KOMISJA EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 18.12.2015
COM(2015) 906 final
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY
Trzecie sprawozdanie w sprawie postępów poczynionych przez Kosowo* w realizacji wymogów planu działania dotyczącego liberalizacji reżimu wizowego
{SWD(2015) 706 final}
1. WPROWADZENIE
W dniu 19 stycznia 2012 r. Komisja Europejska rozpoczęła dialog w sprawie liberalizacji reżimu wizowego z Kosowem. W dniu 14 czerwca 2012 r. przekazała rządowi Kosowa plan działania na rzecz liberalizacji reżimu wizowego. W dokumencie tym określono wszystkie akty prawne i inne środki, jakie Kosowo musi przyjąć i wdrożyć, aby osiągnąć postępy na drodze do liberalizacji reżimu wizowego.
1Komisja przyjęła dwa sprawozdania z postępów Kosowa osiągniętych w ramach dialogu wizowego: pierwsze z nich – w dniu 8 lutego 2013 r. 2 ; drugie – w dniu 24 lipca 2014 r. 3 . Sprawozdania te zawierały ocenę postępów poczynionych przez Kosowo, zalecenia dla władz kosowskich i dane statystyczne na temat oczekiwanych skutków w zakresie migracji i bezpieczeństwa systemu bezwizowego.
Jest to trzecie sprawozdanie przedstawiające dokonaną przez Komisję ocenę postępów Kosowa w zakresie realizacji wymogów przewidzianych w planie działania dotyczącym wiz. Podsumowano w nim najważniejsze zmiany w zakresie wdrażania przepisów i zawarto zalecenia dotyczące obszarów, w których konieczne są dalsze działania, aby w pełni sprostać wymogom planu. Sprawozdaniu towarzyszy dokument roboczy służb Komisji 4 , w którym omówiono oczekiwany wpływ liberalizacji reżimu wizowego na bezpieczeństwo i migrację.
Sprawozdanie i dokument towarzyszący oparte są na sprawozdaniach przedstawionych przez rząd Kosowa, sprawozdaniach sporządzonych przez ekspertów z państw członkowskich UE, którzy wzięli udział w misji oceniającej w lipcu 2015 r., informacjach otrzymanych z biura UE w Kosowie, misji EULEX oraz unijnych agencji, a także danych statystycznych opracowanych przez Eurostat oraz przedstawionych przez państwa członkowskie.
Dialog wizowy jest prowadzony bez uszczerbku dla stanowiska państw członkowskich w sprawie statusu.
2. WYMOGI DOTYCZĄCE READMISJI I REINTEGRACJI
2.1. Readmisja
Kosowo spełnia wszystkie siedem wymogów w dziedzinie readmisji.
Posiada ramy prawne w odniesieniu do readmisji. Zawarło umowy o readmisji z 17 państwami członkowskimi UE, trzema państwami stowarzyszonymi w ramach Schengen i dwoma państwami z Bałkanów Zachodnich 5 . W dniu 15 grudnia 2015 r. podpisało umowę o readmisji z Turcją. Ponadto rozpoczęło negocjacje z innymi państwami.
Readmisja obywateli Kosowa, w tym readmisja osób wymagających szczególnego traktowania, przebiega sprawnie 6 . Kosowo udoskonaliło proces rozpatrywania wniosków; nie ma już problemów z zaległymi sprawami. Brak jest danych na temat readmisji obywateli państw trzecich i bezpaństwowców.
2.2. Reintegracja
Kosowo spełnia dwa z trzech wymogów w zakresie reintegracji.
W 2015 r. z budżetu Kosowa przeznaczono 3,2 mln EUR na fundusz reintegracji, z czego 1 mln EUR – na budowę kwater dla osób powracających. 20 % tej kwoty wydano w pierwszej połowie tego roku. Utworzono zautomatyzowany system zarządzania sprawami, ułatwiający osobom powracającym dostęp do świadczeń reintegracyjnych. Terminem granicznym kwalifikowalności pozostaje lipiec 2010 r., niemniej jednak ci, którzy opuścili Kosowo po tej dacie, również mogą korzystać po powrocie ze świadczeń służb ratunkowych, takich jak transport, schronienie oraz pomoc medyczna. Osoby wymagające specjalnego traktowania mogą korzystać z całej gamy świadczeń finansowanych przez ten fundusz, niezależnie od daty swojego wyjazdu z Kosowa.
W pierwszej połowie 2015 r. 1 542 spośród 2 744 osób odesłanych zarejestrowanych w zautomatyzowanym systemie zarządzania sprawami (56 %) otrzymało po powrocie do Kosowa natychmiastową pomoc w postaci transportu, schronienia, żywności i pomocy medycznej. 256 osób zarejestrowanych w systemie (9 %) skorzystało z „długotrwałych” świadczeń reintegracyjnych, takich jak zasiłki dla osób poszukujących pracy i wsparcie planu biznesowego. Należy dalej rozwijać program szkoleń dla wykwalifikowanych osób powracających oraz program powrotu dzieci do szkół, zwłaszcza przez zapewnienie szkoleń językowych.
Zalecenie nr 1:
-Aby spełnić wymogi w dziedzinie reintegracji, należy spożytkować wszystkie środki z funduszu reintegracji, przeznaczając je w szczególności na cele takie jak wsparcie zatrudnienia, tworzenie małych przedsiębiorstw, szkolenie zawodowe i szkolenia językowe dla dzieci.
3. BLOK 1: BEZPIECZEŃSTWO DOKUMENTÓW
Kosowo spełnia osiem z dziewięciu wymogów w zakresie bezpieczeństwa dokumentów.
