20.6.2014   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 188/4

1.

W niniejszym komunikacie przedstawiono wskazówki na potrzeby oceny finansowania ze środków publicznych ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania (zwanych dalej projektami IPCEI – z ang. important projects of common European interest) pod kątem zgodności z zasadami pomocy państwa.

2.

Ze względu na pozytywne oddziaływanie pośrednie na rynek wewnętrzny i społeczeństwo Unii realizacja takich projektów może przyczynić się w znacznej mierze do wzrostu gospodarczego, tworzenia miejsc pracy i poprawy konkurencyjności unijnego przemysłu i gospodarki.

3.

Projekty IPCEI pozwalają gromadzić wiedzę, również specjalistyczną, zasoby finansowe oraz umożliwiają współpracę podmiotów gospodarczych z całej Unii w celu zaradzenia niedoskonałościom rynku, brakom systemowym i problemom społecznym, które w innym przypadku nie zostałyby przezwyciężone. Zostały one zaprojektowane z myślą o tym, by sektory publiczny i prywatny mogły wspólnie realizować duże projekty przynoszące ogromne korzyści Unii i jej obywatelom.

4.

Projekty IPCEI mogą być istotne z punktu widzenia wszystkich dziedzin polityki i działań wpisujących się we wspólne europejskie cele, w szczególności w odniesieniu do strategii „Europa 2020” (1), unijnych inicjatyw przewodnich oraz obszarów ważnych dla wzrostu gospodarczego, takich jak kluczowe technologie prorozwojowe (2) (KET).

5.

W ramach inicjatywy na rzecz unowocześnienia polityki w dziedzinie pomocy państwa (3) wzywa się do przeznaczania tego rodzaju pomocy na realizację celów leżących we wspólnym europejskim interesie zgodnie z priorytetami strategii „Europa 2020”. Ma to zaradzić niedoskonałościom rynku oraz istotnym brakom systemowym, które utrudniają wzrost gospodarczy, tworzenie miejsc pracy i osiągnięcie zintegrowanego, dynamicznego i konkurencyjnego rynku wewnętrznego. Realizacja projektów IPCEI często wymaga znacznego udziału władz publicznych, ponieważ podmioty rynkowe nie sfinansowałyby samodzielnie tego typu przedsięwzięć. W niniejszym komunikacje określono zasady mające zastosowanie do finansowania tego typu projektów ze środków publicznych, w przypadku gdy stanowi ono pomoc państwa. Zasady te mają zapewnić równe warunki działania na rynku wewnętrznym.

6.

Reguły finansowania projektów IPCEI ze środków publicznych zostały już określone w zasadach ramowych dotyczących pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną (4) oraz w wytycznych w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska (5), w których ujęto wskazówki w zakresie stosowania art. 107 ust. 3 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (zwanego dalej „Traktatem”). Wspomniana inicjatywa stanowi znakomitą okazję do aktualizacji i konsolidacji istniejących wskazówek w ramach jednego dokumentu oraz dostosowania ich do celów strategii „Europa 2020” i inicjatywy na rzecz unowocześnienia polityki w dziedzinie pomocy państwa, jak również okazję do ewentualnego rozszerzenia ich na inne stosowne dziedziny. Niniejszy komunikat zastępuje zatem wszelkie istniejące przepisy dotyczące IPCEI. Dzięki temu wyposaża on państwa członkowskie w specjalne przekrojowe wskazówki mające stymulować powstawanie ważnych wspólnych projektów realizowanych we wspólnym europejskim interesie.

7.

Zgodnie z art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE pomoc przeznaczona na wspieranie realizacji ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania może zostać uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym. W związku z tym w niniejszym komunikacie przedstawiono wytyczne dotyczące kryteriów, jakie Komisja będzie stosować, przeprowadzając ocenę pomocy państwa przeznaczonej na wspieranie realizacji projektów IPCEI. W komunikacie najpierw określono jego zakres, a następnie przedstawiono wykaz kryteriów, które Komisja będzie wykorzystywać do oceny charakteru i znaczenia takich projektów do celów stosowania art. 107 ust. 3 lit. b) Traktatu. Wyjaśniono również, w jaki sposób Komisja będzie przeprowadzać ocenę zgodności finansowania ze środków publicznych projektów IPCEI w świetle zasad pomocy państwa.

