie informacji poprzez wytyczne i wymianę najlepszych praktyk na poziomie europejskim i krajowym, realizując w pełni postanowienia dyrektywy INSPIRE (zob. również działanie 6). Wytyczne te powstaną w ścisłej konsultacji z państwami członkowskimi i innymi zainteresowanymi grupami. Będą one bazowały na doświadczeniach płynących z prac przeprowadzonych w poszczególnych sektorach i projektów pilotażowych, szczególnie tych realizowanych w związku z uporządkowanymi ramami wdrażania i informowania (SIIF) 23 . Działania te zostaną również powiązane z międzynarodowymi procesami konwencji z Aarhus poprzez zachęcanie do szerszego stosowania narzędzi elektronicznych w celu aktywnego rozpowszechniania informacji wśród społeczeństwa w prosty i przystępny sposób.

Należy koniecznie zapewnić, by granice administracyjne państw członkowskich nie stanowiły przeszkody dla przepływu danych i zarządzania nimi. Przepływ informacji wśród władz publicznych oraz do społeczeństwa powinien się odbywać w sposób płynny. Podczas realizacji tego działania istotne jest to, że powinno ono obowiązywać również w kontekście transgranicznym, niezależnie od tego, z którego państwa członkowskiego pochodzą informacje.

Ponadto wszystkie dane dotyczące środowiska powinny być swobodnie dostępne oraz łatwe do uzyskania i ponownego wykorzystania, zwłaszcza dla badaczy i naukowców.

W ramach działań następczych po przeprowadzeniu oceny INSPIRE Komisja określa obecnie zbiory danych przestrzennych (objęte zakresem dyrektywy INSPIRE) powiązane z obowiązkami w zakresie sprawozdawczości w dziedzinie środowiska 24 . Zgodnie z dyrektywą INSPIRE państwa członkowskie mają obowiązek opracować odpowiednie metadane do tych zbiorów danych i udostępnić je (poprzez usługi przeglądania, pobierania i wyszukiwania) na szczeblu krajowym. Do tej pory niewiele państw członkowskich spełniło ten obowiązek. Po sporządzeniu takiego wykazu, Komisja we współpracy z państwami członkowskimi 25 będzie monitorowała realizację obowiązków wynikających z dyrektywy INSPIRE za pomocą mechanizmu określonego w tej dyrektywie.

4.4.Badanie możliwości wykorzystania innych źródeł danych i metod uzupełniających sprawozdawczość w dziedzinie środowiska

Istnieją obiecujące perspektywy wykorzystywania innych źródeł danych, takich jak program Copernicus czy nauka obywatelska, jako narzędzia uzupełniającego, a w pewnych przypadkach zastępującego sprawozdawczość. Doświadczenie pokazuje jednak, że może to być niełatwe i że trzeba będzie rozwiązać szereg różnych problemów.

Na unijny program obserwacji Ziemi, Copernicus, składa się konstelacja satelitów będących własnością UE, które gromadzą bezprecedensową ilość danych pochodzących z obserwacji Ziemi. Informacje tematyczne uzyskiwane w ramach tego programu mogą odegrać ważną rolę w procesie zapewnienia zgodności z wymogami ochrony środowiska, na przykład poprzez podnoszenie świadomości, wskazywanie niezgodności oraz odpowiednie ukierunkowywanie kontroli. Informacje te mogą jednak mieć również istotne znaczenie dla monitoringu i sprawozdawczości w dziedzinie środowiska. Przykłady już istnieją – jest to np. wykorzystywanie obrazów satelitarnych do śledzenia zmian pokrycia terenu obszarów Natura 2000 użytkami zielonymi. W celu wsparcia tego procesu w ramach działań następczych zbadane zostaną możliwości wykorzystywania danych z programu Copernicus do uzupełniania lub ogólnej poprawy jakości informacji wykorzystywanych w procedurach sprawozdawczych, a w szerszym kontekście do kształtowania unijnej polityki ochrony środowiska. Działania te będą się opierały na doświadczeniach EEA, a ich celem będzie dopracowanie wymagań użytkowników, w szczególności w zakresie polityki przyrodniczej, wodnej i morskiej. Ponadto można też przeanalizować synergię w związku z Globalną Siecią Systemów Obserwacji Ziemi (GEOSS), której elementem jest program Copernicus, a także inne paneuropejskie sieci obserwacji Ziemi.