Zabezpieczenia dokumentów podróży, dokumentów tożsamości i dokumentów źródłowych są zadowalające. Dokumenty te są zgodne z normami bezpieczeństwa dokumentów Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego i standardami unijnymi.
System rejestracji stanu cywilnego (CSRS) w Kosowie został w dużym stopniu poprawiony. Bieżące prace mają na celu stworzenie jednej centralnej bazy danych, która połączy dane z istniejących baz oraz umożliwi weryfikację rzetelności i jakości danych podstawowych. Po odpowiednim przeszkoleniu w lipcu 2015 r. uruchomiono nową wersję CSRS, która wymaga rzetelnej weryfikacji za każdym razem, kiedy wydawany jest nowy akt stanu cywilnego.
Obywatelom ubiegającym się o wydanie aktu stanu cywilnego przypisuje się niepowtarzalny osobisty numer identyfikacyjny powiązany z ich danymi biometrycznymi. Metoda ta umożliwiła agencji ewidencji ludności weryfikację danych osobowych 1 602 453 obywateli, tj. 86 % ludności.
Aby zapewnić skuteczne współdziałanie odpowiednich baz danych, w 2014 r. agencja ewidencji ludności zawarła protokoły ustaleń z szeregiem organów Kosowa: Radą Prokuratury, Radą Sądowniczą, policją, jednostką analityki finansowej, administracją podatkową i organami celnymi. Większość z tych baz danych jest obecnie wzajemnie połączona.
Zmiana imion i nazwisk została uregulowana w prawodawstwie wtórnym przyjętym w maju 2015 r. i zmienionym w listopadzie 2015 r. Wnioski o zmianę nazwiska muszą zostać zatwierdzone przez policję i sąd i można je składać jedynie raz na pięć lat. W ramach procedury weryfikuje się niekaralność osób składających taki wniosek oraz sprawdza, czy nie toczy się wobec nich postępowanie karne. Dzięki poprawkom przyjętym w listopadzie 2015 r. w ramach agencji ewidencji ludności ustanowiono specjalną komisję, która zajmuje się weryfikacją wniosków o zmianę imienia i nazwiska na podstawie wyciągów z CSRS. W przyszłości komisja ta ma doradzać władzom gminnym, czy zatwierdzić dany wniosek. Zmieniony akt prawny wymaga teraz pełnego wdrożenia.
Zalecenie nr 2:
-Aby spełnić wszystkie wymogi w dziedzinie bezpieczeństwa dokumentów, Kosowo musi wykazać, że wdrożyło zmienione prawodawstwo wtórne dotyczące zmiany nazwisk.
4. BLOK 2: ZARZĄDZANIE GRANICAMI I ZARZĄDZANIE MIGRACJĄ
4.1. Zarządzanie granicami
Kosowo spełnia czternaście z piętnastu wymogów w zakresie zarządzania granicami, w tym w zakresie odpowiedzialności przewoźników.
Prawodawstwo Kosowa jest w dużej mierze zgodne z dorobkiem Schengen, a kontrole są przeprowadzane zgodnie z normami UE. Z wyjątkiem Merdare/Merdarë, gdzie tworzone jest obecnie przejście graniczne w ramach zintegrowanego zarządzania granicami, przejścia graniczne są wystarczająco przygotowane do prowadzenia kontroli pierwszej i drugiej linii. W połowie listopada 2015 r. władze Kosowa ponownie wprowadziły na głównych przejściach granicznych kontrole przy wyjeździe, zgodnie z zaleceniami ekspertów sformułowanymi podczas misji w lipcu tego samego roku.
Właściwe organy dysponują odpowiednią liczbą pracowników, aby kontrolować przepływ pojazdów i ruch pasażerów. Dysponują też wystarczającym wyposażeniem, aby nadzorować granice. Do monitorowania obszarów wysokiego ryzyka wykorzystywana jest analiza ryzyka, wykrywalność utrzymuje się jednak na niskim poziomie. Agencja ds. Żywności i Weterynarii ma dostęp do internetu.
Centrum zintegrowanego zarządzania granicami w Kosowie funkcjonuje w pełnym zakresie. Jego personel pochodzi z wszystkich właściwych organów i jest odpowiedzialny za analizy ryzyka strategicznego i operacyjnego na poziomie centralnym, wymianę informacji i ochronę danych. Na poziomie lokalnym analizę ryzyka przeprowadza się na przejściach granicznych.
Współpraca z krajami sąsiadującymi uległa poprawie. Zanim obywatele Kosowa zostaną zwolnieni z obowiązku wizowego, Kosowo powinno ratyfikować umowę o przebiegu granicy z Czarnogórą.
Współpraca Kosowa z Fronteksem znacznie się poprawiła. Wszystkie właściwe organy mają orientację sytuacyjną w zakresie przestępstw związanych z granicami, mimo to liczba wykrytych i badanych przypadków ułatwiania nielegalnej migracji, handlu ludźmi i narkotykami pozostaje niska.
Zalecenie nr 3:
-Aby spełniać wszystkie wymogi w dziedzinie zarządzania granicami, Kosowo powinno ratyfikować umowę o przebiegu granicy z Czarnogórą, zanim obywatele Kosowa zostaną zwolnieni z obowiązku wizowego.
4.2. Polityka migracyjna
Kosowo spełnia wszystkie dziesięć wymogów w dziedzinie zarządzania migracją.
Prawodawstwo Kosowa w dziedzinie zarządzania migracją jest zgodne z dorobkiem prawnym UE.
