KOMISJA EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 24.4.2017
COM(2017) 189 final
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY
Sprawozdanie z lat 2011-2015 w sprawie wdrożenia długoterminowej pomocy krajowej dla rolnictwa w północnych regionach Finlandii i Szwecji zgodnie z decyzjami Komisji 2009/3067 i 2010/6050
SPIS TREŚCI
1. WPROWADZENIE
2. ZASADY OGÓLNE POMOCY NORDYCKIEJ
2.1. Cele pomocy
2.2. Pozwolenia Komisji
2.3. Regiony objęte pomocą
2.4. Związek z produkcją
3. REFORMA PROGRAMU POMOCY NORDYCKIEJ
4. POMOC NORDYCKA W FINLANDII W LATACH 2011–2015
4.1. Przyznane pozwolenia
4.2. Wypłacona pomoc
4.3. Wielkość produkcji na obszarze objętym pomocą nordycką
4.4. Rozwój gospodarki rolnej w regionie objętym pomocą nordycką
5. POMOC NORDYCKA W SZWECJI W LATACH 2011–2015
5.1. Przyznane pozwolenia
5.2. Wypłacona pomoc
5.3. Wielkość produkcji na obszarze objętym pomocą
5.4. Rozwój gospodarki rolnej w regionie objętym pomocą
6. WNIOSKI
6.1. Finlandia
6.2. Szwecja
1. WPROWADZENIE
Na podstawie art. 142 Aktu przystąpienia Austrii, Finlandii i Szwecji do Unii Europejskiej 1 Komisja zezwoliła Finlandii i Szwecji na przyznanie długoterminowej pomocy krajowej dla rolnictwa w północnych regionach w celu zachowania działalności rolniczej. Pomoc ta jest nazywana pomocą nordycką („pomoc”).
Niniejsze sprawozdanie przedkłada się Radzie zgodnie z wymogiem sprawozdawczości określonym w art. 143 Aktu przystąpienia, który stanowi, że Komisja przedstawia Radzie rok po przystąpieniu, a następnie co pięć lat, sprawozdanie dotyczące udzielonych pozwoleń i wyników pomocy przyznanej na podstawie tych pozwoleń. Poprzednie sprawozdania sporządzone zostały w latach 1996, 2002 2 , 2007 3 i 2012 4 .
2. ZASADY OGÓLNE POMOCY NORDYCKIEJ
2.1. Cele pomocy
Pomocy udziela się w szczególności w celu zachowania tradycyjnej produkcji produktów podstawowych i przetworzonych odpowiadających w szczególny sposób warunkom klimatycznym danych regionów, poprawy struktur produkcji, wprowadzania do obrotu i przetwarzania produktów rolnych, ułatwienia usuwania takich produktów oraz w celu zapewnienia odpowiedniej ochrony środowiska i terenów wiejskich.
2.2. Pozwolenia Komisji
Pomoc jest zatwierdzana odrębnymi decyzjami Komisji 5 dotyczącymi odpowiednio Finlandii i Szwecji. Maksymalna płatność dla Finlandii wynosi obecnie 382 mln EUR rocznie. Dla Szwecji maksymalna dopuszczalna płatność roczna wynosi 318,67 mln SEK (ok. 35 mln EUR) 6 .
Podstawowe warunki są ustalone w art. 142 Aktu przystąpienia; łączna kwota przyznanej pomocy powinna być wystarczająca do zachowania działalności rolniczej na obszarach północnych, ale nie może powodować, by całkowite wsparcie przekroczyło poziom wsparcia w przedakcesyjnym okresie odniesienia określony w pozwoleniach. Ponadto pomoc nie może być powiązana z przyszłą produkcją ani prowadzić do wzrostu produkcji w stosunku do poziomów odniesienia określonych przez Komisję.
2.3. Regiony objęte pomocą
Regiony objęte pomocą zostały określone w odpowiednich decyzjach; są to obszary położone na północ od 62 równoleżnika i niektóre przyległe obszary położone na południe od tego równoleżnika, charakteryzujące się podobnymi warunkami klimatycznymi, powodującymi, że prowadzenie działalności rolniczej jest szczególnie trudne. Czynniki brane pod uwagę przy określaniu tych obszarów to niska gęstość zaludnienia (maksymalnie 10 osób/km2), wykorzystywana powierzchnia użytków rolnych jako odsetek całkowitej powierzchni (<10 %), udział gruntów wykorzystywanych do uprawy roślin przeznaczonych do spożycia przez ludzi w ogólnej powierzchni użytków rolnych (≤ 20 %) oraz gminy otoczone gminami leżącymi na wyżej wymienionych obszarach (nawet jeśli nie spełniają tych samych wymogów).
W Finlandii obszar objęty pomocą, którego dotyczy niniejszy komunikat, pokrywa 1 417 140 hektarów (ha) użytków rolnych (55,5 % całkowitej wykorzystywanej powierzchni użytków rolnych), a w Szwecji 335 881 ha użytków rolnych (11 % całkowitej wykorzystywanej powierzchni użytków rolnych).
Wykres 1: Fińskie (C1–C4) i szwedzkie (1–3) obszary objęte pomocą.
2.4. Związek z produkcją
Pomoc ograniczona jest do niektórych sektorów rolnych, określonych dla każdego państwa członkowskiego w odpowiedniej decyzji.