Innym obiecującym źródłem uzupełniających informacji i danych na temat kwestii związanych ze środowiskiem jest nauka obywatelska 26 . Stanowi ona kolejny sposób na gromadzenie danych o środowisku; jego zaletą jest oszczędność kosztów i użyteczność dzięki wczesnemu ostrzeganiu o trendach i określonych problemach związanych ze środowiskiem. Jednocześnie podnosi ona świadomość obywateli i wzmacnia ich pozycję. Jednak pomimo rosnącej ilości danych i działań związanych z nauką obywatelską, w praktyce dane pochodzące z tej nauki nie są (jeszcze) powszechnie stosowane do celów oficjalnego monitoringu środowiska (zwłaszcza, że w niektórych obszarach dane nie dorównują pod względem standardu bardziej zaawansowanym pod względem naukowym urządzeniom służącym do monitoringu) i sprawozdawczości 27 . Niemniej jednak mogą one prowadzić do uruchomienia oficjalnej sprawozdawczości i działań, a także stanowić ich uzupełnienie, na przykład gdy obywatele zgłaszają problemy z lokalnym składowiskiem odpadów.

Komisja będzie nadal wspierała działania w zakresie nauki obywatelskiej za pośrednictwem unijnych programów w obszarze badań naukowych i innowacji. Dotyczy to również opracowywania technologii umożliwiających obywatelom wnoszenie własnego wkładu (np. monitorowanie jakości powietrza) poprzez wspieranie koordynacji dotychczasowych działań na szczeblu regionalnym, europejskim i międzynarodowym, zachęcanie do stosowania najlepszych praktyk oraz ich upowszechnianie.

4.5.Zwiększanie spójności i poprawa współpracy

Sprawozdawczość w dziedzinie środowiska i sprawozdawczość w innych obszarach polityki UE są ze sobą powiązane, szczególnie w przypadku polityki w dziedzinie rolnictwa, przeciwdziałania zmianie klimatu, ochrony konsumenta i zdrowia, energetyki, mórz i rybołówstwa, a także statystyki. Przeanalizowane zostaną niektóre możliwości poprawy współpracy w zakresie wykorzystywania istniejących danych na szczeblu UE. Informacje przekazywane innym służbom Komisji mogą być lepiej wykorzystywane w niektórych obszarach do celów polityki ochrony środowiska. Istnieją tu dobre przykłady, choćby w dziedzinach rolno-środowiskowo-klimatycznych. Konieczne będzie również podjęcie innych działań, w tym ocena stopnia zgodności rozporządzenia w sprawie statystyk dotyczących odpadów z obowiązkami w zakresie sprawozdawczości wynikającymi z poddanych przeglądowi przepisów unijnych dotyczących odpadów, kiedy te zostaną przyjęte.

Przeprowadzona przez Komisję ocena adekwatności w zakresie obowiązków planowania, sprawozdawczości i monitorowania wynikających z przepisów unijnych dotyczących energetyki 28 objęła również analizę zagadnień powiązanych. Istnieje możliwość łączenia zasobów i tworzenia powiązań (np. w przypadku wskaźników czy sprawozdawczości elektronicznej) w procesie realizacji obu działań na rzecz uproszczenia sprawozdawczości.

Działania następcze zostaną przeprowadzone w taki sposób, by uzyskać pozytywny efekt synergii dla odpowiednich obszarów polityki.

Istnieje już szereg inicjatyw i mechanizmów współpracy między UE a organizacjami międzynarodowymi służących upraszczaniu sprawozdawczości w dziedzinie środowiska. Bazując na tej współpracy, Komisja wraz z państwami członkowskimi poczyni dodatkowe starania w celu systematycznego uwzględniania tego zagadnienia w założeniach międzynarodowych porozumień dotyczących środowiska, tam gdzie nie zostało ono jeszcze uwzględnione.

