KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 1.6.2016

COM(2016) 358 final

Pakiet normalizacyjny

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

NORMY EUROPEJSKIE DLA XXI WIEKU

{SWD(2016) 186 final}

Normy europejskie dla XXI wieku

Normy europejskie przyczyniają się do integracji jednolitego rynku, a tym samym do zapewnienia tworzenia miejsc pracy, ogólnego wzrostu gospodarki UE, zwiększenia konkurencyjności, innowacji i wiodącej pozycji w przemyśle. Pogłębianie jednolitego rynku oznacza wyrównywanie warunków działania dla przedsiębiorców, w szczególności przez harmonizację techniczną.

Udowodniono, że począwszy od towarów i usług po technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT), normy są elastycznym sposobem podniesienia jakości i bezpieczeństwa, poprawy przejrzystości i interoperacyjności, ograniczenia kosztów i otwarcia rynków dla przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP. Normy przynoszą korzyści konsumentom, przedsiębiorstwom i ogółowi społeczeństwa.

Z dowodów ekonomicznych wynika, że sprawnie funkcjonujący system normalizacji przekłada się na wzrost PKB (zob. s. 3 poniżej). Ustalanie norm w Europie jest w dużej mierze stymulowane przez przemysł. Podczas gdy normy są opracowywane przez organizację normalizacyjną, rynek może również po prostu przyjąć specyfikacje techniczne opracowane przez jedno przedsiębiorstwo lub przez jednostki prowadzące działalność w danej dziedzinie, tj. organizacje zawodowe.

Organy regulacyjne mogą określać zasadnicze wymagania w przepisach i zwracać się do systemu normalizacji europejskiej o opracowanie, na potrzeby pośredniego odniesienia, dobrowolnych norm europejskich, które po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej zapewniają domniemanie zgodności (lub bezpieczeństwa). Skuteczny system normalizacyjny może się zatem opierać wyłącznie na bliskim partnerstwie pomiędzy organem regulacyjnym, jednostkami normalizacyjnymi i przemysłem.

Do tej pory system normalizacji europejskiej z powodzeniem wydawał wysokiej jakości, skuteczne normy, zapewniając tym samym Europie miejsce na arenie światowej. Przemysł wspiera opracowywanie norm europejskich oraz ich regularną i sprawną nowelizację w celu uwzględnienia nowoczesnych technologii. Ponadto stale trwa interakcja pomiędzy normalizacją europejską a normalizacją międzynarodową: czasami normy europejskie proponuje się międzynarodowym organizacjom normalizacyjnym, a niekiedy normy międzynarodowe stają się normami europejskimi. Dialog ten jest ważny, ponieważ ułatwia przedsiębiorstwom, przede wszystkim MŚP, rozpoczęcie prowadzenia działalności na skalę globalną.

W środowisku normalizacyjnym zachodzą jednak zmiany. Nowe technologie oraz stopniowe włączanie rozwiązań cyfrowych do przemysłowych globalnych łańcuchów wartości, jak również szybko zmieniająca się sytuacja międzynarodowa wywierają presję na system normalizacji europejskiej, który można nadal wykorzystać do tego, by w większym stopniu przyczyniał się do zwiększania zatrudnienia oraz pobudzania wzrostu gospodarczego w UE. Potrzebny jest nowy bodziec, aby skutecznie zaspokoić potrzeby przemysłu, konsumentów i innych zainteresowanych stron w zakresie norm. Skorzystanie z takiego nowego bodźca zapewni Europie utrzymanie pozycji ogólnoświatowego centrum normalizacji. W przeciwnym razie normy byłyby ustanawiane w innym miejscu, a Europa utraciłaby możliwość korzystania z przewagi wynikającej z bycia pionierem.

W tym celu we wspólnej inicjatywie dotyczącej normalizacji przewidzianej w strategii jednolitego rynku określono innowacyjny sposób osiągnięcia tych priorytetów poprzez otwartą współpracę publiczno-prywatną.

W niniejszym komunikacie Komisja określa swoją wizję jednolitego i wydajnego systemu normalizacji europejskiej, który dostosowuje się do zmieniającego się otoczenia, wspiera liczne strategie polityczne oraz przynosi korzyści zarówno przedsiębiorstwom, konsumentom, jak i pracownikom.

W komunikacie umieszczono również wspólną inicjatywę dotyczącą normalizacji w kontekście jako bezpośredni rezultat strategii jednolitego rynku. Komunikatowi towarzyszą dokumenty, w których zbadano różne oblicza normalizacji europejskiej, takie jak sprawozdanie oceniające, roczny program prac Unii na 2017 r. oraz dokument w sprawie norm dotyczących usług.

W rozporządzeniu (UE) nr 1025/2012 w sprawie normalizacji europejskiej (zwanym dalej „rozporządzeniem”) ustanowiono ramy prawne długoterminowego partnerstwa pomiędzy UE, państwami członkowskimi, organizacjami i jednostkami normalizacyjnymi, zainteresowanymi grupami społecznymi, również tymi reprezentującymi osoby niepełnosprawne, oraz użytkownikami norm.

Przedstawiana dzisiaj wizja opiera się na ocenie REFIT 1 tych ram 2 oraz na szeroko zakrojonych konsultacjach publicznych 3 , w których stwierdzono, że system normalizacji europejskiej jest na dobrej drodze do zrealizowania celów zakładanych przez prawodawcę 4 , przy czym zalecono zwiększenie angażowania szerokiego grona podmiotów w system normalizacji europejskiej, zacieśnienie współpracy oraz usprawnienie komunikacji w ramach tego systemu.

