SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Wsparcie finansowe na rzecz efektywności energetycznej budynków /* COM/2013/0225 final */
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU
EUROPEJSKIEGO I RADY Wsparcie finansowe na
rzecz efektywności energetycznej budynków (Tekst mający znaczenie dla EOG) SPIS TREŚCI 1........... Czemu służy niniejsze
sprawozdanie?.............................................................................. 4 2........... Budynki w Europie......................................................................................................... 4 3........... Wsparcie finansowe ze strony UE na
rzecz efektywności energetycznej w budynkach...... 4 4........... Finansowanie na rzecz
efektywności energetycznej w budynkach przez międzynarodowe
instytucje finansowe 7 5........... Finansowanie z programów krajowych
na rzecz efektywności energetycznej w budynkach 8 6........... Finansowanie z sektora prywatnego
na rzecz efektywności energetycznej w budynkach... 9 7........... Co można zrobić, aby
przyczynić się do zwiększenia ilości inwestycji i poprawy
ich skuteczności ? 9 8........... Wnioski........................................................................................................................ 13 1. Czemu służy
niniejsze sprawozdanie? W kontekście unijnej polityki
efektywności energetycznej zasadnicze znaczenie mają budynki,
gdyż ponad 40 % finalnego zużycia energii (i 36 % emisji gazów cieplarnianych)
ma miejsce w domach, biurach, sklepach i innych budynkach. Ponadto sektor ten
posiada drugi co do wielkości, po samym sektorze energetycznym,
niewykorzystany i opłacalny potencjał oszczędności energii.
Istnieją również istotne dodatkowe korzyści ze zwiększania
efektywności energetycznej budynków, takie jak tworzenie nowych miejsc
pracy, ograniczanie ubóstwa energetycznego, poprawa stanu zdrowia oraz
większe bezpieczeństwo energetyczne i konkurencyjność
przemysłowa. Cele niniejszego sprawozdania są
dwojakie. Po pierwsze, zgodnie z art. 10 ust. 5 dyrektywy w sprawie
charakterystyki energetycznej budynków (wersja przekształcona) (2010/31/UE[1]; zwanej dalej „dyrektywą
EPBD”) Komisja jest zobowiązana do przedstawienia analizy dotyczącej
skuteczności finansowania ze środków UE, wykorzystania funduszy EBI i
innych publicznych instytucji finansowych oraz koordynacji finansowania
unijnego i krajowego. Niniejsze sprawozdanie przedstawia najważniejsze
wyniki tej analizy. Po drugie, zgodnie z nową dyrektywą
w sprawie efektywności energetycznej (2012/27/UE[2]; zwaną dalej
„dyrektywą EED”) państwa członkowskie są zobowiązane
do ustanowienia do kwietnia 2014 r., długoterminowej strategii wspierania
inwestycji w renowację krajowych zasobów budowlanych. Dyrektywa ta przewiduje
również, że Komisja ma pomóc państwom członkowskim w
tworzeniu instrumentów finansowania w celu zwiększenia efektywności
energetycznej. W związku z tym celem niniejszego sprawozdania jest
również wskazanie, w jaki sposób można poprawić wsparcie finansowe
na rzecz efektywności energetycznej w budynkach. Sprawozdaniu towarzyszy dokument roboczy
służb Komisji zawierający więcej informacji na temat
europejskich zasobów budowlanych i instrumentów wsparcia finansowego na
szczeblu UE i krajowym. 2. Budynki w Europie Analiza europejskich zasobów budowlanych
pokazuje, że ich charakterystyka znacznie się różni między
państwami członkowskimi pod względem wieku, rodzaju, prawa
własności, wskaźników renowacji oraz charakterystyki
energetycznej. W związku z powyższym, mimo że krajowe strategie
i ramy regulacyjne łączą wspólne tematy, środki mające
na celu poprawę zasobów budowlanych będą musiały
uwzględnić te różnice. Podejście uniwersalne nie jest tu
właściwe. 3. Wsparcie finansowe ze
strony UE na rzecz efektywności energetycznej w budynkach Unia Europejska wspiera poprawę
charakterystyki energetycznej budynków od wielu lat poprzez szereg programów
wsparcia finansowego. Poniższa tabela zawiera przegląd głównych
instrumentów i dostępnego finansowania: Źródło finansowania || Instrumenty/mechanizmy || Całkowite dostępne środki finansowe || Finansowanie dotyczące efektywności energetycznej (EE) Finansowanie w ramach polityki spójności || Programy operacyjne, w tym instrumenty finansowe (np. JESSICA) || 10,1 mld EUR planowane na rzecz zrównoważonej energii (RES & EE) || 5,5 mld EUR, planowane na EE, kogenerację i zarządzanie energią Finansowanie badań || 7 PR (np. Concerto, E2B PPP, inteligentne miasta) || 2,35 mld EUR na badania w dziedzinie energii || 290 mln EUR na rzecz efektywności energetycznej Finansowanie polityki rozszerzenia || Instrumenty międzynarodowych instytucji finansowych (SMEFF, WRF, EEFF) || 552,3 mln EUR (odpowiednio 381,5 +117,8 +53) || Około jedna trzecia całkowitego finansowania projektów dotyczących przemysłu i budynków Europejski program energetyczny na rzecz naprawy gospodarczej (EPENG) || Europejski Fundusz na rzecz Efektywności Energetycznej (EFEE) || 265 mln EUR || 70 % środków ma być przeznaczonych na efektywność energetyczną Finansowanie konkurencyjności i innowacji (CIP) || Program Inteligentna energia – Europa (w tym ELENA) program na rzecz wspierania polityki w zakresie technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT-PSP) || Około 730 mln EUR na każdy program || Około 50 % środków przeznaczono na efektywność energetyczną we wszystkich sektorach Tabela 1: Finansowanie na rzecz
efektywności energetycznej w ramach obecnych wieloletnich ram finansowych
(2007-2013)[3] W poniższych punktach przedstawiono
dodatkowe informacje na temat tych instrumentów. 3.1. Finansowanie
w ramach polityki spójności W bieżącym okresie programowania
2007-2013 około 10,1 mld EUR zaplanowano na inwestycje związane ze
zrównoważoną energią w całej UE, z czego około 5,5 mld
EUR na inwestycje związane z efektywnością energetyczną.