5.Wnioski i perspektywy

Ocena adekwatności w zakresie sprawozdawczości i monitoringu regulacyjnego w dziedzinie środowiska doprowadziła do zgromadzenia obszernej bazy dowodowej, jeżeli chodzi o mocne i słabe strony obecnej sytuacji. Ogólnie rzecz biorąc, podejście do polityki ochrony środowiska jest dojrzałe i proporcjonalne. Nakłady poczynione dotychczas przez państwa członkowskie i organy UE przynoszą istotne korzyści. Dowodzi to, że unijne prawo ochrony środowiska przynosi wymierne korzyści, a społeczeństwo europejskie jest o nich informowane. Pomimo ogólnie pozytywnej oceny sytuacji, podjęto lub niemal zakończono wiele różnych działań na rzecz uproszczenia sprawozdawczości. W ramach oceny adekwatności zidentyfikowano również szereg konkretnych i przekrojowych obszarów, w których można wprowadzić udoskonalenia lub przeanalizować nowe sposoby działania, na przykład jeżeli chodzi o możliwości szybkiego dostarczania przez nowe technologie szczegółowych danych geograficznych.

Te dodatkowe działania zwiększą przejrzystość sprawozdawczości w dziedzinie środowiska oraz sprawią, że sprawozdania będą precyzyjniejsze, a monitoring regulacyjny – skuteczniejszy. Doprowadzą one do dalszego uproszczenia obowiązków, zmniejszając w ten sposób obciążenie administracyjne, a jednocześnie poszerzając bazę dowodową. Korzyści z tego tytułu odniosą zarówno administracje, przedsiębiorstwa, jak i społeczeństwo europejskie. Obciążenie administracyjne zostanie ograniczone przy jednoczesnym utrzymaniu lub zwiększeniu korzyści, głównie dzięki przyrostom wydajności i poprawie przejrzystości (czyli szerszemu publicznemu rozpowszechnianiu informacji).

Komisja będzie monitorowała postępy w realizacji tych działań, a w 2019 r. dokona oceny sytuacji.

Załącznik: Zestawienie proponowanych działań

Lp.	Działanie	Termin
1	Zmiany w przepisach dotyczące obowiązków w zakresie sprawozdawczości określonych w niektórych aktach prawnych.	Wyznaczenie terminów dla poszczególnych aktów prawnych z uwzględnieniem potrzeby sporządzenia wniosku (wniosków) przez Komisję
2	Bardziej szczegółowa ocena i zmiana obowiązków w zakresie sprawozdawczości w ramach programu kroczącego.	Kroczący program prac.
3	Modernizacja e-sprawozdawczości, w tym poprzez unowocześnienie sieci Reportnet oraz możliwie najlepsze wykorzystywanie istniejącej infrastruktury	Uruchomienie Reportnet 2.0 planowane jest na 2019 r. Po uruchomieniu jego możliwości i efektywność będą stopniowo zwiększane.
4	Opracowanie i przetestowanie narzędzi do pozyskiwania danych na szczeblu UE	Przedstawienie wyników badań w 2018 r.
5	Opracowanie wytycznych i rozpowszechnianie najlepszych praktyk w zakresie europejskich i krajowych systemów informacji o środowisku, w tym poprawa dostępu do przedstawianych w zrozumiały sposób danych	Wytyczne i przykłady najlepszych praktyk zostaną opublikowane w 2018 r.
6	Wspieranie pełnego wdrożenia dyrektywy INSPIRE, priorytetowe traktowanie zbiorów danych istotnych dla wdrażania unijnego prawa ochrony środowiska i sprawozdawczości w tym zakresie.	Państwa członkowskie mają opublikować wykaz priorytetowych zbiorów danych zgodnie z dyrektywą INSPIRE do 2018 r. i przeprowadzić przegląd postępów w 2019 r. w oparciu o sprawozdania państw członkowskich.
7	Lepsze wykorzystanie danych uzyskiwanych dzięki programowi Copernicus.	Ustalenie działań w wybranych obszarach w 2017 r.
8	Wspieranie szerszego wykorzystywania nauki obywatelskiej jako uzupełnienia sprawozdawczości w dziedzinie środowiska.	Stopniowe działania prowadzące do opracowania wytycznych w 2019 r.
9	Poprawa współpracy przy wymianie i wykorzystywaniu danych gromadzonych w innych obszarach z korzyścią dla środowiska.	Określenie działań związanych ze współpracą wymagających poprawy w 2017 r.
10	Zacieśnienie współpracy z ważnymi organizacjami międzynarodowymi w celu uproszczenia sprawozdawczości i zarządzania informacjami pomiędzy szczeblem unijnym a szczeblem międzynarodowym.	Określenie działań związanych ze współpracą wymagających poprawy w 2017 r.