W odpowiedzi na te wezwania i w celu zacieśnienia partnerstwa pomiędzy instytucjami europejskimi i europejską wspólnotą normalizacyjną Komisja zapowiedziała w swojej strategii jednolitego rynku 5 , że zamierza uruchomić wspólną inicjatywę dotyczącą normalizacji, która połączy instytucje publiczne i prywatne w procesie dialogu opartego na współpracy. Wspólnym celem jest promowanie europejskiego centrum normalizacji o zasięgu globalnym, w którym normy są opracowywane w sposób terminowy, otwarty, przejrzysty i angażujący szerokie grono zainteresowanych stron, tak aby wspierać i promować innowacje dla wszystkich oraz zwiększać konkurencyjność przedsiębiorstw europejskich w ramach coraz bardziej globalnych łańcuchów wartości 6 .

Wspólną inicjatywę uzupełniają dwa inne dokumenty, w których dokładniej odniesiono się do najważniejszych obszarów wymagających normalizacji, które mają przekrojowy wpływ na rozwój gospodarczy: komunikat Komisji Europejskiej pt. „Priorytety w normalizacji ICT na jednolitym rynku cyfrowym” przyjęty w kwietniu 2016 r. 7 , będący częścią pakietu modernizacji technologii i usług publicznych jednolitego rynku cyfrowego („kwietniowy komunikat dotyczący norm ICT”), oraz specjalny dokument poświęcony normom dotyczącym usług, który stanowi element niniejszego pakietu.

W ten sposób nowe formy współpracy określą nową najlepszą praktykę dotyczącą sprawniejszego podejścia w większym stopniu opartego na współpracy zgodnie z zasadami lepszego stanowienia prawa 8 .

1 – Normy są ważne

... ponieważ promują innowacje

W przeszłości normy były czasami postrzegane jako czynniki spowalniające innowacje. W rzeczywistości normy promują innowacje: umożliwiają wczesne wprowadzenie na rynek innowacyjnych produktów i usług, w szczególności jeżeli odnoszą się one do kryteriów wydajności zamiast zalecać stosowanie określonych produktów lub procedur, a także umożliwiają transfer technologii i ułatwiają badania. Ponadto normy zapewniają zwykle interoperacyjność między różnymi urządzeniami i usługami, umożliwiając wprowadzanie innowacji „w uzupełnieniu innowacji”. Normalizacja umożliwia różnym osobom fizycznym, przedsiębiorstwom i instytucjom skoordynowanie danej technologii lub metody. Kiedy normy zostaną już opracowane, zwykle przez europejskie organizacje normalizacyjne, wnoszą one wartościowy wkład w przyszłe innowacje, co prowadzi do powstania nowych produktów i usług. W ramach opartych na rozporządzeniu procesów innowacji angażujących szerokie grono podmiotów zapewnia się, by normy działały zarówno na rzecz podmiotów opracowujących normy, jak i użytkowników norm, pomagając tym samym w przekształcaniu norm w narzędzie służące do otwarcia rynków i innowacji.

... ponieważ podnoszą jakość i zwiększają bezpieczeństwo

Normy przyczyniają się również do podnoszenia jakości i zwiększania bezpieczeństwa produktów i usług, przynosząc korzyści konsumentom, pracownikom, przedsiębiorstwom i ogółowi społeczeństwa. W normach dotyczących zdrowia, bezpieczeństwa i środowiska określa się cechy wielu produktów i usług.

... ponieważ umożliwiają tworzenie miejsc pracy i wzrost gospodarczy

Normy są podstawowym czynnikiem umożliwiającym tworzenie miejsc pracy i wzrost gospodarczy w Europie. Sprawnie funkcjonujące środowisko normalizacyjne ma zasadnicze znaczenie dla konkurencyjności. Z szeregu badań krajowych wynika, że normy mają pozytywny wpływ na wzrost gospodarczy i konkurencję. Badania przeprowadzone na przykład we Francji 9 , w Niemczech 10 i w Zjednoczonym Królestwie 11 potwierdziły, że normalizacja zwiększa PKB danego kraju. W przypadku Francji wpływ norm na wzrost gospodarczy szacuje się na 0,8 % PKB, w Zjednoczonym Królestwie – na 0,3 % PKB, a w Niemczech – na 0,9 % PKB. Niemiecka jednostka normalizacyjna DIN szacuje, że w ujęciu pieniężnym w samych Niemczech normy generują do 17 mld EUR rocznie. Inne badanie przeprowadzone niedawno w Zjednoczonym Królestwie również potwierdza, że stosowanie norm jest korzystne dla gospodarki krajowej: normy przyczyniły się do wygenerowania około 11 mld EUR z wynoszącego 40 mld EUR wzrostu PKB w 2013 r. (w cenach z 2014 r.) oraz około 8,5 mld EUR w przypadku wywozu Zjednoczonego Królestwa. To samo badanie pokazuje, że normy pomagają w podnoszeniu jakości – 70 % respondentów stwierdziło, że normy przyczyniły się do podniesienia jakości produktów i usług 12 .

... ponieważ wspierają globalne łańcuchy wartości

Normy wspierają również globalne łańcuchy wartości, ponieważ mogą otwierać rynki dla przedsiębiorstw poza UE: europejskie i krajowe jednostki normalizacyjne współpracują z międzynarodowymi organami normalizacyjnymi, takimi jak ISO i IEC, w zakresie opracowania norm międzynarodowych stosowanych na całym świecie.

Ze wszystkich tych powodów wezwania do opracowania norm są elementem różnych unijnych strategii politycznych, od unii energetycznej do działań w dziedzinie klimatu i od gospodarki o obiegu zamkniętym do jednolitego rynku cyfrowego.

