28.6.2014   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 200/1

1.

1.1.

1.2.

1.3.

2.

3.

3.1.

3.2.

3.3.

3.4.

3.5.

3.6.

3.7.

3.8.

3.9.

3.10.

3.11.

4.

5.

6.

7.

(1)

W celu zapobiegania sytuacjom, w których pomoc państwa skutkuje zakłóceniem konkurencji na rynku wewnętrznym i wpływa na handel między państwami członkowskimi w sposób sprzeczny ze wspólnym interesem, art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej („Traktat”) ustanawia zakaz pomocy państwa. W niektórych przypadkach jednak taka pomoc może być zgodna z rynkiem wewnętrznym w świetle art. 107 ust. 2 i 3 Traktatu.

(2)

Na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c) Traktatu Komisja może uznać za zgodną z rynkiem wewnętrznym pomoc państwa przeznaczoną na ułatwianie rozwoju niektórych działań gospodarczych w Unii Europejskiej, o ile taka pomoc nie wpływa niekorzystnie na warunki wymiany handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem.

(3)

Strategia „Europa 2020” (1) skupia się na stworzeniu warunków dla inteligentnego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. W związku z tym ustanowiono szereg głównych celów, w tym dotyczących zmiany klimatu i zrównoważonego rozwoju w zakresie energii: (i) ograniczenie o 20 % emisji gazów cieplarnianych w UE w stosunku do poziomów z 1990 r.; (ii) zwiększenie do 20 % udziału energii ze źródeł odnawialnych w zużyciu energii w UE; oraz (iii) poprawa efektywności energetycznej w UE o 20 % w stosunku do poziomów z 1990 r. Pierwsze dwa z tych celów wiążących na poziomie krajowym realizowano za sprawą pakietu klimatyczno-energetycznego (2).

(4)

W dniu 22 stycznia 2014 r., w komunikacie zatytułowanym „Ramy polityczne na okres 2020–2030 dotyczące klimatu i energii” (3) (Ramy 2030), Komisja zaproponowała cele związane z energią i klimatem, które mają zostać zrealizowane do 2030 r. Filary Ram 2030 to: (i) ograniczenie o 40 % emisji gazów cieplarnianych w stosunku do poziomu z 1990 r.; (ii) wiążący dla całej UE cel, który zakłada udział energii ze źródeł odnawialnych wynoszący co najmniej 27 %; (iii) nowe aspiracje w obszarze polityki ukierunkowanej na efektywność energetyczną; oraz (iv) nowy system zarządzania i zestaw nowych wskaźników w celu zapewnienia konkurencyjnego i bezpiecznego systemu energii.

(5)

Dla niniejszych wytycznych szczególnie ważne są główne cele wymienione w motywie (3). Z myślą o osiągnięciu tych celów w strategii „Europa 2020” jako jedną z inicjatyw przewodnich zaproponowano „Europę efektywnie korzystającą z zasobów” (4). Wspomniana inicjatywa ma doprowadzić do stworzenia ram strategicznych, wspierających zmiany prowadzące do przejścia na gospodarkę zasobooszczędną i niskoemisyjną, pozwalających na:

(6)

Należy przypomnieć, że w planie działania na rzecz efektywnego gospodarowania zasobami (5), a także w szeregu konkluzji Rady, wzywa się do stopniowego wycofania dotacji mających szkodliwy wpływ na środowisko (6). W niniejszych wytycznych należy zatem uwzględnić niekorzystne oddziaływanie dotacji mających szkodliwy wpływ na środowisko, zarazem biorąc pod uwagę potrzebę zawierania kompromisów obejmujących różne obszary i działania, zgodnie z inicjatywą przewodnią. Niniejsze wytyczne nie dotyczą pomocy na rzecz wydobycia paliw kopalnych.

(7)

W planie działania wzywa się również państwa członkowskie do eliminacji luk w zakresie zapewniania wykorzystania potencjału przepisów UE (7). W celu zapobiegania sytuacjom, w których pomoc państwa skutkuje szkodami dla środowiska, w szczególności państwa członkowskie muszą także zapewnić przestrzeganie przepisów UE dotyczących ochrony środowiska oraz przeprowadzać oceny oddziaływania na środowisko, kiedy wymaga tego prawo unijne, a także dopilnować wydania wszystkich odpowiednich zezwoleń.

(8)

W komunikacie „Energia 2020 – Strategia na rzecz konkurencyjnego, zrównoważonego i bezpiecznego sektora energetycznego” (8), w związku z inicjatywą przewodnią „Europa efektywnie korzystająca z zasobów”, stwierdzono już, że realizacja celu zakładającego stworzenie bezpiecznego, zapewniającego przystępne ceny i zrównoważonego rynku energii będzie zagrożona, o ile nie nastąpi modernizacja sieci elektroenergetycznych i zastąpienie przestarzałych instalacji konkurencyjnymi i bardziej ekologicznymi rozwiązaniami alternatywnymi przy bardziej efektywnym wykorzystaniu energii w całym łańcuchu energetycznym.

(9)

W Ramach 2030 Komisja wzywa do przyjęcia ambitnego zobowiązania do redukcji emisji gazów cieplarnianych zgodnie z planem działania do 2050 r. Zobowiązanie to powinno być realizowane w ramach podejścia, które jest racjonalne pod względem kosztów, zapewniając państwom członkowskim możliwość elastycznego określania, odpowiednio do indywidualnych warunków, sposobu przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną oraz zintensyfikowania polityki badań i innowacji z myślą o wspieraniu realizacji ram dotyczących klimatu i energii po 2020 r. W niniejszych wytycznych przestrzega się tych zasad, przygotowując podstawę dla Ram 2030.

(10)

W niniejszych wytycznych Komisja określa warunki, pod którymi pomoc na cele związane z energią i ochronę środowiska można uznać za zgodną z rynkiem wewnętrznym na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c) Traktatu.

(11)

W komunikacie w sprawie unowocześnienia unijnej polityki w dziedzinie pomocy państwa (9) Komisja przedstawiła trzy cele, którym służy unowocześnienie kontroli pomocy państwa:

(12)

W szczególności w komunikacie wezwano do przyjęcia wspólnego podejścia przy rewizji różnych wytycznych i ram prawnych, zakładającego umacnianie rynku wewnętrznego, propagowanie większej efektywności w wydatkowaniu środków publicznych poprzez dbałość o to, by pomoc państwa wnosiła większy wkład w realizację celów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, bardziej dogłębną analizę efektu zachęty, ograniczenie pomocy do koniecznego minimum oraz unikanie potencjalnych negatywnych skutków pomocy państwa dla konkurencji i handlu. Warunki zgodności z rynkiem wewnętrznym określone w niniejszych wytycznych określono na podstawie tych wspólnych zasad oceny.

(13)

Niniejsze wytyczne mają zastosowanie do pomocy państwa przyznanej na ochronę środowiska lub cele związane z energią we wszystkich sektorach podlegających postanowieniom Traktatu, w zakresie, w jakim takie środki są objęte sekcją 1.2. W związku z tym niniejsze wytyczne mają również zastosowanie do sektorów podlegających przepisom szczegółowym Unii w zakresie pomocy państwa (transport (10), węgiel, rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo i akwakultura), o ile takie przepisy szczegółowe nie stanowią inaczej.

(14)

W przypadku rolnictwa, rybołówstwa i akwakultury niniejsze wytyczne mają zastosowanie do pomocy na ochronę środowiska na rzecz przedsiębiorstw prowadzących działalność związaną z przetwórstwem produktów rolnych i obrotem takimi produktami oraz, pod pewnymi warunkami, do przedsiębiorstw zajmujących się produkcją podstawową. Do sektorów tych mają zastosowanie następujące warunki:

(15)

Niniejsze wytyczne nie mają zastosowania do:

(16)

Pomoc na ochronę środowiska i cele związane z energią nie może być przyznawana przedsiębiorstwom znajdującym się w trudnej sytuacji, zdefiniowanym do celów niniejszych wytycznych w mających zastosowanie wytycznych w sprawie pomocy państwa na ratowanie i restrukturyzację zagrożonych przedsiębiorstw (19) z późniejszymi zmianami lub w dokumencie je zastępującym.

(17)

Przy ocenie pomocy na rzecz przedsiębiorstwa, na którym ciąży obowiązek zwrotu pomocy wynikający z wcześniejszej decyzji Komisji uznającej pomoc za niezgodną z prawem i z rynkiem wewnętrznym, Komisja uwzględni kwotę pomocy nadal pozostającą do zwrotu (20).

(18)

Komisja zidentyfikowała szereg środków z zakresu ochrony środowiska i na cele związane z energią, w przypadku których pod pewnymi warunkami pomoc państwa może być zgodna z rynkiem wewnętrznym na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c) Traktatu:

(19)

Do celów niniejszych wytycznych stosuje się poniższe definicje:

(20)

Pomoc indywidualna przyznawana na podstawie zgłoszonego programu pomocy nadal podlega obowiązkowi zgłoszenia na podstawie art. 108 ust. 3 Traktatu, jeśli wysokość pomocy przekracza następujące progi powodujące obowiązek zgłoszenia (32) i nie jest ona przyznawana w drodze procedury przetargowej zgodnej z zasadami konkurencji:

(21)

Zwolnienia z podatków na ochronę środowiska i obniżki tych podatków oraz zwolnienia z finansowania energii ze źródeł odnawialnych objęte sekcją 3.7 nie podlegają warunkom dotyczącym pomocy zgłaszanej indywidualnie. Niemniej jednak pomoc przyznana w formie ulg podatkowych nieobjętych sekcją 3.7 niniejszych wytycznych będzie podlegać indywidualnej ocenie, jeżeli przekroczone zostaną progi przewidziane we wspomnianej sekcji. Zasada ta ma również zastosowanie bez względu na to, czy beneficjent indywidualny korzysta jednocześnie ze zwolnienia z podatku lub z obniżki podatku, które są objęte sekcją 3.7.

(22)

W niniejszych wytycznych zawarto kryteria zgodności dla programów pomocy na ochronę środowiska i cele związane z energią oraz pomocy indywidualnej, które podlegają obowiązkowi zgłoszenia na podstawie art. 108 ust. 3 Traktatu.

(23)

Pomoc państwa na ochronę środowiska i cele związane z energią zostanie uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym w rozumieniu art. 107 ust. 3 lit. c) Traktatu, jeśli w świetle wspólnych zasad oceny określonych w niniejszym rozdziale skutkuje zwiększonym wkładem w realizację celów UE w zakresie ochrony środowiska lub energetyki, bez wywierania niekorzystnego wpływu na warunki wymiany handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem. Uwzględnione zostaną szczególne utrudnienia występujące na obszarach objętych pomocą.

(24)

W niniejszym rozdziale zawarto wyjaśnienia dotyczące sposobu stosowania przez Komisję wspólnych zasad oceny określonych w sekcji 3.1 przy ocenie środków pomocy podlegających zakresowi niniejszych wytycznych, określając w stosownych przypadkach szczególne warunki dotyczące pomocy indywidualnej (przyznanej na podstawie programu lub w trybie doraźnym).

(25)

W sekcji 3.2 przedstawiono ogólne warunki zgodności dotyczące wszystkich środków pomocy wchodzących w zakres niniejszych wytycznych, o ile warunków tych nie określono ani nie zmieniono w bardziej szczegółowych sekcjach rozdziału 3. Tak więc sekcja 3.2 dotyczy w szczególności następujących środków nieuwzględnionych w bardziej szczegółowych sekcjach rozdziału 3:

(26)

W celu oceny, czy zgłoszony środek pomocy można uznać za zgodny z rynkiem wewnętrznym, Komisja zwykle bada, czy konstrukcja środka pomocy zapewnia, aby pozytywny wpływ pomocy na osiągnięcie celu będącego przedmiotem wspólnego zainteresowania był większy niż jego potencjalny negatywny wpływ na handel i konkurencję.

(27)

W komunikacie w sprawie unowocześnienia unijnej polityki w dziedzinie pomocy państwa z dnia 8 maja 2012 r. (33) wezwano do określenia i zdefiniowania wspólnych zasad dotyczących oceny zgodności wszystkich środków pomocy prowadzanej przez Komisję. W związku z tym Komisja uzna środek pomocy państwa za zgodny z rynkiem wewnętrznym tylko wówczas, gdy będzie on spełniać każde z poniższych kryteriów:

(28)

Niektóre kategorie programów mogą dodatkowo podlegać wymogowi oceny ex post opisanej w rozdziale 4. W takich przypadkach Komisja może ograniczyć czas trwania tych programów (zwykle do czterech lat lub krótszego okresu), z możliwością późniejszego ponownego zgłoszenia ich przedłużenia.

(29)

Ponadto, jeśli środek pomocy państwa lub związane z nim warunki, w tym model finansowania środka, jeśli stanowi on jego nieodłączny element, wiąże się nierozerwalnie z naruszeniem prawa UE, pomocy nie można uznać za zgodną z rynkiem wewnętrznym (34). Na przykład w dziedzinie energetyki każda opłata mająca na celu finansowanie środka pomocy państwa musi być zgodna w szczególności z art. 30 i 110 Traktatu (35).

(30)

Celem ogólnym pomocy na ochronę środowiska jest podniesienie poziomu ochrony środowiska w porównaniu z poziomem, który osiągnięto by bez pomocy. Strategia „Europa 2020” w szczególności określa cele w zakresie trwałego wzrostu gospodarczego, które wspierałyby przejście na zasobooszczędną, konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną. Gospodarka niskoemisyjna ze znacznym udziałem energii o zmiennej charakterystyce produkcji, pochodzącej ze źródeł odnawialnych, wymaga dostosowania systemu energetycznego, a w szczególności znacznych inwestycji w sieci energetyczne (36). Głównym celem pomocy w sektorze energetycznym jest zapewnienie konkurencyjnego, zrównoważonego i bezpiecznego systemu energetycznego na dobrze funkcjonującym unijnym rynku energii (37).

(31)

Państwa członkowskie zamierzające przyznać pomoc na ochronę środowiska lub cele związane z energią będą musiały dokładnie określić cel, który ma być osiągnięty, oraz wyjaśnić spodziewany wkład środka w osiągnięcie tego celu. Wprowadzając środek współfinansowany przez europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, przy określaniu celów do osiągnięcia w zakresie ochrony środowiska lub energetyki państwa członkowskie mogą oprzeć się na uzasadnieniach zawartych w odpowiednich programach operacyjnych.

(32)

Badania środowiska mogą przyczyniać się do realizacji wspólnego celu, kiedy są bezpośrednio związane z inwestycjami kwalifikowalnymi w świetle niniejszych wytycznych, także jeśli ze względu na ustalenia badania przygotowawczego rozważana inwestycja nie zostanie podjęta.