(1)  COM(2017) 63

(2)  „Program UE – lepsze wyniki dzięki lepszemu stanowieniu prawa” (COM(2015) 215)

(3)  Przegląd ten nie obejmuje sprawozdawczości w dziedzinie zmiany klimatu, bowiem w obszarze polityki energetycznej i przeciwdziałania zmianie klimatu Komisja zaproponowała już uproszczenie obowiązków w zakresie planowania, sprawozdawczości i monitoringu – zob. „Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zarządzania unią energetyczną” COM(2016) 759. Związki między sprawozdawczością w dziedzinie środowiska a sprawozdawczością dotyczącą innych obszarów (takich jak np. energia, klimat, rolnictwo, polityka morska itp.) opisane zostały w bardziej ogólnym ujęciu poniżej, w punkcie „Spójność”.

(4)   www.copernicus.eu  

(5)  Nauka obywatelska to narastające ogólnoświatowe zjawisko oznaczające wkład obywateli w tworzenie informacji i wiedzy naukowej (zob. „ Environmental Citizen Science ” [Nauka obywatelska w dziedzinie środowiska], 2013 r.).

(6)  SWD(2016) 188

(7)  COM(2016) 789 i COM(2016) 793

(8)  COM(2015) 593–596

(9)  Dyrektywa INSPIRE tworzy unijną infrastrukturę informacji przestrzennej do celów polityki w dziedzinie środowiska i pokrewnych polityk wywierających wpływ na środowisko (COM(2016) 478 i SWD(2016) 273).

(10)  Zob. działania 2, 5, 7, 8, 9 i 10

(11)  Rozporządzenie EEA (WE) nr 401/2009

(12)  W załączniku 8 do oceny adekwatności (SWD(2017) 230) określono wskazania dotyczące problemów wymagających rozwiązania w odniesieniu do poszczególnych aktów prawnych w zakresie korzystania z informacji tekstowych, wskaźników, przydatności, opóźnień, spójności i formatu.

(13)  Tamże.

(14)  W większości wskazanych obszarów prawodawstwa i/lub w strukturze EEA EIONET istnieją grupy ekspertów zajmujących się sprawozdawczością, którzy pomogą w realizacji kroczącego programu prac.

(15)  D: czynniki (driving forces), P: presje (pressures), S: stan (state), I: wpływ (impact), R: reakcja (response).

(16)   http://www.ieep.eu/work-areas/environmental-governance/better-regulation/make-it-work/subjects/2015/08/monitoring-and-reporting

(17)  COM(2016) 179

(18)  COM(2017) 134

(19)   Zob. przypis 3 

(20)  COM(2008) 46 i SWD(2013) 18

(21)  COM(2016) 478 i SWD(2016) 273

(22)   http://inspire.ec.europa.eu/document-tags/mig-workprogramme  

(23)  Z przykładowym projektem pilotażowym można się zapoznać pod adresem http://uwwtd.oieau.fr/

(24)  COM(2016) 478 i SWD(2016) 273

(25)   Wstępny wykaz jest już dostępny w internecie .

(26)  SWD(2016) 188

(27)  http://eurobirdportal.org/

(28)  SWD(2016) 396 i 397