Względne udziały przeznaczone na efektywność
energetyczną różnią się w poszczególnych państwach
członkowskich, w zależności od całkowitej ilości
dostępnych środków finansowych, krajowych potrzeb i priorytetów określonych
przez każde państwo członkowskie. Do końca 2011 r. prawie
3,8 mld EUR przeznaczono na konkretne projekty w dziedzinie efektywności
energetycznej, w tym w ramach funduszy odnawialnych, co dało wskaźnik
wykonania 68 %. Doświadczenia
ostatnich kilku lat pokazują, że państwa członkowskie w
coraz większym stopniu wykorzystują finansowanie w ramach polityki
spójności na rzecz efektywności energetycznej, zwłaszcza w
odniesieniu do budynków, i że coraz częściej korzystają z
instrumentów finansowych. Brakuje jednak wyczerpujących danych na temat
skutków tego finansowania, jeśli chodzi o oszczędności energii w
sektorze budowlanym. 3.2. Finansowanie
badań W ramach obecnego programu ramowego UE w
dziedzinie badań i rozwoju na lata 2007-2013, 290 mln EUR przeznaczono na
rzecz poprawy efektywności energetycznej. Dwa projekty badawcze w sposób
szczególny koncentrują się na sektorze budowlanym. · Partnerstwo publiczno-prywatne „budynki efektywne energetycznie”
otrzymało 1 mld EUR w celu promowania zielonych technologii oraz
opracowywania efektywnych energetycznie systemów i materiałów w nowych i
poddawanych renowacji budynkach (w tym w budynkach zabytkowych), aby radykalnie
zmniejszyć ich zużycie energii i poziom emisji CO2. · Inicjatywa CONCERTO mająca na celu wykazanie, że
optymalizacja sektora budowlanego całych społeczności jest
skuteczniejsza i tańsza niż optymalizacja każdego budynku z
osobna. Od 2005 r. inicjatywa współfinansowała, w wysokości
około 180 mln EUR, projekty w 58 społecznościach, co
przyniosło oszczędności w wysokości około 310 000 ton
CO2 rocznie w ich sektorach budowlanych i zmniejszenie
całkowitego zużycia energii o 20 %. 3.3. Finansowanie
rozszerzenia przez instrumenty międzynarodowych instytucji finansowych Wiele unijnych programów finansowania
realizowanych jest we współpracy z międzynarodowymi instytucjami
finansowymi. Te pośrednie instrumenty finansowe[4] zostały ustanowione w
ramach instrumentu PHARE i łączą dotacje unijne z finansowaniem
międzynarodowych instytucji finansowych. Z całkowitej kwoty
przydzielonych środków UE w wysokości około 550 mln EUR około
jedna trzecia została przeznaczona na projekty związane z
efektywnością energetyczną w przemyśle i sektorze
budowlanym. Programy efektywności energetycznej
zaczęły w pełni funkcjonować w 2010 r. i poczyniły
znaczne postępy uzyskując dzięki efektowi dźwigni
inwestycje w wysokości 518 mln EUR z wkładu UE wynoszącego 112
mln EUR. Ponieważ poszczególne projekty znacznie się
różnią, kompleksowy przegląd wpływu tych instrumentów nie
jest dostępny. 3.4. Europejski
Fundusz na rzecz Efektywności Energetycznej Europejski Fundusz na rzecz efektywności
energetycznej (EFEE) został utworzony w 2011 r., dysponując
środkami w wysokości 265 mln EUR pochodzącymi z Unii
Europejskiej[5],
Europejskiego Banku Inwestycyjnego, włoskiej Cassa dei Depositi e
Presititi oraz Deutsche Bank. Fundusz obejmuje instrumenty dłużne,
kapitałowe i gwarancyjne, a także dotacje na pomoc techniczną w
celu wsparcia rozwoju projektów. Około 70 % środków przeznacza
się na projekty związane z efektywnością energetyczną,
natomiast pozostała część przeznaczona jest na projekty
związane z energią ze źródeł odnawialnych i czystym
transportem miejskim. Fundusz ma na celu upowszechnianie sprawdzonych
technologii oraz wzmocnienie europejskiego rynku przedsiębiorstw
usług energetycznych i stosowania umów o poprawę efektywności
energetycznej. Na chwilę obecną podpisano jeden projekt i planuje
się kolejnych 39 projektów. Skuteczność funduszu zostanie
poddana ocenie w 2013 r. 3.5. Inteligentna
Energia dla Europy II (IEE II) Program IEE II ma na celu
przezwyciężenie barier pozatechnologicznych, które hamują
