KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Plan działania w zakresie energii do roku 2050 /* KOM/2011/0885 wersja ostateczna */
1.
Wprowadzenie
Dobrobyt obywateli,
konkurencyjność przemysłu i całościowe funkcjonowanie
społeczeństwa zależy od bezpiecznych,
pewnych i, zrównoważonych dostaw energii po przystępnych cenach Infrastruktura energetyczna, która w 2050 r.
będzie zasilać domy mieszkalne, przemysł i usługi, a
także budynki, z których będziemy w przyszłości
korzystać, są obecnie na etapach projektowania i realizacji. W chwili obecnej jest wypracowywany wzór
wytwarzania i konsumowania energii w 2050 r. UE jest
zdecydowana, aby do 2050 r. zmniejszyć emisje gazów cieplarnianych o 80-95
% w stosunku do wielkości emisji w latach 90-tych XX wieku w
kontekście koniecznych redukcji ze strony krajów rozwiniętych jako
grupy[1]. Komisja dokonała analizy skutków tego
zobowiązania w dokumencie pt. „Plan działania prowadzący do
przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do 2050
r.”[2] W
„Planie utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu”[3] skoncentrowano się na
rozwiązaniach dla sektora transportu oraz na utworzeniu jednolitego
europejskiego obszaru transportu. W niniejszym Planie działania w
zakresie energii do roku 2050, Komisja rozpracowuje wyzwania związane
z realizacją przyjętego przez UE celu w zakresie dekarbonizacji przy
jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw energii i konkurencyjności. Stanowi on odpowiedź na wniosek Rady
Europejskiej[4].
Polityka i środki UE mające na celu
realizację celów w zakresie energii do 2020 r.[5] i strategii energetycznej do 2020
r. są ambitne[6]. Będą one przynosić efekty nawet po
roku 2020, przyczyniając się do zmniejszenia emisji o około 40 %
do 2050 r. Nie wystarczą jednak na
potrzeby realizacji celów UE w zakresie dekarbonizacji do 2050 r.,
ponieważ w ten sposób zrealizowano by mniej niż połowę
wielkości celu w zakresie dekarbonizacji w 2050 r.
Powyższe obrazuje, jaki poziom starań i zmian strukturalnych i
społecznych będzie konieczny w celu realizacji niezbędnych
ograniczeń emisji przy jednoczesnym utrzymaniu konkurencyjnego i
bezpiecznego sektora energetycznego. Obecnie wytyczne dotyczące
działań, jakie mają nastąpić po zakończeniu
agendy 2020, są niewystarczające. Powoduje
to brak pewności u inwestorów, rządów i obywateli. W scenariuszach zawartych w „Planie działania
prowadzącym do przejścia na konkurencyjną gospodarkę
niskoemisyjną do 2050 r.” sugeruje się, że w przypadku
odłożenia inwestycji na późniejszy termin w okresie od roku 2011
do roku 2050 będą one bardziej kosztowne i spowodują
większe zakłócenia w perspektywie długoterminowej. Zadanie dotyczące opracowania strategii na
okres po 2020 r. jest pilne. W przypadku
inwestycji w sektorze energetycznym potrzeba dużo czasu, aby uzyskać
ich wyniki. W bieżącej dekadzie
realizowany jest nowy cykl inwestycji, ponieważ konieczne jest
zastąpienie infrastruktury zbudowanej 30-40 lat temu. Natychmiastowe działanie może
pozwolić uniknąć kosztownych zmian w nadchodzących
dziesięcioleciach i ograniczyć efekt zamknięcia. Międzynarodowa Agencja Energetyczna (MAE)
wskazała na krytyczną rolę rządów i podkreśliła
konieczność podjęcia pilnych działań[7]; w ramach scenariuszy zawartych
w Planie działania w zakresie energii do roku 2050 przeprowadza się
bardziej dogłębną analizę potencjalnych kierunków
działania w Europie. Nie jest możliwe opracowanie prognoz
dotyczących perspektywy długoterminowej. Scenariusze
przedstawione w niniejszym Planie działania w zakresie energii do roku 2050
opisują podejścia do dekarbonizacji systemu energetycznego. Wszystkie z nich oznaczają poważne
zmiany, np. odnośnie do cen emisji dwutlenku węgla, technologii i
sieci. Analizie poddano szereg wariantów
mających na celu zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 80 %, co
oznaczałoby zmniejszenie emisji CO2 związanych z
energetyką o 85 %, z uwzględnieniem emisji generowanych przez
transport[8]. Służby Komisji przeprowadziły
również analizę scenariuszy i opinii państw członkowskich
oraz zainteresowanych stron[9]. Biorąc pod uwagę długoterminową
perspektywę, jest rzeczą naturalną, że występuje
niepewność co do odnośnych wyników będąca w znacznym
stopniu skutkiem braku pewności co do założeń
stanowiących podstawę uzyskanych wyników[10]. Nie
można przewidzieć, czy zostanie osiągnięty szczyt wydobycia
ropy naftowej, ponieważ regularnie dochodzi do nowych odkryć; w jakim stopniu gaz łupkowy w Europie
okaże się opcją uzasadnioną ekonomicznie oraz czy i kiedy
wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla zostanie wprowadzone na
zasadach komercyjnych, jaką rolę państwa członkowskie
powierzą energii jądrowej i jak będą się zmieniać
globalne działania w zakresie klimatu. Zmiany
społeczne, techniczne oraz zmiany zachowań będą
również miały istotny wpływ na system energetyczny[11]. Przeprowadzona analiza scenariuszy ma
charakter ilustracyjny i polega na przeanalizowaniu
skutków, wyzwań i możliwości związanych z potencjalnymi
sposobami modernizacji systemu energetycznego. Nie
są to wzajemnie wykluczające się warianty, lecz raczej opcje
koncentrujące się na wspólnych elementach, które się
pojawiają, i stanowiące podstawę długoterminowego
podejścia w zakresie inwestycji. Brak pewności stanowi główną
przeszkodę dla inwestycji. Analiza prognoz opracowanych przez Komisję, państwa
członkowskie i zainteresowane strony wskazuje szereg wyraźnych
trendów, wyzwań, możliwości i zmian strukturalnych
dotyczących środków politycznych koniecznych w celu zapewnienia
odpowiednich struktur dla inwestorów. Na
podstawie tej analizy w niniejszym planie działania w zakresie energii
określono najważniejsze wnioski dotyczące opcji „no regrets” w
europejskim systemie energetycznym. Dzięki
temu jest również rzeczą istotną, aby ustanowić europejskie
podejście, w ramach którego państwa członkowskie miałyby
wspólną wizję najważniejszych aspektów przejścia na
niskoemisyjny system energetyczny i które gwarantowałoby wymaganą
pewność oraz stabilność. Plan nie zastępuje krajowych,
regionalnych i lokalnych działań na rzecz modernizacji dostaw
energii, lecz ma na celu opracowanie długoterminowej europejskiej
struktury neutralnej pod względem technologii, w której taka
polityka będzie bardziej skuteczna. W
planie przedstawiono argumentację zakładającą, że
europejskie podejście do wyzwań energetycznych spowoduje wzmocnienie
bezpieczeństwa i solidarności oraz obniżenie kosztów w
porównaniu z odpowiednimi programami krajowymi, zapewniając większy i
bardziej elastyczny rynek dla nowych produktów i usług. Przykładowo niektóre zainteresowane strony
wskazują na potencjalne oszczędności wynoszące nawet 25 % w
przypadku zastosowania bardziej ogólnoeuropejskiego podejścia na rzecz
efektywnego wykorzystania energii odnawialnej.
2.
Funkcjonowanie bezpiecznego, konkurencyjnego i
niskoemisyjnego systemu energetycznego w 2050 r. jest możliwe
Sektor energetyczny jest źródłem
większej części emisji gazów cieplarnianych wytwarzanych w
związku z działalnością człowieka. Zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o ponad 80
% do 2050 r. będzie się zatem wiązało ze szczególnie
dużą presją wywieraną na systemy energetyczne. Jeśli, czego nie można
wykluczyć, globalne rynki energii staną się bardziej
współzależne, bezpośredni wpływ na sytuację UE w
zakresie energii będą miały sytuacja w państwach
ościennych oraz globalne trendy w energetyce. Rezultaty scenariuszy
zależą w dużym stopniu od zawarcia światowego porozumienia
w sprawie zmiany klimatu, co skutkowałoby mniejszym globalnym popytem na
paliwa kopalne i obniżeniem ich cen. Zestawienie scenariuszy[12] Scenariusze, w których zakłada się utrzymanie obecnych
tendencji ·
Scenariusz odniesienia.