Pomoc jest przyznawana na podstawie jednostek produkcyjnych – albo dużych jednostek przeliczeniowych (DJP), albo liczby hektarów – z wyjątkiem wsparcia na produkcję i transport mleka, w przypadku których wsparciem objęte są dostarczone i przetransportowane ilości. Fińska pomoc na hodowlę reniferów przyznawana jest od sztuki.
Jak wspomniano powyżej, pomoc nie może być powiązana z przyszłą produkcją ani prowadzić do wzrostu produkcji w stosunku do okresu odniesienia. Okresy odniesienia są określone w odpowiedniej decyzji dla każdego państwa członkowskiego w zależności od sektora. Ilość referencyjna dla produkcji mleka w Finlandii została kilkakrotnie dostosowana do zmian wspólnej polityki rolnej (WPR) w odniesieniu do sektora mleka. Przeprowadzony w latach 2009–2010 przegląd fińskiego programu pomocy doprowadził jednak do zlikwidowania powiązania indywidualnych kwot mlecznych na mocy WPR z płatnościami pomocy. Zamiast tego wprowadzono ograniczenie, mające zastosowanie do końca systemu kwot mlecznych, polegające na niewypłacaniu pomocy dla wszelkich ilości mleka w regionie podlegających opłacie z tytułu nadwyżek.
3. REFORMA PROGRAMU POMOCY NORDYCKIEJ
W wyniku oceny programu pomocy zakończonej w 2007 r. przeprowadzono przegląd mający na celu uproszczenie programu i dostosowanie pozwoleń do celów Aktu przystąpienia. Jeżeli chodzi o uproszczenie, w wersjach przekształconych decyzji przyjętych w latach 2009 i 2010 przegrupowano różne sektory produkcji i określono maksymalne średnie stawki pomocy dla wszystkich szwedzkich i fińskich obszarów objętych pomocą.
W odniesieniu do dostosowania pozwoleń do celów określonych w Akcie przystąpienia, przegląd pozwoleń dotyczących produkcji i płatności doprowadził do obniżenia maksymalnej rocznej płatności dla Finlandii z 448,59 mln EUR do 358 mln EUR. Ponadto pomoc w sektorze wieprzowiny i drobiu została oddzielona od produkcji. W 2009 r. wprowadzono rekompensatę za szkody wyrządzone przez drapieżniki. Rekompensatę tę zniesiono w 2015 r.
W odniesieniu do szwedzkiego obszaru pomocy przegląd wykazał, że w poprzednich latach poziom produkcji malał. Na podstawie wniosku organów szwedzkich przegląd decyzji dokonany w 2010 r. pozwala na skoncentrowanie pomocy na pozostałej produkcji, aby zatrzymać ten spadek. W 2013 r. wprowadzono dodatkową poprawkę, na podstawie której do programu pomocy nordyckiej włączono pomoc dla plantatorów ziemniaków, przestrzegając jednocześnie ogólnego pułapu.
4. POMOC NORDYCKA W FINLANDII W LATACH 2011–2015
4.1. Przyznane pozwolenia
W decyzji C(2009)3067 zatwierdzono maksymalną roczną pomoc w wysokości 358 mln EUR w okresie od 1 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2014 r. Decyzja C(2015)2790 ma zastosowanie od dnia 1 stycznia 2015 r. i zatwierdza maksymalną pomoc w wysokości 382 mln EUR, jak przedstawiono w tabeli 1. Maksymalna roczna pomoc ogółem została zwiększona, ponieważ środki finansowe w wysokości 24 mln EUR dostępne na mocy art. 182 ust. 7 rozporządzenia (WE) nr 1234/2007 (ocena funkcjonowania) zostały wyczerpane w lutym 2014 r. W decyzji tej zwiększono również maksymalną wysokość pomocy jednostkowej i maksymalną łączną pomoc dla przeżuwaczy w celu zapewnienia środka zachęty wobec spadku produkcji.
Tabela 1: Roczna pomoc zatwierdzona zgodnie z decyzją C(2015)2790
|
Maksymalna dopuszczalna średnia pomoc / jednostkę 1) |
Jednostka |
Maksymalna dopuszczalna pomoc (mln EUR)2) |
Maksymalna liczba kwalifikujących się czynników produkcji |
||
|
1. MLEKO |
10,9 |
centy/kg |
193,7 |
1 776 765 t 3) |
|
|
2. PRZEŻUWACZE |
97,7 |
||||
|
Bydło |
4) |
546 |
EUR/DJP |
181 000 DJP |
|
|
Maciorki i kozy |
584 |
EUR/DJP |
|||
|
Konie |
252 |
EUR/DJP |
|||
|
3. ŚWINIE I DRÓB |
5) |
266 |
EUR/DJP |
37,0 |
|
|
4. OGRODNICTWO |
25,4 |
||||
|
Szklarnie |
6) |
11,3 |
EUR/m2 |
202,9 ha |
|
|
Przechowywanie produktów ogrodniczych |
7) |
18,5 |
EUR/m3 |
||
|
5. PRODUKCJA ROŚLINNA |
58,3 |
||||
|
Ogólna pomoc związana z areałem |
8) |
37 |
EUR/ha |
881 825 ha |
|
|
Pomoc w odniesieniu do niektórych roślin uprawnych |
9) |
145 |
EUR/ha |
62 475 ha |
|
|
Pomoc dla młodych rolników |
10) |
36 |
EUR/ha |
||
|
6. INNE RODZAJE POMOCY |
14,9 |
||||
|
Renifery |
11) |
36 |
EUR/zwierzę |
171 100 sztuk |
|
|
Pomoc na transport mleka i mięsa |
12) |
||||
|
Zabezpieczenie usług związanych z produkcją zwierzęcą |
13) |
||||
|
Pomoc na przechowywanie dzikich jagód i grzybów |
14) |
0,10–0,42 |
EUR/kg |
||
|
Inne rodzaje pomocy |
15) |
1) Wielkość pomocy na jednostkę może różnić się w zależności od regionu w granicach maksymalnej wielkości średniej.