(33)

W celu wykazania wkładu pomocy podlegającej indywidualnemu zgłoszeniu w podniesienie poziomu ochrony środowiska, państwo członkowskie może zastosować, w miarę możliwości w kategoriach ilościowych, szereg wskaźników, a zwłaszcza wymienione poniżej:

(34)

Chociaż ogólnie przyjmuje się, że rynki konkurencyjne zwykle okazują się efektywne pod względem cen, produkcji i wykorzystania zasobów w razie wystąpienia na nich niedoskonałości (38), pomoc państwa może poprawić efektywne funkcjonowanie rynków. W niektórych sytuacjach środki pomocy państwa mogą bowiem korygować niedoskonałości rynku i w ten sposób przyczyniać się do realizacji wspólnego celu w zakresie, w jakim rynek sam w sobie nie okaże się efektywny. Aby ocenić, czy pomoc państwa skutecznie służy osiągnięciu celu, należy najpierw zdiagnozować i zdefiniować problem, który ma być rozwiązany. Pomoc państwa powinna być ukierunkowana na sytuacje, w których może doprowadzić do istotnej poprawy, której rynek sam w sobie nie jest w stanie osiągnąć.

(35)

W celu ustanowienia wytycznych gwarantujących, że środki pomocy pozwalają osiągnąć wspólny cel, państwa członkowskie powinny zidentyfikować niedoskonałości rynku utrudniające podniesienie poziomu ochrony środowiska lub stworzenie dobrze funkcjonującego, bezpiecznego, zapewniającego przystępne ceny i zrównoważonego wewnętrznego rynku energii. Niedoskonałości rynku związane z celami w zakresie ochrony środowiska lub energetyki mogą się od siebie różnić lub być do siebie podobne, ale mogą uniemożliwiać osiągnięcie optymalnego rezultatu i skutkować brakiem efektywności z następujących przyczyn:

(36)

Samo występowanie niedoskonałości rynku w określonym kontekście nie jest wystarczającym uzasadnieniem interwencji państwa. W szczególności mogą już istnieć inne rozwiązania polityczne i środki mające na celu skorygowanie niektórych spośród zidentyfikowanych niedoskonałości rynku. Przykładami są regulacje sektorowe, obowiązkowe normy w zakresie zanieczyszczeń, mechanizmy cenowe, takie jak unijny system handlu uprawnieniami do emisji, i podatki od emisji dwutlenku węgla. Dodatkowe środki, w tym pomoc państwa, mogą służyć do eliminacji tylko rezydualnych niedoskonałości rynku, tj. niedoskonałości, które pozostają mimo zastosowania takich innych rozwiązań politycznych i środków. Ważne jest również wykazanie, jak pomoc państwa wzmacnia inne rozwiązania polityczne i środki stosowane w celu skorygowania tej samej niedoskonałości rynku. Uzasadnienie konieczności pomocy państwa jest zatem słabsze, jeśli stoi w sprzeczności z innymi rozwiązaniami politycznymi odnoszącymi się do tej samej niedoskonałości rynku.

(37)

Komisja uzna, że pomoc jest niezbędna, jeśli państwo członkowskie wykaże, że pomoc jest faktycznie ukierunkowana na (rezydualną) niedoskonałość rynku, która jest nieskorygowana.

(38)

Chociaż zasadniczo niedoskonałości rynku mogą występować, a środki pomocy mogą być zasadniczo odpowiednio skonstruowane dla zapewnienia efektywności rynku, nie wszystkie odnośne przedsiębiorstwa muszą być dotknięte tymi niedoskonałościami rynku w tym samym stopniu. W rezultacie, w przypadku podlegającej zgłoszeniu pomocy indywidualnej Komisja oceni konkretną potrzebę pomocy w danej sprawie. To państwo członkowskie ma wykazać, że utrzymuje się nieskorygowana niedoskonałość rynku dotycząca określonego rodzaju działalności objętego pomocą oraz że pomoc jest faktycznie ukierunkowana na zaradzenie tej niedoskonałości.

(39)

Zależnie od konkretnej niedoskonałości rynku, która ma zostać skorygowana, Komisja weźmie pod uwagę następujące czynniki:

(40)

Proponowany środek pomocy musi być instrumentem adekwatnym do osiągnięcia odnośnego celu w zakresie polityki. Środek pomocy nie zostanie uznany za zgodny z rynkiem wewnętrznym, jeśli inne, stwarzające mniej zakłóceń instrumenty polityki lub rodzaje instrumentów pomocy umożliwiają wniesienie tego samego pozytywnego wkładu w osiągnięcie wspólnego celu.

(41)

Pomoc państwa to nie jedyny instrument polityki, z jakiego państwa członkowskie mogą korzystać, aby zachęcać do podniesienia poziomu ochrony środowiska lub stworzyć dobrze funkcjonujący, bezpieczny, zapewniający przystępne ceny europejski rynek energii. Należy pamiętać, że mogą istnieć inne instrumenty, lepiej przystosowane do osiągnięcia tych celów. Uregulowania prawne i instrumenty rynkowe to najważniejsze narzędzia umożliwiające osiągnięcie celów w zakresie ochrony środowiska i energetyki. Ważną rolę w podnoszeniu poziomu ochrony środowiska mogą także odegrać instrumenty miękkie, takie jak dobrowolne oznakowanie ekologiczne oraz propagowanie technologii przyjaznych środowisku.

(42)

Różne środki służące skorygowaniu tej samej niedoskonałości rynku mogą stać w sprzeczności ze sobą nawzajem. Dzieje się tak w przypadku, gdy wprowadzono w życie efektywny mechanizm rynkowy z myślą o uporaniu się konkretnie z problemem efektów zewnętrznych. Dodatkowy środek wsparcia mający skorygować tę samą niedoskonałość rynku zagraża osłabieniem skuteczności mechanizmu rynkowego.

(43)

W sprzeczności ze sobą nawzajem mogą również stać różne środki służące skorygowaniu różnych niedoskonałości rynku. Środek mający rozwiązać problem z wystarczalnością mocy wytwórczych należy zrównoważyć, realizując cel w zakresie ochrony środowiska, przewidujący stopniowe wycofanie dotacji szkodliwych dla środowiska lub gospodarki, w tym paliw kopalnych. Podobnie środek mający ograniczyć emisje gazów cieplarnianych może zwiększyć podaż energii o zmiennej charakterystyce produkcji, co z kolei może mieć negatywne oddziaływanie pod względem wystarczalności mocy wytwórczych.

(44)

Zastosowanie zasady „zanieczyszczający płaci” w przepisach dotyczących ochrony środowiska w zasadzie gwarantuje, że niedoskonałość rynku związana z negatywnymi efektami zewnętrznymi zostanie skorygowana. Dlatego też pomoc państwa nie jest adekwatnym instrumentem i nie może być przyznawana w zakresie, w jakim zgodnie z obowiązującym prawem unijnym lub krajowym beneficjenta można uznać za odpowiedzialnego za zanieczyszczenie (40).

(45)

Pomoc na ochronę środowiska i cele związane z energią można przyznawać w różnych formach. Państwo członkowskie powinno jednak zapewnić, aby pomoc została przyznana w formie, która prawdopodobnie spowoduje najmniejsze zakłócenia w handlu i konkurencji. Pod tym względem od państwa członkowskiego wymaga się wykazania, dlaczego inne, potencjalnie mniej zakłócające formy pomocy, takie jak np. zaliczki zwrotne w przeciwieństwie do dotacji bezpośrednich, odliczenia kwotowe w porównaniu do obniżek podatków bądź formy pomocy oparte na instrumentach finansowych, takich jak instrumenty dłużne lub kapitałowe (np. pożyczki uprzywilejowane lub dotacje na spłatę odsetek, gwarancje państwa lub alternatywne formy udostępnienia kapitału na korzystnych warunkach) są mniej adekwatne.

(46)

Dobór instrumentu pomocy powinien odpowiadać niedoskonałości rynku, której skorygowaniu służy środek pomocy. W szczególności w sytuacjach, w których faktyczne przychody są niepewne, np. w przypadku środków z zakresu oszczędności energii, adekwatnym instrumentem może być zaliczka zwrotna. W przypadku programów pomocy realizujących cele i priorytety programów operacyjnych instrument finansowania wybrany w danym programie zasadniczo uważa się za instrument właściwy.

(47)

W przypadku pomocy operacyjnej państwo członkowskie musi wykazać, że pomoc jest właściwa do osiągnięcia celu programu, którego realizacji ma służyć. W celu wykazania adekwatności pomocy państwo członkowskie może obliczyć kwotę pomocy ex ante jako ustaloną sumę obejmującą oczekiwane dodatkowe koszty w danym okresie, aby zachęcić przedsiębiorstwa do ograniczania kosztów i rozwijania działalności w czasie w sposób bardziej oszczędny (41).

(48)

Aby wykazać adekwatność programów państwa członkowskie mogą również oprzeć się na wynikach ocen przeprowadzonych w przeszłości, zgodnie z opisem zawartym w rozdziale 4.

(49)

Pomoc na ochronę środowiska i cele związane z energią można uznać za zgodną z rynkiem wewnętrznym tylko wówczas, gdy stwarza efekt zachęty. Efekt zachęty występuje, kiedy pomoc skłania beneficjenta do zmiany zachowania w sposób podnoszący poziom ochrony środowiska lub poprawiający funkcjonowanie bezpiecznego, zapewniającego przystępne ceny i zrównoważonego rynku energii, której to zmiany nie podjęłoby się bez takiej pomocy. Pomoc nie może służyć subsydiowaniu kosztów działalności, które przedsiębiorstwo i tak by poniosło i nie może rekompensować normalnego ryzyka biznesowego związanego z działalnością gospodarczą.

(50)

Komisja uznaje, że pomoc nie stanowi zachęty dla beneficjenta w tych wszystkich przypadkach, w których prace nad projektem zostały rozpoczęte przed złożeniem przez beneficjenta wniosku o przyznanie pomocy do władz krajowych. W takich przypadkach, jeśli beneficjent rozpoczyna realizację projektu przed złożeniem wniosku o pomoc, żadnej pomocy przyznanej na taki projekt nie uważa się za zgodną z rynkiem wewnętrznym.

(51)

Państwa członkowskie muszą wprowadzić i stosować formularz wniosku o pomoc. Formularz wniosku zawiera co najmniej nazwę wnioskodawcy i wielkość przedsiębiorstwa, opis projektu, w tym jego lokalizację, oraz daty rozpoczęcia i zakończenia, kwotę pomocy niezbędną do realizacji projektu i koszty kwalifikowalne. W formularzu wniosku beneficjenci muszą opisać sytuację, która miałaby miejsce, gdyby nie przyznano pomocy, tj. sytuację zwaną scenariuszem lub projektem alternatywnym. Ponadto duże przedsiębiorstwa muszą przedłożyć dokumenty na poparcie scenariusza alternatywnego opisanego w formularzu wniosku.

(52)

Po otrzymaniu formularza wniosku organ przyznający pomoc musi zweryfikować wiarygodność scenariusza alternatywnego i potwierdzić, że pomoc stwarza wymagany efekt zachęty. Scenariusz alternatywny jest wiarygodny, jeśli ma oparcie w rzeczywistości i odnosi się do uwarunkowań wpływających na proces decyzyjny w czasie podjęcia przez beneficjenta decyzji dotyczącej inwestycji. Warunki określone w pkt (50) i (51) nie są jednak konieczne w przypadku, kiedy pomoc jest przyznawana w drodze procedury przetargowej zgodnej z zasadami konkurencji.

(53)

Komisja uważa, że pomoc przyznana na dostosowanie się do przyszłych norm unijnych w zasadzie ma efekt zachęty, również wówczas, gdy przyjęta norma nie weszła jeszcze w życie. W tym drugim przypadku pomoc ma jednak efekt zachęty, gdy motywuje do realizacji inwestycji długo przed wejściem danej normy w życie. Pomoc przyznana na dostosowanie się do norm unijnych już przyjętych, lecz jeszcze niewprowadzonych w życie będzie uważana za mającą efekt zachęty, jeśli inwestycja zostanie sfinalizowana co najmniej rok przed wejściem norm unijnych w życie.

(54)

W drodze kolejnego wyjątku od pkt (53) efekt zachęty może występować w razie przyznania pomocy na:

(55)

Komisja uważa, że pomoc wspierająca inwestycje pozwalające w rezultacie beneficjentowi na podjęcie środków wykraczających poza mające zastosowanie normy unijne wnosi pozytywny wkład w osiągnięcie celów w zakresie ochrony środowiska lub energetyki. Aby nie zniechęcać państw członkowskich do wprowadzania obowiązkowych norm krajowych, które byłyby bardziej rygorystyczne niż odpowiadające im normy unijne, taki pozytywny wkład występuje bez względu na obecność obowiązkowych norm krajowych, które są surowsze niż norma unijna. Dotyczy to np. środków poprawiających jakość wody i powietrza w stopniu wykraczającym poza wymogi obowiązkowych norm unijnych. Taki pozytywny wkład występuje również w przypadku obowiązywania normy krajowej przyjętej w sytuacji braku norm unijnych.

(56)

Zgodnie z dyrektywą 2012/27/UE (42) („dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej”) duże przedsiębiorstwa zobowiązane są przeprowadzać co cztery lata audyt energetyczny. Pomoc na audyty energetyczne dla dużych przedsiębiorstw może zatem stwarzać efekt zachęty jedynie wówczas, gdy nie kompensuje audytu energetycznego wymaganego na podstawie dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej. Z uwagi na fakt, że MŚP nie mają takiego obowiązku, pomoc państwa przyznana MŚP na przeprowadzenie audytu energetycznego może stwarzać efekt zachęty.

(57)

Poprzedni punkt nie powoduje uszczerbku dla oceny efektu zachęty stwarzanego przez pomoc państwa na środki na rzecz efektywności energetycznej określone lub podjęte w wyniku audytu energetycznego lub z zastosowaniem innych narzędzi, takich jak systemy zarządzania energią i systemy zarządzania środowiskowego.

(58)

W przypadku środków podlegających indywidualnemu zgłoszeniu państwo członkowskie musi w pełni wykazać Komisji efekt zachęty stwarzany przez pomoc. Musi przedstawić oczywiste dowody potwierdzające, że pomoc ma faktyczny wpływ na decyzję w sprawie inwestycji, zmieniający zachowanie beneficjenta w taki sposób, że podnosi on poziom ochrony środowiska lub przyczynia się do poprawy funkcjonowania unijnego rynku energii. Aby umożliwić kompleksową ocenę, państwo członkowskie musi przedstawić nie tylko informacje dotyczące projektu objętego pomocą, ale też szczegółowy opis scenariusza alternatywnego, w którym żadne państwo członkowskie nie przyznaje beneficjentowi pomocy.

(59)

Korzyści wynikające z nowych inwestycji lub nowych metod produkcji nie ograniczają się zazwyczaj do ich bezpośredniego wpływu na środowisko lub na rynek energii. Takimi korzyściami mogą być w szczególności korzyści produkcyjne (43), podczas gdy ryzyko odnosi się zwłaszcza do niepewności, czy wydajność inwestycji będzie zgodna z oczekiwaniami.

(60)

Efekt zachęty określany jest zasadniczo w drodze analizy scenariusza alternatywnego, w której porównuje się stopień nasilenia zamierzonych działań przy założeniu udzielenia i nieudzielenia pomocy. W zasadzie oznacza to weryfikację rentowności projektu przy braku pomocy, w celu oceny, czy rzeczywiście nie przyniesie on zysku osiągniętego przez przedsiębiorstwo realizujące alternatywny projekt.