Scenariusz odniesienia obejmuje obecne trendy i długoterminowe prognozy
dotyczące rozwoju sytuacji gospodarczej (wzrost produktu krajowego brutto
o 1,7 % rocznie). Scenariusz uwzględnia kierunki polityki przyjęte do
marca 2010 r., w tym cele na rok 2020 w zakresie udziału odnawialnych
źródeł energii i obniżenia emisji gazów cieplarnianych oraz
dyrektywę dotyczącą systemu handlu uprawnieniami do emisji
(ETS). Na potrzeby analizy zbadano kilka wariantów zakładających
wyższe i niższe stopy wzrostu PKB oraz wyższe i niższe ceny
importu energii. ·
Aktualne inicjatywy strategiczne. W ramach tego scenariusza
aktualizuje się środki przyjęte np. po wydarzeniach w Fukushimie
będących następstwem klęski żywiołowej oraz
środki proponowane zgodnie ze strategią „Energia 2020”; w scenariuszu
uwzględniono również działania proponowane odnośnie do
planu na rzecz efektywności energetycznej i nowej dyrektywy w sprawie opodatkowania
energii elektrycznej. Scenariusze dotyczące dekarbonizacji
(zob. rys. 1) ·
Wysoka efektywność energetyczna. Polityczne zobowiązanie na
rzecz bardzo wysokich oszczędności energii;
z uwzględnieniem np. bardziej restrykcyjnych minimalnych wymogów dotyczących
urządzeń i nowych budynków, wysokich wskaźników renowacji
obecnych budynków; ustanowienia obowiązków w zakresie
oszczędności energii dla przedsiębiorstw świadczące
usługi energetyczne. Daje to możliwość zmniejszenia
zapotrzebowania na energię o 41 % do roku 2050 w porównaniu z
wartościami szczytowymi w latach 2005-2006. ·
Zróżnicowane technologie dostaw. Żadna z technologii nie jest preferowana; wszystkie
źródła energii mogą ze sobą konkurować bez
szczególnych środków wsparcia. Siłą napędową dekarbonizacji
są ceny emisji dwutlenku węgla przy założeniu
społecznej akceptacji zarówno energii atomowej, jaki i wychwytywania i
składowania dwutlenku węgla (CCS). ·
Duży udział odnawialnych
źródeł energii. Silne środki wsparcia
dla odnawialnych źródeł energii dające bardzo wysoki udział
odnawialnych źródeł energii w końcowym zużyciu energii (75
% w 2050 r.) oraz udział odnawialnych źródeł energii w zużyciu
energii elektrycznej sięgający 97 %. ·
Opóźnienie wprowadzenia technologii CCS. Scenariusz podobny do scenariusza dotyczącego zdywersyfikowanych
technologii dostaw, ale z założeniem opóźnienia wprowadzenia
technologii CCS skutkującego większymi udziałami energii
jądrowej i dekarbonizacją, której postępy zależą
bardziej od cen emisji dwutlenku węgla niż postępu
technologicznego. ·
Niski udział energii jądrowej. Scenariusz podobny do scenariusza dotyczącego
zróżnicowanych technologii dostaw, ale przy założeniu, że
nie buduje się już nowych elektrowni jądrowych (z wyjątkiem
obecnie realizowanych reaktorów), co daje skutek w postaci silniejszej
penetracji CCS (około 32 % dla wytwarzania energii elektrycznej). Dziesięć zmian strukturalnych
koniecznych do przekształcenia systemu energetycznego W połączeniu scenariusze
umożliwiają wyciągnięcie pewnych wniosków, które mogą
pomóc w kształtowaniu w chwili obecnej strategii na rzecz dekarbonizacji
przynoszących pełne efekty do roku 2020, 2030 i w dalszej
perspektywie czasowej. 1) Dekarbonizacja jest możliwa i
długoterminowo może być mniej kosztowna niż obecne kierunki
polityki Scenariusze wskazują, że
dekarbonizacja systemu energetycznego jest możliwa. Koszty
przekształcenia systemu energetycznego nie odbiegają ponadto znacznie
od scenariusza dotyczącego aktualnych inicjatyw politycznych. Koszty systemu
energetycznego ogółem (z uwzględnieniem kosztów paliw, energii
elektrycznej i kapitału, inwestycji w urządzenia, produktów
energooszczędnych itp.) mogą stanowić nieco mniej niż 14,6
% europejskiego PKB w 2050 r. w przypadku aktualnych inicjatyw strategicznych w
porównaniu z poziomem wynoszącym 10,5 % w 2005 r. Wskazuje to na
znaczącą zmianę znaczenia energii dla społeczeństwa.
Narażenie na ryzyko związane z niestabilnością cen
zmniejsza się w scenariuszach dotyczących dekarbonizacji,
ponieważ zależność od importu spadłaby do 35-45 % w 2050
r. w porównaniu z 58 % w ramach obecnej polityki. 2) Wyższe nakłady inwestycyjne i
niższe koszty paliw Wszystkie scenariusze dotyczące
dekarbonizacji wskazują na przejście z obecnego systemu
charakteryzującego się wysokimi kosztami paliw i wysokimi kosztami
eksploatacji na system energetyczny, którego podstawę stanowią
wyższe koszty inwestycyjne i niższe koszty paliw. Dzieje się tak
również ze względu na fakt, że znaczna cześć obecnych
zdolności w zakresie dostaw energii zbliża się do końca okresu
użytkowania. W przypadku wszystkich scenariuszy dotyczących
dekarbonizacji koszty importu paliw stałych w 2050 r. będą
znacznie niższe niż obecnie. W
analizie wskazano również, że łączne koszty inwestycji w
samą sieć mogłyby w latach 2011-2050 osiągnąć
wartość od 1,5 do 2,2 biliona EUR, przy czym wyższa z tych
wartości uwzględniałaby większe inwestycje na potrzeby
wsparcia energii odnawialnej. Średnia wartość nakładów
inwestycyjnych dotyczących systemu energetycznego ulegnie znacznemu
zwiększeniu – inwestycje w elektrownie i sieci, energetyczne instalacje
przemysłowe, systemy grzewcze i chłodnicze (w tym lokalne systemy
grzewcze i chłodnicze), inteligentne liczniki, materiały izolacyjne,
pojazdy o wyższej sprawności i niższej emisyjności,
urządzenia umożliwiające eksploatację lokalnych
odnawialnych zasobów energii (energia słoneczna i energia fotowoltaiczna),
energochłonne dobra trwałego użytku itp.
Powyższe wywrze szeroko zakrojony wpływ na gospodarkę i
miejsca pracy w produkcji, usługach, budownictwie, transporcie i
rolnictwie, stwarzając duże możliwości dla europejskiego
przemysłu i usługodawców dzięki konieczności zaspokojenia
rosnącego popytu i akcentując znaczenie badań naukowych oraz
innowacji do celów opracowywania technologii bardziej konkurencyjnych pod
względem kosztów. 3) Rosnąca rola energii elektrycznej We wszystkich scenariuszach określono,
że energia elektryczna będzie musiała odgrywać znacznie
większą rolę niż obecnie (a jej udział w
końcowym zapotrzebowaniu na energię elektryczną wzrośnie
prawie dwukrotnie do 36-39 % w 2050 r.) oraz że będzie musiała
przyczynić się do dekarbonizacji transportu oraz ogrzewania /
chłodnictwa (zob. rys 2). Energia elektryczna może zapewnić
około 65 % zapotrzebowania na energię ze strony samochodów osobowych i
samochodów dostawczych, zgodnie ze wszystkimi scenariuszami dotyczącymi
dekarbonizacji. Końcowe zapotrzebowanie na energię elektryczną
zwiększa się nawet w przypadku scenariusza dotyczącego wysokiej
efektywności energetycznej. Aby tego dokonać, konieczne jest przeprowadzenie
strukturalnych zmian systemu wytwarzania energii elektrycznej oraz
osiągnięcie wysokiego poziomu dekarbonizacji już w 2030 r. (57-65
% w 2030 r. oraz 96-99 % w 2050 r.). Powyższe wyraźnie wskazuje,
jakie znaczenie ma rozpoczęcie przekształceń już teraz i
zapewnienie impulsów koniecznych do minimalizacji inwestycji w instalacje
związane z wysokimi emisjami dwutlenku węgla w ciągu
najbliższych dwudziestu lat. 4) Wzrost cen energii elektrycznej do roku 2030
oraz spadek cen energii elektrycznej w późniejszym okresie W większości scenariuszy przewiduje
się, że ceny energii elektrycznej będą rosły do
2030 r., jednak w późniejszym okresie się obniżą.