innowacje, absorpcję, wdrażanie oraz rozpowszechnianie
rozwiązań przyczyniających się do dostępności
zrównoważonej, bezpiecznej i konkurencyjnej cenowo energii w Europie. Z łącznego
budżetu w wysokości 730 mln EUR około 50 % przydzielono na
rzecz efektywności energetycznej. Jeśli chodzi o skuteczność,
szacuje się, że projekty wybrane w latach 2009-2011 przyniosły
inwestycje w zakresie zrównoważonej energii w łącznej
wysokości ponad 1500 mln EUR. Szacowane oszczędności energii pochodzącej
z paliw kopalnych i ograniczenia emisji dla wszystkich tych projektów
wyniosły przynajmniej 350 000 ton ekwiwalentu ropy rocznie i
1 200 000 ton ekwiwalentu CO2 rocznie. Europejskie wsparcie energetyki na poziomie
lokalnym (ELENA), które jest finansowane w ramach programu IEE II, oferuje
władzom lokalnym i regionalnym dotacje z przeznaczeniem na opracowywanie,
tworzenie struktury i realizację inwestycji w efektywność
energetyczną i energię ze źródeł odnawialnych. Instrument
ten jest realizowany przez międzynarodowe instytucje finansowe i obejmuje
do 90 % kosztów poniesionych na wsparcie techniczne. Od uruchomienia
programu do końca 2012 r. w jego ramach przekazano w sumie 31 mln EUR w
formie wkładu na realizację projektów. Z analizy wyników
instrumentu ELENA - EIB wynika, że efekt dźwigni dla
bieżących projektów wynosi 54, czyli jest ponad dwukrotnie
wyższy niż wymagany poziom 20, potencjalnie prowadząc do
inwestycji w wysokości ponad 1,5 mld EUR. Szacuje się, że
oszczędności energii uzyskane dzięki podpisanym i zatwierdzonym
projektom mogą wynieść 919 GWh rocznie, a łączne
emisje CO2, którym udało się zapobiec, mogą
sięgać 588,357 ton rocznie. 3.6. Program
na rzecz wspierania polityki w zakresie technologii informacyjnych i
komunikacyjnych Program na rzecz wspierania polityki w
zakresie technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT PSP), z
budżetem 730 milionów EUR, ma na celu stymulowanie inteligentnego wzrostu
gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu poprzez
przyspieszenie szerszego wprowadzenia i możliwie najlepszego wykorzystania
innowacyjnych technologii i treści cyfrowych przez obywateli, organy
administracji i przedsiębiorstwa. Między 2007 a 2013 r. ponad 74 mln EUR
przeznaczono na działania w dziedzinie efektywności energetycznej i
racjonalnego wykorzystania energii, w wyniku czego powstało 35 programów
pilotażowych i 5 sieci tematycznych. Projekty obejmujące budynki
wykazały zmniejszenie zużycia energii i emisji CO2 nawet o
20 %. 4. Finansowanie na rzecz
efektywności energetycznej w budynkach przez międzynarodowe
instytucje finansowe Oprócz roli jaką pełnią we
wdrażaniu unijnych programów finansowania (zob. powyżej), europejskie
międzynarodowe instytucje finansowe tworzą własne instrumenty
inwestycyjne na rzecz poprawy efektywności energetycznej budynków. Od 2008 r. do końca 2011 r., Europejski
Bank Inwestycyjny (EBI) wprowadził efektywność energetyczną
do głównego nurtu swoich działań, co umożliwiło
finansowanie w łącznej wielkości 4,8 mld euro w UE, z czego 1,7
mld EUR w sektorze budowlanym. W odniesieniu do skuteczności tych
funduszy, szacuje się, że roczne zmniejszenie emisji wynikające
z projektów w zakresie poprawy efektywności energetycznej wynosi 3523 ktCO2e
(lub 1005 ktCO2e uwzględniając stopę finansowania z
EIB) w 2010 r. oraz 679 ktCO2e (lub 379 ktCO2e
uwzględniając stopę finansowania z EIB) w 2011 r. Od 2002 r. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju
(EBOR) udzielił pożyczek i udostępnił kapitał
własny 104 projektom w zakresie poprawy efektywności energetycznej w
UE, w wysokości 1,8 mld EUR. Całkowita kwota finansowania uruchomiona
na rynku w tym okresie wynosi 14,9 mld EUR (czyli efekt dźwigni wynosi
około 1:7). Jeżeli chodzi o ich skuteczność, ocenia
się, że inwestycje te zapewniły ograniczenie emisji o 5 mln ton