(61)

W tym kontekście poziom rentowności można ocenić poprzez odniesienie do metod standardowo stosowanych w konkretnym odnośnym sektorze, a do których zaliczać się mogą metody oceny wartości bieżącej netto projektu (44), wewnętrznej stopy zwrotu (45) lub średniej stopy zwrotu z zaangażowanego kapitału. Rentowność projektu należy porównać z normalnymi stopami zwrotu stosowanymi przez przedsiębiorstwo w innych projektach inwestycyjnych podobnego rodzaju. W przypadku gdy takie stopy nie są dostępne, rentowność projektu należy porównać z kosztem kapitału przedsiębiorstwa jako całości lub ze stopami zwrotu na ogół obserwowanymi w odnośnym sektorze.

(62)

Kiedy nie jest znany żaden konkretny scenariusz alternatywny, istnienie efektu zachęty można zakładać, w przypadku gdy występuje niedopasowanie poziomu płynności, tj. kiedy koszty inwestycji przekraczają wartość bieżącą netto zysków z działalności operacyjnej zapewnionych przez inwestycję zgodnie z oczekiwaniami opartymi na biznesplanie ex ante.

(63)

Państwa członkowskie zachęca się w szczególności do korzystania z aktualnych, istotnych i wiarygodnych danych, takich jak np. dokumenty organów zarządzających, sprawozdania komisji kredytowych, oceny ryzyka, sprawozdania finansowe, wewnętrzne biznesplany, ekspertyzy i inne badania związane z analizowanym projektem inwestycyjnym. W weryfikacji istnienia efektu zachęty mogą być pomocne dokumenty zawierające informacje o prognozach zapotrzebowania, prognozach kosztów, prognozach finansowych, dokumenty przedkładane komitetowi inwestycyjnemu i prezentujące różne scenariusze inwestycyjne lub dokumenty przekazywane instytucjom finansowym.

(64)

Aby zagwarantować weryfikację istnienia efektu zachęty opartą na obiektywnych podstawach, Komisja w swojej ocenie efektu zachęty może porównać dane dotyczące konkretnego przedsiębiorstwa z danymi dotyczącymi sektora, w którym przedsiębiorstwo działa (analiza porównawcza). W szczególności państwo członkowskie powinno w miarę możliwości przedstawić dotyczące określonego sektora dane pokazujące, że scenariusz alternatywny przedsiębiorstwa, wymagany poziom rentowności i oczekiwane przepływy pieniężne są zasadne.

(65)

Komisja może stwierdzić istnienie efektu zachęty w przypadkach, w których przedsiębiorstwo może mieć motywację do realizacji projektu, w razie przyznania pomocy, nawet jeśli projekt objęty pomocą nie osiąga zwykle wymaganego poziomu rentowności. Może to być uzasadnione np. szerszymi korzyściami, nieznajdującymi odzwierciedlenia w rentowności samego projektu. W takich okolicznościach przedstawione dowody na istnienie efektu zachęty stają się szczególnie istotne.

(66)

W przypadkach gdy przedsiębiorstwo przystosowuje się do norm krajowych surowszych niż normy unijne lub norm przyjętych w razie braku norm unijnych, Komisja sprawdzi, czy beneficjent pomocy byłby tym poważnie dotknięty pod względem wzrostu kosztów i nie byłby w stanie ponieść kosztów związanych z natychmiastowym wdrożeniem norm krajowych.

(67)

W przypadku inwestycji zapewniających przedsiębiorstwom zgodność z normami surowszymi niż minimalne normy unijne, Komisja może nadal nie stwierdzić istnienia efektu zachęty, w szczególności jeśli takie inwestycje odpowiadają minimalnym normom technicznym dostępnym na rynku.

(68)

Jeśli pomoc nie zmienia zachowania beneficjenta, stymulując go do dodatkowej aktywności, taka pomoc nie stwarza efektu zachęty polegającego na promowaniu w UE zachowań przyjaznych dla środowiska lub na poprawie funkcjonowania europejskiego rynku energii. Dlatego też pomoc nie będzie zatwierdzana w przypadkach, w których wydaje się, że te same działania byłyby realizowane bez pomocy.

(69)

Pomoc na ochronę środowiska i cele związane z energią uważa się za proporcjonalną, jeśli kwota pomocy przypadająca na beneficjenta jest ograniczona do minimum niezbędnego dla osiągnięcia zakładanego celu w zakresie ochrony środowiska lub energetyki.

(70)

Ogólnie rzecz biorąc pomoc będzie uważana za ograniczoną do niezbędnego minimum, jeśli jej wysokość odpowiada dodatkowemu kosztowi netto potrzebnemu do osiągnięcia celu, w porównaniu ze scenariuszem alternatywnym braku pomocy. Dodatkowy koszt netto to różnica między korzyściami i kosztami gospodarczymi (w tym inwestycyjnymi i operacyjnymi) projektu objętego pomocą a korzyściami i kosztami alternatywnego projektu inwestycyjnego, który przedsiębiorstwo zrealizowałoby w razie braku pomocy (scenariusz alternatywny).

(71)

Całkowite uwzględnienie wszystkich korzyści gospodarczych, jakie dodatkowa inwestycja przyniesie przedsiębiorstwu, może być jednak trudne (46). Dlatego też w przypadku środków niepodlegających indywidualnej ocenie można zastosować uproszczoną metodę skupiającą się na obliczeniu dodatkowych kosztów inwestycji, tj. bez uwzględnienia korzyści i kosztów operacyjnych. Środki niepodlegające ocenie indywidualnej będą uważane za proporcjonalne, jeśli kwota pomocy nie przekroczy maksymalnej intensywności pomocy, czyli pewnego odsetka kosztów kwalifikowalnych zdefiniowanych w pkt od (72) do (76). Taka maksymalna intensywność pomocy stanowi również górny pułap pomocy przyznawanej na środki podlegające zgłoszeniu.

(72)

Koszty kwalifikowalne w przypadku pomocy na ochronę środowiska to dodatkowe koszty inwestycji w rzeczowe aktywa trwałe lub w wartości niematerialne i prawne, bezpośrednio związane z osiągnięciem wspólnego celu.

(73)

Koszty kwalifikowalne określa się w następujący sposób:

(74)

W załączniku 2 przedstawiono przykłady właściwych scenariuszy alternatywnych i obliczenia kosztów kwalifikowalnych odzwierciedlających scenariusz alternatywny, które należy stosować w podobnych przypadkach. Komisja może przyjąć inne scenariusze alternatywne, jeśli zostaną one należycie uzasadnione przez państwa członkowskie.

(75)

Dla środków wspierających projekty zintegrowane, takich jak środki na rzecz zintegrowanej efektywności energetycznej, lub wspierających projekty związane z biogazem, ustalenie scenariusza alternatywnego może być trudne. Jeżeli nie można ustalić wiarygodnego scenariusza alternatywnego, Komisja jest gotowa uwzględnić całkowity koszt projektu jako alternatywę, co może skutkować niższą intensywnością pomocy w celu odzwierciedlenia innego sposobu obliczenia kosztów kwalifikowalnych.

(76)

Zasady określone w punktach od (73) do (75) mają zastosowanie do budowy zakładów produkcyjnych w ramach projektów dotyczących efektywnych energetycznie systemów ciepłowniczych lub chłodniczych. W przypadku pomocy na budowę sieci stosowane jednak będzie podejście zakładające niedopasowanie poziomu płynności, podobne do oceny infrastruktury energetycznej.

(77)

W celu zapewnienia przewidywalności i równych warunków działania Komisja stosuje maksymalną intensywność pomocy określoną w załączniku 1. Taka intensywność pomocy odzwierciedla potrzebę interwencji państwa określoną z jednej strony ze względu na istotność niedoskonałości rynku, a z drugiej strony – ze względu na oczekiwany poziom zakłóceń w konkurencji i handlu.

(78)

Wyższa intensywność pomocy może być dopuszczalna w przypadku niektórych rodzajów pomocy lub inwestycji realizowanych na obszarze objętym pomocą, lecz intensywność pomocy nie może nigdy przekroczyć 100 % kosztów kwalifikowalnych. Wyższa intensywność pomocy może być dopuszczalna w następujących przypadkach:

(79)

W związku z tym Komisja będzie uważać pomoc za zgodną z rynkiem wewnętrznym w przypadku prawidłowego obliczenia kosztów kwalifikowalnych i przestrzegania maksymalnej intensywności pomocy określonej w załączniku 1.

(80)

W przypadku gdy beneficjentowi przyznano pomoc w drodze procedury przetargowej zgodnej z zasadami konkurencji, na podstawie jasnych, przejrzystych i niedyskryminacyjnych kryteriów, wysokość pomocy może odpowiadać 100 % kosztów kwalifikowalnych (53). Taka procedura przetargowa musi być niedyskryminacyjna i umożliwiać uczestnictwo wystarczającej liczbie przedsiębiorstw. Ponadto budżet związany z procedurą musi być wiążącym ograniczeniem w tym znaczeniu, że nie wszyscy jej uczestnicy mogą otrzymać pomoc. Wreszcie pomoc musi zostać przyznana na podstawie oferty początkowej przedstawionej przez oferenta, a zatem z wykluczeniem późniejszych negocjacji.

(81)

Pomoc może być przyznana równolegle w ramach szeregu programów pomocy lub łączona z pomocą ad hoc, pod warunkiem że całkowita kwota pomocy państwa na działalność lub projekt nie przekracza limitów ustalonych jako pułapy pomocy określone w niniejszych wytycznych. Finansowanie unijne centralnie zarządzane przez Komisję, które nie znajduje się pod bezpośrednią ani pośrednią kontrolą państwa członkowskiego (54), nie stanowi pomocy państwa. Jeśli takie finansowanie unijne łączy się z pomocą państwa, wówczas tylko kwotę tego drugiego uwzględnia się przy ustalaniu, czy przestrzegane są progi powodujące obowiązek zgłoszenia oraz maksymalna intensywność pomocy, pod warunkiem że całkowita wysokość finansowania publicznego przyznanego w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikowalnych nie może jednak przekraczać maksymalnych stawek finansowania określonych we właściwych przepisach unijnych.

(82)

Pomocy nie należy łączyć z pomocą de minimis w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikowalnych, jeśli wskutek takiego połączenia intensywność pomocy przekroczyłaby pułap przewidziany w niniejszych wytycznych.

(83)

W przypadku pomocy indywidualnej zgodność z maksymalną intensywnością pomocy określoną w niniejszej sekcji i w załączniku 1 nie jest wystarczająca do zapewnienia proporcjonalności. Ta maksymalna intensywność pomocy stanowi pułap dla pomocy indywidualnej (55).

(84)

Ogólnie rzecz biorąc pomoc podlegająca indywidualnemu zgłoszeniu będzie uważana za ograniczoną do minimum, jeśli jej wysokość będzie odpowiadać dodatkowym kosztom netto inwestycji objętej pomocą, w porównaniu ze scenariuszem alternatywnym braku pomocy. Należy wziąć pod uwagę wszystkie odnośne koszty i korzyści w całym czasie realizacji projektu.

(85)

W razie niemożności zidentyfikowania jakiegokolwiek innego projektu jako alternatywnego, Komisja sprawdzi, czy wysokość pomocy przekracza minimalną kwotę niezbędną do zapewnienia wystarczającej rentowności projektu objętego pomocą, np. czy zwiększa ona jego wewnętrzną stopę zwrotu ponad normalne stopy zwrotu stosowane przez dane przedsiębiorstwo w innych projektach inwestycyjnych podobnego rodzaju. Kiedy ten punkt odniesienia nie jest dostępny, można w tym celu wykorzystać koszt kapitału przedsiębiorstwa jako całości lub stopy zwrotu na ogół obserwowane w odnośnym sektorze.

(86)

Państwo członkowskie powinno przedstawić dowody potwierdzające, że wysokość pomocy utrzymano na poziomie minimalnym. Obliczenia wykorzystane w analizie efektu zachęty można również zastosować w ocenie proporcjonalności pomocy. Państwo członkowskie musi wykazać proporcjonalność pomocy na podstawie dokumentacji, jaka została omówiona w pkt (63).

(87)

W przypadku pomocy operacyjnej przyznanej w drodze procedury przetargowej zgodnej z zasadami konkurencji zakłada się proporcjonalność pomocy indywidualnej, jeśli spełnione są warunki ogólne.

(88)

Zgodność pomocy z rynkiem wewnętrznym wymaga, aby negatywny wpływ środka pomocy w postaci zakłóceń konkurencji i oddziaływania na handel między państwami członkowskimi był ograniczony i zrównoważony pozytywnymi efektami w postaci wkładu w osiągnięcie celu stanowiącego przedmiot wspólnego zainteresowania.

(89)

Komisja dostrzega dwa główne potencjalne zakłócenia powodowane przez pomoc, mianowicie zakłócenia rynku produktowego i skutki dotyczące lokalizacji. Oba rodzaje mogą prowadzić do nieefektywności przydziału zasobów, osłabiającej wyniki gospodarcze rynku wewnętrznego, oraz do problemów związanych z dystrybucją, wpływających na rozmieszczenie działalności gospodarczej w różnych regionach.

(90)

Pomoc na cele ochrony środowiska będzie z samej swojej natury zwykle sprzyjać produktom i technologiom przyjaznym dla środowiska, kosztem innych, powodujących większe zanieczyszczenia, i ten skutek pomocy nie będzie w zasadzie traktowany jako nadmierne zakłócenie konkurencji, gdyż jest nierozerwalnie związany z samym celem pomocy, tj. z ekologizacją gospodarki. Oceniając potencjalne negatywne skutki pomocy na ochronę środowiska, Komisja weźmie pod uwagę ogólny wpływ środka na środowisko w związku z jego negatywnym wpływem na pozycję rynkową i tym samym na zyski przedsiębiorstw nieotrzymujących pomocy. Komisja weźmie przy tym pod uwagę w szczególności jego zakłócające oddziaływanie na konkurentów również prowadzących działalność w sposób przyjazny dla środowiska, nawet bez pomocy. Podobnie, im mniejszy jest spodziewany wpływ danego środka na ochronę środowiska, tym ważniejsza jest ocena jego oddziaływania na udział konkurentów w rynku i poziom zysków na rynku.

(91)

Jednym z potencjalnie niekorzystnych skutków pomocy państwa na cele ochrony środowiska i cele związane z energią jest to, że uniemożliwia ona mechanizmowi rynkowemu zapewnienie efektywności poprzez nagradzanie najbardziej efektywnych i innowacyjnych producentów oraz wywieranie nacisku na najmniej efektywnych, który zmuszałby ich do usprawnień, restrukturyzacji lub opuszczenia rynku. Może to prowadzić do sytuacji, w której, ze względu na pomoc przyznaną niektórym przedsiębiorstwom, bardziej efektywni i innowacyjni konkurenci, na przykład konkurenci stosujący inne, być może nawet bardziej ekologiczne technologie, nie będą zdolni do wejścia na rynek i ekspansji na nim, podczas gdy w innej sytuacji byliby w stanie tego dokonać. W dłuższym okresie ingerencje w konkurencyjny proces wchodzenia na rynek i opuszczania go mogą zdusić innowacje i spowolnić poprawę wydajności w skali całego sektora.

(92)

Pomoc może mieć również efekt zakłócający polegający na wzmocnieniu lub zachowaniu przez beneficjenta znaczącej pozycji rynkowej. Nawet jeśli pomoc nie wzmacnia znaczącej pozycji rynkowej bezpośrednio, może wywierać taki wpływ pośrednio, zniechęcając istniejących konkurentów do ekspansji lub skłaniając ich do opuszczenia rynku bądź też zniechęcając nowych konkurentów do wejścia na rynek.