2) Maksymalna dopuszczalna pomoc wynosi 382 mln EUR rocznie.
3) Maksymalna kwalifikowalna wielkość pomocy na rok kalendarzowy i na rok kontyngentowy 2014/2015.
4) Krowy mamki, jałówki, byki w wieku > 6 miesięcy oraz poddane ubojowi jałówki, byki i woły w regionach C3 i C4.
5) Pomoc niezwiązana z wielkością produkcji. Ilość referencyjna nie przekracza 139 200 DJP.
6) Pomoc na uprawy szklarniowe może być zróżnicowana w zależności od długości okresu wegetacyjnego.
7) Pomoc może być zróżnicowana stosownie do normy technicznej obiektu przeznaczonego do przechowywania.
8) Ogólna pomoc związana z areałem dla wykorzystywanej powierzchni użytków rolnych w regionach C2–C4.
9) W oparciu o powierzchnię upraw zbóż (z wyjątkiem jęczmienia, owsa i zbóż mieszanych) i innych upraw roślinnych (roślin o nasionach oleistych i innych upraw roślin oleistych, roślin białkowych i włóknistych), buraków cukrowych, ziemniaków skrobiowych i jabłek w regionach C1, C2 i C2 – północ. Pomoc w odniesieniu do warzyw w uprawie polowej można wypłacać w regionach C1–C4.
10) Pomoc dla młodych rolników z tytułu wykorzystywanej powierzchni użytków rolnych w regionach C1–C4.
11) W regionach C3 i C4.
12) Mleko: Kainuu i prowincje Laponia i Koillismaa (północno-wschodnia Finlandia). Mięso: Prowincja Laponii.
13) Pomoc może być wypłacana na usługi w zakresie utrzymania warunków operacyjnych produkcji zwierzęcej na obszarach, gdzie odległości są dłuższe niż średnia.
14) Maksymalna kwota pomocy: pomoc jest przyznawana dla ilości przechowywanych na koniec czerwca do następujących kwot maksymalnych: 0,34 EUR/kg malin moroszek, 0,10 EUR/kg innych dzikich jagód i 0,42 EUR/kg grzybów dziko rosnących.
15) Skolt, naturalne źródła utrzymania i hodowla reniferów.
4.2. Wypłacona pomoc
Pomoc nordycka
W latach 2011–2015 całkowita wypłacona roczna pomoc wynosiła między 336,1 a 310,1 mln EUR (tabela 2).
Tabela 2: Pomoc nordycka wypłacona w Finlandii (mln EUR)
|
Sektor objęty wsparciem |
2011 |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
|
Mleko |
161,1 |
161,1 |
161,1 |
167,5 |
170 |
|
Przeżuwacze |
71,1 |
70 |
69,7 |
70,3 |
70,1 |
|
Świnie, drób |
30,84 |
26,41 |
20,85 |
20,26 |
18,5 |
|
Ogrodnictwo |
21,3 |
19,5 |
18,0 |
18,9 |
17,5 |
|
Produkcja roślinna |
41,11 |
39,94 |
38,93 |
36,64 |
19,2 |
|
Inne rodzaje pomocy |
10,7 |
12 |
14,1 |
15,5 |
14,7 |
|
Ogółem |
336,1 |
329 |
322,8 |
329,1 |
310,1 |
Z wyjątkiem płatności nadwyżkowej w wysokości 0,6 mln EUR w 2014 r. w kategorii „inne rodzaje pomocy”, poziom rocznej pomocy nordyckiej przyznanej w Finlandii był niższy od dopuszczalnych poziomów określonych w decyzjach. Należy zauważyć, że w tych sektorach, w których całkowita produkcja przekroczyła dopuszczalną liczbę kwalifikujących się czynników produkcji, zastosowano proporcjonalne zmniejszenie pomocy na jednostkę czynnika produkcji, aby respektować pułap finansowy zatwierdzony w decyzji. W odniesieniu do płatności nadwyżkowej w kategorii „inne rodzaje pomocy”, za przyczynę uznano nieprzewidziany wzrost rekompensat za szkody spowodowane przez drapieżniki z 6,83 mln EUR (2013 r.) do 8 mln EUR (2014 r.). W 2015 r. takie rekompensaty zostały usunięte z zakresu decyzji o pomocy nordyckiej.