Przeważająca część tych wzrostów ma już miejsce w
ramach scenariusza odniesienia i wiąże się z odtworzeniem w
ciągu najbliższych 20 lat starych, w pełni zamortyzowanych mocy
wytwórczych. W scenariuszu dotyczącym dużego udziału
odnawialnych źródeł energii, zakładającym udział
źródeł odnawialnych w zużywanej energii elektrycznej na poziomie
97 %, modelowane ceny energii elektrycznej nadal rosną, ale w wolniejszym
tempie, ze względu na wysokie koszty kapitału i
założenia dotyczące dużych potrzeb w zakresie mocy
bilansującej i inwestycji w sieci w tym scenariuszu
zakładającym udział odnawialnych źródeł energii
wynoszący prawie 100 %. Przykładowo, zdolność do
wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii
będzie w roku 2050 dwa razy większa niż obecna łączna
zdolność do wytwarzania energii elektrycznej ze wszystkich
źródeł. Znaczny stopień penetracji odnawialnych źródeł
energii nie oznacza jednak bezwzględnie wysokich cen energii elektrycznej.
W scenariuszach dotyczących wysokiej efektywności energetycznej i
zróżnicowanych technologii dostaw przewidziano najniższe ceny energii
elektrycznej przy zagwarantowaniu, że 60-65 % zużywanej energii
będzie pochodzić z odnawialnych źródeł energii w porównaniu
z 20 % obecnie. W tym kontekście sytuacji należy zaznaczyć,
że ceny w niektórych państwach członkowskich są obecnie
sztucznie zaniżane przy pomocy przepisów regulujących ceny oraz
dopłat. 5) Zwiększą się wydatki
gospodarstw domowych We wszystkich scenariuszach, nawet w
scenariuszach dotyczących obecnych tendencji, wydatki na energię i
produkty związane z energią (w tym transport) najprawdopodobniej
staną się bardziej odczuwalnym elementem wydatków gospodarstw
domowych i wzrosną w 2030 r. do poziomu około 16 %, aby
zmniejszyć się następnie do wartości powyżej 15 % w 2050
r.[13] Taka tendencja będzie
również dotyczyć małych i średnich przedsiębiorstw
(MŚP). W perspektywie długoterminowej wzrost kosztów inwestycji
dotyczących efektywnych urządzeń, pojazdów i izolacji staje
się mniej istotny niż zmniejszenie wydatków na energię
elektryczną i paliwa. Koszty obejmują zarówno koszty paliw, jak i
koszty inwestycji, np. koszty zakupu bardziej efektywnych pojazdów,
urządzeń, a także koszty remontów budynków. Jeżeli
regulacje, normy i nowatorskie mechanizmy zostaną jednak zastosowane w
celu przyspieszenia wprowadzania energooszczędnych produktów i usług,
koszty ulegną obniżeniu. 6) Oszczędności energii w ramach
całego systemu mają kluczowe znaczenie. Osiągnięcie bardzo znaczących
oszczędności energii (zob. rys. 3) będzie konieczne w
przypadku wszystkich scenariuszy dotyczących dekarbonizacji.
Zapotrzebowanie na energię pierwotną zmniejszy się do
roku 2030 o 16 %-20 % i o 32 %-41 % do roku 2050, w porównaniu z
wartościami szczytowymi w latach 2005-2006. Uzyskanie znacznych
oszczędności energii będzie wymagało wyraźniejszego
rozdzielenia wzrostu gospodarczego i zużycia energii, a także
zintensyfikowania środków we wszystkich państwach członkowskich
oraz we wszystkich sektorach gospodarki. 7) Znaczny wzrost odnawialnych
źródeł energii We wszystkich scenariuszach udział
energii odnawialnej zwiększa się w dużym stopniu,
dochodząc w 2050 r. co najmniej do poziomu 55 % końcowego
zużycia energii brutto; w porównaniu z obecnym poziomem wynoszącym
około 10 % oznacza to wzrost o 45 punktów procentowych. Udział
odnawialnych źródeł energii w zużywanej energii elektrycznej osiągnie,
zgodnie ze scenariuszem dotyczącym wysokiej efektywności
energetycznej, 64 % lub 97 % zgodnie ze scenariuszem dotyczącym
dużego udziału odnawialnych źródeł energii, w którym
przewiduje się magazynowanie znacznych ilości energii elektrycznej,
aby uwzględnić zmienne wielkości dostaw energii ze
źródeł odnawialnych nawet w okresach niskiego zapotrzebowania. 8) Wychwytywanie i składowanie
dwutlenku węgla musi odgrywać kluczową rolę w
przekształcaniu systemu Wychwytywanie i składowanie dwutlenku
węgla (CCS), w przypadku wprowadzenia na
warunkach komercyjnych, będzie musiało mieć znaczny udział
w ramach większości scenariuszy, ze szczególnie istotną
rolą – nawet 32 % udziału w wytwarzaniu energii – w przypadku
ograniczonej produkcji elektrowni jądrowych i z udziałami
wynoszącymi od 19 % do 24 % w innych scenariuszach z wyjątkiem
scenariusza dotyczącego dużego udziału odnawialnych
źródeł energii. 9) Energia jądrowa wnosi istotny
wkład Energia jądrowa będzie konieczna w celu zapewnienia istotnego wkładu w proces
przekształcania systemu energetycznego w państwach
członkowskich, w których jest użytkowana. Pozostaje ona podstawowym
źródłem niskoemisyjnego wytwarzania energii elektrycznej.
Najwyższy stopień penetracji dla energii jądrowej ma miejsce w
scenariuszach dotyczących opóźnionego wprowadzenia technologii CCS i
zróżnicowanych technologii dostaw (odpowiednio 18 % i 15 % energii
pierwotnej), które charakteryzują się najniższymi kosztami
energii ogółem. 10) Wzrost interakcji pomiędzy
decentralizacją i scentralizowanymi systemami Decentralizacja
systemu elektroenergetycznego i wytwarzania ciepła ulega zwiększeniu
z powodu większej ilości energii wytwarzanej ze źródeł
odnawialnych. Jak wskazują scenariusze, duże scentralizowane
systemy, np. elektrownie jądrowe i gazowe, oraz systemy
zdecentralizowane będą jednak musiały coraz bardziej ze
sobą współdziałać. W nowym systemie energetycznym musi
nastąpić nowa konfiguracja systemów zdecentralizowanych i dużych
systemów scentralizowanych, które będą od siebie zależne, np.
jeśli lokalne zasoby nie są wystarczające lub następuje ich
fluktuacja w czasie. Powiązanie z globalnymi
działaniami w dziedzinie klimatu W wynikach dla wszystkich scenariuszy
dotyczących dekarbonizacji zakłada się, że zostaną
podjęte globalne działania w dziedzinie klimatu. Po pierwsze – należy zauważyć,
że system energetyczny UE potrzebuje większych inwestycji, nawet
gdyby nie podejmowano ambitnych starań na rzecz dekarbonizacji. Po drugie – w scenariuszach wskazano, że
modernizacja systemu energetycznego zwiększy poziom inwestycji w gospodarce
europejskiej. Po trzecie – dekarbonizacja
może być korzystna dla Europy jako wczesne działanie na
rozwijającym się rynku towarów i usług związanych z
energią. Po czwarte – dekarbonizacja
pomaga w zmniejszeniu zależności od importu i narażenia na
ryzyko związane z niestabilnością cen paliw kopalnych. Po piąte – daje ona znaczne korzyści
uboczne w zakresie zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza i korzystnego
wpływu na zdrowie. Wdrażając plan działania, UE
będzie jednak musiała wziąć pod uwagę postępy i
konkretne działania mające miejsce w innych państwach. Jej polityka nie powinna być opracowywana w
izolacji, powinna natomiast uwzględniać rozwój sytuacji
międzynarodowej, np. ucieczkę emisji gazów cieplarnianych i
niekorzystne skutki dla konkurencyjności. Jeżeli
Europa miałaby prowadzić działania sama, ewentualny kompromis
pomiędzy polityką na rzecz zmiany klimatu a
konkurencyjnością pozostaje zagrożeniem dla niektórych sektorów,
w szczególności w perspektywie pełnej dekarbonizacji. Europa nie może sama zrealizować
globalnej dekarbonizacji. Całościowe
koszty inwestycji zależą w dużym stopniu od polityki, ram
regulacyjnych i społeczno-gospodarczych, a także globalnej sytuacji
ekonomicznej. Ponieważ Europa posiada silny
przemysł i musi go dalej wzmacniać, przekształcenie systemu
energetycznego powinno być realizowane bez zakłóceń i strat dla
przemysłu, zwłaszcza ze względu na fakt, że energia nadal
stanowi istotną pozycję kosztów dla przemysłu[14]. Zabezpieczenia
przed ucieczką emisji będą musiały być
ściśle kontrolowane w odniesieniu do działań państw
trzecich. W miarę jak Europa będzie dążyć do coraz
silniejszej dekarbonizacji, będzie się pojawiać coraz
większa potrzeba bliższej integracji z sąsiadującymi
państwami i regionami oraz budowania wzajemnych połączeń
energetycznych, a także zapewniania komplementarności. Możliwości w zakresie handlu i
współpracy będą wymagały równych zasad działania
również poza granicami Europy.