...ponieważ proces normalizacji europejskiej pozwala przezwyciężyć kosztowne rozdrobnienie jednolitego rynku 

System normalizacji europejskiej opiera się na wieloletnim, udanym partnerstwie publiczno-prywatnym europejskich i krajowych jednostek normalizacyjnych będących dostawcami norm, Komisji, która korzysta z normalizacji europejskiej, by wspierać wdrażanie unijnych przepisów i strategii politycznych, oraz przemysłu, MŚP, pracowników, organizacji środowiskowych i grup obywatelskich. Jest to system oparty na sektorze prywatnym 13 , który obejmuje normalizację produktów i usług w różnych sektorach. Sam proces opracowywania norm opiera się na zasadach WTO 14 oraz na angażowaniu szerokiego grona MŚP i zainteresowanych grup społecznych 15 . Ponieważ system opiera się na konsensusie, oczekiwane wykorzystanie przez rynek umożliwia penetrację rynku przez innowacyjne produkty przy obniżonych kosztach produkcji.

W rozporządzeniu uznaje się trzy europejskie organizacje normalizacyjne (CEN, CENELEC, ETSI). Organizacje te prowadzą odpowiednio działania w zakresie różnych rodzajów produktów, materiałów, usług i procesów (CEN), w obszarze elektrotechniki (CENELEC) oraz w zakresie technologii informacyjno-komunikacyjnych (ETSI).

„Normy europejskie” są dobrowolne, opierają się na zapotrzebowaniu rynku i przyjmują je europejskie organizacje normalizacyjne: zastępują one sprzeczne normy krajowe we wszystkich 28 państwach członkowskich. Ułatwia to funkcjonowanie przedsiębiorstwom, w szczególności MŚP. Ważną cechą norm europejskich jest również to, że są one regularnie aktualizowane w celu uwzględnienia najnowszej wiedzy i technologii. Obecnie istnieje około 20 000 norm europejskich opracowanych przez CEN-CENELEC dla produktów i usług oraz 35 000 innych dokumentów normalizacyjnych opracowanych przez ETSI.

„Zharmonizowane normy europejskie” są szczególnym rodzajem norm europejskich opracowywanym przez europejskie organizacje normalizacyjne w odpowiedzi na wnioski Komisji o normalizację („zlecenia”) 16 w odniesieniu do stosowania zharmonizowanych przepisów unijnych. Po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej 17 przedsiębiorstwa z UE, które decydują się na stosowanie norm zharmonizowanych, korzystają z „domniemania zgodności” w odniesieniu do wymogów określonych w powiązanym prawodawstwie europejskim 18 . Przedsiębiorstwa te mogą bez dalszych przeszkód wprowadzać do obrotu swoje produkty lub usługi na całym jednolitym rynku, docierając do ponad pół miliarda potencjalnych konsumentów. Obecnie istnieje 4 000 zharmonizowanych norm europejskich opracowanych przez CEN-CENELEC i prawie 500 opracowanych przez ETSI.

2. Połączone normy: jedna platforma na potrzeby licznych strategii politycznych

Szybko zmieniające się cykle technologiczne, większa złożoność i interakcja systemów przemysłowych, rozmycie granic między produktami, usługami a ICT oraz dywersyfikacja modelów biznesowych nadwyrężyły obowiązujące ramy regulacyjne. Dotyczy to również systemu normalizacji europejskiej.

W obliczu takich wyzwań wydajny, otwarty, przejrzysty, angażujący szerokie grono podmiotów i sprawny system normalizacji europejskiej jest potrzebny do tego, aby tworzyć nowoczesne normy odpowiadające na potrzeby rynku i wspierające politykę publiczną, przy jednoczesnym zapewnieniu przewidywalnych i stabilnych ram inwestycyjnych dla przedsiębiorców.

Jednolita polityka normalizacyjna wspierająca liczne sektory gospodarki i zainteresowane strony ma zasadnicze znaczenie dla utrzymania przez Europę pozycji lidera. Terminowe i wysokiej jakości normy opracowane przy zaangażowaniu wszystkich podmiotów i umożliwiające innowacyjnym przedsiębiorstwom rozwój działalności na jednolitym rynku i na całym świecie są rozwiązaniem korzystnym zarówno dla organów regulacyjnych, przemysłu, jak i konsumentów.

W tym celu, jak już wspomniano, w strategii jednolitego rynku zapowiedziano uruchomienie „wspólnej inicjatywy dotyczącej normalizacji” pomiędzy partnerami publicznymi i prywatnych w systemie normalizacji europejskiej, z uwzględnieniem europejskich i krajowych organizacji i jednostek normalizacyjnych, stowarzyszeń przemysłowych, MŚP, stowarzyszeń konsumenckich, związków zawodowych, organizacji środowiskowych, EFTA, państw członkowskich i Komisji.

Dyskusje pomiędzy wszystkimi partnerami miały niepowtarzalną formę opartą na otwartym, innowacyjnym, opartym na konsensusie i współpracy procesie opracowywania inicjatywy. Charakteryzował się on aktywnym zaangażowaniem wszystkich wspomnianych zainteresowanych stron. W wyniku tego procesu opracowano między innymi wspólną wizję dla wszystkich partnerów oraz wspólny proces służący temu, by wspólnie skoncentrować się na różnych inicjatywach mających na celu modernizację, wyznaczenie priorytetów, przyspieszenie i usprawnienie wydawania norm do końca 2019 r.

Uczestnicy dążą do podpisania i wspólnej realizacji wizji wyrażonej we wspólnej inicjatywie dotyczącej normalizacji w sposób dobrowolny i nie naruszając obowiązujących przepisów, w szczególności przepisów rozporządzenia (UE) nr 1025/2012. Wkład każdego z partnerów w proces będzie adekwatny do jego wiedzy fachowej i interesów.