Całkowite wsparcie na obszarze objętym pomocą nordycką
Rolnictwo na obszarach objętych programem pomocy korzysta również z instrumentów finansowanych przez UE, zwłaszcza w ramach obu filarów WPR. W ramach środków drugiego filaru szczególne znaczenie dla sektora rolnego na obszarach objętych pomocą mają wsparcie dla obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW, od 2014 r. – obszar z ograniczeniami naturalnymi) i środki rolnośrodowiskowe. W decyzji C 2000/405 7 ustalono maksymalny pułap całkowitego rocznego wsparcia na obszarze objętym pomocą na 1 118,9 mln EUR (poziom z 1993 r.). W tabeli 3 pokazano, że pomoc wypłacona na obszarze objętym pomocą w latach 2011–2015 zgodnie z zastosowaną podstawą prawną była zgodna z maksymalnym pułapem określonym w decyzji.
Tabela 3: Zestawienie całkowitej rocznej pomocy wypłaconej w Finlandii, w tym pomocy UE (mln EUR)
|
Rok |
Pomoc bezpośrednia, w pełni finansowana przez UE |
Obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania (obszary z ograniczeniami naturalnymi), w tym pomoc krajowa zgodnie z przepisami dotyczącymi pomocy państwa |
Wsparcie w ramach środków rolnośrodowiskowych |
Pomoc nordycka |
Ogółem |
|
2011 |
274,2 |
311,5 |
177,3 |
336,1 |
1 099,1 |
|
2012 |
272,3 |
312,3 |
203,8 |
329,0 |
1 117,4 |
|
2013 |
258,9 |
311,3 |
193,2 |
322,8 |
1 086,2 |
|
2014 |
253,5 |
309,9 |
174,4 |
329,1 |
1 066,9 |
|
2015 |
212,7 |
276,5 |
146,7 |
310,1 |
946,0 |
4.3. Wielkość produkcji na obszarze objętym pomocą nordycką
Sektor mleczarski
Na obszarze objętym pomocą produkuje się prawie 80 % fińskiego mleka (dane z 2014 r.). Produkcja jest skoncentrowana na obszarze C2.
W pięcioletnim okresie produkcja mleka na obszarze pomocy nordyckiej wzrosła o 4 %. W innych obszarach Finlandii produkcja zmalała o 1,5 %. Produkcja była najwyższa w roku gospodarczym 2014/2015, a najniższa w roku gospodarczym 2012/2013 (1 874,2 tys. ton w porównaniu do 1 774,5 tys. ton). Produkcja przekroczyła ustalony poziom odniesienia we wszystkich latach gospodarczych z wyjątkiem 2012/2013. W roku gospodarczym 2014/2015 przekroczenie to było rzędu 5,5 %.
Przeżuwacze
W zmienionej decyzji z 2009 r. zatwierdzającej pomoc zgrupowano czynniki produkcji w odniesieniu do bydła, maciorek, kóz i koni.
Produkcja mięsa wołowego zmalała w 2012 i 2013 r. na wszystkich obszarach pomocy nordyckiej; w 2014 r. dalszy spadek miał miejsce na obszarach wysuniętych najdalej na północ, natomiast na obszarach C1 i C2 w 2014 r. nastąpił niewielki wzrost. W 2015 r. produkcja nieznacznie wzrosła na wszystkich obszarach. Poziom produkcji w 2015 r. był wyższy niż poziom z 2011 r. we wszystkich częściach kraju. Z całej krajowej produkcji wołowiny wynoszącej 85,8 mln kg (w 2015 r.) 68,5 mln kg wyprodukowano na obszarze pomocy, w szczególności na obszarze C2 ze względu na ścisły związek między produkcją wołowiny i mleka. Całkowita produkcja przeżuwaczy nie przekroczyła maksymalnej dopuszczalnej liczby czynników produkcji (dużych jednostek przeliczeniowych) przez cały okres sprawozdawczy.
Świnie i drób
Produkcja świń zmniejszyła się z 93,6 do 87,7 mln kg w latach 2011–2014 i utrzymywała się poniżej poziomów z 2005 r. W pozostałej części kraju spadek produkcji był nieco większy. Około 70 % produkcji mięsa wieprzowego odbywa się na obszarach produkujących zboża w podregionach pomocy wysuniętych najdalej na południe (C1), na których skoncentrowana jest również produkcja drobiu. Produkcja mięsa drobiowego rosła nieustannie – z 34,9 do 43,9 mln kg w latach 2011–2014. Tempo wzrostu było wyższe niż na obszarze nieobjętym pomocą. Pomoc na rzecz tej grupy została oddzielona od produkcji w 2009 r. przy ilości referencyjnej 139 200 DJP. Poziom ten nie został przekroczony w okresie 2011–2015 r.
Ogrodnictwo
Pomoc na rzecz ogrodnictwa jest przyznawana na produkcję szklarniową i przechowywanie produktów ogrodniczych. Produkcja jest skupiona na obszarze C1 (ok. 74 % całkowitej produkcji). W latach 2011–2015 r. zmalała ona z około 202 ha do 194 ha. Poza obszarem pomocy produkcja zmniejszyła się nieco bardziej. Roczny poziom odniesienia dla produkcji szklarniowej na obszarze pomocy nie został przekroczony.