Kosowski wizowy system informacyjny (KVIS) został uruchomiony w 15 z 30 placówek dyplomatycznych i konsularnych za granicą. W przypadku pozostałych 15 placówek niepodłączonych do KVIS chodzi zazwyczaj o placówki zlokalizowane w państwach członkowskich UE lub w państwach stowarzyszonych w ramach Schengen, gdzie co najmniej jedna placówka konsularna, zwykle w stolicy, została już podłączona do tego systemu. Ze względu na ograniczoną liczbę przedstawicielstw dyplomatycznych Kosowa na świecie KVIS jest dostępny wyłącznie w kilku stolicach Ameryki, Afryki i Azji. Aby umożliwić korzystanie z niego wszystkim obywatelom państw trzecich, którzy potrzebują wizy, by wjechać na terytorium Kosowa 7 , władze Kosowa zaczęły zlecać przetwarzanie wniosków wizowych usługodawcy zewnętrznemu, zachowując pełną kontrolę nad decyzjami wizowymi. Proces ten należy kontynuować.
Zgodnie z kodeksem granicznym Schengen wizy wydaje się na granicach Kosowa jedynie w wyjątkowych okolicznościach 8 .
Rozszerzony profil migracyjny Kosowa jest dobrze opracowany. Można by go uszczegółowić przez uwzględnienie informacji na temat diaspory Kosowa.
W 2014 r. Kosowo wydało obcokrajowcom 77 zezwoleń na pobyt. Ponieważ integracja cudzoziemców jest nadal w powijakach, Kosowo musi wykorzystać w tej dziedzinie doświadczenie uzyskane przy prowadzeniu programu reintegracji.
Kosowo prowadzi swoje ośrodki detencyjne – tymczasowy ośrodek w porcie lotniczym w Prisztinie i stały we Vranidoll – zgodnie z unijną dyrektywą powrotową. Osobom powracającym zapewnia się odpowiednie gwarancje proceduralne i dostęp do świadczeń, zgodnie z wymogami dyrektywy powrotowej. W obu ośrodkach należy dystrybuować ulotki opisujące gwarancje procesowe dla osób powracających.
Obecnie trwa proces łączenia poszczególnych baz danych organów ścigania oraz służb migracyjnych 9 .
4.3. Azyl
Kosowo spełnia sześć z siedmiu wymogów w dziedzinie azylu.
Prawodawstwo Kosowa jest zgodne z dorobkiem prawnym UE. Oprócz tego Kosowo posiada niezbędne struktury i zasoby instytucjonalne, aby zapewnić ochronę międzynarodową osobom ubiegającym się o azyl.
Według Biura UNHCR liczba osób ubiegających się o azyl w Kosowie w 2013 r. i 2014 r. wyniosła odpowiednio 62 i 98. W 2013 r. cztery osoby uzyskały ochronę uzupełniającą, w 2014 r. – jedna. Trasa migracyjna przez Bałkany Zachodnie omija jak dotąd Kosowo, które powinno jednak wykorzystywać swoją infrastrukturę, aby przyznać ochronę międzynarodową osobom, które jej wymagają.
W 2015 r. Kosowo zacieśniło współpracę z Biurem UNHCR, w szczególności w dziedzinie tłumaczenia zdalnego. Kosowo sporządziło własny wykaz tłumaczy ustnych i zawarło porozumienie z Biurem UNHCR, dzięki czemu może korzystać z jego zdalnych zasobów w przypadku języków, które nie figurują w kosowskim wykazie.
Zalecenie nr 4:
-Aby spełniać wszystkie wymogi w dziedzinie azylu, Kosowo powinno monitorować przyczyny niskiego wskaźnika przyznawania azylu.
5. BLOK 3: ŁAD I BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE
5.1. Zapobieganie przestępczości zorganizowanej, korupcji i terroryzmowi oraz zwalczanie tych zjawisk
Kosowo spełnia dwanaście z piętnastu wymogów w dziedzinie zwalczania przestępczości zorganizowanej, korupcji i terroryzmu.
W czerwcu 2015 r. Zgromadzenie przyjęło poprawki do czterech kluczowych ustaw 10 stanowiących podstawę systemu sądownictwa karnego Kosowa. Dzięki tym poprawkom zharmonizowano kryteria powoływania sędziów oraz odwoływania sędziów i prokuratorów. Wzmocniono także ich niezależność przez przyznanie im prawa do proponowania własnych budżetów. Obecnie obsadzane są wakaty zarówno w Radzie Sądowniczej, jak i w Radzie Prokuratury Kosowa 11 .
W październiku 2015 r. Rada Prokuratury przeniosła trzech sędziów do wydziału ds. poważnej przestępczości w sądzie podstawowym w Prisztinie, gdzie łączna liczba sędziów osiągnęła 14. To wartościowa zmiana, którą należałoby wprowadzić we wszystkich wydziałach ds. poważnej przestępczości w sądach w całym Kosowie. Dalsze zwiększanie zasobów ludzkich takich wydziałów w sądach podstawowych, w tym zwiększenie liczby wykwalifikowanych sędziów i personelu wspierającego za pomocą odpowiedniego budżetu, powinno stać się dla Kosowa priorytetem.
W 2014 r. Rada Sądownicza przyjęła strategię mającą zmniejszyć liczbę zaległych spraw sądowych. W ramach tej strategii dąży się do wykonania do końca 2016 r. większości orzeczeń w sporach administracyjnych 12 . Rada Sądownicza powinna teraz odpowiednio ukierunkować ograniczone zasoby, tak aby sędziowie w wydziałach ds. poważnej przestępczości (oraz odpowiedni personel wspierający) mogli się skoncentrować się na orzekaniu w sprawach dotyczących poważnej przestępczości zorganizowanej i korupcji.