(93)

Oprócz zakłóceń na rynkach produktowych pomoc może również oddziaływać na wybór sektora i lokalizacji. Takie zakłócenia mogą powstawać między państwami członkowskimi, kiedy firmy konkurują ze sobą ponad granicami lub rozważają różne lokalizacje dla inwestycji. Pomoc mająca na celu ochronę działalności gospodarczej w jednym regionie lub przyciągniecie jej z innych regionów w obrębie rynku wewnętrznego może nie prowadzić bezpośrednio do zakłócenia na rynku produktowym, ale może powodować przeniesienie działalności lub inwestycji z jednego regionu do drugiego bez żadnego wpływu netto na środowisko.

(94)

W zasadzie należy przeanalizować środek pomocy i kontekst, w jakim jest stosowany, w celu ustalenia zakresu, w jakim może on być uznany za zakłócający. Istnieją jednak sytuacje, w których negatywne skutki w sposób oczywisty są większe niż wszelkie efekty pozytywne, co oznacza, że pomocy nie można uznać za zgodną z rynkiem wewnętrznym.

(95)

Komisja określa maksymalną intensywność pomocy, stanowiącą podstawowy wymóg w zakresie zgodności, który ma zapobiegać wykorzystaniu pomocy państwa na projekty, w których współczynnik kwoty pomocy do kosztów kwalifikowalnych należy uznać za bardzo wysoki, w związku z czym szczególnie prawdopodobne jest wystąpienie zakłóceń.

(96)

Podobnie pomoc na cele ochrony środowiska i cele związane z energią, skutkująca jedynie zmianą lokalizacji aktywności gospodarczej bez podniesienia dotychczasowego poziomu ochrony środowiska w państwach członkowskich, nie zostanie uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym.

(97)

Przy ocenie negatywnych skutków środka pomocy Komisja skupia się na zakłóceniach wynikających z przewidywalnego wpływu, jaki pomoc na ochronę środowiska i cele związane z energią ma na konkurencję między przedsiębiorstwami na właściwych rynkach produktowych i lokalizację działalności gospodarczej. Jeśli środki pomocy państwa są właściwie ukierunkowane na niedoskonałość rynku, którą pomoc ma skorygować, ryzyko, że pomoc nadmiernie zakłóci konkurencję, jest bardziej ograniczone.

(98)

Jeśli pomoc jest proporcjonalna i ograniczona do dodatkowych kosztów inwestycji, negatywny wpływ pomocy zostaje w zasadzie złagodzony. Nawet jednak w przypadkach, gdy pomoc jest niezbędna i proporcjonalna, może ona prowadzić do zmiany zachowania beneficjentów, która zakłóca konkurencję. Przedsiębiorstwo zorientowane na zysk będzie jednak zazwyczaj podnosić poziom ochrony środowiska w sposób wykraczający poza obowiązkowe wymagania tylko wtedy, gdy uzna, że przyniesie mu to przynajmniej pewne, choćby nieznaczne, korzyści.

(99)

W celu utrzymania zakłóceń konkurencji i handlu na minimalnym poziomie Komisja będzie kłaść duży nacisk na proces selekcji. W miarę możliwości powinien on być prowadzony w sposób niedyskryminujący, przejrzysty i otwarty, bez zbędnego wykluczania przedsiębiorstw, które mogą konkurować z projektami służącymi osiągnięciu tych samych celów w zakresie ochrony środowiska lub energii. Proces selekcji powinien prowadzić do wyboru beneficjentów, którzy mogą osiągnąć cel w zakresie ochrony środowiska lub energii przy najmniejszej kwocie pomocy lub w sposób najbardziej efektywny pod względem kosztów.

(100)

Komisja w szczególności będzie oceniać negatywny wpływ pomocy, biorąc pod uwagę następujące aspekty:

(101)

Państwa członkowskie muszą zapewnić ograniczenie negatywnego wpływu opisanego w sekcji 3.2.6.1. Oprócz aspektów wyszczególnionych w sekcji 3.1.6.2 w odniesieniu do pomocy indywidualnej Komisja weźmie pod uwagę i oceni, czy taka pomoc prowadzi do:

(102)

Komisja może wziąć pod uwagę planowane wprowadzenie programów wsparcia na cele związane z energią i ochroną środowiska, innych niż zgłoszony program, przynoszących beneficjentowi korzyści pośrednie lub bezpośrednie, z myślą o ocenie łącznego wpływu pomocy.

(103)

Komisja oceni także, czy pomoc prowadzi do korzystniejszych warunków produkcji na niektórych terenach, zwłaszcza z uwagi na porównywalnie niższe koszty produkcji dzięki pomocy lub z uwagi na wyższe standardy produkcji osiągnięte dzięki pomocy. Może to spowodować pozostawanie przedsiębiorstw na terenach objętych pomocą bądź ich przenoszenie się na takie tereny lub też przesunięcie przepływów handlowych na te tereny. W swojej analizie pomocy indywidualnej podlegającej zgłoszeniu Komisja należycie uwzględni wszelkie dowody wskazujące, że beneficjent pomocy brał pod uwagę alternatywne lokalizacje.

(104)

Państwa członkowskie muszą zapewnić opublikowanie w kompleksowej witrynie internetowej poświęconej pomocy państwa, na poziomie krajowym lub regionalnym, następujących informacji: pełnego tekstu zatwierdzonego programu pomocy lub decyzji o przyznaniu pomocy indywidualnej oraz przepisów wykonawczych do tego programu lub decyzji, lub odpowiedniego linku do tych informacji; nazwy organu lub organów przyznających pomoc; nazwy poszczególnych beneficjentów; formy i wysokości pomocy przyznanej każdemu z beneficjentów; daty przyznania pomocy; rodzaju przedsiębiorstwa (MŚP/duże przedsiębiorstwo); regionu, w którym zlokalizowany jest beneficjent (na poziomie NUTS II); oraz głównego sektora gospodarki, w którym beneficjent prowadzi działalność (na poziomie grup NACE).

(105)

W odniesieniu do programów w formie korzyści podatkowych oraz pomocy w postaci ulg w finansowaniu wsparcia na rzecz energii ze źródeł odnawialnych informacje dotyczące wysokości pomocy indywidualnej można przedstawić z wykorzystaniem następujących zakresów (w mln EUR): [0,5–1]; [1–2]; [2–5]; [5–10]; [10–30]; [30 i więcej].

(106)

Takie informacje należy opublikować po podjęciu decyzji o przyznaniu pomocy i przechowywać przez co najmniej 10 lat, zapewniając do nich powszechny i nieograniczony dostęp (57). Państwa członkowskie nie mają obowiązku przedstawiania tych informacji przed 1 lipca 2016 r. Od wymogu publikowania informacji można odstąpić w przypadku przyznania pomocy indywidualnej w kwocie poniżej 500 000 EUR.

(107)

UE postawiła przed sobą, zwłaszcza w ramach swojej strategii „Europa 2020”, ambitne cele dotyczące zmiany klimatu i zrównoważonego rozwoju w zakresie energii. Realizację tych celów wspiera już kilka aktów ustawodawczych UE, takich jak przepisy ustanawiające unijny system handlu uprawnieniami do emisji, dyrektywa 2009/28/WE (58) („dyrektywa w sprawie odnawialnych źródeł energii”) i dyrektywa 2009/30/WE (59) („dyrektywa w sprawie jakości paliw”). Ich wdrażanie może jednak nie zawsze skutkować osiągnięciem najwyższej efektywności rynku i w pewnych warunkach pomoc państwa może być właściwym instrumentem, umożliwiającym osiągnięcie celów unijnych i powiązanych celów krajowych.

(108)

Niniejsze wytyczne dotyczą okresu do 2020 r. Powinny one jednak przygotować podstawę dla realizacji celów określonych w ramach do roku 2030. Przede wszystkim oczekuje się, że określone w latach 2020–2030 odnawialne źródła energii staną się konkurencyjne dla sieci, co oznacza stopniowe wycofywanie dotacji i zwolnień z odpowiedzialności za bilansowanie. Niniejsze wytyczne są spójne z tym celem i za sprawą mechanizmów rynkowych zapewnią przejście na oszczędną gospodarkę.

(109)

Instrumenty rynkowe, takie jak aukcje czy procedura przetargowa zgodna z zasadami konkurencji otwarta dla wszystkich producentów wytwarzających energię elektryczną z odnawialnych źródeł energii, konkurujących ze sobą na równych warunkach na poziomie EOG, powinny zasadniczo zapewnić ograniczenie dotacji do minimum, z myślą o ich całkowitym wycofaniu.

(110)

Mając jednak na uwadze różne etapy rozwoju technologii energii odnawialnej, w niniejszych wytycznych zezwala się państwom członkowskim na przeprowadzanie przetargów technologicznych z uwzględnieniem potencjału, jaki dana nowa i innowacyjna technologia oferuje w dłuższej perspektywie czasowej, potrzeby zapewnienia dywersyfikacji, ograniczeń sieciowych oraz stabilności sieci i kosztów (integracji) systemu.

(111)

Przewiduje się specjalne wyjątki dla instalacji o pewnych rozmiarach, w przypadku których nie można założyć stosowności przeprowadzenia procedury przetargowej oraz dla instalacji, które znajdują się na etapie demonstracji, Uwzględnienie takich instalacji jest opcjonalne.

(112)

W przypadku nadwyżki zdolności wytwórczych na rynku biopaliw produkowanych z żywności Komisja uzna za nieuzasadnioną pomoc inwestycyjną na nowe i istniejące zdolności wytwórcze w sektorze biopaliw produkowanych z żywności. Dopuszcza się jednak pomoc inwestycyjną na przekształcenie zakładów wytwarzających biopaliwa produkowane z żywności w zakłady produkcji biopaliw zaawansowanych, mającą na celu pokrycie kosztów takiego przekształcenia. Poza tym konkretnym przypadkiem, pomoc inwestycyjną na biopaliwa można przyznawać wyłącznie na rzecz biopaliw zaawansowanych.

(113)

Mimo że pomoc inwestycyjna na wspieranie biopaliw produkowanych z żywności zostanie wstrzymana z dniem rozpoczęcia stosowania niniejszych wytycznych, pomoc operacyjną na biopaliwa produkowane z żywności można przyznawać wyłącznie do 2020 r. Pomoc taką można zatem przyznać wyłącznie zakładom, które zostały uruchomione przed 31 grudnia 2013 r., utrzymując ją do czasu pełnej amortyzacji, ale w żadnym wypadku nie dłużej niż do 2020 r.

(114)

Ponadto Komisja uzna, że pomoc nie podnosi poziomu ochrony środowiska i w związku z tym nie może być uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym, jeśli przyznano ją na biopaliwa, które podlegają wymogom w zakresie dostaw lub wykorzystania w charakterze domieszki (60), chyba że państwo członkowskie może wykazać, iż pomoc ogranicza się wyłącznie do biopaliw zrównoważonych, które są zbyt drogie, by ich wprowadzenie do obrotu uzależnić od wymogów w zakresie dostaw lub wykorzystania w charakterze domieszki.

(115)

W szczególności podczas gdy unijny system handlu uprawnieniami do emisji i podatki od emisji CO2 internalizują koszty emisji gazów cieplarnianych, mogą one internalizować je (jeszcze) nie w pełni. W związku z tym pomoc państwa może przyczyniać się do osiągania powiązanych, lecz odrębnych celów UE w zakresie energii ze źródeł odnawialnych. Komisja zakłada więc, o ile nie dysponuje dowodami o przeciwnej wymowie, że utrzymuje się rezydualna niedoskonałość rynku, którą może skorygować pomoc na energię ze źródeł odnawialnych.

(116)

Aby umożliwić państwom członkowskim osiągnięcie ich celów zgodnie z celami strategii „Europa 2020”, Komisja zakłada adekwatność pomocy i ograniczony wpływ zakłócający pomocy, o ile spełnione są wszystkie pozostałe warunki.

(117)

W przypadku pomocy na produkcję energii wodnej jej wpływ może być dwojaki – z jednej strony pomoc taka ma pozytywny wpływ przejawiający się mniejszą emisją gazów cieplarnianych, a z drugiej strony może również negatywnie oddziaływać na systemy wodne i różnorodność biologiczną. Dlatego też, przyznając pomoc na produkcję energii wodnej, państwa członkowskie muszą przestrzegać dyrektywy 2000/60/WE (61), a w szczególności jej art. 4 ust. 7, ustanawiającego kryteria odnoszące się do zezwalania na nowe zmiany części wód.

(118)

W przepisach UE dotyczących odpadów jedną z głównych zasad jest hierarchia postępowania z odpadami, określająca priorytety w zakresie sposobów przetwarzania odpadów (62). Pomoc państwa na energię ze źródeł odnawialnych z wykorzystaniem odpadów, w tym ciepła odpadowego, jako paliwa, może wnosić pozytywny wkład w ochronę środowiska, pod warunkiem że wspomniana zasada nie jest obchodzona.

(119)

Pomoc na energię ze źródeł odnawialnych można przyznać jako pomoc inwestycyjną lub operacyjną. W przypadku programów pomocy inwestycyjnej, a także pomocy inwestycyjnej podlegającej indywidualnemu zgłoszeniu, zastosowanie mają warunki określone w sekcji 3.2.

(120)

W odniesieniu do programów pomocy operacyjnej stosowany będzie ogólny przepis zawarty w sekcji 3.2, zmieniony szczegółowymi wytycznymi określonymi w niniejszej sekcji. W przypadku pomocy operacyjnej podlegającej indywidualnemu zgłoszeniu zastosowanie mają warunki określone w sekcji 3.2, w stosownych sytuacjach z uwzględnieniem zmian wprowadzonych w niniejszej sekcji w stosunku do programów pomocy operacyjnej.

(121)

Komisja będzie zatwierdzać programy pomocy na okres nie dłuższy niż dziesięć lat. Jeśli zostanie utrzymany, taki środek powinien zostać ponownie zgłoszony po upływie wspomnianego okresu. Do 2020 r. należy ograniczyć istniejące i nowo zgłoszone programy odnoszące się do biopaliw produkowanych z żywności.

(122)

Unia określiła ogólnounijny cel dotyczący udziału energii ze źródeł odnawialnych w zużyciu energii końcowej, który znalazł odzwierciedlenie w obowiązkowych celach krajowych. Dyrektywa w sprawie energii ze źródeł odnawialnych określa m.in. mechanizmy współpracy (63) ułatwiające transgraniczne wsparcie na rzecz osiągnięcia celów krajowych. Programy pomocy operacyjnej powinny być w zasadzie otwarte na inne kraje EOG i umawiające się strony Traktatu o Wspólnocie Energetycznej w celu ograniczenia ogólnego efektu zakłócającego. Zminimalizuje to koszty ponoszone przez państwa członkowskie, których jedynym dążeniem jest osiągnięcie krajowych celów w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, określonych w przepisach unijnych. Państwa członkowskie mogą jednak pragnąć dysponować mechanizmem współpracy, zanim zezwolą na wsparcie transgraniczne, gdyż w przeciwnym razie produkcja z instalacji w innych krajach nie będzie zaliczana na poczet ich celów krajowych w kontekście dyrektywy w sprawie energii ze źródeł odnawialnych (64). Komisja pozytywnie oceni programy, które są otwarte na inne kraje EOG lub kraje będące stronami Traktatu o Wspólnocie Energetycznej.