Produkcja roślinna
Jak określono w decyzji, pomoc dla produkcji roślinnej obejmuje „ogólną pomoc związaną z areałem”, „pomoc dla młodych rolników” i „pomoc z tytułu określonych upraw”. Jeżeli chodzi o „ogólną pomoc związaną z areałem”, wykorzystywana powierzchnia użytków rolnych objętych wsparciem w regionie objętym pomocą pozostawała stabilna w ciągu tego pięcioletniego okresu (630 000–640 000 ha), chociaż w porównaniu z przedakcesyjnym poziomem odniesienia nastąpiło znaczne zmniejszenie powierzchni użytków rolnych (30 %). W przypadku „pomocy dla młodych rolników” w decyzji nie ustalono maksymalnego poziomu kwalifikujących się czynników produkcji i nie można przeprowadzić porównania. Obszar „określonych upraw” przekroczył maksymalną liczbę kwalifikujących się hektarów o ok. 15 % do 45 % w całym okresie 2011–2015 r. Nadwyżka produkcji była spowodowana głównie zmianami sytuacji rynkowej, w szczególności wzrostem popytu na rośliny białkowe, a także wyjątkowo dobrymi zbiorami pszenicy w latach 2011, 2014 i 2015.
Inne rodzaje pomocy
Produkcja reniferów wynosiła około 156 000 zwierząt w 2011 r. i prawie 157 000 zwierząt w 2015 r. po znaczącym spadku liczby zwierząt w latach 2013 i 2014. Maksymalna liczba kwalifikujących się czynników produkcji określonych w decyzji nie została przekroczona. Pozostała część innych rodzajów pomocy nie jest bezpośrednio powiązana z produkcją.
Wnioski dotyczące wielkości produkcji
Podsumowując, na obszarze objętym pomocą całkowita produkcja w sektorach objętych wsparciem wzrosła w okresie sprawozdawczym i przekroczyła maksymalną liczbę kwalifikujących się czynników produkcji w odniesieniu do mleka i „określonych upraw”. Przekroczenie produkcji nie było znaczące ani systematyczne dla mleka, lecz istotne i utrzymujące się w odniesieniu do „niektórych upraw” w całym okresie sprawozdawczym. Finlandia podjęła kroki w celu ograniczenia zachęt dla niektórych upraw, ograniczając wspierany obszar z 58 575 ha w 2011 r. do ok. 45 641 ha w 2013 r.
4.4. Rozwój gospodarki rolnej w regionie objętym pomocą nordycką
W Finlandii w 2014 r. istniało 52 775 gospodarstw, z czego 57 % na obszarze objętym pomocą. Odnotowano spadek o 11 % w porównaniu z rokiem 2010 na szczeblu całego kraju. Wykorzystywana powierzchnia użytków rolnych pozostała mniej więcej taka sama, podczas gdy liczba hektarów na gospodarstwo wzrosła, co wskazuje na dostosowanie strukturalne. Rozwój strukturalny był podobny we wszystkich częściach kraju, ale na obszarach wysuniętych najbardziej na północ liczba gospodarstw rolnych zmniejszyła się proporcjonalnie mniej, niż na innych obszarach.
W latach 2010–2014 w Finlandii proporcjonalnie najbardziej zmalała liczba gospodarstw ogrodniczych (-35 %), a następnie gospodarstw produkujących wieprzowinę (-31 %) i gospodarstw produkujących mleko (ok. -25 % na wszystkich obszarach z wyjątkiem podregionów pomocy nordyckiej C2 i C4, gdzie spadek wyniósł -18 %). Liczba gospodarstw produkujących wołowinę i zboża była stosunkowo stabilna, w szczególności w regionie pomocy nordyckiej, a liczba gospodarstw produkujących drób wzrosła o 13 %, w szczególności na obszarze C.
Dane na temat produkcji i liczby gospodarstw rolnych wydają się wskazywać na to, że produkcja utrzymuje się na obszarze pomocy nordyckiej, w tym na obszarach wysuniętych najbardziej na północ. Z analizy ekonometrycznej produkcji mleka przeprowadzonej przez fińskie centrum badawcze PTT wynika, że program pomocy nordyckiej doprowadził do utrzymania produkcji mleka w regionie pomocy nordyckiej.
Znaczenie pomocy nordyckiej dla całkowitych dochodów gospodarstw rolnych jest różne w poszczególnych sektorach produkcji. Jest ono największe w przypadku produkcji mleka (od 13 % do 28 %), a najmniejsze w produkcji zbóż (od 3 % do 7 %). We wszystkich sektorach znaczenie pomocy jest większe na północy.
Kontekst gospodarczy w całym kraju był bardzo trudny. Zatrudnienie w rolnictwie spadło o 7,7 %, ale spadek liczby gospodarstw był większy (-11 %). Zatrudnienie w rolnictwie jest proporcjonalnie większe na obszarze pomocy nordyckiej niż w pozostałej części Finlandii. Na przykład na obszarze C2 odsetek rolnictwa w całkowitym zatrudnieniu wynosił 10,2 %, natomiast poza obszarem pomocy nordyckiej wartość ta wynosi między 1,1 a 2,8 %. Liczba miejsc pracy w przemyśle spożywczym wzrosła na obszarze pomocy nordyckiej.
Kontynuacja produkcji rolnej na obszarze objętym pomocą doprowadziła do zachowania wielu usług środowiskowych i otwartego krajobrazu rolniczego, który jest rzadkością w tym regionie. Znacząco przyczynia się to do zmniejszenia erozji i wypłukiwania składników odżywczych i ma pozytywny wpływ na różnorodność biologiczną. Podczas gdy łączna powierzchnia użytków zielonych zmniejszyła się na obszarze pomocy nordyckiej, obszar użytkowany jako użytki zielone przez okres dłuższy niż pięć kolejnych lat wzrósł o 20 %. Sytuacja jest inna w południowej Finlandii, gdzie powierzchnia ta zmniejszyła się o 40 % w tym samym okresie.