Wspólna inicjatywa dotycząca normalizacji opiera się na łańcuchu wartości normalizacji (zob. wykres 1) i zostanie zrealizowana poprzez 15 działań w trzech obszarach (zob. załącznik 1):

I.świadomość istnienia systemu normalizacji europejskiej, edukacja w tym zakresie i zrozumienie tego systemu;

II.koordynacja, współpraca, przejrzystość i angażowanie szerokiego grona podmiotów; oraz

III.konkurencyjność i międzynarodowy wymiar.

Działania te mają na celu usprawnienie funkcjonowania systemu normalizacji europejskiej zgodnie z jego podstawowymi wartościami, takimi jak konsensus i dobrowolny charakter norm.

Najważniejsze przewidywane osiągnięcia wspólnej inicjatywy dotyczącej normalizacji

W 2013 r. średni czas potrzebny na opracowanie norm europejskich wynosił 36 miesięcy (co stanowiło spadek z 60 miesięcy w 2009 r.). Szybkość opracowywania normy należy pogodzić z angażowaniem szerokiego grona podmiotów i jakością normy. W różnych częściach wspólnoty normalizacyjnej prowadzone są interesujące eksperymenty mające na celu zapewnienie bardziej terminowego opracowywania wysokiej jakości norm. Należą do nich nowe sposoby opracowywania norm, których celem jest skrócenie czasu potrzebnego do opracowania normy o połowę do 2020 r. Wymiana najlepszych praktyk i ściślejsza współpraca między organizacjami w ramach wspólnej inicjatywy dotyczącej normalizacji zapoczątkuje wymagane procesy ustanawiania norm.

Terminowe opracowywanie norm w kontekście szybko zmieniającej się technologii wymaga również, aby wcześnie, tj. już na etapie badań i rozwoju, rozważono adekwatność normy. Partnerzy w ramach wspólnej inicjatywy dotyczącej normalizacji proponują przyspieszenie procesu ustanawiania norm za pomocą nowych sposobów wspólnego opracowywania norm.

Ważne jest efektywne przewidywanie i planowanie normalizacji za pomocą badań i rozwoju. W praktyce badania prognostyczne mogą pomóc w przewidywaniu potrzeb w zakresie opracowywania norm poprzez powiązanie procesu określania polityki z pojawiającymi się technologiami i wynikającymi z nich potrzebami w zakresie badań przyszłych produktów i procesów. Celem niedawno przeprowadzonego przez Wspólne Centrum Badawcze badania prognostycznego 19 była analiza przyszłego krajobrazu przemysłowego i obszarów wymagających poprawy, tak aby system normalizacji europejskiej mógł odpowiadać przyszłym potrzebom przy jednoczesnym poszanowaniu podstawowej wartości systemu. W ramach wspólnej inicjatywy dotyczącej normalizacji bada się, w jaki sposób można zapewnić bardziej systematyczną i przyszłościową analizę luk między priorytetami w zakresie badań/innowacji a normalizacją europejską, aby w końcu skuteczniej je niwelować, co z kolei pozwoliłoby na wypracowanie zwyczaju normalizacji na wczesnym etapie badań i rozwoju oraz na przyjęcie się tego zwyczaju w systemie normalizacji europejskiej w celu zapewnienia większego wsparcia dla wprowadzania na rynek innowacyjnych produktów i usług. Pomoże to w dostosowaniu priorytetów do zmian norm i przeprowadzanych testów, w szczególności w ramach programu „Horyzont 2020”.

Innym istotnym elementem jest kształcenie i podnoszenie świadomości w zakresie potencjalnego wpływu normalizacji na konkurencyjność. Na szczeblu europejskim normalizacja, a w szczególności unijny model normalizacji, nie jest obecna w ogóle lub jest obecna w minimalnym stopniu w kształceniu formalnym oraz w szkoleniu zawodowym. Istnieje zatem potrzeba badania i promowania normalizacji jako elementu kształcenia formalnego oraz szkolenia akademickiego i zawodowego we współpracy z doświadczonymi państwami członkowskimi, a także potrzeba angażowania środowisk akademickich i przygotowania organów normalizacyjnych nowego pokolenia do działania we właściwym czasie. W ramach wspólnej inicjatywy dotyczącej normalizacji przewiduje się, że ważnym elementem tego innowacyjnego projektu edukacyjnego będzie opracowanie programów szkolenia w zakresie normalizacji skierowanych do krajowych i europejskich organów administracji publicznej przy jednoczesnym wspieraniu inteligentnych i sprzyjających innowacjom przepisów i strategii polityki publicznej.