CO2 rocznie. Oszczędności energii szacuje się na 1,8
Mtoe rocznie. Od 2002 r., Bank Rozwoju Rady Europy (CEB)
zatwierdził łącznie około 2,4 mld EUR na wsparcie projektów
przynajmniej częściowo dotyczących efektywności
energetycznej, z czego ponad 1,9 mld EUR przeznaczono wyłącznie na
efektywność energetyczną. Brak jest danych na temat
skuteczności tego finansowania. 5. Finansowanie z
programów krajowych na rzecz efektywności energetycznej w budynkach Rządy krajowe korzystają
również z własnych budżetów w celu wspierania poprawy
efektywności energetycznej w budynkach. Wiele istniejących
środków zgłoszono Komisji za pośrednictwem krajowych planów
działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii (NEEAP)[6] oraz na mocy dyrektywy w
sprawie charakterystyki energetycznej budynków. Ze sprawozdań tych wynika,
że środki związane z budynkami odpowiadają za
dużą część zgłoszonych oszczędności
energii (np. 58 % we Włoszech, 63 % w Irlandii, 71 % w
Słowenii i 77 % w Austrii). Ponad trzy czwarte zgłoszonych
środków to dotacje i „miękkie” programy kredytowe, a następnie
zachęty podatkowe. Stosowane są również takie instrumenty, jak
umowy o poprawę efektywności energetycznej, wykorzystanie przyznanych
jednostek na podstawie protokołu z Kioto i obowiązki dostawców
energii . Jednak tylko nieliczne państwa
członkowskie przekazały szczegółowe dane dotyczące
skuteczności krajowych środków wsparcia, co sprawia, że trudno
jest uzyskać pełny obraz ich skutków. Jest to spowodowane
głównie brakiem celów ex ante w zakresie efektywności
energetycznej, wymogów w zakresie monitorowania lub oceny ex post.
Ponadto, jeżeli oceny ex-ante i ex-post mają miejsce,
są one trudne do porównania ze względu na korzystanie z różnych
wskaźników, metod pomiaru i zakresu instrumentów. Jeśli chodzi o powiązanie z finansowaniem
unijnym, wiele państw członkowskich w swoich planach NEEAP
informowało o korzystaniu ze środków dostępnych w ramach
polityki spójności na inwestycje w efektywność
energetyczną, a istniejące przykłady dobrej praktyki
wskazują, że unijne fundusze mogą prowadzić do dodatkowych
krajowych inwestycji publicznych i prywatnych. Doświadczenie wskazało
jednak potrzebę dalszego budowania potencjału w zakresie
projektowania inwestycji w optymalny sposób. W analizie 25 programów wsparcia finansowego
na rzecz efektywności energetycznej stwierdzono, że najbardziej udane
programy opierają się na kredytach preferencyjnych, często
uzupełnianych o dotację lub pakiet pomocy technicznej. Zauważono
jednak, że ich powodzenie zależy również od innych czynników
poza warunkami finansowymi, takich jak proste procedury administracyjne,
informowanie obywateli oraz elastyczność w warunkach finansowania. 6. Finansowanie z sektora
prywatnego na rzecz efektywności energetycznej w budynkach Sektor prywatny zapewnia
większość finansowania projektów dotyczących
efektywności energetycznej w budynkach. Poza właścicielami i
najemcami budynków, którzy inwestują w podnoszenie standardu swoich
nieruchomości i domów, również banki komercyjne wykazują zainteresowanie
tym sektorem, mimo że poziom finansowania komercyjnego nadal pozostaje na
stosunkowo niskim poziomie. Jednak ze względu dużą
liczbę stosunkowo małych i znacznie różniących się pod
względem wielkości inwestycji prywatnych właścicieli
nieruchomości, nie istnieje żaden kompleksowy przegląd
środków przeznaczonych na poprawę efektywności energetycznej
budynków. Chociaż w sektorze niemieszkalnym inwestycje są zwykle
większe, również tutaj brakuje rzetelnych danych na temat skali
inwestycji w poprawę efektywności energetycznej. 7. Co można zrobić,
aby przyczynić się do zwiększenia ilości inwestycji i
poprawy ich skuteczności ? W poniższych sekcjach omówiono
działania i inicjatywy, które podejmuje się i które można
podejmować w celu poprawy przedstawionej powyżej sytuacji. Obejmuje
to również opinie zainteresowanych stron w ramach konsultacji publicznych,