Dotychczasowe osiągnięcia Kosowa pod względem liczby orzeczeń w sprawach dotyczących poważnej przestępczości zorganizowanej i korupcji są niewielkie, częściowo ze względu na problemy ze zdolnością sądownictwa 13 . Aby temu zaradzić, w październiku 2015 r. prokurator generalny mianował pełniącego obowiązki szefa prokuratury specjalnej na stanowisko koordynatora centralnego, odpowiedzialnego za identyfikację poważnych przypadków przestępczości zorganizowanej i korupcji oraz zajęcie się nimi. Kosowo powinno obecnie rozważyć powierzenie urzędowi koordynatora centralnego uprawnień i zasobów umożliwiających mu kierowanie multidyscyplinarnymi zespołami składającymi się z wyspecjalizowanych prokuratorów, funkcjonariuszy policji, urzędników celnych i podatkowych, prowadzenie dochodzeń finansowych i monitorowanie postępowań sądowych w sprawach dotyczących przestępczości zorganizowanej i korupcji na wysokim szczeblu, w tym przez zamrożenie i konfiskatę aktywów, wykonywanie nakazów konfiskaty oraz przywracanie społeczeństwu nielegalnie uzyskanego majątku.
Kosowo pracuje nad zintegrowanym systemem zarządzania sprawami umożliwiającym ich śledzenie od etapu wywiadowczego i dochodzeniowego, poprzez ściganie, do prawomocnego wyroku i odzyskania mienia. Urząd koordynatora centralnego odpowiedzialny za sprawy dotyczące przestępczości zorganizowanej i korupcji na wysokim szczeblu powinien podjąć kroki w celu wzmocnienia powiązań operacyjnych i informatycznych między organami ścigania a prokuraturą. Odnośne prace przygotowawcze są w toku.
Wdrożono strategię rządu z 2014 r. mającą zapobiegać praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, liczba wyroków skazujących w sprawach dotyczących prania pieniędzy pozostaje jednak niska.
Kosowo poczyniło pewne postępy w zakresie zamrażania i zajmowania nielegalnie uzyskanego majątku, ale tylko niewielka część tego rodzaju majątku została skonfiskowana 14 . W związku z brakiem wystarczającej liczby nakazów konfiskaty Agencja ds. Zarządzania Mieniem Zajętym i Skonfiskowanym (AMSCA) jest zmuszona do zarządzania przez nieokreślony czas aktywami zajętymi przez organy ścigania. Należy w pełni korzystać z ustawy z 2013 r. o rozszerzonych uprawnieniach do konfiskaty mienia.
W 2015 r. Kosowo znacznie wzmocniło działania policyjne z wykorzystaniem danych wywiadowczych. Działania te należy utrzymać. Policja w Kosowie ma dostęp do szeregu baz danych niezbędnych do jej działań.
Trwają prace nad utworzeniem elektronicznego rejestru karnego, wymaga on jednak pełnego wprowadzenia danych do systemu.
Jednym z głównych źródeł korupcji w Kosowie pozostaje rynek zamówień publicznych. W dniu 14 grudnia 2015 r. Zgromadzenie przyjęło zmienioną ustawę o zamówieniach publicznych, w której przewidziano m.in. utworzenie platformy zamówień elektronicznych oraz uregulowanie statusu członków Komisji Regulacyjnej ds. Zamówień Publicznych, zarządzającej w Kosowie zamówieniami publicznymi, oraz członków Urzędu Kontroli Zamówień Publicznych, weryfikującego decyzje tej ostatniej. Zmiany te mają wejść w życie w styczniu 2016 r. Biorąc pod uwagę zarzuty dotyczące zmowy pomiędzy Urzędem Kontroli Zamówień Publicznych a przedstawicielami sądownictwa, jak i zarzuty dotyczące korupcji wobec jego prezesa, ważne jest, aby Kosowo wprowadziło odpowiednie zabezpieczenia gwarantujące niezależność działania tego urzędu. W celu ochrony niezależności obu tych instytucji należy wprowadzić rygorystyczne plany uczciwości zawodowej.
Agencja Antykorupcyjna oraz Krajowa Rada Antykorupcyjna, której przewodniczy prezydent Kosowa, zintensyfikowały współpracę. Agencja posiada odpowiednie zasoby i nadal weryfikuje oświadczenia majątkowe oraz monitoruje przypadki konfliktu interesów w sektorze publicznym.
Ustawa o finansowaniu partii politycznych została po raz pierwszy zastosowana w praktyce podczas kampanii wyborczej w 2014 r. Centralna Komisja Wyborcza posiada obecnie odpowiedni personel. Podczas zeszłorocznej kampanii wyborczej wszystkie partie polityczne przedstawiły komisji swoje sprawozdania finansowe. Niektóre z nich zostały ukarane grzywną za zbyt późne ich przedłożenie.
W maju 2015 r. Kosowo przyjęło ustawę o przechwytywaniu informacji. Ustawa wprowadza wyraźne rozróżnienie – pod względem prawnym, proceduralnym i technicznym – pomiędzy legalnym przechwytywaniem informacji na potrzeby wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych a ochroną bezpieczeństwa Kosowa. W akcie tym uregulowano również kwestię zatrzymywania danych. Wdrażanie tego ważnego aktu prawnego jest w toku.