Wyznaczanie priorytetów działalności normalizacyjnej odgrywa podstawową rolę w zwiększaniu konkurencyjności europejskiego przemysłu. Efektywne wyznaczanie priorytetów wymaga, aby UE i strony zainteresowane normalizacją podjęły dialog i przeprowadziły wspólną analizę w celu określenia znaczenia rynkowego i potrzeb politycznych. Oznacza to uzyskiwanie opinii zainteresowanych grup społecznych na etapie ustanawiania norm i angażowanie przemysłu na wczesnym etapie za pomocą sprawniejszej wymiany informacji z Komisją zgodnie z art. 10, 11 i 12 rozporządzenia w sprawie normalizacji. Lepsze wyznaczanie priorytetów umożliwi również bardziej efektywne korzystanie z dostępnej wiedzy fachowej w Europie (obecnie system normalizacji europejskiej jest wspierany przez około 60 000 ekspertów). Lepsze wyznaczanie priorytetów stanowi też podstawowy element wyżej wymienionego komunikatu dotyczącego norm ICT, w którym przedstawiono wszechstronne podejście strategiczne i polityczne do normalizacji najważniejszych technologii informacyjno-komunikacyjnych, które mają zasadnicze znaczenie dla ukończenia tworzenia jednolitego rynku cyfrowego, a także dokumentu w sprawie norm dotyczących usług towarzyszącego niniejszemu komunikatowi. Inicjatywom tym przyświeca taka sama wizja jak wspólnej inicjatywie dotyczącej normalizacji, dlatego też działania następcze z nimi związane będą podejmowane w zgodzie z tą wizją w wymienionych obszarach międzysektorowych. Ponadto trzy projekty pilotażowe będą miały na celu zwiększenie wsparcia normalizacji w obszarach priorytetowych takich jak sektor budownictwa, w zakresie udzielania zamówień publicznych oraz uczestnictwa MŚP i zainteresowanych grup społecznych w normalizacji międzynarodowej.

Jednocześnie Komisja będzie w stanie skuteczniej monitorować szereg nieopublikowanych norm zharmonizowanych, o których publikację w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej zwróciły się europejskie organizacje normalizacyjne, tak aby normy te stały się unijnymi normami zharmonizowanymi.

Wraz z coraz większą globalizacją rynków postępuje globalizacja normalizacji. Na szczeblu międzynarodowym potencjał europejskiego handlu i inwestycji jest wzmacniany przez promowanie europejskiego modelu regulacyjnego w państwach trzecich. Celem wspólnej inicjatywy dotyczącej normalizacji jest zachęcanie zainteresowanych stron do międzynarodowego promowania stosowania takich narzędzi jak opracowywanie wspólnych modeli regulacyjnych w organizacjach i negocjacjach międzynarodowych jako podstawy normalizacji, a także do budowania wzajemnego zrozumienia z odpowiednimi partnerami handlowymi, którzy odpowiadają za właściwe normy międzynarodowe w różnych sektorach, oraz do wspierania europejskich MŚP i zainteresowanych grup społecznych w procesach normalizacji międzynarodowej, np. poprzez promowanie najlepszych praktyk dla MŚP na szczeblu Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej (ISO) i Międzynarodowej Komisji Elektrotechnicznej (IEC). Do tego celu i ze względu na inne zagadnienia z zakresu polityki Komisja będzie utrzymywała regularne kontakty i prowadziła zorganizowany dialog z tymi organizacjami.

Ogólnie działania te należy postrzegać jako tworzące całość i wzajemnie wzmacniające się elementy. Cały łańcuch wartości normalizacji będzie zatem bardziej przejrzysty, angażujący szerokie grono podmiotów i efektywny, co umożliwi zmierzenie się z przyszłymi wyzwaniami zgodnie z dziesięcioma priorytetami Komisji.

Wykres 1: Łańcuch wartości normalizacji europejskiej – koncepcja i układ: KE.

3. Normy wspierające strategie polityczne, które dotyczą różnych sektorów gospodarki: usług i ICT

Rosnąca cyfryzacja i serwicyzacja gospodarki sprawiają, że normy ICT i normy dotyczące usług mają kluczowe znaczenie, ponieważ pozwalają na prowadzenie działalności we wszystkich sektorach gospodarki. Ich potencjał nie został jeszcze w pełni wykorzystany, w związku z czym normalizacja w tych dwóch obszarach stała się przedmiotem szczególnych działań Komisji, zyskując status priorytetowy. W związku z powyższym Komisja już w kwietniu 2016 r. przyjęła komunikat dotyczący norm ICT, a ponadto przedstawi szczegółowe wytyczne w sprawie norm dotyczących usług w dokumencie towarzyszącym niniejszemu komunikatowi pt. „Wykorzystanie potencjału norm europejskich dotyczących usług w celu wspierania europejskich konsumentów i przedsiębiorstw”.

…. normy ICT

Wspólne normy ICT zapewniają interoperacyjność technologii cyfrowych i są podstawą skutecznego jednolitego rynku cyfrowego. Gwarantują one, że technologie współdziałają ze sobą sprawnie i niezawodnie we wszystkich sektorach i gałęziach przemysłu, zapewniają korzyści skali, sprzyjają badaniom i innowacjom oraz utrzymują otwartość rynków. Opracowanie norm ICT w obszarach technologii priorytetowych, które mają zasadnicze znaczenie dla ukończenia tworzenia jednolitego rynku cyfrowego, wymaga ukierunkowanej i wyważonej reakcji na szczeblu europejskim. Wspomniane kwestie stanowią podstawę kwietniowego komunikatu dotyczącego norm ICT, a ich celem jest zagwarantowanie, aby normy ICT były opracowywane w sposób odpowiadający potrzebom polityki, aby były elastyczne, otwarte, silniej związane z badaniami i innowacjami, lepiej skoordynowane, a tym samym miały pozytywny wpływ na szeroko rozumianą gospodarkę europejską w trakcie jej transformacji w gospodarkę cyfrową.

Partnerstwa publiczno-prywatne i inne duże inicjatywy badawcze powstałe z inicjatywy producentów umożliwiają przedsiębiorstwom europejskim powiązanie badań z normalizacją. Istnieje potrzeba dalszej współpracy między zainteresowanymi stronami, w tym z przedstawicielami przemysłu europejskiego, europejskimi i międzynarodowymi jednostkami normalizacyjnymi oraz forami, w celu opracowania kompleksowych planów normalizacji. Wspieranie otwartych norm ma szczególne znaczenie dla Komisji. Otwarte i przekrojowe ekosystemy opracowywania norm są preferowane w stosunku do prawnie zastrzeżonych rozwiązań oraz podejść i norm o charakterze wyłącznie krajowym, które ograniczają interoperacyjność.