3.
Zmiany pomiędzy rokiem 2020 i 2050 – wyzwania
i możliwości
3.1.
Przekształcenie systemu energetycznego
a) Oszczędności energii i
zarządzanie zapotrzebowaniem na energię — odpowiedzialność
dla wszystkich Głównym obszarem powinna pozostać efektywność
energetyczna. Poprawa efektywności
energetycznej stanowi priorytet we wszystkich scenariuszach dotyczących
dekarbonizacji. Obecne inicjatywy należy
wdrożyć w sprawny sposób w celu wprowadzenia zmian. Ich wdrożenie w szerszym kontekście
całościowego efektywnego gospodarowania zasobami przyniesie jeszcze
szybciej rezultaty w zakresie opłacalności. Kluczowym aspektem jest większa
efektywność energetyczna nowych i obecnych budynków. Budynki o niemal zerowym zużyciu energii
powinny się stać normą. Budynki
– w tym budynki mieszkalne – mogą wytwarzać więcej energii
niż zużywają. Produkty i
urządzenia będą musiały spełniać najwyższe
normy w zakresie efektywności energetycznej. W
dziedzinie transportu potrzebne są efektywne pojazdy i zachęty do
zmiany zachowań. Konsumenci odniosą
korzyści związane z łatwiejszymi do kontrolowania i bardziej
przewidywalnymi rachunkami za energię. Dzięki inteligentnym licznikom
oraz inteligentnym technologiom, takim jak automatyka domowa, konsumenci
będą mieli większy wpływ na własną charakterystykę
zużycia energii. Znaczną poprawę efektywności można
uzyskać dzięki działaniom dotyczącym obszarów
związanych z zużyciem energii, takim jak np. recykling, produkcja
odchudzona i przedłużanie okresu użyteczności produktów[15]. Inwestycje gospodarstw domowych i
przedsiębiorstw będą musiały odgrywać kluczową
rolę w przekształcaniu systemu energetycznego. Kluczowe znaczenie będą mieć większy
dostęp do kapitału dla konsumentów oraz innowacyjne modele biznesowe. Wymaga to również zachęt mających na
celu zmianę zachowań, np. w zakresie podatków, dotacji lub porad
ekspertów na miejscu, w tym zachęt finansowych realizowanych za
pomocą cen energii odzwierciedlających koszty zewnętrzne Efektywność energetyczna musi być
zasadniczo uwzględniana w szerokim wachlarzu działań
gospodarczych, poczynając np. od rozwoju systemów informatycznych, a
kończąc na nowych urządzeniach konsumenckich. W przyszłych systemach energetycznych znacznie
większą rolę będą odgrywać lokalne organizacje
i miasta. Konieczna jest analiza bardziej ambitnych środków
w zakresie efektywności energetycznej i strategii optymalnych pod
względem kosztów. Efektywność
energetyczna musi realizować swój potencjał ekonomiczny. Powyższe obejmuje pytania dotyczące
zakresu, w jakim planowanie miast i zagospodarowanie przestrzenne mogą
się przyczyniać do oszczędności energii w perspektywie
średnio- i długoterminowej, sposobu podejmowania wyborów w zakresie
polityki optymalnej pod względem kosztów pomiędzy izolacją
budynków w celu stosowania ogrzewania i chłodzenia w mniejszym zakresie a
systemowym wykorzystaniem ciepła odpadowego powstającego przy
wytwarzaniu energii elektrycznej w elektrociepłowniach. Stabilne ramy będą prawdopodobnie
wymagać dalszych działań w celu oszczędności energii,
w szczególności w perspektywie roku 2030. b) Przejście do odnawialnych
źródeł energii Analiza wszystkich scenariuszy wskazuje,
że w 2050 r. największą część technologii dostaw
energii będą stanowić technologie związane z odnawialnymi
źródłami energii. Drugim
warunkiem wstępnym do celów uzyskania bardziej zrównoważonego i
bezpiecznego systemu energetycznego jest zatem większy udział
odnawialnych źródeł energii w okresie po roku 2020. W 2030 r. we wszystkich scenariuszach
dotyczących dekarbonizacji proponuje się zwiększenie
udziału odnawialnych źródeł energii do poziomu około 30 %
końcowego zużycia energii brutto. Wyzwaniem
dla Europy jest umożliwienie uczestnikom rynku utrzymywania kosztów
energii odnawialnej na niskim poziomie poprzez usprawnione badania naukowe,
uprzemysłowienie łańcucha dostaw, bardziej skuteczną
politykę oraz bardziej skuteczne systemy wsparcia.
Powyższe może wymagać większej konwergencji systemów
wsparcia i większej odpowiedzialności za koszty systemu nie tylko ze
strony operatorów systemów przesyłowych (OSP), ale również ze strony
producentów. Odnawialne źródła energii
będą stanowić centralną część koszyka
energetycznego w Europie; rozwój technologii produkcji energii ze
źródeł odnawialnych zastąpi jej masowa produkcja i powszechne
wykorzystanie, będzie ona stosowana nie w ograniczonym stopniu, lecz na
wielką skalę, będzie pochodzić zarówno ze źródeł
lokalnych, jak i bardziej oddalonych, oraz przestanie być dotowana,
gdyż będzie podlegać regułom konkurencji. Taka zmienna
charakterystyka odnawialnych źródeł energii oznacza
konieczność zmian polityki odzwierciedlających ich dalszy
rozwój. W kontekście zwiększającego
się udziału odnawialnych źródeł energii zachęty
oferowane w przyszłości muszą być bardziej skuteczne,
wykorzystywać korzyści skali, powodować zwiększoną
integrację rynku, a w konsekwencji zapewniać bardziej europejskie
podejście. Podstawą powyższego musi być wykorzystanie
pełnego potencjału obowiązującego prawodawstwa[16], wspólne zasady
współpracy między państwami członkowskimi i państwami
ościennymi oraz potencjalne dodatkowe środki. Wiele technologii dotyczących
odnawialnych źródeł energii wymaga dalszego dopracowania w celu
obniżenia kosztów. Konieczne są inwestycje w nowe technologie
pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych, takie jak np.
wykorzystanie energii oceanu i słońca od produkcji energii elektrycznej
oraz 2. i 3. generacja biopaliw. Występuje również
konieczność usprawnienia obecnych technologii, np. poprzez
zwiększenie wielkości morskich turbin wiatrowych i ich łopat w
celu lepszego wykorzystania energii wiatru oraz poprzez poprawę działania
paneli fotowoltaicznych w celu wychwytywania większej ilości energii
słonecznej. Technologie magazynowania zachowują kluczowe
znaczenie. Magazynowanie energii jest obecnie często droższe
niż dodatkowe moce przesyłowe, moc rezerwowa w oparciu o gaz, natomiast
konwencjonalne magazynowanie w oparciu o energię wody jest ograniczone. W celu zwiększenia efektywności ich
wykorzystania oraz konkurencyjnych kosztów, konieczna jest bardziej sprawna
infrastruktura na potrzeby integracji na skalę całej Europy. Przy założeniu posiadania
wystarczającej przepustowości połączeń wzajemnych i
bardziej inteligentnej sieci niwelowanie fluktuacji energii wiatrowej i
słonecznej w niektórych obszarach lokalnych może się odbywać
z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii w innych
częściach Europy. Takie
działanie może ograniczyć konieczność magazynowania,
posiadania mocy rezerwowych i pokrycia obciążenia podstawowego. W najbliższej przyszłości
energia wiatrowa z mórz północnych i basenu Atlantyku może
dostarczać znacznych ilości energii elektrycznej przy
zmniejszających się kosztach. Do
roku 2050 energia wiatrowa będzie dostarczać więcej energii
elektrycznej niż którakolwiek inna technologia przewidziana w scenariuszu
dotyczącym dużego udziału odnawialnych źródeł energii. W perspektywie średnioterminowej energia
oceanu może wnosić istotny wkład w dostawy energii elektrycznej.