8.

Niniejszy komunikat nie wyklucza możliwości uznania pomocy państwa na wspieranie realizacji projektów IPCEI za zgodną z rynkiem wewnętrznym na podstawie innych przepisów Traktatu, w szczególności na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c) Traktatu i odnośnych przepisów wykonawczych. Obecna modernizacja zasad ramowych dotyczących pomocy państwa ma na celu poszerzenie możliwości dotowania przez państwa członkowskie ważnych projektów, których realizacja prowadzi do usunięcia niedoskonałości rynku lub zaradzenia wyzwaniom w zakresie spójności w różnych obszarach i w konsekwencji przyczynia się do trwałego wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy. Jednakże przepisy te nie zawsze w pełni odnoszą się do kwestii takich, jak znaczenie, specyfika i cechy charakterystyczne projektów IPCEI, które mogą wymagać specjalnych uregulowań dotyczących kwalifikowalności i zgodności z rynkiem wewnętrznym, jak również uregulowań proceduralnych, które to kwestie zostały określone w niniejszym komunikacie.

9.

Niniejszy komunikat dotyczy projektów IPCEI realizowanych we wszystkich sektorach działalności gospodarczej.

10.

Niniejszy komunikat nie ma zastosowania do:

11.

Przy ocenie, czy dany projekt wchodzi w zakres art. 107 ust. 3 lit. b) Traktatu, będą miały zastosowanie następujące kryteria:

12.

Wniosek w sprawie pomocy dotyczy pojedynczego projektu, który został jasno opisany pod względem celów i warunków realizacji, w tym uczestników oraz źródeł finansowania (8).

13.

Za kwalifikowalny Komisja może również uznać projekt zintegrowany, tzn. grupę pojedynczych projektów mających taki sam cel i opartych na spójnym podejściu systemowym, ujętych w ramach wspólnej struktury, planu działania lub programu. Poszczególne elementy projektu zintegrowanego mogą się odnosić do odrębnych poziomów łańcucha dostaw, ale muszą wzajemnie się uzupełniać i być niezbędne do realizacji ważnego europejskiego celu (9).

14.

Projekt musi w konkretny, jasny i identyfikowalny sposób przyczyniać się do realizacji jednego lub więcej celów Unii oraz mieć znaczny wpływ na jej konkurencyjność, trwały wzrost gospodarczy, rozwiązywanie problemów społecznych lub tworzenie wartości w całej Unii.

15.

Projekt musi wnosić znaczący wkład w realizację celów Unii, na przykład mieć podstawowe znaczenie dla strategii „Europa 2020”, Europejskiej Przestrzeni Badawczej, europejskiej strategii w dziedzinie kluczowych technologii wspomagających (10), strategii energetycznej dla Europy (11), ram politycznych do 2030 r. dotyczących klimatu i energii (12), europejskiej strategii bezpieczeństwa energetycznego (13), strategii w zakresie elektroniki, transeuropejskich sieci transportowych i energetycznych, a także unijnych inicjatyw przewodnich takich jak: Unia innowacji (14), Europejska agenda cyfrowa (15), Europa efektywnie korzystająca z zasobów (16) czy Zintegrowana polityka przemysłowa w erze globalizacji (17).

16.

Projekt musi zazwyczaj dotyczyć więcej niż jednego państwa członkowskiego (18), a korzyści wynikające z jego realizacji nie mogą ograniczać się jedyne do państw członkowskich zapewniających finansowanie, lecz muszą rozciągać się na znaczną część Unii. Korzyści płynące z projektu muszą być jasno zdefiniowane, konkretne i łatwo identyfikowalne (19).

17.

Korzyści płynące z projektu nie mogą się ograniczać do określonych przedsiębiorstw lub danego sektora, lecz muszą mieć większe znaczenie i być szerzej odczuwalne dla europejskiej gospodarki lub społeczeństwa poprzez pozytywne oddziaływanie pośrednie (np. wywoływać skutki o charakterze systemowym mające wpływ na poszczególne poziomy łańcucha wartości lub na rynki wyższego lub niższego szczebla, lub też mieć alternatywne zastosowanie w innych sektorach, lub prowadzić do przesunięcia modalnego). Takie korzyści muszą być jasno zdefiniowane, konkretne i łatwo identyfikowalne.

18.