Komisja będzie monitorować bieżące prace w obszarach priorytetowych ICT we właściwych forach normalizacji międzynarodowej i na innych forach, a także nadal aktywnie współpracować z kluczowymi partnerami międzynarodowymi, aby zapewnić globalną zbieżność priorytetów w dziedzinie ICT.

…. normy dotyczące usług

Norma dotycząca usług jest normą, za pomocą której precyzuje się wymogi, jakie musi spełniać usługa, aby możliwe było stwierdzenie jej przydatności do określonego celu, np. poprzez podanie definicji, wskaźników jakości usługi i ich poziomów lub określenie czasu świadczenia usługi 20 .

Dobrowolne normy europejskie dotyczące usług mogą przynieść wiele identycznych korzyści jak normy dotyczące produktów. Mimo że usługi odpowiadają za 70 % gospodarki unijnej, normy dotyczące usług to zaledwie 2 % wszystkich norm europejskich. Ponadto niedawno przeprowadzone konsultacje z zainteresowanymi stronami pokazały, że krajowe normy dotyczące usług mogą stanowić barierę w transgranicznym świadczeniu usług. Ma to jednak miejsce w czasie, w którym udział usług w PKB rośnie we wszystkich państwach członkowskich, usługodawcy są jeszcze bardziej zaangażowani w globalny łańcuch wartości, a producenci świadczą coraz więcej usług wraz z produktami, co często określa się mianem „serwicyzacji”. Proces ten może zostać zatrzymany, jeżeli normy dotyczące produktów nie będą odpowiadać normom dotyczącym powiązanych z nimi usług.

Opracowywanie europejskich norm dotyczących usług w tak ograniczonym zakresie skutkuje niewykorzystaniem możliwości przez europejskich usługodawców, którzy chcą świadczyć transgraniczne usługi, i przez europejskich producentów, którzy chcą świadczyć usługi wraz ze swoimi produktami za granicą. Z tej przyczyny i ze względu na wpływ tego zjawiska na całość gospodarki europejskiej wielokrotnie wzywano do podjęcia wspólnego działania na szczeblu europejskim.

Jak zapowiedziano w strategii jednolitego rynku i w odpowiedzi na wezwania ze strony przedstawicieli przemysłu, organizacji konsumenckich, państw członkowskich i podmiotów ustanawiających normy, Komisja przedstawia swoje podejście w odniesieniu do norm dotyczących usług w załączonym dokumencie roboczym służb Komisji. W przedmiotowym dokumencie przeanalizowano wyzwania w zakresie norm dotyczących usług i określono zarówno ramy ogólne, jak i praktyczne rozwiązania polityczne w celu promowania częstszego opracowywania norm europejskich dotyczących usług, usunięcia barier krajowych i usprawnienia przekazywania informacji. Będzie to stanowiło podstawę współpracy pomiędzy Komisją, państwami członkowskimi, podmiotami ustanawiającymi normy i zainteresowanymi stronami w celu zapewnienia, aby potencjał norm dotyczących usług był w pełni wykorzystywany we wszystkich sektorach gospodarki. Wspomniany dokument uzupełnia wspólną inicjatywę oraz środki służące integracji europejskich rynków usług.

 

4. Perspektywy

Obecnie opracowywaniu polityki normalizacji europejskiej służą różne instrumenty polityki, a mianowicie roczny program prac Unii w zakresie normalizacji europejskiej 21 oraz plan działań na rzecz normalizacji ICT 22 . Co więcej, dialog na temat norm odbywa się w różnych miejscach, a mianowicie w komitecie ds. norm 23 i w ramach europejskiej wielostronnej platformy ds. normalizacji ICT 24 . Nowoczesny system musi opierać się na jednej i spójnej polityce normalizacji europejskiej zgodnej z różnymi priorytetami i instrumentami polityki UE.

W tym celu ważne jest – zdaniem Komisji – aby wszystkie te instrumenty zostały objęte kompleksowym rocznym cyklem zarządzania unijną polityką normalizacji. Głównym elementem tego cyklu będzie przyjmowanie rocznego programu prac Unii w zakresie normalizacji europejskiej w lipcu każdego roku, który – zgodnie z proponowanymi rozwiązaniami – od 2017 r. ma być wiosną poprzedzany dialogiem międzyinstytucjonalnym, aby zapewnić pełne zaangażowanie Parlamentu Europejskiego i Rady, a także Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów. Dialog będzie opierał się na jednym sprawozdaniu Komisji skierowanym do Rady i Parlamentu Europejskiego w sprawie wdrażania rocznego programu prac Unii w zakresie normalizacji europejskiej, priorytetów w normalizacji ICT na jednolitym rynku cyfrowym, wspólnej inicjatywy dotyczącej normalizacji oraz opracowywania norm europejskich dotyczących usług.

Co więcej, aby sprawozdanie w większym stopniu opierało się na dowodach i działając na wniosek Rady 25 , Komisja przeprowadzi obejmujące całą UE badanie dotyczące gospodarczego wpływu normalizacji w celu uzupełnienia badań na szczeblu krajowym.

Wraz z kwietniowym komunikatem dotyczącym norm ICT oraz wspólną inicjatywą w niniejszym pakiecie normalizacyjnym przewidziano spójną wizję Komisji odnoszącą się do roli normalizacji we wspieraniu kształtowania polityki. Na pakiet składają się niżej wymienione dokumenty.