5. POMOC NORDYCKA W SZWECJI W LATACH 2011–2015
5.1. Przyznane pozwolenia
W okresie ostatnich pięciu lat Szwecja została upoważniona do wypłaty 318,67 mln SEK rocznie (35,41 mln EUR). Od dnia 1 lipca 2010 r. decyzją C(2010)6050 zezwolono Szwecji na wypłacenie pomocy zgodnie z tabelą 4 poniżej.
|
Maksymalna dopuszczalna średnia pomoc / jednostkę 1) |
Jednostka |
Maksymalna dopuszczalna pomoc 2) (mln SEK/rok) |
Maksymalna liczba kwalifikujących się czynników produkcji |
|||||
|
maks. 2011–2015 |
maks. 2011–2015 |
maks. 2011–2015 |
||||||
|
1. Sektor mleczarski |
293,00 |
288,87 |
450 000 ton |
394 464 tony |
||||
|
- mleko krowie |
0,73 |
0,70 |
SEK/kg |
|||||
|
- kozy |
3) |
500 |
466 |
SEK/sztuka |
||||
|
- pomoc na transport mleka krowiego |
4) |
0,039 |
0,038 |
SEK/kg |
||||
|
2. Świnie i drób |
5) |
1 350 |
1 347 |
SEK/DJP |
17,94 |
15,91 |
16 532 DJP |
11 982 DJP |
|
- świnie przeznaczone do uboju - lochy - kury nioski |
||||||||
|
3. Miękkie owoce i warzywa |
6) |
2 800 |
2 761 |
SEK/ha |
2,03 |
1,03 |
750 ha |
374 ha |
|
4. Ziemniaki |
2 500 |
2 216 |
SEK/ha |
5,7 |
4,23 |
2 910 ha |
1 908 ha |
|
Tabela 4: Roczna pomoc zatwierdzona zgodnie z decyzją C(2010)6050
oraz pomoc maksymalna w okresie 2011–2015
1) Wielkość pomocy na jednostkę może różnić się w zależności od regionu w granicach maksymalnej wielkości średniej.
2) Maksymalna dopuszczalna pomoc: 318,67 mln SEK.
3) Tylko kozy wykorzystywane do produkcji mleka Szacuje się, że produkcja mleka wynosi 800 kg mleka na kozę rocznie.
4) Między gospodarstwem a punktem gromadzenia lub pierwszym punktem przetwarzania.
5) Gdzie 1 kura nioska to 0,01 DJP, locha to 0,33 DJP, a świnia przeznaczona do uboju to 0,10 DJP.
6) Z wyjątkiem ziemniaków.
5.2. Wypłacona pomoc
Pomoc nordycka
W przedmiotowym okresie całkowite roczne kwoty wypłacone w formie pomocy wynosiły 282,2–285,75 mln SEK (29,25–32,21 mln EUR) (tabela 5). Wypłacana w ten sposób pomoc utrzymała się na równym poziomie w całym okresie z niewielkimi różnicami w poszczególnych latach.
Tabela 5: Pomoc nordycka według sektorów, w mln SEK
|
Sektor objęty wsparciem |
2011 |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
|
Mleko1 |
265,26 |
270,07 |
269,77 |
272,65 |
271,08 |
|
Świnie, drób |
15,91 |
13,75 |
12,31 |
12,13 |
12,60 |
|
Miękkie owoce, warzywa, w tym ziemniaki |
1,03 |
1,03 |
0,99 |
0,97 |
0,92 |
|
Ogółem |
282,20 |
284,85 |
283,07 |
285,75 |
284,60 |
1 W tym mleko kozie i wsparcie na transport.
Podsumowując, roczna kwota pomocy przyznawana w Szwecji była zgodna z maksymalną kwotą pomocy określoną w decyzjach.
Całkowite wsparcie na obszarze objętym pomocą nordycką
Rolnictwo na obszarach objętych programem pomocy może również korzystać z instrumentów finansowanych przez UE, zwłaszcza w ramach obu filarów WPR (tabela 6). W ramach środków drugiego filaru szczególne znaczenie mają wsparcie dla obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) i środki rolnośrodowiskowe. W decyzji C(2010)6050 nie ustalono pułapu łącznego wsparcia dla regionu objętego pomocą. W ramach programu rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014–2020, wsparcie dla płodozmianu może być stosowane tylko poza obszarami z ograniczeniami naturalnymi (dawnymi ONW). Płatności przeznaczone na wsparcie środowiskowe płodozmianu na obszarach z ograniczeniami naturalnymi będą w związku z tym zmniejszanie, aż do ich wyeliminowania w 2018 r. Od 2003 r. prowadzone są działania następcze ex post dotyczące poziomu pomocy UE.
Tabela 6: Zestawienie pomocy wypłaconej w Szwecji, w tym pomocy wspólnotowej, w mln SEK
|
Rodzaj pomocy |
2011 |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
|
Płatności wyrównawcze (ONW) |
307,01 |
312,83 |
301,95 |
299,36 |
617* |
|
Wsparcie w ramach środków rolnośrodowiskowych (płodozmian) |
295,44 |
297,13 |
293,62 |
287,65 |
32,46* |
|
Pomoc nordycka 8 |
301,50 |
297,87 |
301,53 |
304,88 |
303,90 |
|
Ogółem |
903,95 |
906,71 |
897,10 |
891,89 |
953,36 |
* Prognoza oparta na dokonanych płatnościach częściowych.