Program ochrony świadków w Kosowie już funkcjonuje. Dyrekcja policji odpowiedzialna za ochronę świadków posiada wystarczającą liczbę pracowników oraz odpowiedni budżet. Kosowo zawarło szereg umów z państwami trzecimi dotyczących relokacji.
Poczyniono pewne postępy w zwalczaniu handlu narkotykami. W latach 2013 i 2014 konfiskowano rosnące ilości marihuany, heroiny i kokainy. Kosowo zawarło szereg protokołów ustaleń z najważniejszymi partnerami. Za pośrednictwem jednostki ds. międzynarodowej współpracy z organami ścigania (ILECU) uczestniczy też w prowadzonych przez Europol operacjach przeciwko handlowi narkotykami na szlaku zachodniobałkańskim oraz pracach wspólnego zespołu dochodzeniowo-śledczego na Bałkanach. Większość badanych przez policję spraw z zakresu przestępczości zorganizowanej dotyczy handlu narkotykami. Liczba prawomocnych wyroków skazujących w sprawach związanych z handlem narkotykami pozostaje jednak niska.
Działania podejmowane przez Kosowo w reakcji na handel ludźmi i przemyt migrantów są do zaakceptowania. Policja posiada wystarczającą liczbę funkcjonariuszy na potrzeby dochodzeń w sprawie przestępstw związanych z handlem ludźmi oraz przemytem migrantów. Po nadzwyczajnej fali migracyjnej z Kosowa pod koniec 2014 r. i na początku 2015 r. Kosowo zaostrzyło kontrolę przewoźników autobusowych, którzy zazwyczaj ułatwiali przemyt migrantów. Trasa migracyjna przez Bałkany Zachodnie omija jak dotąd Kosowo, zacieśniło ono jednak współpracę z Serbią, Węgrami oraz Austrią w dziedzinie egzekwowania prawa.
Wdrażana jest ustawa o odszkodowaniach dla ofiar przestępstw. Kosowo wzmogło też wysiłki na rzecz rehabilitacji ofiar oraz zapobiegania handlowi ludźmi.
Kosowo walczy z handlem bronią, ale liczba zniszczonej broni strzeleckiej pozostaje na niskim poziomie. Aby poprawić swoją skuteczność w tym zakresie, Kosowo powinno w pierwszej kolejności wdrożyć wszystkie środki przewidziane w planie działania w sprawie nielegalnego handlu bronią palną uzgodnionym przez UE i region Europy Południowo-Wschodniej.
Antyterrorystyczne starania Kosowa nadal mają charakter funkcjonalny. Po tym, jak władze kosowskie zebrały wyczerpujące informacje na temat kosowskich bojowników w Syrii, zagraniczni bojownicy w dalszym ciągu są powodem do niepokoju. Obecnie wdrażana jest przyjęta w 2015 r. ustawa o zakazie udziału w konfliktach zbrojnych. Rząd znacznie zintensyfikował wysiłki, aby przeciwdziałać brutalnemu ekstremizmowi i radykalizacji w Kosowie, zwłaszcza przez werbowanie zwolenników przywódców islamskich.
Zalecenia nr 5, 6 i 7:
Aby w pełni przestrzegać wymogów w dziedzinie zwalczania przestępczości zorganizowanej, korupcji i terroryzmu, Kosowo powinno podjąć następujące działania:
-przenieść odpowiednią liczbę sędziów, wraz z właściwym personelem wspierającym, do wydziałów ds. poważnej przestępczości w sądach na całym terytorium Kosowa;
-wykazać się osiągnięciami w zakresie dochodzeń, prawomocnych orzeczeń sądowych i konfiskaty mienia w sprawach dotyczących poważnej przestępczości zorganizowanej i korupcji, w szczególności przez zapewnienie centralnemu koordynatorowi ds. poważnej przestępczości zorganizowanej i korupcji odpowiednich uprawnień i zasobów umożliwiających mu kierowanie multidyscyplinarnymi zespołami prowadzącymi dochodzenia finansowe i monitorowanie odnośnych postępowań sądowych;
-zagwarantować niezależność operacyjną Urzędu Kontroli Zamówień Publicznych. Aby chronić niezawisłość tego urzędu oraz Komisji Regulacyjnej ds. Zamówień Publicznych, należy wdrożyć rygorystyczne plany uczciwości zawodowej.
5.2. Współpraca w dziedzinie egzekwowania prawa
Kosowo spełnia wszystkie jedenaście wymogów w zakresie współpracy w dziedzinie egzekwowania prawa.
Kosowo zawarło 55 odnośnych protokołów ustaleń z 16 państwami oraz misją EULEX. Oddelegowało siedmiu oficerów łącznikowych do najważniejszych państw partnerskich, takich jak Turcja, Niemcy, Austria i Francja.
Współpraca organów ścigania odbywa się na zasadzie dwustronnej, współpraca z Europolem – za pośrednictwem misji EULEX, zaś z Interpolem – za pośrednictwem punktu kontaktowego przy Misji Tymczasowej Administracji Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kosowie (UNMIK). Te dwa ostatnie podmioty ułatwiają również wymianę informacji dotyczących egzekwowania prawa z Serbią.
Stosunki z Europolem za pośrednictwem misji EULEX uległy znaczącej poprawie, podobnie jak współpraca z Interpolem za pośrednictwem punktu kontaktowego przy UNMIK. W sierpniu 2015 r. Kosowo złożyło wniosek o przystąpienie do Interpolu.
Kosowska policja może uczestniczyć w seminariach organizowanych przez Europejskie Kolegium Policyjne (CEPOL).
5.3. Współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych
Kosowo spełnia wszystkie siedem wymogów w dziedzinie współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych.