1.Roczny program prac Unii w zakresie normalizacji europejskiej na 2017 r.: w programie określa się strategiczne priorytety i cele normalizacji europejskiej, z uwzględnieniem długoterminowych strategii UE dotyczących tworzenia miejsc pracy i wzrostu, takich jak plan działania dla gospodarki o obiegu zamkniętym 26 , oraz wskazuje się normy europejskie i europejskie dokumenty normalizacyjne, o które Komisja zamierza wystąpić do europejskich organizacji normalizacyjnych w 2017 r.

2.„Sprawozdanie na podstawie art. 24” i dokument REFIT, w których przedstawia się dowody na funkcjonowanie systemu normalizacji europejskiej i wspiera się zmiany w zakresie polityki w ramach wspólnej inicjatywy dotyczącej normalizacji.

3.Dokument roboczy służb Komisji w sprawie norm dotyczących usług: „Wykorzystanie potencjału norm europejskich dotyczących usług w celu wsparcia europejskich konsumentów i przedsiębiorstw”.

5. Wniosek

W ramach działania następczego w związku ze strategią jednolitego rynku Komisja w niniejszym pakiecie normalizacyjnym przedstawia spójną wizję, której celem jest zapewnienie nowego bodźca dla normalizacji wspierającej kształtowanie polityki na szczeblu UE, aby dostosować się do szybko zmieniającego się krajobrazu gospodarczego i zacierających się granic między produkcją, usługami cyfrowymi i innymi. Pierwszym działaniem w tym względzie jest porozumienie zawarte w sprawie wspólnej inicjatywy dotyczącej normalizacji, które służy skuteczniejszemu tworzeniu wzajemnych powiązań między różnymi podmiotami w systemie normalizacji europejskiej i osiągnięciu wspólnego celu: realizacji priorytetów Komisji oraz przyczynieniu się do tworzenia miejsc pracy i do wzrostu w UE. Opierając się na holistycznym podejściu do normalizacji, ta wizja uwzględnia również niedawno przyjęty komunikat dotyczący norm ICT.

Komisja zwraca się do Parlamentu Europejskiego i Rady, a także do Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów o poparcie dla tego komunikatu i towarzyszących mu dokumentów, aby wnieść wkład w ukończenie tworzenia jednolitego rynku i aktywnie zaangażować się w jego realizację w bliskiej współpracy ze wszystkimi zainteresowanymi stronami.

Załącznik I: Wniosek wspólnej inicjatywy dotyczący pierwszego projektu zestawu działań wraz z towarzyszącymi mu projektami pilotażowymi

1.Świadomość istnienia systemu normalizacji europejskiej, edukacja w tym zakresie i zrozumienie tego systemu

1)Badanie dotyczące wpływu ekonomicznego i społecznego, jak również dostępu do norm w UE i w EFTA

2)Powiązanie badań naukowych i innowacji z normalizacją

3)Programy na rzecz edukacji w zakresie normalizacji/szkolenie i podnoszenie świadomości w zakresie normalizacji

4)Zwiększenie świadomości w zakresie normalizacji, zwłaszcza na poziomie krajowych organów publicznych

5)Projekt pilotażowy: zwiększenie wsparcia ze strony normalizacji na rzecz unijnego rozporządzenia w sprawie wyrobów budowlanych

2.Koordynacja, współpraca, przejrzystość i angażowanie szerokiego grona podmiotów

6)Okrągły stół poświęcony znaczeniu rynkowemu norm (ang. Standards Market Relevance Roundtable, SMARRT)

7)Optymalizacja operacyjnych aspektów rozporządzenia (UE) nr 1025/2012

8)Zapewnianie wysokiej jakości norm, które są opracowywane i do których odniesienia są publikowane w sposób terminowy

9)Angażowanie szerokiego grona podmiotów w system normalizacji europejskiej, przejrzystość tego systemu i skuteczne uczestnictwo wszystkich zainteresowanych stron

10)Ułatwianie wszystkim zainteresowanym stronom uczestnictwa na szczeblu krajowym

11)Projekt pilotażowy: zwiększenie stopnia wykorzystywania norm w udzielaniu zamówień publicznych i lepsze przestrzeganie przepisów dyrektyw dotyczących udzielania zamówień publicznych

3.Konkurencyjność i wymiar międzynarodowy

12)Promowanie wzmożonego opracowywania i stosowania norm europejskich dotyczących usług, by wesprzeć integrację europejskich rynków usług

13)Promowanie europejskiego modelu regulacyjnego wspieranego przez dobrowolne normy i jego bliski związek z normalizacją międzynarodową w państwach trzecich

14)Modernizacja, w tym cyfryzacja, europejskiego przemysłu w kontekście międzynarodowym

15)Projekt pilotażowy: lepsza reprezentacja interesów europejskich MŚP i zainteresowanych grup społecznych w procesach normalizacji międzynarodowej

Żadne z tych działań nie wywiera dodatkowego wpływu na budżet UE; finansowanie można jednak uznać za kwalifikowalne w ramach obecnych wieloletnich perspektyw finansowych.

(1)

Program sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT): aktualna sytuacja i perspektywa, COM(2014) 368 final z dnia 18.06.2014 r.

(2)

Sprawozdanie na podstawie art. 24 stanowi część tego pakietu.

(3)

Niezależny przegląd systemu normalizacji europejskiej, ISBN: 978-92-79-46201-6; DOI: 10.2873/720891; ET-01-15-151-EN-N.