Analogicznie, energia wiatrowa i słoneczna z regionu Morza
Śródziemnego może analogicznie zapewnić znaczne ilości
energii elektrycznej. Możliwość
importu energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł
energii z ościennych regionów jest już wspierana strategiami w celu
wykorzystania przewagi komparatywnej niektórych państw członkowskich,
np. Grecji, gdzie opracowuje się wielkoskalowe projekty dotyczące energii
słonecznej. UE będzie nadal
wspierać i ułatwiać rozwój odnawialnych i niskoemisyjnych
źródeł energii w południowym regionie Morza Śródziemnego
oraz połączenia międzysystemowe z europejskimi sieciami
dystrybucyjnymi. Kluczową rolę
będą nadal odgrywać dalsze połączenia
międzysystemowe z Norwegią i Szwajcarią.
UE będzie prowadzić analogiczne analizy dotyczące
odnawialnych źródeł energii z takich państw jak Rosja i Ukraina
(szczególnie w odniesieniu do biomasy). Ogrzewanie i chłodzenie z
wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii
ma kluczowe znaczenie dla dekarbonizacji. Konieczne
jest przeniesienie punktu ciężkości w zakresie zużycia
energii na niskoemisyjne źródła energii wykorzystywane lokalnie
(takie jak pompy ciepła i grzejniki akumulacyjne) i energię
odnawialną (np. ogrzewanie energią słoneczną, energia
geotermalna, biogaz, biomasa) zapewniane również poprzez lokalne systemy
ogrzewania. W ramach dekarbonizacji będą
potrzebne duże ilości biomasy do celów ogrzewania, produkcji
energii elektrycznej i transportu. W
transporcie do zastąpienia ropy naftowej będzie potrzebna kombinacja
kilku paliw alternatywnych z odpowiednimi wymogami dla poszczególnych rodzajów
transportu. Biopaliwa będą
najprawdopodobniej podstawowym wariantem dla transportu lotniczego, długodystansowego
transportu drogowego i kolei, w przypadkach gdy elektryfikacja jest wykluczona. Trwają prace mające na celu zapewnienie
zrównoważenia (np. dotyczące pośredniej zmiany sposobu
użytkowania gruntów). Należy nadal wspierać upowszechnianie
się na rynku nowej bioenergii, która zmniejsza zapotrzebowanie na grunty
konieczne do celów produkcji żywności i która powoduje
oszczędności netto gazów cieplarnianych (np. biopaliwa wytwarzane z
odpadów, alg, odpadów leśnych). W miarę doskonalenia technologii koszty
będą się obniżać i będzie możliwe
zmniejszenie wsparcia. W perspektywie
średnio i długoterminowej handel pomiędzy państwami
członkowskimi i import spoza UE może spowodować zmniejszenie
kosztów. Obecne cele w zakresie energii
odnawialnej wydają się przydatne, ponieważ zapewniają
inwestorom przewidywalność przy jednoczesnym promowaniu europejskiego
podejścia i integracji rynkowej odnawialnych źródeł energii. c) Gaz odgrywa kluczową rolę w
procesie przekształceń Gaz będzie miał kluczowe
znaczenie dla przekształcania systemu energetycznego. Zastąpienie węgla (i ropy
naftowej) gazem w perspektywie krótko- i średnioterminowej może pomóc
w zmniejszeniu emisji przy użyciu obecnych technologii co najmniej do roku
2030 lub 2035. Chociaż popyt na gaz, np.
w sektorze mieszkaniowym, może się zmniejszyć o jedną
czwartą do roku 2030 ze względu na szereg środków
dotyczących efektywności energetycznej w sektorze mieszkaniowym[17], pozostanie jednak przez
długi okres czasu na wysokim poziomie w innych sektorach, takich jak
sektor energetyczny. Przykładowo, w
scenariuszu dotyczącym zróżnicowanych technologii dostaw
określono, że w roku 2050 wytwarzanie energii elektrycznej w
elektrowniach gazowych będzie się kształtować na
przybliżonym poziomie wynoszącym 800 TWh, czyli nieco wyższym
niż obecne poziomy. W miarę ewolucji
technologii gaz może odgrywać coraz bardziej znaczącą
rolę w przyszłości. Rynek gazu wymaga silniejszej integracji,
większej płynności, większego zróżnicowania
źródeł dostaw i zwiększonych zdolności magazynowych, aby
gaz mógł zachować przewagę konkurencyjną jako paliwo
służące do celów wytwarzania energii elektrycznej. Długoterminowe kontrakty na dostawy gazu
mogą być nadal niezbędne w celu zabezpieczenia inwestycji w
zakresie infrastruktury do produkcji i przesyłu gazu. Jeśli gaz ma pozostać konkurencyjnym
paliwem na potrzeby wytwarzania energii elektrycznej, konieczna będzie
większa elastyczność formuły cenowej, odchodzącej od
indeksacji cen gazu do cen ropy naftowej. Na światowych rynkach gazu zachodzą
zmiany spowodowane zwłaszcza przez rozwój gazu łupkowego w Ameryce
Północnej. Wraz z pojawieniem się
skroplonego gazu ziemnego (LNG) nastąpiła znaczna globalizacja
rynków, ponieważ transport uniezależnił się od
gazociągów. Gaz łupkowy i inne niekonwencjonalne
źródła gazu stały się nowymi źródłami dostaw
w Europie i regionach ościennych o potencjalnie żywotnym znaczeniu. Wraz z postępującą integracją
rynku, takie zmiany mogą spowodować zmniejszenie obaw
dotyczących uzależnienia od importu gazu. Ze
względu na wczesną fazę poszukiwań brak jest jednak
pewności, kiedy źródła niekonwencjonalne mogą zyskać
prawdziwe znaczenie. W miarę zmniejszania
się produkcji gazu konwencjonalnego Europa będzie musiała
polegać na znacznych ilościach importowanego gazu
uzupełniających wewnętrzną produkcję gazu ziemnego i
ewentualną eksploatację lokalnych zasobów gazu łupkowego. W scenariuszach rolę gazu traktuje
się ze sporą dozą ostrożności.
Obecne korzyści ekonomiczne wynikające ze stosowania gazu
dają inwestorom uzasadnioną pewność zwrotów z inwestycji
oraz niski poziom ryzyka, tym samym zapewniając zachętę do
inwestowania w elektrownie opalane gazem. Elektrownie
opalane gazem wymagają mniejszych początkowych kosztów inwestycji,
można je dosyć szybko zbudować, a ich eksploatacja jest
stosunkowo elastyczna. Inwestorzy mogą się również
zabezpieczyć przed ryzykiem związanym z ewolucją cen, gdyż
energia elektryczna wytwarzana na bazie gazu ma często decydujące
znaczenie dla cen energii elektrycznej na rynku hurtowym. Koszty operacyjne mogą
jednak być w przyszłości wyższe niż w przypadku
wariantów bezemisyjnych, ponadto elektrownie opalane gazem mogą być
eksploatowane w krótszym okresie. W przypadku dostępności i stosowania
CCS na dużą skalę gaz może się stać
technologią niskoemisyjną, ale bez CCS rola gazu w perspektywie
długoterminowej może się ograniczać do zapewniania
elastycznych mocy rezerwowych i bilansujących, w sytuacjach gdy dostawy
energii ze źródeł odnawialnych podlegają wahaniom. W przypadku wszystkich paliw kopalnych konieczne
będzie stosowanie CCS w sektorze energetycznym, począwszy od roku 2030,
aby osiągnąć cele w zakresie dekarbonizacji. CCS jest
również istotnym rozwiązaniem do celów dekarbonizacji kilku
gałęzi przemysłu ciężkiego, a w połączeniu z
biomasą mogłoby przynieść negatywne wartości emisji
dwutlenku węgla. Przyszłość CCS zależy w znacznej
mierze od akceptacji społecznej i odpowiednich cen emisji dwutlenku
węgla; należy odpowiednio
przedstawić działanie CCS na dużą skalę i