Właściwy organ ma wystarczający personel, aby zajmować się otrzymywanymi i wysyłanymi wnioskami o wzajemną pomoc prawną.
Kosowo zawarło umowy o wzajemnej pomocy prawnej z Belgią, Chorwacją, byłą jugosłowiańską republiką Macedonii, Niemcami, Włochami, Szwajcarią i Turcją. Prowadzi też negocjacje w sprawie podobnych umów z Czarnogórą, Słowenią i Stanami Zjednoczonymi. Współpraca z Serbią, za pośrednictwem specjalnego przedstawiciela Unii Europejskiej (SPUE), znacznie się poprawiła.
Współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych z państwami członkowskimi UE odbywa się dzięki umowom dwustronnym lub za pośrednictwem SPUE.
Kosowo zbadało również różne formy współpracy z Eurojustem.
5.4. Ochrona danych
Kosowo spełnia wszystkie trzy wymogi w dziedzinie ochrony danych.
Ustawa o ochronie danych osobowych jest zgodna z dorobkiem prawnym UE. Kosowo powinno jednak uwzględnić w swojej legislacji planowane zmiany w unijnych przepisach dotyczących ochrony danych. Agencja ds. ochrony danych przyjęła prawodawstwo wtórne dotyczące bezpieczeństwa danych.
Obecnie z agencją tą konsultuje się regularnie projekty aktów prawnych przedstawianych Zgromadzeniu. Agencja wykorzystała swoje uprawnienia w tym zakresie i wpłynęła już na treść szeregu wniosków legislacyjnych.
Agencja zorganizowała również szereg spotkań i wydarzeń informacyjnych, wyznaczono też inspektorów ochrony danych na szczeblu lokalnym. Budżet agencji należy utrzymać na obecnym poziomie.
6. BLOK 4: PRAWA PODSTAWOWE ZWIĄZANE ZE SWOBODĄ PRZEMIESZCZANIA SIĘ
Kosowo spełnia siedem z ośmiu wymogów w dziedzinie praw podstawowych związanych ze swobodą przemieszczania się.
Ramy dotyczące praw podstawowych mają rzetelny charakter. W maju 2015 r. zostały dodatkowo wzmocnione dzięki przyjęciu ustawy o ochronie przed dyskryminacją, ustawy o równości płci i ustawy o rzeczniku praw obywatelskich. Przepisy te zostały przyjęte jako jeden pakiet legislacyjny (pakiet dotyczący praw człowieka) i weszły w życie w czerwcu 2015 r.
Ustawa o ochronie przed dyskryminacją zawiera przepisy służące zapobieganiu i zwalczaniu dyskryminacji, propagowaniu rzeczywistej równości oraz egzekwowaniu zasady równego traktowania wobec prawa. W ustawie o równości płci zapisano pełne poszanowanie praw kobiet zgodnie z międzynarodowymi standardami. W nowej ustawie o rzeczniku praw obywatelskich poprawiono przepisy w tej dziedzinie, rozszerzono uprawnienia rzecznika oraz zwiększono jego niezależność i bezstronność. Wdrożenie tych przepisów będzie wymagać przyjęcia do końca 2015 r. ośmiu aktów wykonawczych.
Wprowadzenie w życie ustawy o rzeczniku praw obywatelskich powinno zwiększyć zdolności i zasoby tej instytucji, aby umożliwić jej wypełnienie zadań wynikających z rozszerzonego mandatu. Jako główny organ krajowy odpowiedzialny za kwestie równego traktowania oraz krajowy mechanizm prewencji instytucja ta potrzebuje większej liczby pracowników, odpowiedniej siedziby oraz odpowiedniego budżetu, aby wypełniać swoją nową rolę. Początkowe środki podjęte przez rząd są jednak sprzeczne z duchem nowej ustawy. Rząd powinien udostępnić rzecznikowi odpowiednią siedzibę oraz zapewnić mu pełną niezależność budżetową.
Regionalne biura rzecznika praw obywatelskich zapewniają obywatelom dostęp do informacji na temat jego uprawnień i zadań.
Rząd kontynuował też realizację strategii i planu działania na rzecz integracji społeczności: romskiej, aszkalskiej i egipskiej. Przekazano dodatkowe środki na wsparcie różnych inicjatyw dotyczących wspomnianych mniejszości. Środki te były wydatkowane na szczeblu lokalnym.
Ścisłe stosowanie art. 147 kodeksu karnego nie obejmuje wszystkich incydentów o podłożu etnicznym, ponieważ artykuł ten nie odnosi się do zamiarów leżących u podstaw przestępstwa. Stosowanie wyłącznie tego artykułu oznaczałoby, że przy odnotowywaniu incydentów nie uwzględnia się ich ewentualnego podłoża etnicznego. Luce tej można jednak zaradzić, stosując art. 74.2.12 kodeksu karnego, w którym bierze się pod uwagę, czy przestępstwo popełniono na tle etnicznym.
W 2014 r. kosowska policja odnotowała 19 incydentów, które mogły być motywowane etnicznie. W ostatnim kwartale 2014 r. zgłoszono 26 takich przypadków. Od 2014 r. działa specjalny mechanizm śledzenia. Nie ma jednak jasności co do liczby potencjalnych przestępstw o podłożu etnicznym, ponieważ kosowska policja nie gromadzi danych statystycznych w jednorodny sposób.
Obecnie istnieją już przepisy, które pozwalają unikać nakładania się mandatów gminnych rad ds. bezpieczeństwa oraz uprawnień zgromadzeń gminnych. W styczniu 2015 r. opublikowano specjalny przewodnik dla takich rad.