Łączna wartość wsparcia zmienia się z roku na rok, ale nie jest zgodna z żadną stałą tendencją i od 1997 r. pozostaje w tym samym przedziale.
5.3. Wielkość produkcji na obszarze objętym pomocą
Sektor mleczarski
W okresie 2011–2015 średnia kwota wypłacona na rzecz produkcji mleka krowiego wyniosła 267 mln SEK rocznie. Produkcja mleka na obszarze objętym pomocą odpowiada 13 % całkowitej produkcji w Szwecji. W 2015 r. na obszarze tym występowało mniej gospodarstw produkujących mleko niż w 2011 r. (odpowiednio 795 i 999), ale liczba krów utrzymała się w ciągu pięciu lat na stałym poziomie, jedynie z niewielkimi zmianami.
Produkcja mleka stanowi jedyny sektor objęty pomocą nordycką, w którym odnotowano wzrost produkcji o 2,7 % w okresie pięciu lat. Najniższy poziom produkcji odnotowano w 2011 r., następnie do 2014 r. produkcja wzrastała. W 2015 r. nastąpił kolejny spadek. Wsparcie w zakresie transportu wypłacano 7–9 mleczarniom w odniesieniu do średnio 386 202 ton rocznie.
Świnie i drób
Produkcja świń utrzymywała się na stabilnym poziomie pozostającym znacznie poniżej maksymalnej liczby kwalifikujących się czynników produkcji. Między 2011 a 2013 r. odnotowano gwałtowny spadek liczby świń przeznaczonych do uboju. Od 2013 r. liczba ta wzrastała, jednak nie osiągnęła poziomu z 2011 r. Problemem dla producentów wieprzowiny w północnej Szwecji jest niska liczba rzeźni. Oznacza to duże odległości od gospodarstwa do rzeźni oraz mniejszą możliwość wyboru rzeźni przez rolnika czy też negocjacji cen uboju. W odniesieniu do loch przeznaczonych do produkcji prosiąt, liczba loch oraz gospodarstw zmniejsza się, chociaż w 2015 r. nastąpił pewien wzrost. Suma płatności wykazuje niewielkie wahania w okresie pięciu lat i utrzymuje się poniżej maksymalnego dopuszczalnego poziomu.
W odniesieniu do produkcji jaj w ciągu pięciu lat istnieje tendencja spadkowa liczby gospodarstw oraz kur objętych wsparciem, jak również kwot wypłaconych na przestrzeni lat.
Miękkie owoce i warzywa
Corocznie wsparcie otrzymywało od 94 do 103 gospodarstw produkujących miękkie owoce i warzywa, o średnim obszarze 360 ha. Obszar wahał się wokół tej wielkości przez ostatnie pięć lat, przy czym jego wielkość wynosi około połowy maksymalnej liczby kwalifikujących się czynników produkcji.
Wnioski dotyczące wielkości produkcji
Jeżeli chodzi o mleko, wielkość produkcji w pięcioletnim okresie zmniejszyła się nieznacznie. Sytuacja w dwóch pozostałych sektorach pozostaje dość stabilna, choć wielkość produkcji zmienia się z roku na rok. We wszystkich sektorach liczba kwalifikujących się czynników produkcji wynosi znacznie mniej niż liczba maksymalna.
5.4. Rozwój gospodarki rolnej w regionie objętym pomocą
Szwedzki obszar objęty pomocą charakteryzuje się niską i malejącą gęstością zaludnienia, ograniczeniami pod względem możliwości rozwoju gospodarczego i niekorzystnymi warunkami dla rolnictwa. Struktura gospodarstw rolnych cechuje się mniejszymi, bardziej rozproszonymi i nieregularnymi polami niż przeciętnie w Szwecji. Podwyższa to koszty, także koszty transportu w obrębie gospodarstw rolnych ze względu na odległości pomiędzy polami. W odniesieniu do okręgów objętych programem pomocy nordyckiej wysuniętych najbardziej na północ, udział w produkcji krajowej (w GRP) wykazuje tendencję spadkową od 1995 r.
Kluczowym produktem rolnym na tym obszarze jest mleko, którego produkcja stanowi 13 % całkowitej produkcji mleka w Szwecji. Liczba producentów spadła między 2011 a 2015 r., podczas gdy liczba krów pozostała stabilna, przy czym na obszarze objętym wsparciem rozwój był nierówny. Sektor produkcji mleka jest jedynym sektorem objętym programem wsparcia, który wykazał wzrost. W 2015 r. produkcja mleka była o 10 000 ton wyższa niż w roku 2011. Liczba producentów mleka w tym okresie zmalała.
Na obszarze objętym pomocą, który jest zdominowany przez lasy, grunty użytkowane rolniczo przyczyniają się do utrzymania otwartego krajobrazu, który sprzyja różnorodności biologicznej. Praktyki rolnicze na obszarach objętych wsparciem charakteryzują się mniej intensywną produkcją, ponieważ głównymi formami uprawy są tutaj łąki i pastwiska. Zazwyczaj praktyki te wiążą się z małą ilością stosowanych pestycydów i nawozów. Dlatego wpływ na środowisko jest mniejszy niż w przypadku działalności rolniczej w innych częściach kraju.