zapewnić inwestycje w technologię w bieżącej dekadzie, a
następnie wprowadzać CCS, począwszy od roku 2020, aby od roku 2030
możliwe było jego powszechne użytkowanie. d) Zmiany dotyczące innych paliw
kopalnych W UE węgiel zwiększa
zróżnicowanie portfela energetycznego i ma wkład w
bezpieczeństwo dostaw. W miarę
rozwoju technologii CCS i innych wprowadzanych czystych technologii węgiel
może nadal spełniać istotną funkcję w
zrównoważonych i bezpiecznych dostawach energii w przyszłości. Ropa naftowa
prawdopodobnie pozostanie w koszyku energetycznym w roku 2050 i będzie
stosowana głównie w transporcie pasażerskim i towarowym dużych
odległości. Wyzwanie stojące przed sektorem ropy naftowej polega
na dostosowaniu się do zmian w zapotrzebowaniu na ropę naftową
wynikających z przejścia na paliwa odnawialne i alternatywne oraz do
braku pewności dotyczącej przyszłych dostaw i cen. Utrzymanie
przyczółka w światowym rynku ropy naftowej i utrzymanie
obecności Europy w lokalnym przemyśle rafineryjnym –
będącym w stanie dostosować poziomy zdolności produkcyjnych
do rzeczywistej sytuacji gospodarczej dojrzałego rynku – jest ważne
dla gospodarki UE, sektorów zależnych od produktów rafineryjnych jako
surowców, takich jak przemysł petrochemiczny, oraz ze względów
bezpieczeństwa. e) Energia jądrowa jako istotny
element Energia jądrowa stanowi
rozwiązanie w zakresie dekarbonizacji
zapewniające obecnie większość zużywanej w UE energii
elektrycznej wytwarzanej za pomocą technologii niskoemisyjnych. Niektóre państwa członkowskie
uważają ryzyko związane z energią jądrową za
niedopuszczalne. Od czasu wypadku w Fukushimie
w niektórych państwach członkowskich zmienił się oficjalny
stosunek do energii jądrowej, natomiast w innych jest ona nadal
postrzegana jako bezpieczne, pewne i niedrogie źródło wytwarzania
niskoemisyjnej energii elektrycznej. Prawdopodobnie wzrosną koszty zapewnienia
bezpieczeństwa[18]
i koszty likwidacji istniejących elektrowni oraz usuwania odpadów. Nowe technologie w zakresie energii jądrowej
mogą pomóc w rozwiązaniu kwestii dotyczących odpadów i
bezpieczeństwa. Analiza scenariuszy wykazuje, że energia
jądrowa przyczynia się do obniżenia kosztów systemu i cen
energii elektrycznej. Jako wielkoskalowy
wariant niskoemisyjny energia jądrowa pozostanie w koszyku energetycznym
UE. Komisja będzie nadal promować
ramy bezpieczeństwa jądrowego i ochrony instalacji jądrowych,
pomagając w stworzeniu równych warunków dla inwestycji prowadzonych w
państwach członkowskich z zamiarem utrzymania energii jądrowej w
koszyku energetycznym. UE
będzie musiała ponadto zapewnić najwyższe normy
bezpieczeństwa i ochrony w UE i na całym świecie, a może to
mieć miejsce wyłącznie w przypadku, gdy UE utrzyma kompetencje i
wiodącą rolę w zakresie technologii. W
perspektywie roku 2050 będzie również łatwiej powiedzieć,
jaką rolę będzie mogła odegrać energia
termojądrowa. f) Inteligentne technologie,
magazynowanie i paliwa alternatywne Bez względu na rozważany sposób
działania w scenariuszach wykazano, że koszyki paliw mogą
ulegać znacznym zmianom z biegiem czasu. Zależy to w dużym
stopniu od przyspieszenia rozwoju technicznego. Nie jest pewne, które
technologie będą się rozwijać, jakie będzie tempo
takiego rozwoju, jego konsekwencje i kompromisy, które trzeba będzie
zawrzeć. Nowe technologie dają jednak nowe alternatywy w
przyszłości. Technika stanowi
kluczowy element rozwiązania dotyczącego dekarbonizacji. Postęp
techniczny może spowodować znaczne obniżki kosztów i
przynieść korzyści gospodarcze. Ustanowienie sprawnych rynków
energii będzie wymagało nowych technologii dla sieci. Należy
wspierać badania i demonstracje na skalę przemysłową. Na szczeblu europejskim UE powinna wnosić
bezpośredni wkład w projekty naukowe i badawcze oraz programy demonstracyjne,
przyjmując za podstawę europejski strategiczny plan w dziedzinie
technologii energetycznych (plan EPSTE) oraz najbliższe wieloletnie ramy
finansowe, a w szczególności program „Horyzont 2020”, w celu inwestowania
w partnerstwa z przemysłem i państwami członkowskimi, aby
demonstrować i wprowadzać nowe, wysoce efektywne technologie
energetyczne na dużą skalę. Wzmocniony plan EPSTE może
prowadzić do zoptymalizowanych kosztowo klastrów badawczych w czasach budżetów
oszczędnościowych w państwach członkowskich. Korzyści
wynikające ze współpracy są znaczne i wykraczają poza
wsparcie finansowe oraz opierają się na lepszej koordynacji w
Europie. Cechą
wymaganych zmian technologicznych o coraz większym znaczeniu jest
wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) w energetyce i
transporcie oraz w inteligentnych zastosowaniach miejskich. Prowadzi to do konwergencji przemysłowych
łańcuchów wartości na potrzeby inteligentnej infrastruktury
miejskiej i zastosowań, które należy wspierać, aby zapewnić
zainteresowanie ze strony przemysłu. Infrastruktura
cyfrowa powodująca, że sieci stają się inteligentne
również wymaga wsparcia na szczeblu UE za pomocą normalizacji oraz
prac naukowo-badawczych w dziedzinie ICT. Kolejną
kwestią o szczególnym znaczeniu jest przejście na paliwa
alternatywne obejmujące pojazdy elektryczne. Dla takiego
działania nieodzowne jest wsparcie na szczeblu europejskim przy pomocy
zmian regulacyjnych, normalizacji, polityki infrastrukturalnej oraz dodatkowych
starań w zakresie badań naukowych i demonstracji, w
szczególności odnośnie do baterii, ogniw paliwowych i wodoru, które w
połączeniu z inteligentnymi sieciami mogą spowodować
zwielokrotnienie korzyści wynikających z elektromobilności zarówno
pod względem dekarbonizacji transportu, jak i rozwoju odnawialnych
źródeł energii. Inne istotne opcje w zakresie paliw alternatywnych to
biopaliwa, paliwa syntetyczne, metan i LPG (skroplony gaz ropopochodny).
3.2.
Rewizja podejścia do rynków energii
a) Nowe sposoby zarządzania
energią elektryczną Przy wyborze krajowego koszyka energetycznego
występują krajowe ograniczenia. Naszym
wspólnym obowiązkiem jest dopilnowanie, aby decyzje poszczególnych krajów
wzmacniały się wzajemnie, i zapewnienie ochrony przed negatywnymi
skutkami ubocznymi. Transgraniczny wpływ
rynku wewnętrznego wymaga, aby ponownie skoncentrować na nim
uwagę. W ten sposób powstają nowe
wyzwania dla rynków energii elektrycznej będących na etapie
przejścia na system niskoemisyjny zapewniający wysoki stopień
bezpieczeństwa energetycznego i dostawy energii elektrycznej po
przystępnych cenach. Bardziej niż
kiedykolwiek przedtem należy wykorzystać pełną skalę
rynku wewnętrznego. Jest to najlepsza
reakcja na wyzwanie dotyczące dekarbonizacji. Pierwsze wyzwanie to konieczność
posiadania elastycznych zasobów w systemie energetycznym (np. elastyczne
wytwarzanie, magazynowanie, zarządzanie popytem) w miarę
zwiększania się udziału nieciągłego wytwarzania
energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych.