które trwały od lutego do maja 2012 r.[7]. 7.1. Poprawa
otoczenia regulacyjnego Niedawno przyjęta dyrektywa w sprawie
efektywności energetycznej, przekształcenie dyrektywy w sprawie
charakterystyki energetycznej budynków oraz odpowiednie środki
przyjęte na podstawie dyrektyw w sprawie ekoprojektu i etykietowania
energetycznego tworzą obecnie kompleksowe ramy regulacyjne dotyczące
efektywności energetycznej budynków. Wielu respondentów biorących udział
w konsultacjach publicznych uznało, że wprowadzanie kolejnych
przepisów UE nie jest w chwili obecnej konieczne, podkreślając
jednocześnie potrzebę długoterminowej wizji i zaangażowania
na rzecz efektywności energetycznej, przy czym niektórzy z nich
opowiedzieli się za określeniem wiążących celów. Wiele
zainteresowanych stron uznało, ze zasadnicze znaczenie ma ambitne
wdrażanie i ścisłe egzekwowanie przez państwa
członkowskie istniejącego prawodawstwa. W innych sugestiach proponowano zezwolenie na
korzystanie z VAT i ogólnego systemu podatkowego w celu promowania środków
i usług związanych z poprawą efektywności energetycznej,
zmianę zasad udzielania zamówień publicznych oraz zasad pomocy
państwa w celu promowania efektywności energetycznej, oraz
przyjęcie jednolitego dla całej UE, systemu obliczania i certyfikacji
efektywności energetycznej budynków. Komisja będzie ściśle monitorować wdrażanie
przepisów przez państwa członkowskie oraz podejmie wszelkie
niezbędne kroki w celu zapewnienia pełnej zgodności z
odpowiednimi ramami regulacyjnymi UE. Komisja będzie również nadal
ułatwiać wymianę najlepszych praktyk między państwami
członkowskimi poprzez skoordynowane działania na rzecz
wdrożenia dyrektywy EPBD oraz dyrektywy EED. Komisja dokonuje obecnie przeglądu, czy zasady pomocy
państwa mające zastosowanie do efektywności energetycznej
muszą zostać dostosowane w świetle przepisów dyrektywy EED, aby
utrzymać jasne ramy umożliwiające wsparcie finansowe
działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej. Jeśli chodzi o zamówienia publiczne, dyrektywa EED
zobowiązuje już państwa członkowskie do dopilnowania, aby instytucje
rządowe nabywały (pod pewnymi warunkami) jedynie produkty,
usługi i budynki o bardzo dobrej charakterystyce energetycznej w przypadku
zamówień o wartości powyżej progów określonych w art. 7
dyrektywy 2004/18/WE[8].
Ponadto organy publiczne na szczeblu lokalnym i regionalnym mają być
zachęcane do tego samego. Komisja opracowuje wspólny, ogólnounijny system certyfikacji
charakterystyki energetycznej budynków niemieszkalnych, w celu
określenia wspólnej unijnej metodyki wyznaczania charakterystyki
energetycznej budynków niemieszkalnych. Będzie się ona opierać
na zmienionym zestawie norm CEN związanych z dyrektywą EPBD, co
stworzy jedyną w swoim rodzaju okazję do dobrowolnej harmonizacji
świadectw charakterystyki energetycznej budynków w całej Europie. 7.2. Lepszy
dostęp do finansowania Pomimo licznych pozytywnych
doświadczeń nadal istnieją znaczne możliwości
zwiększenia wykorzystania i skuteczności unijnego wsparcia
finansowego. Zostało to potwierdzone w odpowiedziach uzyskanych w ramach
konsultacji publicznych, które były w ogromnej większości
pozytywne w odniesieniu do instrumentów dostępnych na poziomie UE, lecz
zawierały również krytykę złożonych i biurokratycznych
procedur składania wniosków i wskazywały na brak wiedzy o
możliwościach finansowania, szczególnie na szczeblu lokalnym. Proponowane usprawnienia obejmowały
między innymi większą elastyczność w korzystaniu z
funduszy na rzecz wspierania spójności (np. poprzez łączenie
pożyczek z dotacjami), większe możliwości
łączenia mniejszych projektów oraz więcej wskazówek dla osób
odpowiedzialnych za kształtowanie polityki (zwłaszcza na szczeblu
lokalnym) na temat sposobów lepszego wykorzystania środków z EFRR. Zainteresowane strony postulowały