Od 1990 r. liczba mieszkańców w regionie objętym wsparciem malała. Spadek wyniósł 3 %, w porównaniu do rosnącej liczby ludności w pozostałych regionach Szwecji (18 %).
6. WNIOSKI
W niniejszym sprawozdaniu przedstawiono pozwolenia udzielone Finlandii i Szwecji w odniesieniu do pomocy nordyckiej w latach 2011–2015 i osiągnięte wyniki. Sprawozdanie zostało opracowane w oparciu o dane dostarczone przez organy państw członkowskich zgodnie z art. 143 ust. 2 Aktu przystąpienia.
6.1. Finlandia
Jeżeli chodzi o realizację fińskiego programu pomocy nordyckiej, Komisja zauważa, że:
1. w odniesieniu do zgodności z maksymalną kwotą pomocy dopuszczoną w pozwoleniach Komisji: całkowita kwota wypłaconej pomocy i całkowite wsparcie na obszarze objętym pomocą nordycką w latach 2011–2015 były zgodne z maksymalną dopuszczalną kwotą pomocy określoną w zmienionej decyzji C(2009)3067, z jednym i nieprzewidzianym wyjątkiem w 2014 r.;
2. w odniesieniu do zgodności z maksymalną liczbą kwalifikujących się czynników produkcji: całkowita produkcja na obszarze objętym pomocą przekroczyła maksymalną liczbę kwalifikujących się czynników produkcji w odniesieniu do mleka i „określonych upraw”. Aby uniknąć przekroczenia odpowiednich łącznych kwot zatwierdzonych płatności, Finlandia zastosowała proporcjonalne zmniejszenie płatności na jednostkę czynnika produkcji, a w przypadku pomocy na „określone uprawy” zmniejszyła kwalifikujący się obszar. Choć metoda ta gwarantuje, że zobowiązanie państwa dotyczące maksymalnych łącznych kwot wypłaconej pomocy zawsze jest respektowane, proporcjonalne zmniejszenie nie przeszkodziło rozszerzeniu, choć w ograniczonym stopniu, pomocy na całą kwalifikowalną produkcję;
3. w odniesieniu do osiągnięcia celów programu pomocy: ogólnie rzecz biorąc, pomoc w Finlandii przyczyniła się do zachowania poziomu produkcji na przedmiotowym obszarze oraz do zachowania zatrudnienia w rolnictwie. Pomimo mniej korzystnych warunków produkcji, niektóre sektory miały lepsze wyniki niż sektory poza obszarem pomocy. Jednakże w dalszym ciągu utrzymywała się tendencja do przenoszenia produkcji na południe w ramach obszaru objętego pomocą, choć liczba gospodarstw zajmujących się produkcją mleka i wołowiny zmniejszyła się proporcjonalnie mniej na obszarach wysuniętych najbardziej na północ. Wdrożenie programu oraz kryteria stosowane do rozróżnienia pomocy powinny być ściśle monitorowane w kolejnym okresie sprawozdawczym, aby rozważyć dostosowanie wsparcia.
6.2. Szwecja
Jeżeli chodzi o realizację szwedzkiego programu pomocy nordyckiej, Komisja zauważa, że:
1. w odniesieniu do zgodności z maksymalną kwotą pomocy dopuszczoną w pozwoleniach Komisji: całkowita kwota pomocy nordyckiej wypłaconej w latach 2011–2015 była zgodna z pułapem maksymalnej dopuszczalnej kwoty pomocy zatwierdzonej w decyzjach 96/228/WE i C(2010)6050;
2. w odniesieniu do zgodności z maksymalną liczbą kwalifikujących się czynników produkcji: we wszystkich sektorach otrzymujących pomoc nordycką maksymalna liczba kwalifikujących się czynników produkcji objętych pomocą była respektowana;
3. w odniesieniu do osiągnięcia celów programu pomocy: po dokonaniu przeglądu programu w 2010 r. pomoc wypłacona w Szwecji pozwoliła na utrzymanie produkcji w najważniejszym sektorze mlecznym w okresie 2011–2015 r. W odniesieniu do innych sektorów produkcja była stabilna lub nieznacznie spadła. Zmieniona decyzja C(2010)6050 zapewniła większą elastyczność w odniesieniu do stosowania programu pomocy, co przyczyniło się do lepszej realizacji jego celów, mimo że wsparcie mogło jedynie częściowo złagodzić ograniczenia, przed jakimi stoi dziś produkcja rolnicza na obszarze objętym pomocą.
W przypadku obu krajów kontynuacja produkcji rolnej przyczynia się do zachowania otwartego, dobrze zarządzanego krajobrazu rolniczego na obszarze objętym pomocą nordycką, gdzie przeważają lasy. Utrzymanie otwartego krajobrazu ma pozytywny wpływ na różnorodność biologiczną i atrakcyjność krajobrazu. Na podstawie informacji przekazanych przez organy krajowe Komisja stwierdza, że organy w sposób zadowalający zastosowały dotyczące Finlandii decyzje 2002/404/WE i C(2009)3067 oraz dotyczące Szwecji decyzje 96/228/WE i C(2010)6050 w sprawie pomocy dla regionów północnych.