Projekt musi być współfinansowany przez beneficjenta.

19.

Projekt musi być zgodny z zasadą stopniowego wycofywania dotacji szkodliwych dla środowiska, przywołaną w Planie działania na rzecz zasobooszczędnej Europy (20) oraz w kilku konkluzjach Rady (21).

20.

Komisja przyjmie bardziej przychylne stanowisko, jeśli projekt, oprócz kryteriów łącznych wymienionych w sekcji 3.2.1, będzie spełniał również następujące warunki:

21.

Projekty w zakresie działalności badawczej, rozwojowej i innowacyjnej muszą mieć wyraźnie innowacyjny charakter lub wnosić istotną wartość dodaną w tej dziedzinie w świetle najnowszych osiągnięć w danym sektorze.

22.

Projekty obejmujące wykorzystanie przemysłowe powinny umożliwiać rozwijanie nowych produktów bądź usług o wysokiej zawartości badawczej i innowacyjnej lub wprowadzenie całkowicie innowacyjnych procesów produkcyjnych. Pozbawione innowacyjnego wymiaru regularne modernizacje istniejących instalacji i tworzenie nowych wersji istniejących produktów nie kwalifikują się jako IPCEI.

23.

Projekty dotyczące środowiska, energii lub transportu muszą bądź mieć duże znaczenie dla strategii Unii w zakresie środowiska, energii – w tym bezpieczeństwa dostaw energii – lub transportu, bądź wnosić znaczny wkład w rynek wewnętrzny, w tym, choć nie wyłącznie, w odniesieniu do tych sektorów.

24.

Aby kwalifikować się jako IPCEI, projekt musi być znaczący pod względem ilościowym lub jakościowym. Powinien być to bądź projekt szczególnie duży bądź o szerokim zakresie lub wiązać się ze znacznym poziomem ryzyka technologicznego lub finansowego.

25.

Oceniając zgodność z rynkiem wewnętrznym pomocy na wspieranie realizacji IPCEI w oparciu o art. 107 ust. 3 lit. b) Traktatu, Komisja będzie brała pod uwagę przedstawione niżej kryteria (23).

26.

Komisja przeprowadzi test bilansujący, aby ocenić, czy spodziewane skutki pozytywne przeważają nad ewentualnymi skutkami negatywnymi, co przedstawiono poniżej.

27.

Ze względu na charakter projektu Komisja może uznać, że istnieje niedoskonałość rynku lub inne ważne braki systemowe, jak również że projekt stanowi wkład w przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania, jeśli spełnia on kryteria kwalifikowalności wskazane w sekcji 3 powyżej.

28.

Pomoc nie może subsydiować kosztów projektu, które przedsiębiorstwo i tak by poniosło, i nie może rekompensować zwykłego ryzyka związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej. Bez pomocy państwa realizacja projektu nie byłaby możliwa, bądź też projekt musiałby być przeprowadzony na mniejszą skalę, w węższym zakresie lub w inny sposób, co znacząco ograniczyłoby spodziewane korzyści (24). Pomoc będzie uznana za proporcjonalną tylko wtedy, gdy takiego samego wyniku nie udałoby się osiągnąć przy wykorzystaniu mniejszej pomocy.

29.

Państwo członkowskie musi dostarczyć Komisji odpowiednie informacje dotyczące projektu objętego pomocą, jak również wyczerpujący opis scenariusza alternatywnego odpowiadającego sytuacji, w której żadne z państw członkowskich nie przyznaje pomocy. Scenariusz alternatywny może zakładać brak projektu alternatywnego albo zakładać jasno zdefiniowany i wystarczająco przewidywalny projekt alternatywny rozważany przez beneficjenta w ramach wewnętrznego procesu decyzyjnego, może także odnosić się do projektu alternatywnego realizowanego w całości lub częściowo poza Unią.

30.

Jeżeli projekt alternatywny nie istnieje, Komisja sprawdza, czy kwota pomocy nie przekracza minimalnego poziomu niezbędnego do zapewniania wystarczającej rentowności projektu objętego pomocą, np. poprzez umożliwienie osiągnięcia wewnętrznej stopy zwrotu na poziomie odpowiadającym poziomowi referencyjnemu lub minimalnej stopie zwrotu (tzw. hurdle rate) dla danego sektora lub danego przedsiębiorstwa. W tym celu można również wykorzystać zwykłe stopy zwrotu wymagane przez beneficjenta w ramach podobnych projektów inwestycyjnych, koszt kapitału przedsiębiorstwa jako całości lub zyski zwykle odnotowywane w danym sektorze. Należy uwzględnić wszystkie istotne spodziewane koszty i korzyści z całego okresu trwania projektu.