również wykorzystanie środków publicznych do zapewnienia pomocy
technicznej, do udzielania kredytów na atrakcyjnych warunkach, a także
stymulowania rynku przedsiębiorstw usług energetycznych i umów o
poprawę efektywności energetycznej, na przykład poprzez
stworzenie źródła finansowania działań dotyczących
budynków należących do sektora publicznego. Ponadto zwracano uwagę, że potrzeba
dostarczania inwestorom bardziej obiektywnych, wiarygodnych i znormalizowanych
informacji dotyczących pożyczek (np. okresów spłaty, zwrotu z
inwestycji, stopy niewypłacalności) ma kluczowe znaczenie dla
zwiększenia zainteresowania sektora prywatnego tą dziedziną. W propozycjach dotyczących kolejnych wieloletnich ram finansowych
(MFF), Komisja zaproponowała zwiększenie finansowania w ramach
polityki spójności działań związanych z gospodarką
niskoemisyjną (głównie poprzez wydzielenie 20 % środków
z EFRR na rzecz efektywności energetycznej i energii ze źródeł
odnawialnych w regionach lepiej rozwiniętych i regionach w okresie
przejściowym oraz 6 % w regionach słabiej rozwiniętych), rozszerzenie
zakresu stosowania instrumentów finansowych oraz likwidację
4 % limitu dotyczącego wsparcia na inwestycje związane z
energią odnawialną w budownictwie mieszkaniowym. Ponadto w pierwszej połowie 2013 r. Komisja opracuje techniczne
wytyczne dotyczące wykorzystywania innowacyjnych instrumentów finansowych
w celu ułatwienia szerszego stosowania, a także lepszej koordynacji i
skuteczniejszego wdrażania tych instrumentów. Państwa członkowskie muszą teraz zagwarantować,
że programy operacyjne opracowane w nowych MFF mają na celu optymalne
wykorzystanie środków dostępnych w ramach polityki spójności na
inwestycje w efektywność energetyczną w połączeniu
z finansowaniem krajowym (i ewentualnie finansowaniem przez międzynarodowe
instytucje finansowe). Aby wesprzeć państwa członkowskie, Komisja w 2013 r.
opracuje wytyczne dotyczące wyboru i oceny projektów w zakresie poprawy
efektywności energetycznej w kontekście finansowania w ramach
polityki spójności, mając również na celu utworzenie
bardziej znormalizowanego podejścia. Dyrektywa EED stwarza państwom członkowskim okazję do
zdecydowanego zwiększenia poziomu inwestycji w budynki
energooszczędne, gdyż zobowiązuje ona państwa
członkowskie do ustanowienia do kwietnia 2014 r. długoterminowej
strategii wspierania inwestycji w renowację krajowych zasobów budynków
mieszkaniowych i użytkowych oraz ułatwienia tworzenia
instrumentów finansowych dotyczących środków poprawy
efektywności energetycznej w celu zmaksymalizowania korzyści
wynikających z finansowania wieloźródłowego. Ponadto Komisja zamierza w dalszym ciągu zapewniać pomoc
na rzecz opracowywania projektów poprzez utrzymanie instrumentu ELENA
ramach programu „Horyzont 2020”. Kolejna edycja tego mechanizmu pomocy
będzie otwarta dla szerszego kręgu beneficjentów, zarówno z
sektora publicznego, jak i prywatnego, w celu wspierania opracowywania i
realizacji innowacyjnych systemów finansowania zrównoważonej energii.
Równocześnie Komisja ustanowi ramy monitorowania i oceny, które
ułatwią normalizację inwestycji w poprawę efektywności
energetycznej, co umożliwi porównywanie wspieranych projektów
inwestycyjnych. Komisja zamierza zachęcić przemysł do inwestycji w nowe
badania i innowacje w celu uzyskania rozwiązań odpowiadających
na potrzeby w zakresie usług publicznych poprzez wsparcie zamówień
publicznych w zakresie innowacji, na etapie przedkomercyjnym i na etapie ich
pierwszego komercyjnego wykorzystania, w ramach programu „Horyzont 2020”. 7.3. Naprawa
niedoskonałości rynku Istnieje wiele niedoskonałości
rynku, które ograniczają poprawę charakterystyki energetycznej
budynków, począwszy od barier technicznych i finansowych po ograniczenia
informacyjne i behawioralne. Znaczna większość respondentów
biorących udział w konsultacji publicznej uznała, że w
pierwszej kolejności należy się zająć barierami