(123)

Pomoc na rzecz energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych powinna w zasadzie przyczyniać się do włączania tej energii do rynku. W przypadku niektórych małych instalacji może to jednak nie być wykonalne ani właściwe.

(124)

Dla stymulowania integracji rynku energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych ważne jest, aby beneficjenci sprzedawali swoją energię elektryczną bezpośrednio na rynku, podlegając wymogom tego rynku. Od dnia 1 stycznia 2016 r. wszystkie nowe programy i środki pomocy muszą spełniać łącznie następujące warunki:

(125)

Warunki określone w pkt (124) nie mają zastosowania do instalacji o mocy elektrycznej zainstalowanej poniżej 500 kW oraz do projektów demonstracyjnych, z wykluczeniem energii elektrycznej z instalacji wykorzystujących energię wiatrową, w przypadku której ma zastosowanie moc elektryczna zainstalowana 3 MW lub 3 jednostki wytwórcze.

(126)

W okresie przejściowym obejmującym lata 2015 i 2016 pomoc na co najmniej 5 % planowanej nowej zdolności wytwórczej energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych powinna być przyznawana w drodze procedury przetargowej zgodnej z zasadami konkurencji, na podstawie jasnych, przejrzystych i niedyskryminacyjnych kryteriów.

Od dnia 1 stycznia 2017 r. zastosowanie mają następujące wymogi:

pomoc przyznaje się w drodze procedury przetargowej zgodnej z zasadami konkurencji na podstawie jasnych, przejrzystych i niedyskryminacyjnych kryteriów (66), chyba że:

W przypadku otwarcia takich procedur przetargowych zgodnych z zasadami konkurencji na zasadach niedyskryminacyjnych dla wszystkich wytwórców energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych Komisja uzna, że pomoc jest proporcjonalna i nie zakłóca konkurencji w zakresie sprzecznym z rynkiem wewnętrznym.

Jeżeli procedura przetargowa otwarta dla wszystkich wytwórców miałaby prowadzić do rezultatu poniżej optymalnego poziomu, którego nie można skorygować w projekcie procesu, procedurę tę można ograniczyć do określonych technologii, uwzględniając w szczególności:

(127)

Pomoc na instalacje o mocy elektrycznej zainstalowanej poniżej 1 MW lub na projekty demonstracyjne, z wykluczeniem energii elektrycznej z instalacji wykorzystujących energię wiatrową oraz instalacji o mocy elektrycznej zainstalowanej do 6 MW lub 6 jednostek wytwórczych, można przyznać z pominięciem procedury przetargowej zgodnej z zasadami konkurencji, opisanej w pkt (126).

(128)

W przypadku gdy nie przeprowadza się procedury przetargowej zgodnej z zasadami konkurencji, zastosowanie mają warunki wymienione w pkt (124) i (125) oraz warunki dotyczące pomocy operacyjnej na energię ze źródeł odnawialnych inną niż energia elektryczna, jak określono w pkt (131).

(129)

Pomoc przyznaje się wyłącznie do czasu pełnej amortyzacji instalacji zgodnie z przyjętymi zasadami rachunkowości, a pomoc operacyjna musi być pomniejszona o wszelką uprzednio otrzymaną pomoc inwestycyjną.

(130)

Warunki te nie uniemożliwiają państwom członkowskim uwzględnienia warunków odnoszących się do planowania przestrzennego, na przykład za sprawą wymogu uzyskania pozwoleń na budowę przed procedurą przetargową czy wymogu podjęcia w określonym terminie decyzji dotyczących inwestycji.

(131)

Pomoc operacyjna na energię ze źródeł odnawialnych inną niż energia elektryczna zostanie uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym, jeżeli spełnione zostaną łącznie następujące warunki:

(132)

W przeciwieństwie do większości innych odnawialnych źródeł energii biomasa wiąże się ze stosunkowo niskimi kosztami inwestycyjnymi, ale wyższymi kosztami operacyjnymi. Wyższe koszty operacyjne mogą uniemożliwiać instalacji wykorzystującej biomasę (68) działanie nawet po amortyzacji instalacji, gdyż koszty operacyjne mogą być wyższe niż przychody (cena rynkowa). Z drugiej strony, istniejąca instalacja wykorzystująca biomasę może działać w oparciu o paliwa kopalne zamiast biomasy w charakterze surowca, jeśli wykorzystanie paliw kopalnych w tym charakterze jest ekonomicznie korzystniejsze niż wykorzystanie biomasy. Z myślą o podtrzymaniu wykorzystania biomasy w obu przypadkach Komisja może uznać pomoc operacyjną za zgodną z rynkiem wewnętrznym nawet po amortyzacji instalacji.

(133)

Komisja uzna pomoc operacyjną na instalację wykorzystującą biomasę po amortyzacji instalacji za zgodną z rynkiem wewnętrznym, jeśli państwo członkowskie wykaże, że koszty operacyjne ponoszone przez beneficjenta po amortyzacji instalacji są nadal wyższe niż cena rynkowa odnośnej energii oraz z zastrzeżeniem spełnienia łącznie następujących warunków:

(134)

Komisja uzna pomoc operacyjną na instalację wykorzystującą biomasę po amortyzacji instalacji za zgodną z rynkiem wewnętrznym, jeśli państwo członkowskie wykaże, że niezależnie od ceny rynkowej odnośnego rodzaju energii, wykorzystanie paliw kopalnych jako surowca jest ekonomicznie korzystniejsze niż wykorzystanie biomasy oraz z zastrzeżeniem spełnienia łącznie następujących warunków:

(135)

Państwa członkowskie mogą przyznawać wsparcie na rzecz odnawialnych źródeł energii, korzystając z mechanizmów rynkowych, takich jak zielone certyfikaty. Mechanizmy te (69) pozwalają wszystkim producentom energii ze źródeł odnawialnych pośrednio korzystać z gwarantowanego popytu na wytwarzaną przez nich energię po cenie wyższej niż cena rynkowa energii z tradycyjnych źródeł. Cena takich zielonych certyfikatów nie jest ustalona z góry, lecz zależy od podaży i popytu na rynku.

(136)

Komisja uzna pomoc określoną w pkt (135) za zgodną z rynkiem wewnętrznym, jeśli państwa członkowskie będą w stanie przedstawić wystarczające dowody, że takie wsparcie: (i) ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia rentowności odnośnych odnawialnych źródeł energii, (ii) w ujęciu łącznym nie skutkuje, w przypadku programu, wystąpieniem nadmiernej rekompensaty z upływem czasu i w stosunku do różnych technologii ani nadmierną rekompensatą w odniesieniu do poszczególnych rzadziej stosowanych technologii, o ile wprowadzono zróżnicowane poziomy certyfikatów dla jednostki produkcji, oraz (iii) nie zniechęca producentów energii ze źródeł odnawialnych do dążenia do większej konkurencyjności.

(137)

Komisja uważa w szczególności, że nie należy stosować różnych poziomów wsparcia poprzez zielone certyfikaty, chyba że państwo członkowskie udowodni konieczność zróżnicowania, uzasadniając ją względami określonymi w pkt (126). Warunki określone w pkt (124) i (125) stosuje się wówczas, gdy jest to możliwe z technicznego punktu widzenia. Pomoc operacyjną należy pomniejszyć o wszelką uprzednio otrzymaną pomoc inwestycyjną.

(138)

Unia postawiła przed sobą cel zakładający ograniczenie zużycia energii pierwotnej w Unii o 20 % do 2020 r. W szczególności UE przyjęła dyrektywę w sprawie efektywności energetycznej, która ustanawia wspólne ramy w celu promowania efektywności energetycznej w Unii, służące osiągnięciu głównego celu Unii w zakresie efektywności energetycznej na 2020 r. i stworzeniu warunków do dalszego polepszania efektywności energetycznej po tym terminie.

(139)

W celu zagwarantowania, że pomoc będzie przyczyniać się do podniesienia poziomu ochrony środowiska, pomoc na systemy ciepłownicze i chłodnicze oraz na kogenerację energii cieplnej oraz energii elektrycznej (CHP) zostanie uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym tylko w przypadku przyznania jej na wysokosprawną kogenerację i efektywne energetycznie systemy ciepłownicze i chłodnicze na potrzeby inwestycji, w tym modernizacji. W przypadku środków współfinansowanych przez europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, państwa członkowskie mogą oprzeć się na uzasadnieniach zawartych w odnośnych programach operacyjnych.

(140)

Pomoc państwa na kogenerację oraz instalacje systemów ciepłowniczych wykorzystujące odpady, w tym ciepło odpadowe, jako paliwo, może wnosić pozytywny wkład w ochronę środowiska, pod warunkiem że zasada hierarchii postępowania z odpadami (o której mowa w pkt (118)) nie jest obchodzona.

(141)

W celu wykazania wkładu pomocy w podniesienie poziomu ochrony środowiska, państwo członkowskie może zastosować, w miarę możliwości w kategoriach ilościowych, szereg wskaźników, a w szczególności ilość energii zaoszczędzonej dzięki lepszej charakterystyce energetycznej i wyższej wydajności energii lub wzrost efektywności dzięki ograniczeniu zużycia energii i paliwa.

(142)

Środki na rzecz efektywności energetycznej podejmuje się w związku z negatywnymi efektami zewnętrznymi, o których mowa w pkt (35), tworząc indywidualne zachęty do osiągania celów w zakresie ochrony środowiska pod względem efektywności energetycznej i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Oprócz ogólnych niedoskonałości rynku określonych w sekcji 3.2 przykładowa niedoskonałość rynku, która może wystąpić w dziedzinie środków na rzecz efektywności energetycznej, dotyczy takich środków w budynkach. W przypadku renowacji budynków korzyści płynące ze środków na rzecz efektywności energetycznej zwykle przypadają nie właścicielowi budynku, zasadniczo ponoszącemu koszty renowacji, lecz lokatorowi. Komisja uważa zatem, że pomoc państwa może być potrzebna do promowania inwestycji w efektywność energetyczną, aby możliwe było osiągnięcie celów dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej.

(143)

Dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej zobowiązuje państwa członkowskie do osiągnięcia celów, w tym w zakresie efektywnej energetycznie renowacji budynków i zużycia energii końcowej. Nie narzuca ona jednak przedsiębiorstwom celów w zakresie efektywności energetycznej i w tym kontekście nie blokuje efektu zachęty wynikającego z pomocy w dziedzinie efektywności energetycznej.

(144)

Efekt zachęty stwarzany przez pomoc będzie oceniany na podstawie warunków określonych w sekcji 3.2.4 niniejszych wytycznych.

(145)

Pomoc państwa można uznać za adekwatny instrument finansowania środków na rzecz efektywności energetycznej, niezależnie od postaci, w jakiej jest przyznawana.

(146)

W przypadku środków na rzecz efektywności energetycznej zwrotną zaliczkę można uznać za adekwatny instrument pomocy państwa w szczególności w sytuacji, gdy przychody zapewniane przez środek na rzecz efektywności energetycznej są niepewne.

(147)

Oceniając pomoc państwa przyznaną w szczególności na efektywną energetycznie renowację budynków, instrument finansowy ustanowiony przez państwo członkowskie z myślą o finansowaniu renowacji można uznać za adekwatny instrument udzielenia pomocy państwa.

(148)

Koszty kwalifikowalne określa się jako dodatkowe koszty inwestycji określone w pkt (73). W odniesieniu do środków na rzecz efektywności energetycznej scenariusz alternatywny może być trudny do ustalenia, zwłaszcza w przypadku projektów zintegrowanych. W przypadku takich projektów przy ustalaniu kosztów kwalifikowalnych, o których mowa w pkt (75), Komisja jest gotowa wziąć pod uwagę wskaźnik zastępczy.

(149)

Zastosowanie będą mieć wartości intensywności pomocy określone w załączniku 1.

(150)

Komisja uzna pomoc operacyjną na efektywność energetyczną za proporcjonalną tylko wówczas, gdy zostaną spełnione łącznie następujące warunki:

(151)

Pomoc operacyjna na instalacje wysokosprawnej kogeneracji może zostać przyznana na podstawie warunków mających zastosowanie do pomocy operacyjnej na energię elektryczną ze źródeł odnawialnych, określonych w sekcji 3.3.2.1 oraz wyłącznie:

(152)

Jedna z inicjatyw przewodnich strategii „Europa 2020”, „Europa efektywnie korzystająca z zasobów”, ma na celu osiągnięcie trwałego wzrostu gospodarczego poprzez identyfikowanie i tworzenie nowych możliwości biznesowych, m.in. poprzez nowe i innowacyjne środki produkcji, modele biznesowe i projekty produktu. Określa ona, w jaki sposób taki wzrost można oddzielić od wykorzystania zasobów i ogólnego wpływu na środowisko.

(153)

Dla efektywnej gospodarki zasobami szczególnie istotne są niedoskonałości rynku wskazane w pkt (35). Ponadto niedoskonałości rynku w tej dziedzinie często nie są korygowane za pomocą innych rozwiązań politycznych i środków, takich jak opodatkowanie i regulacja. W takich przypadkach pomoc państwa może być konieczna.

(154)

W przypadku środków indywidualnych państwa członkowskie muszą wykazać określone ilościowo korzyści w tym obszarze polityki, w szczególności ilość zasobów zaoszczędzonych lub wzrost efektywności gospodarowania zasobami.

(155)

Komisja przypomina, że środki promujące efektywną gospodarkę zasobami, w kontekście ich bliskiego powiązania z nowymi i innowacyjnymi środkami produkcji, mogą, w razie spełnienia odnośnych kryteriów, uzyskać dodatkową premię za ekoinnowacje, określoną w pkt (78).

(156)

Dokładniej rzecz biorąc oraz zgodnie z zasadą hierarchii postępowania z odpadami (o której mowa w pkt (118)), zapobieganie powstawaniu odpadów, ich ponowne użycie i recykling stanowią jedne z najważniejszych priorytetów siódmego unijnego programu działań w zakresie środowiska. Państwa członkowskie są zobowiązane do stworzenia planów gospodarowania odpadami (71) oraz powinny przestrzegać tej hierarchii i zaprojektować środki pomocy państwa, które będą spójne z wdrażaniem tych planów. Kolejną podstawową koncepcją stymulującą prawodawstwo unijne w dziedzinie środowiska jest „zasada zanieczyszczający płaci”, opisana w pkt (44).

(157)

Pomoc państwa na gospodarowanie odpadami, zwłaszcza na działania ukierunkowane na zapobieganie powstawaniu odpadów, ich ponowne użycie i recykling, może wnieść pozytywny wkład w ochronę środowiska, pod warunkiem że nie obchodzi zasad, o których mowa w poprzednim punkcie. Dotyczy to ponownego użycia lub recyklingu wody bądź minerałów, które w przeciwnym razie pozostałyby niewykorzystane jako odpady. W szczególności w świetle zasady „zanieczyszczający płaci” przedsiębiorstwa wytwarzające odpady nie powinny być zwalniane z kosztów ich przetwarzania. Ponadto należy unikać negatywnych oddziaływań na normalne funkcjonowanie rynku materiałów wtórnych.