Zalecenie nr 8:
-Aby zagwarantować pełną zgodność z wymaganiami w dziedzinie praw podstawowych związanych ze swobodą przemieszczania się, Kosowo musi zapewnić rzecznikowi praw obywatelskich odpowiednią siedzibę oraz pełną niezależność budżetową.
7. WNIOSKI
Komisja dokonała oceny realizacji planu działania dotyczącego wiz przez Kosowo na podstawie informacji oraz odpowiednich dokumentów prawnych i politycznych dostarczonych przez władze kosowskie. Ocenę tę uzupełniono misjami oceniającymi przeprowadzonymi na miejscu przez Komisję Europejską, przy wsparciu ekspertów z państw członkowskich UE.
Od momentu nawiązania z Kosowem dialogu w sprawie liberalizacji reżimu wizowego w styczniu 2012 r. oraz przedstawienia mu odnośnego planu działania w czerwcu 2012 r. Komisja składa Radzie, państwom członkowskim oraz Parlamentowi Europejskiemu regularne sprawozdania z postępów poczynionych przez Kosowo w spełnianiu wymogów tego planu.
Dialog w sprawie liberalizacji reżimu wizowego, stanowiący część ogólnej polityki UE wobec Bałkanów Zachodnich, prowadzony jest w ramach dialogu dotyczącego procesu stabilizacji i stowarzyszenia. Od 2012 r. Komisja zorganizowała cztery spotkania urzędników wyższego szczebla i zwołała kilka spotkań technicznych na poziomie ekspertów. Postępy w kwestiach objętych dialogiem o liberalizacji reżimu wizowego były regularnie omawiane i zgłaszane w ramach dialogu dotyczącego procesu stabilizacji i stowarzyszenia.
Zgodnie ze swoim mandatem misja Unii Europejskiej w zakresie praworządności w Kosowie (EULEX KOSOWO) odegrała ważną rolę, zapewniając monitorowanie, opiekę mentorską i doradztwo kosowskim instytucjom w związku z przyjmowaniem i wdrażaniem reform oraz spełnianiem wymogów zawartych w planie działania dotyczącym wiz. Władze Kosowa również współpracowały skutecznie z misją EULEX, m.in. realizując swoje uprawnienia wykonawcze.
Dialog wizowy z Kosowem okazał się ważnym i szczególnie skutecznym narzędziem wspierania daleko idących i trudnych reform w dziedzinie sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Wpłynął również na takie dziedziny jak praworządność i reforma wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych. Kwestie te są monitorowane także w ramach innych forów, takich jak podkomitet ds. sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa wspierający dialog dotyczący procesu stabilizacji i stowarzyszenia.
Postępy poczynione przez Kosowo we wszystkich dziedzinach objętych planem działania dotyczącym liberalizacji reżimu wizowego są trwałe i skuteczne. Dowodzą one długofalowego zaangażowania kosowskich instytucji na rzecz realizacji wymogów wizowych przewidzianych w planie działania i traktowanych przez nie priorytetowo.
Komisja przedstawiła już dwa kompleksowe sprawozdania dotyczące postępów Kosowa w realizacji wymogów planu działania dotyczącego wiz. Pierwsze z nich, przyjęte w lutym 2013 r., koncentrowało się na zgodności kosowskiego prawa z wymogami planu działania. Drugie, opublikowane w lipcu 2014 r., skupiło się na wykonaniu tego planu. Przedstawiono w nim 52 zalecenia dotyczące czterech bloków wspomnianego planu działania, jak również readmisji i reintegracji. Odnotowano również, że Kosowo poczyniło duże postępy w realizacji wymogów planu działania dotyczącego wiz. Zaznaczono jednak potrzebę dalszych wysiłków zgodnie z przedstawionymi zaleceniami.
W niniejszym sprawozdaniu przedstawiono osiem zaleceń odpowiadających ośmiu zaległym wymogom planu działania dotyczącego liberalizacji reżimu wizowego.
Kwestią priorytetową jest realizacja reform w następujących dziedzinach:
-przeniesienie odpowiedniej liczby sędziów, wraz z właściwym personelem wspierającym, do wydziałów ds. poważnej przestępczości w sądach na całym terytorium Kosowa;
-wykazanie się osiągnięciami w zakresie dochodzeń, prawomocnych orzeczeń sądowych i konfiskaty mienia w sprawach dotyczących poważnej przestępczości zorganizowanej i korupcji, w szczególności przez zapewnienie centralnemu koordynatorowi ds. poważnej przestępczości zorganizowanej i korupcji odpowiednich uprawnień i zasobów, umożliwiających mu kierowanie multidyscyplinarnymi zespołami prowadzącymi dochodzenia finansowe i monitorowanie odnośnych postępowań sądowych;
-zagwarantowanie niezależności operacyjnej Urzędu Kontroli Zamówień Publicznych oraz wdrożenie rygorystycznych planów uczciwości zawodowej w celu ochrony niezależności tego urzędu oraz niezależności Komisji Regulacyjnej ds. Zamówień Publicznych;
-wykazanie, że Kosowo wdrożyło swoje zmienione prawodawstwo wtórne dotyczące zmiany nazwisk.