finansowymi, w szczególności w odniesieniu do wysokich ponoszonych z góry
kosztów inwestycji i ograniczonego dostępu do kredytu, zbyt długiego
okresu zwrotu kosztów i ryzyka kredytowego, a także rozdziału
zachęt pomiędzy właściciela a najemcę budynku oraz
problemów w budynkach wielomieszkaniowych. Niemniej jednak w wielu odpowiedziach
podkreślano, że względne znaczenie poszczególnych barier
różni się w poszczególnych państwach członkowskich i
sektorach (np. mieszkaniowym, usługowym, publicznym). Ponadto brak odpowiednich i wiarygodnych
informacji na temat oszczędności energii, środków
poprawiających efektywność energetyczną i instrumentów
wsparcia finansowego (w przypadku właścicieli budynków, specjalistów
branży budowlanej i sektora finansowego) były postrzegane przez wielu
respondentów jako inne bariery, którymi należy się jak najszybciej
zająć, obok zapotrzebowania na kształcenie i szkolenia oraz
standaryzacji monitorowania oszczędności energii. W odniesieniu do barier rynkowych, dyrektywa EED wymaga, aby
państwa członkowskie oceniały oraz podejmowały stosowne
środki w celu usunięcia regulacyjnych i pozaregulacyjnych barier w
uzyskiwaniu efektywności energetycznej, zwłaszcza w odniesieniu do rozdziału
zachęt pomiędzy właściciela a najemcę budynku lub
pomiędzy właścicieli oraz stosowania umów o poprawę
efektywności energetycznej i innych mechanizmów finansowania przez stronę
trzecią w oparciu o umowy długoterminowe. Mimo iż zapewnianie indywidualnych porad w odniesieniu do
instrumentów wsparcia finansowego i rozwiązań technicznych
dotyczących efektywności energetycznej w budynkach (zwłaszcza
właścicielom domów i MŚP) powinno być w miarę
możliwości organizowane na poziomie krajowym, regionalnym lub
lokalnym, Komisja zbada, czy informacje przedstawione na poziomie UE
mogłyby zostać ulepszone (głównie poprzez portal internetowy
Build UP): www.buildup.eu). W 2013 r. Komisja rozpocznie badania w celu uzyskania kompleksowego
przeglądu wsparcia finansowego na rzecz efektywności energetycznej w
państwach członkowskich, zajmując się m.in.
kwestią braku informacji na temat wpływu środków finansowych na
poprawę charakterystyki energetycznej budynków. W ramach kolejnych wieloletnich ram finansowych Komisja
zaproponowała kontynuację swojego wsparcia w zakresie
rozwiązywania problemu barier pozatechnologicznych poprzez program
„Horyzont 2020”, w ramach którego 6,1 mld EUR byłoby przeznaczonych na
badania i innowacje w ramach programu „Bezpieczna, ekologiczna i efektywna
energia” w latach 2014-2020. Znaczna część tego budżetu
koncentrowałyby się na aspektach nietechnologicznych oraz na usuwaniu
istniejących barier regulacyjnych, finansowych, rynkowych i behawioralnych
w ramach priorytetu „Wprowadzanie na rynek innowacji w zakresie energii”,
kontynuując pozytywne doświadczenia z programem „Inteligentna energia
– Europa”. 7.4. Wzmocnienie
rynku usług energetycznych Dalszy rozwój
rynku usług energetycznych jest często postrzegany jako jeden z
najskuteczniejszych sposobów wprowadzania środków poprawy
efektywności energetycznej, zwłaszcza w budynkach publicznych i w
przemyśle. Model biznesowy na tym rynku
opiera się na świadczeniu usług energetycznych (tj. racjonalnym
wykorzystaniu energii, a nie samych dostawach energii), często w ramach
tzw. umów o poprawę efektywności energetycznej (EPC). W ramach EPC dostawca usług (tzn.
przedsiębiorstwo usług energetycznych lub ESCO) zapewnia poprawę
efektywności energetycznej poprzez finansowanie początkowych kosztów
inwestycji i ich refinansowanie z uzyskiwanych oszczędności. Umowę o poprawę efektywności
energetycznej można zatem postrzegać jako instrument finansowy
umożliwiający poprawę efektywności energetycznej bez
ponoszenia przez klienta początkowych kosztów kapitałowych. Kilka zainteresowanych stron zwróciło
uwagę na potrzebę silniejszego wsparcia dla rynku ESCO/EPC, np.