(4)

 W rozporządzeniu zharmonizowano uprzednio niejednolite przepisy dotyczące normalizacji, rozszerzono ich zakres na usługi i inne dokumenty normalizacyjne niebędące normami, a ponadto w większym stopniu włączono do systemu zainteresowane grupy społeczne i MŚP. W ocenie REFIT uznano, że ramy same w sobie są odpowiednie do zamierzonego celu, oraz położono nacisk na to, w jaki sposób ich wdrażanie może najlepiej przyczynić się do realizacji wszystkich dziesięciu priorytetów Komisji. Z uwagi na niedawne wejście w życie przedmiotowego rozporządzenia nie można przeprowadzić jego pełnej oceny ex post, ponieważ nie zakończył się jeszcze pełny cykl prac normalizacyjnych prowadzonych na wniosek Komisji od 2013 r. Niezależny przegląd, który stanowił główną część oceny REFIT, wzbudził jednak duże zainteresowanie wśród zainteresowanych stron. Ich główne obawy dotyczą faktu, że obowiązujący system normalizacji europejskiej powinien zwiększać uczestnictwo i reprezentację zainteresowanych stron.

(5)

COM(2015) 550 final.

(6)

 Procesy angażowania szerokiego grona zainteresowanych stron mają istotne znaczenie dla unikania sytuacji, w których normy wiążą się z nadmiernymi kosztami zapewnienia zgodności z nimi i certyfikacji lub z ryzykiem zakłócenia konkurencji.

(7)

COM (2016) 176 final.

(8)

COM(2015) 215 final; http://ec.europa.eu/smart-regulation/better_regulation/key_docs_en.htm

(9)

AFNOR (2016): Economic impact of standardisation (Ekonomiczny wpływ normalizacji), styczeń 2016 r., Paryż, Francja; AFNOR (2009): The Economic Impact of Standardisation – Technological Change, Standards and Long-Term Growth in France (Ekonomiczny wpływ normalizacji – zmiana technologiczna, normy i długoterminowy wzrost we Francji).

(10)

DIN (2000): „Economic Benefits of Standardisation” (Ekonomiczne korzyści normalizacji), 3 tomy, Berlin: Beuth (zaktualizowane w 2011 r.).

(11)

DTI (2005): The Empirical Economics of Standards (Empiryczna ekonomika norm), DTI ECONOMICS PAPER nr 12, Londyn.

(12)

Brytyjska Instytucja Normalizacyjna (BSI), „The Economic Contribution of Standards to the UK Economy” (Ekonomiczny wkład norm w gospodarkę Zjednoczonego Królestwa), 2015 r.

(13)

 Motyw 2 rozporządzenia (UE) nr 1025/2012: „Normalizacja europejska jest organizowana przez zainteresowane strony i na ich rzecz w oparciu o reprezentację krajową (Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN) i Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki (CENELEC)) i bezpośrednie uczestnictwo (Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych (ETSI))”.

(14)

Przejrzystość, otwartość, bezstronność i konsensus, skuteczność i adekwatność, spójność, wymiar rozwoju („Seria porozumień WTO” – bariery techniczne w handlu, decyzje i zalecenia przyjęte przez Komitet ds. Barier Technicznych w Handlu od    dnia 1 stycznia 1995 r., część 1: Decyzje i zalecenia, https://www.wto.org/english/res_e/publications_e/tbttotrade_e.pdf ).

(15)

Organizacje, o których mowa w załączniku III do rozporządzenia (UE) nr 1025/2012.

(16)

 Art. 10 rozporządzenia (UE) nr 1025/2012.

(17)

 Zgodnie z art. 10 rozporządzenia.

(18)

Stwierdzenie to ma w dużej mierze zastosowanie do norm europejskich opracowanych w ramach stosowania dyrektywy w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów (2001/95/WE), które po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej zapewniają domniemanie bezpieczeństwa.

(19)

„How will standards facilitate new production systems in the context of European innovation and competitiveness in 2025?” (W jaki sposób normy będą wspomagać nowe systemy produkcji w kontekście europejskiej innowacyjności i konkurencyjności w 2025 r.?), ISBN: 978-92-79-45414-1.

(20)

Wśród przykładów można wymienić: normę dotyczącą rozpatrywania skarg konsumenckich w zakresie usług pocztowych, normy dotyczące wymogów obowiązujących w przypadku usług informacji turystycznej czy normy dotyczące procesów zarządzania infrastrukturą.

(21)

Zgodnie z art. 8 rozporządzenia (UE) nr 1025/2012 w rocznym programie prac Unii w zakresie normalizacji europejskiej identyfikuje się strategiczne priorytety normalizacji europejskiej, z uwzględnieniem długoterminowych strategii Unii na rzecz wzrostu. Wskazuje się normy europejskie i europejskie dokumenty normalizacyjne, o które Komisja zamierza wystąpić do europejskich organizacji normalizacyjnych.

(22)

Dokument opracowywany corocznie przez Komisję we współpracy z europejską wielostronną platformą ds. normalizacji ICT, który zawiera wieloletni przegląd potrzeb w zakresie wstępnych lub uzupełniających działań normalizacyjnych ICT, które mają zostać podjęte w celu wspierania działań w zakresie polityki UE.

(23)

Art. 22 rozporządzenia (UE) nr 1025/2012.

(24)

Wielostronną platformę ustanowiono decyzją Komisji z dnia 28 listopada 2011 r. ustanawiającą europejską wielostronną platformę ds. normalizacji ICT (2011/C 349/04). Jest to grupa doradcza Komisji w kwestiach związanych z polityką normalizacji ICT. W jej skład wchodzą państwa członkowskie, europejskie, międzynarodowe i światowe jednostki normalizacyjne oraz przedstawiciele przemysłu i grup społecznych.

(25)

Konkluzje Rady z marca 2015 r.

(26)

COM(2015) 614 final z dnia 2 grudnia 2015 r.