(158)

Komisja uzna, że pomoc na gospodarowanie odpadami służy osiągnięciu celu będącego przedmiotem wspólnego zainteresowania zgodnie z przedstawionymi powyżej zasadami gospodarowania odpadami, w przypadku spełnienia wszystkich następujących warunków:

(159)

Pomoc, która, inaczej niż w sytuacji opisanej w pkt (158) lit. a), jest przeznaczona na gospodarowanie własnymi odpadami beneficjenta, będzie oceniana na podstawie ogólnych kryteriów przedstawionych w sekcji 3.2, mających zastosowanie do pomocy dla przedsiębiorstw na spełnienie wymogów surowszych niż normy unijne lub poprawę ochrony środowiska w razie braku norm unijnych, zgodnie z pkt (25) lit. c).

(160)

Jak stwierdzono w dyrektywie 2009/31/WE (73) (dyrektywa w sprawie wychwytywania i składowania dwutlenku węgla) i w komunikacie Komisji w sprawie przyszłości CCS w Europie (74), CCS to technologia, która może przyczynić się do łagodzenia zmiany klimatu. W okresie przejścia na gospodarkę w pełni niskoemisyjną technologia CCS może godzić zapotrzebowanie na paliwa kopalne z potrzebą ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. W niektórych sektorach przemysłu CCS może obecnie stanowić jedyną możliwość technologiczną ograniczenia emisji procesowych w skali niezbędnej w długim horyzoncie czasowym. Ponieważ koszt wychwytywania, transportu i składowania jest poważną barierą dla upowszechniania się tej technologii, pomoc państwa może przyczynić się do wspierania jej rozwoju.

(161)

Z myślą o promowaniu długoterminowych celów w zakresie odejścia od paliw kopalnych Komisja uznaje, że pomoc na wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla przyczynia się do osiągnięcia wspólnego celu, jakim jest ochrona środowiska.

(162)

Unia podjęła szereg inicjatyw mających na celu skorygowanie negatywnych efektów zewnętrznych. W szczególności unijny system handlu uprawnieniami do emisji gwarantuje internalizację kosztów emisji gazów cieplarnianych, co jednak nie może jeszcze zapewnić osiągnięcia długoterminowych celów UE w zakresie odejścia od paliw kopalnych. Komisja zakłada zatem, że pomoc na wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla koryguje rezydualną niedoskonałość rynku, o ile nie ma dowodów wskazujących na to, że taka utrzymująca się niedoskonałość rynku już nie istnieje.

(163)

Bez uszczerbku w szczególności dla uregulowań UE w tej dziedzinie, Komisja zakłada adekwatność pomocy pod warunkiem spełnienia wszystkich pozostałych warunków. Dopuszcza się zarówno pomoc operacyjną, jak i inwestycyjną.

(164)

Pomoc można przyznać na wsparcie elektrowni wykorzystujących paliwa kopalne lub biomasę (w tym elektrowni spalających zarówno paliwa kopalne, jak i biomasę) lub innych instalacji przemysłowych wyposażonych w urządzenia do wychwytywania, transportu i składowania CO2, bądź poszczególnych elementów łańcucha CCS. Pomoc na wsparcie projektów CCS nie obejmuje jednak pomocy na instalacje emitujące CO2 (instalacje przemysłowe lub elektrownie) jako takie, lecz tylko pomoc związaną z kosztami wynikającymi z projektu CCS.

(165)

Pomoc ogranicza się do dodatkowych kosztów wychwytywania, transportu i składowania emitowanego CO2. Ogólnie przyjmuje się, że scenariuszem alternatywnym byłby brak realizacji projektu, ponieważ CCS jest zbliżone do dodatkowej infrastruktury, która nie jest konieczna do eksploatacji instalacji. W kontekście takiego scenariusza alternatywnego koszty kwalifikowalne definiuje się jako niedopasowanie poziomu płynności. Pod uwagę bierze się wszystkie przychody, w tym np. oszczędności uzyskane dzięki ograniczeniu zapotrzebowania na uprawnienia w systemie handlu uprawnieniami do emisji, finansowanie w ramach NER300 i EPENG (75).

(166)

Komisja ocenia zniekształcające oddziaływanie pomocy na podstawie kryteriów określonych w sekcji 3.2.6, uwzględniając, czy funkcjonują mechanizmy dzielenia się wiedzą, czy infrastruktura jest otwarta dla osób trzecich oraz czy wsparcie dla poszczególnych elementów łańcucha CCS ma pozytywny wpływ na inne instalacje wykorzystujące paliwa kopalne i będące własnością beneficjenta.

(167)

Podatki na ochronę środowiska nakłada się z myślą o zwiększeniu kosztów zachowań szkodliwych dla środowiska, a co za tym idzie o zniechęceniu do takich zachowań i o podniesieniu poziomu ochrony środowiska. W zasadzie podatki na ochronę środowiska powinny odzwierciedlać ogólne koszty dla społeczeństwa, a zatem wysokość podatku płaconego od jednostki emisji powinna być taka sama dla wszystkich przedsiębiorstw emitujących zanieczyszczenia. Podczas gdy obniżki podatków na ochronę środowiska lub zwolnienia z tych podatków mogą mieć niekorzystny wpływ na osiągnięcie tego celu (76), podejście takie może być jednak konieczne, gdyż w przeciwnym razie beneficjenci znaleźliby się w niekorzystnej sytuacji konkurencyjnej, stawiającej pod znakiem zapytania samo wprowadzenie podatku na ochronę środowiska.

(168)

I tak, korzystniejsze traktowanie niektórych przedsiębiorstw pod względem podatkowym może ułatwić ogólne podniesienie podatków na ochronę środowiska. W ten sposób obniżki podatków na ochronę środowiska lub zwolnienia z takich podatków (77), w tym zwrot podatku, mogą przynajmniej pośrednio wnosić wkład w podniesienie poziomu ochrony środowiska. Nie należy jednak podważać ogólnego celu podatków na ochronę środowiska, którym jest ograniczenie zachowań szkodliwych dla środowiska. Obniżki podatków powinny być konieczne i opierać się na obiektywnych, przejrzystych i niedyskryminacyjnych kryteriach, a odnośne przedsiębiorstwa powinny przyczyniać się do poprawy ochrony środowiska. Cel ten można zrealizować, przyznając rekompensatę w formie zwrotu podatku, w którym to przypadku przedsiębiorstwa nie byłyby zwolnione z podatku jako takiego, ale otrzymywałby roczną rekompensatę w ustalonej kwocie za przewidywany wzrost należnego podatku.

(169)

Komisja będzie zatwierdzać programy pomocy na okres nie dłuższy niż 10 lat, a po upływie tego okresu państwo członkowskie może ponownie zgłosić środek, jeśli dokona ponownej oceny jego adekwatności.

(170)

Komisja uzna, że obniżki podatków nie podważają ogólnego celu pomocy i przyczyniają się co najmniej pośrednio do podniesienia poziomu ochrony środowiska, jeśli państwo członkowskie wykaże, że: (i) obniżki są precyzyjnie ukierunkowane na przedsiębiorstwa najmocniej dotknięte wyższym podatkiem oraz (ii) ogólnie stosowana jest wyższa stawka podatku niż stawka, którą stosowano by w przypadku braku zwolnienia.

(171)

W tym celu Komisja oceni informacje przekazane przez państwa członkowskie. Informacje powinny dotyczyć, z jednej strony, danego sektora (sektorów) lub kategorii beneficjentów objętych zwolnieniem lub ulgą, a z drugiej strony sytuacji głównych beneficjentów w każdym sektorze oraz tego, jak opodatkowanie może przyczynić się do ochrony środowiska. Sektory objęte zwolnieniem należy odpowiednio opisać i przekazać listę największych beneficjentów dla każdego sektora (uwzględniając przede wszystkim obroty, udział w rynku i wysokość podstawy opodatkowania).

(172)

Kiedy podatki na ochronę środowiska będą zharmonizowane, Komisja będzie mogła stosować uproszczone podejście do oceny konieczności i proporcjonalności pomocy. W kontekście dyrektywy 2003/96/WE (78) („dyrektywa w sprawie opodatkowania energii”) Komisja może zastosować uproszczone podejście do obniżek podatków uwzględniających minimalny unijny poziom opodatkowania. W odniesieniu do wszystkich innych podatków na ochronę środowiska potrzebna jest dogłębna ocena konieczności i proporcjonalności pomocy.

(173)

Komisja uzna pomoc w postaci obniżek podatków za konieczną i proporcjonalną, pod warunkiem że: (i) beneficjenci płacą podatki co najmniej na minimalnym unijnym poziomie opodatkowania określonym we właściwej dyrektywie; (ii) wybór beneficjentów odbywa się na podstawie obiektywnych i przejrzystych kryteriów; oraz (iii) pomoc przyznaje się w zasadzie w taki sam sposób wszystkim konkurentom w tym samym sektorze, jeśli są w podobnej sytuacji faktycznej.

(174)

Państwa członkowskie mogą przyznać pomoc w postaci obniżki podatku lub rocznej rekompensaty w ustalonej kwocie (zwrot podatku) lub połączenia obydwu tych form pomocy. Zaletą podejścia polegającego na zwrocie podatku jest to, że przedsiębiorstwa pozostają pod wpływem sygnału cenowego, wysyłanego przez podatek na ochronę środowiska. W przypadku zastosowania zwrotu podatku kwotę zwrotu należy obliczać na podstawie danych historycznych, tj. poziomu produkcji oraz zużycia lub zanieczyszczeń odnotowanych dla danego przedsiębiorstwa w określonym roku bazowym. Kwota zwrotu podatku nie może wykraczać poza minimalną unijną kwotę opodatkowania dla danego roku bazowego.

(175)

Jeśli beneficjenci płacą podatki niższe niż minimalny unijny poziom opodatkowania określony we właściwej dyrektywie, pomoc ocenia się na podstawie warunków dotyczących niezharmonizowanych podatków na ochronę środowiska, określonych w pkt (176)–(178).

(176)

W przypadku wszystkich innych niezharmonizowanych podatków na ochronę środowiska oraz zharmonizowanych podatków poniżej minimalnych poziomów unijnych określonych w dyrektywie w sprawie opodatkowania energii (zob. pkt (172)) i w celu wykazania konieczności i proporcjonalności pomocy państwo członkowskie powinno jasno określić zakres obniżek podatków. W tym celu państwo członkowskie powinno przedstawić informacje wyszczególnione w pkt (171). Państwa członkowskie mogą zdecydować o przyznaniu beneficjentom pomocy w postaci zwrotu podatku (o którym mowa w pkt (174)). Takie podejście pozostawia beneficjentów pomocy pod wpływem sygnału cenowego, jaki ma wysyłać podatek na ochronę środowiska, ograniczając jednocześnie przewidywany wzrost należnego podatku.

(177)

Komisja uzna pomoc za konieczną, jeśli zostaną spełnione łącznie następujące warunki:

(178)

Komisja uzna pomoc za proporcjonalną w przypadku spełnienia jednego z poniższych warunków:

(179)

W przypadku podatku od emisji dwutlenku węgla nakładanego na produkty energetyczne używane do wytwarzania energii elektrycznej, obowiązek zapłaty podatku spoczywa na dostawcy energii elektrycznej. Taki podatek od emisji dwutlenku węgla można zaprojektować tak, aby wspierał cenę unijnego uprawnienia do emisji i był z nią bezpośrednio powiązany za sprawą opodatkowania emisji dwutlenku węgla. Cena energii elektrycznej wzrośnie jednak, jeśli koszty te zostaną przeniesione na konsumenta energii elektrycznej. W takim przypadku wpływ podatku od emisji dwutlenku węgla jest podobny do wpływu przeniesienia kosztów uprawnień w systemie handlu uprawnieniami do emisji i włączenia ich do ceny energii elektrycznej jako pośrednich kosztów emisji.

(180)

W związku z tym, jeżeli podatek określony w pkt (179) jest skonstruowany tak, że jest bezpośrednio powiązany z ceną unijnego uprawnienia do emisji i ma na celu zwiększenie ceny uprawnienia, można rozważyć rekompensatę za te wyższe koszty pośrednie. Komisja uzna środek za zgodny z rynkiem wewnętrznym tylko jeśli spełnione są łącznie następujące warunki:

(181)

Finansowanie wsparcia na rzecz energii ze źródeł odnawialnych poprzez opłaty nie jest jako takie ukierunkowane na negatywne efekty zewnętrzne i w związku z tym nie ma bezpośredniego wpływu na środowisko. Opłaty te zatem zasadniczo się różnią od pośrednich podatków od energii elektrycznej określonych w pkt (167), chociaż mogą również skutkować wyższymi cenami energii elektrycznej. Koszty energii elektrycznej mogą zostać podniesione wprost, poprzez specjalną opłatę nałożoną na konsumentów jako dodatek do ceny, lub pośrednio, poprzez dodatkowe koszty ponoszone przez dostawców energii elektrycznej ze względu na obowiązek zakupu energii ze źródeł odnawialnych, które to koszty następnie przeniosą na swoich klientów, konsumentów energii elektrycznej. Typowym przykładem byłby obowiązkowy zakup przez dostawców określonego odsetka energii ze źródeł odnawialnych za pomocą zielonych certyfikatów, za które dostawca nie otrzyma rekompensaty.

(182)

W zasadzie i w zakresie, w jakim konsumenci energii elektrycznej ponoszą koszty finansowania wsparcia na rzecz energii ze źródeł odnawialnych, koszty te powinny być nakładane w sposób niedyskryminujący różnych konsumentów energii. Pewne ukierunkowane ulgi mogą być jednak niezbędne do zapewnienia odpowiedniej bazy finansowania wsparcia na rzecz energii ze źródeł odnawialnych i tym samym do realizacji celów w zakresie energii ze źródeł odnawialnych na poziomie UE (82). Z drugiej strony, w celu uniknięcia sytuacji, w których przedsiębiorstwa szczególnie obciążone finansowaniem wsparcia na rzecz energii ze źródeł odnawialnych znalazłyby się w trudnej sytuacji konkurencyjnej, państwa członkowskie mogą zechcieć przyznać częściową rekompensatę za te dodatkowe koszty. Bez takiej rekompensaty finansowanie wsparcia na rzecz energii ze źródeł odnawialnych może być niezrównoważone, a społeczna akceptacja dla wprowadzenia ambitnych środków wsparcia na rzecz energii ze źródeł odnawialnych może być ograniczona. Z drugiej strony, ogólne finansowanie wsparcia na rzecz energii ze źródeł odnawialnych może być zagrożone, tak jak podobne trudności może napotykać społeczna akceptacja wsparcia na rzecz takiej energii, a zakłócenia konkurencji i handlu mogą być szczególnie silne, jeśli rekompensata jest zbyt wysoka lub przyznaje się ją zbyt wielu konsumentom energii elektrycznej.

(183)

Oceniając pomoc państwa mającą rekompensować finansowanie wsparcia na rzecz energii ze źródeł odnawialnych, Komisja będzie stosować jedynie warunki określone w niniejszej sekcji oraz w sekcji 3.2.7.