poprzez tworzenie kolejnych systemów gwarancji kredytowych, tworzenie
solidniejszych ram certyfikacji oraz poprzez poprawę zaufania do koncepcji
umów o poprawę efektywności energetycznej). W sektorze
publicznym, jako czynnik pobudzający inwestycje w budynkach publicznych
uznano możliwość finansowania pozabilansowego, szczególnie w
świetle zobowiązania do renowacji 3 % budynków administracji
centralnej rocznie. Aby ułatwić dalszy rozwój takiego rynku ESCO/EPC Komisja
będzie stopniowo wdrażać kampanię polegającą
na promowaniu i rozwijaniu zdolności w odniesieniu do umów o poprawę
efektywności energetycznej i przedsiębiorstw usług
energetycznych w całej Europie. Kampania ta prowadzona jest
głównie poprzez warsztaty budowania potencjału organizowane przez
trzech partnerów - europejski specjalistyczny ośrodek ds. partnerstw
publiczno-prywatnych (EPEC) działający w ramach EBI, ukierunkowany na
instytucje rządowe, inicjatywę ManagEnergy ukierunkowaną na
podmioty regionalne oraz inicjatywę „Porozumienie Burmistrzów”
ukierunkowaną na podmioty lokalne. 8. Wnioski Obraz, jaki wyłania się z analizy
europejskich zasobów budowlanych, istniejących środków wsparcia
finansowego na rzecz efektywności energetycznej w budynkach i różnych
barier rynkowych, pokazuje że: · sytuacja różni się znacznie między poszczególnymi
państwami członkowskimi pod względem zasobów budowlanych,
środków wsparcia finansowego oraz istotnych barier rynkowych; · chociaż inwestycje w efektywność energetyczną
budynków rosną i istnieje wiele przykładów najlepszych praktyk
dotyczących instrumentów, które zapewniają opłacalne
oszczędności energii, istnieją jedynie ograniczone informacje na
temat skuteczności poszczególnych środków wsparcia finansowego,
zarówno na poziomie UE, jak i na poziomie krajowym; · nadal istnieją poważne bariery utrudniające dalsze
wdrażanie inwestycji w efektywność energetyczną budynków, w
tym brak świadomości i wiedzy fachowej w zakresie finansowania
środków w zakresie efektywności energetycznej ze strony wszystkich
podmiotów; wysokie koszty początkowe, stosunkowo długie okresy zwrotu
i (postrzegane) ryzyko kredytowe związane z inwestycjami w
efektywność energetyczną; oraz konkurujące ze sobą
priorytety beneficjentów końcowych. Jeśli UE ma osiągnąć swój
cel w zakresie efektywności energetycznej na 2020 r. i zrealizować
ambicje dotyczące dalszych oszczędności w perspektywie 2050 r.,
niezbędna jest poprawa wsparcia finansowego na rzecz efektywności
energetycznej w budynkach. W tym celu konieczne jest zapewnienie
właściwego wdrożenia ram regulacyjnych, zwiększenie
dostępności środków finansowych i likwidacja głównych
barier. Jak wspomniano powyżej, Komisja jest
zaangażowana w wiele inicjatyw i działań zmierzających do
realizacji tych celów. Biorąc jednak pod uwagę charakter zasobów
budowlanych i sektora budowlanego oraz odpowiedzialność państw
członkowskich za wdrożenie stosownego ustawodawstwa i usuwanie
krajowych barier rynkowych, to właśnie państwa członkowskie
odgrywają decydującą rolę w zapewnieniu realizacji dalszych
opłacalnych inwestycji. Ponadto istotna rola przyjmowania
indywidualnego podejścia w kontekście środków finansowania w
zakresie efektywności energetycznej oznacza, że zasadnicze znaczenie
ma ścisła współpraca pomiędzy władzami publicznymi,
podmiotami finansującymi i sektorem budowlanym. Co równie ważne właściciele
budynków będą musieli się przekonać o korzyściach
wynikających z poprawy charakterystyki energetycznej budynków, nie tylko
ze względu na niższe rachunki za energię, ale także pod
względem podwyższenia komfortu i wzrostu wartości
nieruchomości. Może to być jedna z najpoważniejszych
przeszkód do pokonania w dążeniu do poprawy efektywności
energetycznej europejskich budynków. Jednak przemawiają za tym argumenty
makroekonomiczne i do zmiany postaw konieczne będą ukierunkowane
zachęty i działania informacyjne. Podstawowym narzędziem w tym
kontekście są plany działania dotyczące renowacji budynków,
które państwa członkowskie muszą ustanowić na mocy nowej
dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej i w których powinny
się bezpośrednio zająć tą kwestią. W przyszłości Komisja będzie
nadal współpracować z państwami członkowskimi i
zainteresowanymi stronami dążąc do pokonania przeszkód w
inwestowaniu w efektywność energetyczną budynków oraz do dalszej
poprawy wsparcia finansowego na rzecz tej efektywności. [1] Dz.U. L 153 z 18.6.2010, s. 13. [2] Dz.U. L 315 z 14.11.2012, s. 1. [3] Należy zauważyć, że zwykle nie
było możliwości określenia konkretnej części tych
funduszy przeznaczonej na środki związane z budynkami. [4] Instrument finansowania poprawy efektywności
energetycznej (EEFF), instrument finansowania miast (MFF) oraz instrument
finansowy MŚP (SMEFF). [5] W budżecie UE przeznaczono na ten fundusz
kwotę 125 mln EUR +20 mln EUR na pomoc techniczną oraz 1,3 mln EUR na
działania informacyjne. [6] Plany te stanowią realizację obowiązku w
zakresie sprawozdawczości na mocy dyrektywy 2006/32/WE w sprawie
efektywności końcowego wykorzystania energii i usług
energetycznych. Wszystkie plany krajowe (i ich tłumaczenie na język
angielski) można znaleźć na stronie:
http://ec.europa.eu/energy/efficiency/end-use_en.htm [7] Pytania zadane w ramach konsultacji, odpowiedzi oraz
przegląd wyników można znaleźć na stronie: http://ec.europa.eu/energy/efficiency/consultations/20120518_eeb_financial_support_en.htm [8] Dz.U. L 134 z 30.4.2004, s. 114.