Drugim wyzwaniem jest wpływ takiego wytwarzania na ceny na rynku
hurtowym. Energia elektryczna wytwarzana z
energii wiatru lub słońca ma niskie lub zerowe koszty krańcowe i
w miarę wzrostu jej penetracji ceny kasowe na rynku hurtowym mogą
się obniżyć i będą się utrzymywać na
niskim poziomie w dłuższej perspektywie czasowej[19]. Powoduje
to zmniejszenie przychodów wszystkich wytwórców, łącznie z wytwórcami
niezbędnymi dla zapewnienia odpowiednich zdolności w celu
zaspokojenia zapotrzebowania w okresach niedostępności energii
wiatrowej lub słonecznej. O ile ceny nie
będą w takim czasie stosunkowo wysokie, takie elektrownie mogą
się okazać nieopłacalne. Powoduje
to obawy dotyczące niestabilności cen dla inwestorów oraz ich zdolności
do odzyskiwania kapitału i stałych kosztów operacyjnych. Coraz większe znaczenie będzie
miało dopilnowanie, aby mechanizmy rynkowe zapewniały efektywne
kosztowo rozwiązania dla tego typu wyzwań. Na
potrzeby elastycznych dostaw wszystkich rodzajów, elastycznego zarządzania
zapotrzebowaniem oraz elastycznego magazynowania należy zapewnić dostęp
do rynku, a za taką elastyczność należy
wynagradzać na rynku. Wszystkie rodzaje mocy (zmienna, podstawowa,
elastyczna) muszą dawać możliwości uzasadnionego zwrotu z
inwestycji. Jest jednak rzeczą
istotną, aby zmiany w państwach członkowskich w
zakresie polityki nie powodowały powstawania przeszkód dla integracji
rynku energii elektrycznej lub gazu[20]. Niezależnie od tego, czy skutki dla rynku
wewnętrznego, od których zależą wszystkie zainteresowane strony,
dotyczą koszyka energetycznego, mechanizmów rynkowych, kontraktów
długoterminowych, wsparcia wytwarzania niskoemisyjnego, cen minimalnych
emisji dwutlenku węgla itp., konieczne jest ich uwzględnienie. Obecnie potrzebny jest większy stopień
koordynacji niż w przeszłości. Zmiany
polityki energetycznej wymagają pełnego uwzględnienia
wpływu wywieranego przez decyzje podejmowane w państwach
ościennych na każdy z krajowych systemów elektroenergetycznych Współpraca spowoduje utrzymanie kosztów na
niskim poziomie i zapewni bezpieczeństwo dostaw. Opierając się na trzecim pakiecie
dotyczącym wewnętrznego rynku energii, Komisja, wspierana przez
Agencję ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki, będzie w
dalszym ciągu starała się zagwarantować, aby ramy regulacyjne
stymulowały integrację rynkową, aby tworzono motywacyjne warunki
dla powstania wystarczających zdolności i elastyczności
oraz aby mechanizmy rynkowe były gotowe na wyzwania związane z
dekarbonizacją. Komisja sprawdza
efektywność różnych modeli rynkowych w zakresie wynagradzania za
zdolności i elastyczność oraz ich współdziałania z
coraz bardziej zintegrowanym rynkiem hurtowym i rynkowym mechanizmem
bilansującym. b) Integracja zasobów lokalnych i
systemów scentralizowanych Rozwój nowej, elastycznej infrastruktury
stanowi opcję „no regrets” i może obejmować
różnorodne podejścia. Wraz ze zwiększającym się
handlem energią elektryczną i penetracją odnawialnych
źródeł energii do roku 2050 w ramach prawie wszystkich scenariuszy, w
szczególności w przypadku scenariusza zakładającego duży
udział odnawialnych źródeł energii, kwestiami pilnymi stają
się odpowiednia infrastruktura dystrybucyjna, połączenia
międzysystemowe i przesył na duże odległości. Do roku 2020 przepustowość
połączeń międzysystemowych musi się
zwiększać co najmniej zgodnie z obecnymi planami rozwojowymi. Będzie konieczny całościowy wzrost
przepustowości połączeń wzajemnych o 40 % do roku 2020, a
po tym terminie musi nastąpić dalsza integracja. Na potrzeby dalszej skutecznej integracji po roku 2020
UE musi do 2015 r. całkowicie wyeliminować w UE wyspy energetyczne. Oprócz tego należy prowadzić
ekspansję sieci i z biegiem czasu uzyskać synchroniczne
połączenia między Europą kontynentalną i regionem
Morza Bałtyckiego. Wdrożenie obecnych strategii w zakresie
wewnętrznego rynku energii oraz nowych strategii, np. rozporządzenia
dotyczącego infrastruktury energetycznej[21],
może umożliwić UE sprostanie takiemu wyzwaniu. Dziesięcioletnie europejskie plany w
zakresie potrzeb infrastrukturalnych opracowywane przez ENTSO[22] i Agencję ds.
Współpracy Organów Regulacji Energetyki zapewniają już
długoterminową wizję dla inwestorów i skutkują
wzmożoną współpracą regionalną. Konieczne będzie rozszerzenie obecnych metod planowania na
w pełni zintegrowane planowanie sieci w zakresie przesyłu (z terenów
lądowych i morskich), dystrybucji, magazynowania i autostrad
elektroenergetycznych w ewentualnym dalszym horyzoncie czasowym. Infrastruktura w zakresie CO2, której
obecnie nie ma, będzie niezbędna i wkrótce powinno się
rozpocząć jej planowanie. W celu lokalnego wykorzystania produkcji z
odnawialnych źródeł energii, sieć dystrybucyjna musi
być bardziej inteligentna, aby poradzić sobie ze zmienną
produkcją z wielu rozproszonych źródeł np. w szczególności
w źródłach fotowoltaicznych, ale również reagować na
zwiększone zapotrzebowanie. W miarę
pojawiania się bardziej zdecentralizowanego wytwarzania, inteligentnych
sieci, nowych użytkowników sieci (np. pojazdów elektrycznych) i reakcji na
zapotrzebowanie, pojawia się coraz większa konieczność
wypracowania bardziej zintegrowanego podejścia do przesyłu,
dystrybucji i magazynowania. W celu
wykorzystania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii
pochodzącej z Morza Północnego i Morza Śródziemnego potrzebna
będzie znacząca dodatkowa infrastruktura, zwłaszcza
infrastruktura podmorska. W ramach inicjatywy
państw mórz północnych w sprawie sieci przesyłowej morskiej
energii wiatrowej ENTSO-E prowadzi już badania sieci dla
północno-wschodniej Europy w perspektywie czasowej do roku 2030. Powinno to stanowić przyczynek dla prac
ENTSO-E dotyczących modułowego planu rozwoju ogólnoeuropejskiego
systemu autostrad elektroenergetycznych do roku 2050.
W celu wspierania dekarbonizacji w wytwarzaniu
energii elektrycznej oraz w celu integrowania odnawialnych źródeł
energii, potrzebne są elastyczne zdolności w zakresie gazu
charakteryzujące się konkurencyjnymi cenami.
Nowa infrastruktura dotycząca gazu na potrzeby
połączeń międzysystemowych dla ryku wewnętrznego, wraz
z osią północ-południe, a także połączenie Europy
z nowymi zróżnicowanymi dostawami poprzez południowy korytarz gazowy
będzie sprawą kluczową do celów wspierania tworzenia
prawidłowo funkcjonujących hurtowych rynków gazu w całej UE.
3.3.
Mobilizacja inwestorów - jednolite i skuteczne
podejście do zachęt w sektorze energetycznym
Od chwili obecnej do roku 2050 musi
nastąpić szeroko zakrojona wymiana infrastruktury i dóbr
inwestycyjnych w całej gospodarce, z uwzględnieniem produktów
konsumenckich w gospodarstwach domowych. Są
to bardzo istotne inwestycje początkowe, których zwrot trwa często wiele
lat. Konieczne są wczesne działania
w zakresie badań naukowych i innowacji. Ujednolicone
ramy strategiczne synchronizujące wszystkie instrumenty, poczynając
od strategii dotyczących badań naukowych i innowacji aż po
strategie wprowadzenia, mogłyby stanowić wsparcie dla takich
działań. Potrzebne są ogromne inwestycje w
infrastrukturę. Należy
podkreślić zwiększone koszty opóźnień, szczególnie w
latach późniejszych, uznając, że na ostateczne decyzje
dotyczące inwestycji będzie miał wpływ ogólny klimat gospodarczy
i finansowy[23]. Sektor publiczny może odegrać rolę
jako strona ułatwiająca inwestycje w rewolucję
energetyczną. Obecny brak pewności
panujący na rynku przyczynia się do wzrostu kosztów kapitału
na potrzeby inwestycji w projekty mające na celu ograniczenie emisji
dwutlenku węgla. UE musi już
dzisiaj zacząć podejmować działania i przystąpić
do tworzenia lepszych warunków finansowania dla sektora energetycznego. Ceny uprawnień do emisji dwutlenku
węgla mogą stanowić zachętę
do wdrażania skutecznych, niskoemisyjnych technologii w całej
Europie. System handlu emisjami stanowi
centralny filar europejskiej polityki przeciwdziałania zmianie klimatu. Jego założeniami są
neutralność technologiczna, efektywność kosztowa i
pełna zgodność z wewnętrznym rynkiem energii. Będzie on musiał odgrywać coraz
większą rolę. W scenariuszach
wskazano, że ceny uprawnień do emisji mogą współgrać z
instrumentami przeznaczonymi do realizacji konkretnych celów polityki
energetycznej, zwłaszcza w zakresie badań i innowacji, wspierania
efektywności energetycznej i rozwoju odnawialnych źródeł energii[24]. Potrzeba
jednak zwiększonej spójności i stabilności pomiędzy
strategiami UE i poszczególnych państw, aby właściwie
działał impuls cenowy. Wyższa cena emisji dwutlenku węgla
oznacza większą motywację do inwestycji w technologie
niskoemisyjne, ale może zwiększać ryzyko ucieczki emisji gazów
cieplarnianych. Tego typu ucieczka gazów
cieplarnianych stanowi szczególny powód do obaw dla tych sektorów
przemysłu, które podlegają globalnej konkurencji i globalnym
tendencjom cenowym. W zależności od
starań państw trzecich sprawnie działający system
wyznaczania cen za emisje dwutlenku węgla powinien nadal
uwzględniać takie mechanizmy jak zachęty do efektywnych kosztowo
redukcji emisji poza Europą i nieodpłatne przydziały w oparciu o
poziomy odniesienia w celu zapobieżenia poważnemu ryzyku ucieczki
emisji gazów cieplarnianych. Prywatni inwestorzy muszą ponosić
ryzyko inwestycyjne, chyba że występują powody
uzasadniające inne postępowanie. Niektóre
inwestycje w system energetyczny mają charakter inwestycji
służących dobru publicznemu. Należy
zatem udzielić pewnego wsparcia początkowym działaniom (np.