(184)

W celu zagwarantowania, że pomoc będzie służyć ułatwieniu finansowania wsparcia na rzecz energii ze źródeł odnawialnych państwa członkowskie będą musiały wykazać, że dodatkowe koszty odzwierciedlone w wyższych cenach energii elektrycznej uiszczanych przez beneficjentów wynikają tylko ze wsparcia na rzecz energii ze źródeł odnawialnych. Dodatkowe koszty nie mogą przekraczać wysokości finansowania wsparcia na rzecz energii ze źródeł odnawialnych (83).

(185)

Pomoc należy ograniczyć do sektorów, których konkurencyjna pozycja jest zagrożona z uwagi na koszty związane z finansowaniem wsparcia na rzecz energii ze źródeł odnawialnych ze względu na intensywność zużycia przez nie energii elektrycznej i ich ekspozycję z tytułu transakcji międzynarodowych. W związku z powyższym pomoc można przyznać wyłącznie przedsiębiorstwom, które należą do sektorów wymienionych w załączniku 3 (84). Wykaz jest przeznaczony do zastosowania jedynie w celu stwierdzenia kwalifikowalności do tej konkretnej postaci rekompensaty.

(186)

Aby uwzględnić ponadto fakt, że niektóre sektory mogą być niejednorodne pod względem intensywności zużycia energii elektrycznej, państwo członkowskie może włączyć przedsiębiorstwo do swojego krajowego systemu, pozwalając na obniżenie kosztów związanych ze wsparciem na rzecz energii ze źródeł odnawialnych, jeżeli intensywność zużycia energii elektrycznej przez przedsiębiorstwo wynosi co najmniej 20 % (85), a przedsiębiorstwo należy do sektora o intensywności wymiany handlowej na poziomie unijnym wynoszącej co najmniej 4 %, mimo że nie należy do sektora wymienionego w załączniku 3 (86). W celu obliczenia intensywności zużycia energii elektrycznej przez przedsiębiorstwo w miarę dostępności stosuje się standardowe wskaźniki efektywności zużycia energii elektrycznej dla danego sektora.

(187)

W sektorach kwalifikowalnych państwa członkowskie muszą zagwarantować, że beneficjenci są wybierani w oparciu o obiektywne, niedyskryminacyjne i przejrzyste kryteria, a pomoc jest przyznawana zasadniczo w ten sam sposób wszystkim konkurentom w tym samym sektorze, jeśli są w podobnej sytuacji faktycznej.

(188)

Komisja uzna pomoc za proporcjonalną, jeśli beneficjenci pomocy pokrywają co najmniej 15 % dodatkowych kosztów bez ulg.

(189)

Mając jednak na uwadze znaczny wzrost dopłat na energię ze źródeł odnawialnych w ostatnich latach, wkład własny w wysokości 15 % całej dopłaty na energię ze źródeł odnawialnych może przekraczać możliwości przedsiębiorstw szczególnie dotkniętych takim obciążeniem. Państwa członkowskie mają zatem w razie konieczności możliwość dalszego ograniczenia wysokości kosztów wynikających z finansowania pomocy na rzecz energii ze źródeł odnawialnych pokrywanych na poziomie przedsiębiorstwa, do 4 % wartości dodanej brutto (87) danego przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwom o intensywności zużycia energii elektrycznej wynoszącej co najmniej 20 % państwa członkowskie mogą zmniejszyć ogólną kwotę przypadającą do zapłaty do 0,5 % wartości dodanej brutto danego przedsiębiorstwa.

(190)

Jeżeli państwa członkowskie podejmują decyzję o przyjęciu ograniczeń na poziomie odpowiednio 4 % i 0,5 % wartości dodanej brutto, ograniczenia te muszą mieć zastosowanie do wszystkich kwalifikujących się przedsiębiorstw.

(191)

Państwa członkowskie mogą podjąć środki mające na celu uwzględnienie w danych dotyczących wartości dodanej brutto wykorzystywanych do celów niniejszej sekcji wszystkich odnośnych kosztów pracy.

(192)

Państwa członkowskie mogą przyznać pomoc w postaci obniżki opłat, rocznej rekompensaty w ustalonej kwocie (zwrot podatku) lub połączenia obydwu tych form pomocy (88). W przypadku przyznania pomocy w postaci obniżki opłat konieczne jest wprowadzenie mechanizmu monitorowania ex post, zapewniającego zwrot wszelkiej nadpłaconej pomocy przed dniem 1 lipca następnego roku. W przypadku przyznania pomocy w postaci rocznej rekompensaty w ustalonej kwocie, kwotę taką należy obliczać na podstawie danych historycznych, tj. odnotowanych poziomów zużycia energii elektrycznej i wartości dodanej brutto w określonym roku bazowym. Kwota rekompensaty nie może przekraczać kwoty pomocy otrzymanej przez przedsiębiorstwo w danym roku bazowym przy uwzględnieniu parametrów określonych w niniejszej sekcji.

(193)

Państwa członkowskie zobowiązane są zastosować kryteria dotyczące kwalifikowalności i proporcjonalności określone w sekcji 3.7.2 najpóźniej do dnia 1 stycznia 2019 r. Pomoc przyznana za okres poprzedzający tę datę zostanie uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym, jeżeli będzie spełniała te same kryteria.

(194)

Ponadto Komisja uważa, że wszelką pomoc przyznaną w celu zmniejszenia obciążeń związanych z finansowaniem wsparcia na rzecz energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych za okres przed 2019 r. można uznać za zgodną z rynkiem wewnętrznym, jeśli jest ona zgodna z planem dostosowania.

(195)

Aby uniknąć nagłych zakłóceń dla poszczególnych przedsiębiorstw, taki plan dostosowania musi wiązać się ze stopniowym dostosowaniem do poziomów pomocy wynikających z zastosowania kryteriów dotyczących kwalifikowalności i proporcjonalności określonych w sekcji 3.7.2.

(196)

W odniesieniu do pomocy przyznanej za okres poprzedzający datę rozpoczęcia stosowania niniejszych wytycznych plan powinien przewidywać także stopniowe zastosowanie kryteriów dla tego okresu.

(197)

Jeżeli pomoc w postaci obniżek podatków na ochronę środowiska lub zwolnienia z obciążeń związanych z finansowaniem wsparcia na rzecz energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych przyznano przed dniem rozpoczęcia stosowania niniejszych wytycznych przedsiębiorstwom, które nie kwalifikują się na podstawie sekcji 3.7.2, pomoc taką można uznać za zgodną z rynkiem wewnętrznym, pod warunkiem że w planie dostosowania przewidziano wkład własny w wysokości co najmniej 20 % dodatkowych kosztów dopłaty bez ulg i będzie on ustalany stopniowo, lecz najpóźniej do dnia 1 stycznia 2019 r.

(198)

W planie dostosowania należy uwzględnić wszystkie istotne czynniki ekonomiczne związane z polityką w obszarze energii ze źródeł odnawialnych.

(199)

Plan dostosowania musi zostać zatwierdzony przez Komisję.

(200)

Plan dostosowania należy zgłosić Komisji najpóźniej 12 miesięcy od dnia rozpoczęcia stosowania niniejszych wytycznych.

(201)

Nowoczesna infrastruktura energetyczna ma podstawowe znaczenie dla zintegrowanego rynku energii, odgrywającego kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego w Unii, i dla umożliwienia Unii osiągnięcia jej szerszych celów w zakresie klimatu i energii. Komisja oszacowała łączne potrzeby w zakresie inwestycji w infrastrukturę energetyczną o znaczeniu europejskim w okresie do 2020 r. na ok. 200 mld EUR (89). To oszacowanie opierało się na ocenie infrastruktury potrzebnej, aby Unia była w stanie osiągnąć nadrzędne cele strategiczne dotyczące utworzenia wewnętrznego rynku energii, zapewnienia bezpieczeństwa dostaw i umożliwienia integracji odnawialnych źródeł energii. W przypadkach, gdy potrzebnej infrastruktury nie są w stanie zapewnić uczestnicy rynku, pomoc państwa może być niezbędna do przezwyciężenia niedoskonałości rynku i zagwarantowania zaspokojenia znacznych potrzeb Unii w zakresie infrastruktury. Dotyczy to w szczególności projektów infrastrukturalnych o oddziaływaniu transgranicznym lub przyczyniających się do spójności regionalnej. Pomoc na infrastrukturę energetyczną powinna być z zasady pomocą inwestycyjną, w tym na modernizację i unowocześnienie.

(202)

Infrastruktura energetyczna to warunek wstępny funkcjonowania rynku energii. Dlatego też pomoc na infrastrukturę energetyczną wzmacnia wewnętrzny rynek energii. Zwiększa ona stabilność systemu, wystarczalność mocy wytwórczych, integrację różnych źródeł energii i dostawy energii w słabo rozwiniętych sieciach. Komisja uznaje zatem, że pomoc na infrastrukturę energetyczną jest korzystna dla rynku wewnętrznego, a zatem służy celowi będącemu przedmiotem wspólnego zainteresowania.

(203)

Inwestycjom w infrastrukturę energetyczną często towarzyszą niedoskonałości rynku. Niedoskonałości rynku mogące występować w dziedzinie infrastruktury energetycznej są związane z problemami koordynacji. Rozbieżne interesy inwestorów, niepewność dotycząca wyników współpracy i efekty sieciowe mogą uniemożliwić rozwój projektu lub jego skuteczne zaplanowanie. Jednocześnie infrastruktura energetyczna generuje istotne pozytywne efekty zewnętrzne, gdyż koszty i korzyści związane z infrastrukturą mogą występować w sposób asymetryczny u różnych uczestników rynku i w różnych państwach członkowskich.

(204)

Aby skorygować niedoskonałości rynku określone w pkt (203), infrastruktura energetyczna zwykle podlega regulacji w zakresie taryf i dostępu oraz wymogom dotyczącym rozdzielenia elementów działalności, zgodnie z przepisami dotyczącymi wewnętrznego rynku energii (90).

(205)

Pod względem finansowania sposobem przezwyciężenia niedoskonałości rynku innym niż obowiązkowe taryfy dla użytkowników jest przyznanie pomocy państwa. Dlatego też do celów wykazania potrzeby pomocy państwa w dziedzinie infrastruktury energetycznej zastosowanie mają zasady opisane w pkt (206) i (207).

(206)

Komisja uważa, że w przypadku projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, zdefiniowanych w rozporządzeniu nr 347/2013 (91), w przypadku inteligentnych sieci oraz inwestycji w infrastrukturę na obszarach objętych pomocą, finansowanie za pomocą taryf może nie być wystarczające do skorygowania niedoskonałości rynku związanych z pozytywnymi efektami zewnętrznymi i problemami z koordynacją, w związku z czym może zostać przyznana pomoc państwa.

(207)

W przypadku projektów obejmujących infrastrukturę energetyczną podlegających zakresowi pkt (206) i częściowo lub całkowicie wyłączonych z przepisów dotyczących wewnętrznego rynku energii oraz w przypadku projektów niepodlegających zakresowi pkt (206), Komisja będzie oceniać potrzebę pomocy państwa w trybie indywidualnym. W ocenie tej Komisja uwzględni następujące czynniki: (i) w jakim zakresie niedoskonałość rynku prowadzi do niewystarczającej dostępności niezbędnej infrastruktury; (ii) w jakim zakresie dana infrastruktura jest dostępna stronom trzecim oraz podlega uregulowaniom dotyczącym taryf; oraz (iii) w jakim zakresie projekt przyczynia się do zapewnienia Unii bezpieczeństwa dostaw energii.

(208)

W odniesieniu do projektów infrastrukturalnych w sektorze ropy naftowej Komisja zakłada, że nie występuje potrzeba pomocy państwa. W wyjątkowych okolicznościach państwa członkowskie mogą jednak przyznać pomoc państwa, jeśli jest to należycie uzasadnione.

(209)

Komisja uważa, że taryfy (92) są adekwatnym podstawowym środkiem finansowania infrastruktury energetycznej. W przypadku projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, inteligentnych sieci oraz inwestycji w infrastrukturę na obszarach objętych pomocą, pomoc państwa można jednak uznać za adekwatny instrument częściowego lub całkowitego finansowania takiej infrastruktury. W takich przypadkach niedoskonałości rynku często uniemożliwiają pełne wdrożenie zasady „użytkownik płaci”, na której oparte są uregulowania dotyczące taryf, np. ponieważ podwyższenie taryfy w celu sfinansowania inwestycji w nową infrastrukturę byłoby na tyle znaczne, że zniechęcałoby do inwestowania lub powstrzymywałoby potencjalnych klientów przed korzystaniem z infrastruktury.

(210)

Efekt zachęty stwarzany przez pomoc będzie oceniany na podstawie warunków określonych w sekcji 3.2.4.

(211)

Kwota pomocy musi być ograniczona do minimum niezbędnego do osiągnięcia celów wyznaczonych w zakresie infrastruktury. W przypadku pomocy na infrastrukturę zakłada się, że scenariusz alternatywny to sytuacja, w której projekt nie byłby realizowany. Kosztem kwalifikowalnym jest zatem równowartość niedopasowania poziomu płynności.

(212)

Środki pomocy na wsparcie infrastruktury nie powinny przekraczać intensywności pomocy wynoszącej 100 % kosztów kwalifikowalnych.

(213)

Komisja będzie wymagać od państw członkowskich jasnego i osobnego wskazania wszelkich innych środków pomocy mogących mieć wpływ na środki pomocy na infrastrukturę.

(214)

W świetle wymogów obowiązujących na podstawie przepisów dotyczących wewnętrznego rynku energii, mających na celu wzmocnienie konkurencji, Komisja uzna, że pomoc na infrastrukturę energetyczną podlegająca uregulowaniom rynku wewnętrznego nie wywiera nadmiernego wpływu zakłócającego.

(215)

W przypadku infrastruktury częściowo lub całkowicie wyłączonej lub niepodlegającej przepisom dotyczącym wewnętrznego rynku energii oraz w przypadku podziemnych magazynów gazu Komisja będzie indywidualnie oceniać potencjalne zakłócenia konkurencji, biorąc pod uwagę w szczególności zakres dostępu stron trzecich do infrastruktury objętej pomocą, dostęp do infrastruktury alternatywnej i udział beneficjenta w rynku.

(216)

W związku z rosnącym udziałem odnawialnych źródeł energii produkcja energii elektrycznej w wielu państwach członkowskich przechodzi od systemu względnie stabilnych i ciągłych dostaw do systemu z większą liczbą źródeł o zmiennej charakterystyce produkcji i o mniejszej skali dostaw. To przejście wiąże się z nowymi wyzwaniami pod względem zapewnienia wystarczalności mocy wytwórczych.

(217)

Ponadto niedoskonałości rynku i luki regulacyjne mogą skutkować zbyt ograniczonymi inwestycjami w zdolność wytwórczą, np. w sytuacji, gdy obowiązują pułapy cen hurtowych, a rynki energii elektrycznej nie oferują wystarczających zachęt do inwestowania.

(218)

W rezultacie niektóre państwa członkowskie rozważają wprowadzenie środków zapewniających wystarczalność mocy wytwórczych, zwykle udzielając producentom wsparcia na samą dostępność zdolności wytwórczej (93).