Komisja będzie w dalszym ciągu monitorować postępy Kosowa w realizacji pozostałych wymogów i wdrażaniu bieżących reform w następujących obszarach: ratyfikacja umowy o przebiegu granicy z Czarnogórą przed zwolnieniem obywateli Kosowa z wymogu wizowego; wypłata środków z funduszu reintegracji, z przeznaczeniem ich w szczególności na cele takie jak wsparcie zatrudnienia, tworzenie małych przedsiębiorstw, szkolenie zawodowe i szkolenia językowe dla dzieci; monitorowanie przyczyn niskiego wskaźnika przyznawania azylu przez Kosowo; udostępnienie rzecznikowi odpowiedniej siedziby oraz zapewnienie mu pełnej niezależności budżetowej.
Komisja będzie nadal aktywnie monitorować dalsze wdrażanie przez Kosowo wymogów określonych w czterech blokach planu działania dotyczącego wiz, w tym wymogów w zakresie reintegracji i readmisji, w ramach istniejącego dialogu dotyczącego procesu stabilizacji i stowarzyszenia oraz, w razie potrzeby, w ramach doraźnych mechanizmów monitorowania.
Na podstawie powyższej oceny oraz z uwagi na wyniki stałego monitorowania oraz sprawozdawczości prowadzonych od momentu nawiązania dialogu dotyczącego liberalizacji reżimu wizowego z Kosowem w styczniu 2012 r. Komisja uznaje niniejsze sprawozdanie za ostateczne.
Powyższe zalecenia pozostają w mocy. Kiedy tylko zostaną wdrożone, i pod warunkiem wprowadzenia i utrzymania skutecznych środków zapobiegających kolejnemu kryzysowi migracyjnemu, Komisja przedstawi wniosek w sprawie zmiany rozporządzenia (WE) nr 539/2001.
Kosowo powinno nadal prowadzić ukierunkowane kampanie informacyjne na temat praw i obowiązków wynikających z podróży bezwizowych do strefy Schengen oraz na temat przepisów regulujących dostęp do rynku pracy UE. Komisja będzie nadal monitorować postępy Kosowa w realizacji wymogów planu działania dotyczącego liberalizacji reżimu wizowego oraz dołoży starań, aby je wesprzeć.
* Użycie tej nazwy nie wpływa na stanowiska w sprawie statusu Kosowa i jest zgodne z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244/1999 oraz z opinią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Deklaracji niepodległości Kosowa.
COM (2013) 66 final.
COM(2014) 488.
SWD(2015) 706.
Albania, Austria, Bułgaria, Chorwacja, Czarnogóra, Republika Czeska, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Liechtenstein, Malta, Niemcy, Norwegia, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Węgry, Włochy, plus pojedyncza umowa obejmująca Belgię, Luksemburg i Niderlandy.
Podczas kryzysu migracyjnego w okresie od września 2014 r. do kwietnia 2015 r. 87 495 obywateli Kosowa starało się o azyl w państwach członkowskich UE i państwach stowarzyszonych w ramach Schengen. W ciągu pierwszych dziesięciu miesięcy 2015 r. Kosowo przyjęło w ramach readmisji 9 182 swoich obywateli.
Obywatele 88 krajów potrzebują wizy, by wjechać na terytorium Kosowa. Obywatele państw członkowskich UE oraz państw stowarzyszonych w ramach Schengen są zwolnieni z obowiązku wizowego. Obywatele państw trzecich, którzy podlegają obowiązkowi wizowemu przy wjeździe do Kosowa, mogą wjechać na jego teren na okres piętnastu dni, jeżeli posiadają ważną wizę Schengen wielokrotnego wjazdu. Przepisy te dotyczą również osób posiadających dokumenty podróży dla uchodźców i bezpaństwowców.
W okresie od października 2014 r. do października 2015 r. zaledwie 8 wiz zostało wydanych na przejściach granicznych.
Do baz tych należą: system zarządzania granicami (BMS), system informacyjny policji Kosowa (KPIS), kosowski wizowy system informacyjny (KVIS), system rejestracji stanu cywilnego (CSRS), zautomatyzowany system zarządzania sprawami dla osób powracających, jak również baza danych dotyczących azylu i migracji.
Ustawa o sądach, ustawa o Radzie Sądowniczej, ustawa o Radzie Prokuratury, ustawa o prokuraturze.
Rada Prokuratury obsadziła 157 ze 171 dostępnych stanowisk prokuratorskich. Zaproszenie do rekrutacji 15 prokuratorów reprezentujących mniejszości jest w toku.
Spośród 102 009 zaległych spraw na grudzień 2011 r. kosowskie sądy zdołały w 2014 r. wyegzekwować 25 275 (zmniejszając tym samym zaległości o niemal 25 %). Większość z nich wymagała wykonania orzeczeń dotyczących opłacania rachunków za media. Do końca 2016 r. Rada Sądownicza planuje dalsze zmniejszenie zaległości związanych z egzekwowaniem prawa, zwłaszcza dzięki alternatywnym metodom rozwiązywania sporów.
W 2013 r. prokuratura postawiła zarzuty związane z przestępczością zorganizowaną w dwóch sprawach, w 2014 r. – w ośmiu, zaś w pierwszej połowie 2015 r. – w trzech. W 2013 r. prokuratura postawiła zarzut korupcji w 314 sprawach, w 2014 r. – w 444, zaś w pierwszej połowie 2015 r. – w 128. Brak danych na temat prawomocnych wyroków skazujących w tych sprawach.
W 2014 r. zamrożono lub zajęto aktywa o wartości 30 mln EUR, skonfiskowano jednak mienie o wartości zaledwie 128 tys. EUR. W pierwszej połowie 2015 r. skonfiskowano majątek o wartości 27 tys. EUR z puli aktywów o wartości 16 mln EUR objętej nakazem zamrożenia lub zajęcia.