31.

Maksymalny pułap pomocy zostanie określony w oparciu o stwierdzoną lukę w finansowaniu w odniesieniu do kosztów kwalifikowalnych projektu. W uzasadnionych przypadkach potwierdzonych analizą luki w finansowaniu intensywność pomocy może sięgnąć nawet do 100 % kosztów kwalifikowalnych. Luka w finansowaniu odnosi się do różnicy pomiędzy dodatnimi i ujemnymi przepływami pieniężnymi w okresie istnienia inwestycji, zdyskontowanymi do swojej bieżącej wartości w oparciu o odpowiedni czynnik dyskontowy odzwierciedlający stopę zwrotu, jaką beneficjent musi uzyskać, aby zrealizować projekt, w szczególności pod kątem istniejącego ryzyka. Przez koszty kwalifikowane należy rozumieć koszty określone w załączniku (25).

32.

Jeśli wykazano, np. za pomocą wewnętrznej dokumentacji przedsiębiorstwa, że beneficjent stoi wobec wyraźnego wyboru pomiędzy realizacją projektu objętego pomocą i realizacją projektu alternatywnego nieobjętego pomocą, Komisja porównuje oczekiwaną wartość bieżącą netto inwestycji w projekcie objętym pomocą i w projekcie alternatywnym, uwzględniając prawdopodobieństwo wystąpienia różnych scenariuszy biznesowych.

33.

W swojej analizie Komisja bierze pod uwagę następujące elementy:

a)

b)

34.

W celu zniwelowania faktycznych lub potencjalnych, bezpośrednich lub pośrednich zakłóceń międzynarodowej wymiany handlowej Komisja może uwzględnić fakt, że, bezpośrednio lub pośrednio, konkurenci spoza Unii otrzymali (w ciągu ostatnich trzech lat) lub mają otrzymać pomoc o równoważnej intensywności na podobne projekty. Jeżeli jednak ze względu na charakter danego sektora zakłócenia międzynarodowej wymiany handlowej mogą wystąpić po upływie okresu dłuższego niż trzy lata, okres referencyjny można odpowiednio wydłużyć. Jeśli jest to możliwe, zainteresowane państwo członkowskie przekazuje Komisji odpowiednie informacje umożliwiające jej przeprowadzenie oceny sytuacji, w szczególności w odniesieniu do potrzeby uwzględnienia przewagi konkurencyjnej, jaką posiada konkurent z państwa trzeciego. Jeśli Komisja nie posiada dowodów dotyczących udzielonej lub planowanej pomocy, może również oprzeć swoją decyzję na istniejących poszlakach.

35.

W celu gromadzenia dowodów Komisja może wykorzystać swoje uprawnienia dochodzeniowe (26).

36.

Instrument pomocy należy wybierać z uwzględnieniem niedoskonałości rynku lub innych ważnych braków systemowych, które należy usunąć. Na przykład, jeżeli problem polega na braku dostępu do finansowania, państwo członkowskie powinno zasadniczo udzielić wsparcia w formie pomocy na utrzymanie płynności finansowej, np. pożyczki lub gwarancji (27). Jeżeli istnieje również konieczność, by przedsiębiorstwo miało swój udział w podziale ryzyka, preferowanym instrumentem pomocy powinna być zazwyczaj zaliczka zwrotna. Zwrotne instrumenty pomocy zasadniczo będą uznawane za element pozytywny.

37.

W stosownych przypadkach analiza musi uwzględniać cele w zakresie bezpieczeństwa energetycznego oraz efektywności energetycznej.

38.

Komisja przychylniej będzie oceniać projekty z dużym wkładem własnym beneficjentów lub niezależnych inwestorów prywatnych. Wkład w postaci rzeczowych aktywów trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych ustala się w oparciu o cenę rynkową.

39.

Za element pozytywny uznawany będzie również wybór beneficjentów za pomocą konkurencyjnej, przejrzystej i niedyskryminującej procedury przetargowej.