(219)

Środki na zapewnienie wystarczalności mocy wytwórczych można konstruować na różne sposoby, w postaci pomocy inwestycyjnej i operacyjnej (z zasady nagradzając jedynie zobowiązanie do gotowości dostarczania energii elektrycznej), oraz osiągać dzięki nim różne cele. Mogą one np. być podejmowane w związku z krótkoterminowymi obawami dotyczącymi braku elastycznej zdolności wytwórczej potrzebnej w przypadkach nagłych wahań w dostawach energii wiatrowej i słonecznej, odznaczającej się zmienną charakterystyką produkcji, bądź też mogą określać docelowy poziom wystarczalności mocy wytwórczych, do którego zapewnienia państwo członkowskie może dążyć bez względu na czynniki o charakterze krótkoterminowym.

(220)

Pomoc na zapewnienie wystarczalności mocy wytwórczych może być sprzeczna z celem dotyczącym stopniowego wycofania dotacji szkodliwych dla środowiska, w tym dotacji na paliwa kopalne. Państwa członkowskie powinny zatem przede wszystkim rozważyć alternatywne sposoby osiągnięcia wystarczalności mocy wytwórczych, niemające negatywnego wpływu na cel dotyczący stopniowego wycofania dotacji szkodliwych dla środowiska lub gospodarki, np. ułatwienie zarządzania popytem i zwiększenie przepustowości połączeń wzajemnych.

(221)

Konkretny cel środka powinien być jasno określony, łącznie z tym kiedy i gdzie oczekuje się wystąpienia problemu z wystarczalnością mocy wytwórczych. Identyfikacja takiego problemu powinna być spójna z analizą wystarczalności mocy wytwórczych przeprowadzaną regularnie przez europejską sieć operatorów systemów przesyłowych w odniesieniu do energii elektrycznej zgodnie z przepisami w sprawie wewnętrznego rynku energii (94).

(222)

Charakter i przyczyny problemu z wystarczalnością mocy wytwórczych, a co za tym idzie potrzebę pomocy państwa na zapewnienie takiej wystarczalności, należy odpowiednio przeanalizować i określić ilościowo, np. w kategoriach braku zdolności pokrycia obciążenia szczytowego lub sezonowej zdolności wytwórczej lub zapotrzebowania szczytowego w przypadku niezdolności krótkoterminowego rynku hurtowego do dopasowania popytu i podaży. Należy opisać jednostkę miary zastosowaną do określenia ilościowego oraz przedstawić metodę obliczenia.

(223)

Państwa członkowskie powinny jasno wskazać powody, dla których nie można spodziewać się, że rynek zapewni odpowiednią zdolność wytwórczą w razie braku interwencji, przy uwzględnieniu aktualnej sytuacji rynkowej i technologicznej (95).

(224)

W swojej ocenie Komisja uwzględni, między innymi i w stosownych przypadkach, następujące elementy, które powinno przedstawić państwo członkowskie:

(225)

Pomoc powinna stanowić wynagrodzenie wyłącznie za usługę samej dostępności świadczoną przez wytwórcę, tj. za zobowiązanie do gotowości do dostarczania energii elektrycznej i przysługującej z tego tytułu rekompensaty, np. w postaci wynagrodzenia za udostępnienie 1 MW mocy wytwórczej. Pomoc nie powinna zawierać żadnego wynagrodzenia z tytułu sprzedaży energii elektrycznej, tj. wynagrodzenia za sprzedaną MWh.

(226)

Środek powinien być otwarty i zapewniać odpowiednie zachęty zarówno dla istniejących, jak i przyszłych wytwórców, a także dla operatorów zastępowalnych technologii, takich jak rozwiązania w zakresie reagowania na zapotrzebowanie czy magazynowania. Pomoc powinna być zatem udostępniana poprzez mechanizm pozwalający na potencjalnie różne czasy realizacji, odpowiadające czasowi potrzebnemu na realizację nowych inwestycji przez nowych wytwórców używających różnych technologii. Środek powinien także uwzględniać stopień, w jakim przepustowość połączeń wzajemnych może skorygować ewentualny problem z wystarczalnością mocy wytwórczych.

(227)

Efekt zachęty stwarzany przez pomoc będzie oceniany na podstawie warunków określonych w sekcji 3.2.4 niniejszych wytycznych.

(228)

Ogólną kwotę pomocy należy obliczać tak, aby beneficjenci uzyskali stopę zwrotu, którą można uznać za zasadną.

(229)

Uważa się, że procedura przetargowa zgodna z zasadami konkurencji, oparta na jasnych, przejrzystych i niedyskryminacyjnych kryteriach, precyzyjnie ukierunkowana na określony cel, w normalnych okolicznościach zapewnia zasadną stopę zwrotu.

(230)

Środek powinien obejmować mechanizmy zapobiegające powstawaniu nieoczekiwanych zysków.

(231)

Środek powinien być skonstruowany tak, aby cena płacona za dostępność automatycznie zmierzała do zera, gdy można się spodziewać, że poziom podaży zdolności wytwórczych będzie adekwatny do poziomu popytu na te zdolności.

(232)

Środek powinien być skonstruowany w taki sposób, aby mógł obejmować wszelkie zdolności wytwórcze mogące skutecznie przyczyniać się do rozwiązania problemu z wystarczalnością mocy wytwórczych, w szczególności z uwzględnieniem następujących czynników:

(233)

Środek:

(234)

Systemy przydziałów emisji gazów cieplarnianych można tworzyć, aby ograniczyć emisje zanieczyszczeń, np. emisje NOx  (98). Mogą one wiązać się z pomocą państwa, zwłaszcza kiedy państwa członkowskie przyznają uprawnienia i zezwolenia poniżej ich wartości rynkowej. Jeśli całkowita ilość uprawnień przyznanych przez państwo członkowskie jest niższa niż spodziewane całkowite zapotrzebowanie przedsiębiorstw, ogólny wpływ na ochronę środowiska będzie pozytywny. Na poziomie poszczególnych przedsiębiorstw, jeśli przyznane uprawnienia nie pokrywają całego przewidywanego zapotrzebowania, dane przedsiębiorstwo musi ograniczyć swoje zanieczyszczenia, przyczyniając się w ten sposób do podniesienia poziomu ochrony środowiska, albo kupić dodatkowe uprawnienia, płacąc w ten sposób rekompensatę za swoje zanieczyszczenia.

(235)

Systemy przydziałów emisji gazów cieplarnianych można uznać za zgodne z rynkiem wewnętrznym w przypadku łącznego spełnienia następujących warunków:

(236)

Komisja oceni konieczność i proporcjonalność pomocy państwa udzielonej w ramach systemu handlu uprawnieniami w oparciu o następujące kryteria:

(237)

Pomoc inwestycyjna na relokację przedsiębiorstw ma na celu zachęcenie poszczególnych przedsiębiorstw do przeciwdziałania negatywnym skutkom zewnętrznym poprzez relokację przedsiębiorstw wytwarzających znaczne zanieczyszczenia do obszarów, gdzie takie zanieczyszczenia będą miały mniej szkodliwy wpływ na środowisko, tj. niższe będą koszty zewnętrzne. Pomoc może być zatem uzasadniona, jeśli przyczyny relokacji są związane z ochroną środowiska, ale należy unikać przyznawania pomocy na relokację w jakimkolwiek innym celu.

(238)

Pomoc inwestycyjną na relokację przedsiębiorstw z przyczyn związanych z ochroną środowiska uważa się za zgodną z rynkiem wewnętrznym, jeżeli spełnione są warunki określone w sekcjach 3.2.4 i 3.2.7 oraz następujące warunki łącznie:

(239)

Beneficjentem może być:

(240)

W celu określenia kwoty kosztów kwalifikowalnych w przypadku pomocy na relokację Komisja będzie brać pod uwagę przede wszystkim niżej wymienione czynniki:

(241)

Intensywność pomocy określono w załączniku 1.

(242)

W celu dodatkowego zagwarantowania, że zakłócenia konkurencji będą ograniczone, Komisja może wymagać poddania niektórych programów pomocy ograniczeniu czasowemu (zwykle do czterech lub mniej lat) i ocenie, o której mowa w pkt (28). Oceny będą przeprowadzane w odniesieniu do programów, w przypadku których potencjalne zakłócenie konkurencji może być szczególnie silne, tj. może wystąpić ryzyko poważnego ograniczenia lub zakłócenia konkurencji, jeśli ich wdrożenie nie zostanie w odpowiednim czasie poddane przeglądowi.

(243)

Biorąc pod uwagę jej cele, a także z myślą o nienakładaniu nieproporcjonalnego obciążenia na państwa członkowskie i mniejsze programy pomocy, ocena ma zastosowanie wyłącznie do programów pomocy odznaczających się dużymi budżetami na pomoc, cechujących się nowatorskimi rozwiązaniami lub w przypadkach gdy przewiduje się znaczne zmiany rynkowe, technologiczne lub regulacyjne. Ocena musi zostać przeprowadzana przez eksperta, który jest niezależny od organu przyznającego pomoc, na podstawie wspólnej metodyki dostarczonej przez Komisję. Wyniki oceny muszą być publikowane. Wraz z programem pomocy państwo członkowskie musi przedstawić projekt planu oceny, który będzie stanowił integralną część oceny programu przez Komisję.

(244)

W przypadku programów pomocy niepodlegających zakresowi rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych wyłącznie z uwagi na duży budżet, Komisja oceni zgodność programu pomocy, z wykluczeniem planu oceny, na podstawie kryteriów określonych w tym rozporządzeniu, a nie kryteriów zawartych w niniejszych wytycznych.

(245)

Ocenę należy przedłożyć do Komisji w odpowiednim czasie, aby można było rozważyć ewentualne przedłużenie okresu obowiązywania programu pomocy, a w każdym razie po wygaśnięciu okresu jej obowiązywania. Dokładny zakres i zasady każdej oceny określa się w decyzji o zatwierdzeniu programu pomocy. Każdy kolejny środek pomocy ukierunkowany na podobny cel (w tym ewentualne zmiany w programach, o których mowa w pkt (244)) musi uwzględniać wyniki oceny.

(246)

Niniejsze wytyczne będą stosowane od dnia 1 lipca 2014 r. i zastąpią wytyczne w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska opublikowane w dniu 1 kwietnia 2008 r. (101). Będą obowiązywać do dnia 31 grudnia 2020 r.

(247)

Komisja będzie stosować niniejsze wytyczne w odniesieniu do wszystkich zgłaszanych środków pomocy, względem których musi podjąć decyzję po zastosowaniu niniejszych wytycznych, nawet w przypadku projektów zgłoszonych przed tym terminem. Jednak pomoc indywidualna przyznana w ramach zatwierdzonych programów pomocy i zgłoszona Komisji w związku z obowiązkiem indywidualnego zgłaszania takiej pomocy będzie oceniana na podstawie wytycznych mających zastosowanie do zatwierdzonego programu pomocy, na podstawie którego daną pomoc indywidualną przyznano.

(248)

Niezgodna z prawem pomoc na ochronę środowiska lub cele związane z energią będzie oceniana zgodnie z przepisami obowiązującymi w dniu przyznania pomocy, zgodnie z zawiadomieniem Komisji w sprawie zasad oceny pomocy niezgodnej z prawem (102), z następującym wyjątkiem:

niezgodna z prawem pomoc w postaci ulg w finansowaniu wsparcia na rzecz energii ze źródeł odnawialnych będzie oceniana zgodnie z przepisami sekcji 3.7.2 i 3.7.3.

Od dnia 1 stycznia 2011 r. plan dostosowania przewidziany w pkt (194) musi również uwzględniać stopniowe zastosowanie kryteriów określonych w sekcji 3.7.2 oraz wkład własny, o którym mowa w pkt (197). Komisja uważa, że wszelką pomoc w postaci ulg w finansowaniu wsparcia na rzecz energii ze źródeł odnawialnych przyznaną do tego dnia można uznać za zgodną z rynkiem wewnętrznym (103).

(249)

Pomoc indywidualna przyznana w ramach niezgodnego z prawem programu pomocy będzie oceniana na podstawie wytycznych mających zastosowanie do danego niezgodnego z prawem programu w okresie, w którym daną indywidualną pomoc przyznano. Jeżeli beneficjent otrzymał od państwa członkowskiego potwierdzenie, że będzie korzystał z pomocy operacyjnej na rzecz energii ze źródeł odnawialnych i kogeneracji w ramach programu niezgodnego z prawem przez z góry ustalony okres, taką pomoc można przyznać na cały okres pod warunkami określonymi w programie w chwili przekazania potwierdzenia w zakresie, w jakim dana pomoc jest zgodna z przepisami mającymi zastosowanie w chwili przekazania potwierdzenia.

(250)

Na podstawie art. 108 ust. 1 Traktatu Komisja niniejszym proponuje państwom członkowskim następujące właściwe środki dotyczące istniejących w poszczególnych państwach programów pomocy na ochronę środowiska lub na cele związane z energią.

Państwa członkowskie powinny, w stosownych przypadkach, dokonać modyfikacji w swoich programach w celu dostosowania ich do niniejszych wytycznych najpóźniej do dnia 1 stycznia 2016 r., z następującymi wyjątkami:

w razie konieczności istniejące programy pomocy w rozumieniu art. 1 lit. b) rozporządzenia Rady nr 659/1999 (104), związane z pomocą operacyjną na rzecz energii ze źródeł odnawialnych i kogeneracji należy dostosować do niniejszych wytycznych tylko wówczas, gdy państwa członkowskie przedłużą okres obowiązywania ich programów, muszą je ponownie zgłosić po upływie 10 lat lub po wygaśnięciu okresu ważności decyzji Komisji lub muszą je zmienić (105).

Każdorazowo, kiedy beneficjent otrzymuje od państwa członkowskiego potwierdzenie, że będzie korzystał z pomocy państwa w ramach takiego programu przez z góry ustalony okres, taką pomoc można przyznać na cały okres pod warunkami określonymi w programie w chwili przekazania potwierdzenia.

(251)

Państwa członkowskie zaprasza się do wyrażenia wyraźnej i bezwarunkowej zgody na zaproponowane właściwe środki w ciągu dwóch miesięcy od dnia publikacji niniejszych wytycznych w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. W przypadku braku odpowiedzi Komisja uzna, że dane państwo członkowskie nie wyraża zgody na zaproponowane środki.

(252)

Zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 659/1999 i rozporządzeniem Komisji (WE) nr 794/2004 (106), ze zmianami, państwa członkowskie mają obowiązek przedkładania Komisji sprawozdań rocznych.

(253)

Państwa członkowskie mają obowiązek zagwarantowania, że prowadzone są szczegółowe rejestry obejmujące wszystkie środki związane z przyznaniem pomocy. Takie rejestry muszą zawierać wszelkie informacje niezbędne dla ustalenia, że przestrzegano warunków, odpowiednio do sytuacji, dotyczących kosztów kwalifikowalnych i maksymalnej intensywności pomocy. Takie rejestry należy przechowywać przez okres 10 lat od daty przyznania pomocy i na żądanie udostępniać Komisji.

(254)

Komisja może w dowolnym terminie zdecydować się na poddanie niniejszych wytycznych przeglądowi lub wprowadzić w nich zmiany, jeśli byłoby to konieczne ze względów związanych z polityką konkurencji lub w celu uwzględnienia polityki UE w innych dziedzinach oraz zobowiązań międzynarodowych.