40.

Państwo członkowskie powinno wykazać, że proponowany środek pomocy jest odpowiednim instrumentem polityki do realizacji celów projektu. Środek nie zostanie uznany za właściwy, jeśli inne, mniej zakłócające instrumenty polityki lub mniej zakłócające rodzaje instrumentów pomocy umożliwiają osiągnięcie takiego samego skutku.

41.

Aby pomoc można było uznać za zgodną z rynkiem wewnętrznym, negatywny wpływ środków pomocy na konkurencję i wymianę handlową pomiędzy państwami członkowskimi musi być ograniczony i zrównoważony przez pozytywne skutki polegające na przyczynieniu się do osiągnięcia celu leżącego we wspólnym europejskim interesie.

42.

Przy ocenie negatywnych skutków środka pomocy Komisja skupi się w swojej analizie na przewidywalnym wpływie pomocy na konkurencję między przedsiębiorstwami na rozpatrywanych rynkach produktowych, z uwzględnieniem rynków wyższego lub niższego szczebla oraz ryzyka nadwyżki mocy produkcyjnych.

43.

Komisja oceni ryzyko zamknięcia dostępu do rynku i pozycji dominującej na rynku, w szczególności w przypadku, gdy wyniki badań nie są rozpowszechniane lub też są rozpowszechniane w ograniczonym zakresie. W przypadku projektów obejmujących budowę infrastruktury (28) należy zagwarantować otwarty i niedyskryminujący do niej dostęp, jak również niedyskryminacyjne zasady ustalania cen (29).

44.

Komisja oceni ewentualny negatywny wpływ projektu na wymianę handlową, w tym ryzyko wystąpienia sytuacji, w której państwa członkowskie prześcigałyby się w przyznawaniu dotacji, które może mieć miejsce w szczególności w odniesieniu do wyboru lokalizacji.

45.

Państwa członkowskie zamieszczają na kompleksowej stronie internetowej dotyczącej pomocy państwa, na poziomie krajowym lub regionalnym, następujące informacje:

46.

Od takiego wymogu można odstąpić jedynie w odniesieniu do pomocy indywidualnej poniżej 500 000 EUR. Takie informacje należy opublikować po podjęciu decyzji o przyznaniu pomocy i przechowywać przez co najmniej 10 lat, zapewniając do nich powszechny i nieograniczony dostęp (31). Państwa członkowskie nie mają obowiązku przedstawiania wymienionych wyżej informacji przed dniem 1 lipca 2016 r.

47.

Zgodnie z art. 108 ust. 3 Traktatu państwa członkowskie zobowiązane są informować Komisję z wyprzedzeniem o wszelkich planach przyznania lub zmiany pomocy państwa, w tym pomocy na rzecz projektów IPCEI.

48.

Zachęca się państwa członkowskie uczestniczące w tym samym projekcie IPCEI, aby, o ile to możliwe, przedstawiały Komisji wspólne zgłoszenie.

49.

Z realizacji projektu sporządza się regularne sprawozdania. W stosownych przypadkach Komisja może zwrócić się o przeprowadzenie oceny ex post.

50.

Niniejszy komunikat ma zastosowanie od dnia 1 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2020 r.

51.

Komisja będzie stosować przedstawione w niniejszym komunikacie zasady w odniesieniu do wszystkich zgłoszonych projektów pomocy państwa, względem których musi podjąć decyzję po opublikowaniu niniejszego komunikatu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej; dotyczy to również projektów, które zostały zgłoszone jeszcze przed jego publikacją.

52.

Zgodnie z zawiadomieniem Komisji w sprawie zasad oceny pomocy państwa przyznanej bezprawnie (32) w przypadku pomocy niezgłoszonej Komisja będzie stosować niniejszy komunikat, jeśli pomoc została przyznana po jego wejściu w życie, a w pozostałych przypadkach – zasady obowiązujące w momencie przyznania pomocy.

53.

Komisja może w każdej chwili podjąć decyzję o zmianie niniejszego komunikatu, jeśli jest to konieczne z przyczyn związanych z polityką konkurencji lub w celu uwzględnienia innych dziedzin unijnej polityki, zobowiązań międzynarodowych, zmiany sytuacji na rynkach bądź też z innych uzasadnionych powodów.