pojazdom elektrycznym i czystym technologiom). Zmiana
w kierunku większego i bardziej dostosowanego do indywidualnych potrzeb
finansowania poprzez publiczne instytucje finansowe, takie jak Europejski
Bank Inwestycyjny lub Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR), oraz
mobilizacja sektora banków komercyjnych w państwach członkowskich
może się również przyczynić do udanej transformacji. Inwestorzy prywatni pozostaną
najważniejszym elementem rynkowego podejścia do polityki
energetycznej. Rola przedsiębiorstw
energetycznych może ulec znacznej zmianie w przyszłości,
zwłaszcza w zakresie inwestycji. Chociaż
w przeszłości wiele inwestycji w zakresie wytwarzania mogły
prowadzić same przedsiębiorstwa energetyczne, pojawiają się
opinie, że w przyszłości taki stan rzeczy będzie mniej
prawdopodobny, jeśli weźmie się pod uwagę skalę
potrzeb w zakresie inwestycji i innowacji. Należy
zaangażować nowych długoterminowych inwestorów. Inwestorzy instytucjonalni mogą się
stać ważniejszymi uczestnikami w zakresie finansowania inwestycji
energetycznych. Konsumenci będą
również odgrywać bardziej istotną rolę, co wymaga
dostępu do kapitału po przystępnych kosztach. Wsparcie (np.
dopłaty do energii) może być nadal konieczne po roku 2020 w celu
zapewnienia zachęt ze strony rynku w zakresie rozwoju i wprowadzania
nowych technologii i będzie trzeba je stopniowo ograniczać w
miarę dojrzewania technologii i łańcuchów dostaw oraz usuwania
nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku. Publiczne
programy wsparcia w państwach członkowskich powinny być
jednoznacznie ukierunkowane, przewidywalne, mające ograniczony zakres,
proporcjonalne i powinny także zawierać przepisy dotyczące ich
stopniowego ograniczania. Wszystkie
środki wsparcia muszą być wdrażane zgodnie z rynkiem
wewnętrznym i odpowiednimi przepisami UE dotyczącymi pomocy
państwa. Należy kontynuować
proces reform, aby przejść szybko do zapewnienia bardziej skutecznych
programów wsparcia. W perspektywie
długoterminowej technologie niskoemisyjne o dużej wartości
dodanej, w zakresie których Europa ma wiodącą rolę,
będą miały pozytywny wpływ na wzrost i zatrudnienie. 3.4 Zaangażowanie
społeczeństwa ma znaczenie kluczowe Ważny jest wymiar społeczny
planu działania w zakresie energii. Transformacja będzie miała
wpływ na zatrudnienie i miejsca pracy, będzie wymagała
kształcenia i szkoleń oraz bardziej ożywionego dialogu
społecznego. Aby skutecznie zarządzać zmianami, konieczne
będzie zaangażowanie partnerów społecznych na wszystkich
poziomach zgodnie z zasadami sprawiedliwej transformacji i rzetelnej pracy.
Konieczne są mechanizmy, które pomagają pracownikom stojącym
przed koniecznością przekwalifikowania zwiększyć
możliwości zatrudnienia. Konieczne będzie wybudowanie nowych
elektrowni i znacznie większa liczba instalacji dla odnawialnych
źródeł energii. Potrzeba nowych instalacji magazynowych, w tym dla
CCS, większej liczby elektroenergetycznych słupów kratowych i
większej liczby linii przesyłowych. Efektywne procedury udzielania
pozwoleń są nieodzowne szczególnie w zakresie infrastruktury,
ponieważ stanowią one warunek wstępny dla zmiany systemów dostaw
i terminowego przejścia na dekarbonizację. Obecna tendencja, w ramach
której toczą się spory dotyczące prawie każdej technologii
energetycznej, a jej wykorzystanie lub rozpowszechnianie ulega opóźnieniu,
nastręcza poważnych problemów inwestorom i naraża na ryzyko zmiany
systemu energetycznego. Dostarczanie energii bez technologii i infrastruktury
jest niemożliwe. Ponadto czysta energia pociąga za sobą koszty.
Nowe mechanizmy cenowe oraz zachęty mogą być potrzebne,
należy jednak podjąć środki w celu dopilnowania, aby
systemy cenowe pozostały przejrzyste i zrozumiałe dla konsumentów.
Obywatele potrzebują informacji i udziału w procesie decyzyjnym,
natomiast wybory w zakresie technologii muszą uwzględniać
środowisko lokalne. Narzędzia reagowania na wzrosty cen
poprzez zwiększenie efektywności energetycznej i ograniczenie
zużycia muszą zostać wprowadzone szczególnie w perspektywie
średnioterminowej, w której występuje niebezpieczeństwo wzrostu
cen, bez względu na realizowaną strategię. Chociaż
większa kontrola rachunków za energię i ich ograniczone kwoty
mogą stanowić zachętę, to dostęp do kapitału i
nowe formy usług energetycznych będą miały kluczowe
znaczenie. Zwłaszcza konsumenci
wymagający szczególnej ochrony mogą potrzebować specjalnego
wsparcia, w celu umożliwienia im sfinansowania inwestycji
przynoszących zmniejszenie zużycia energii.
To zadanie będzie miało coraz większe znaczenie w
miarę kształtowania transformacji w rzeczywistych warunkach. Sprawnie funkcjonujący rynek wewnętrzny i
środki w zakresie efektywności energetycznej są szczególnie
istotne dla konsumentów. Najlepsze zabezpieczenie przed ubóstwem energetycznym
zapewnia konsumentom wymagającym szczególnej ochrony pełne
wdrożenie przez państwa członkowskie obowiązujących
przepisów UE w zakresie energii i stosowanie innowacyjnych rozwiązań
w zakresie efektywności energetycznej. Ponieważ ubóstwo energetyczne
jest jednym ze źródeł ubóstwa w Europie, społeczne aspekty
wyznaczania cen energii powinny znaleźć odzwierciedlenie w polityce
energetycznej państw członkowskich. 3.5 Wdrażanie zmian na
szczeblu międzynarodowym W ramach zmian, które należy
wprowadzić przed rokiem 2050, Europa musi zabezpieczyć i
zdywersyfikować swoje dostawy paliw kopalnych przy jednoczesnym rozwoju
współpracy, aby zbudować międzynarodowe partnerstwa na
solidniejszych podstawach. W miarę
zaspokajania zapotrzebowania Europy paliwami innymi niż paliwa kopalne i
opracowywania przez producentów bardziej zdywersyfikowanych działań,
zintegrowane strategie obejmujące obecnych dostawców muszą
obejmować korzyści wynikające ze współpracy w innych
dziedzinach, takich jak odnawialne źródła energii,
efektywność energetyczna i inne technologie niskoemisyjne. UE powinna wykorzystać tą okazję w
celu wzmocnienia współpracy z partnerami międzynarodowymi zgodnie z
nowym programem ustanowionym we wrześniu 2011 r.[25] Ważnym
aspektem będzie zarządzanie transformacją, utrzymując silne
partnerstwo z partnerami energetycznymi UE, zwłaszcza z państwami
sąsiadującymi, np. Norwegią, Federacją Rosyjską,
Ukrainą, Azerbejdżanem, Turkmenistanem, państwami Maghrebu i Zatoki
Perskiej, przy stopniowym ustanawianiu nowych partnerstw w zakresie energii i
przemysłu. Przykładowo taki cel
przyświeca planowi działania w zakresie energii dla UE i Rosji do
roku 2050. Energia jest również
ważnym czynnikiem przyczyniającym się do polityki rozwoju ze
względu na jej mnożnikowy wpływ na gospodarki krajów
rozwijających się; ciągłe działania na rzecz
powszechnego dostępu do energii są niezbędne na całym
świecie.[26] UE musi rozszerzyć i zdywersyfikować
połączenia pomiędzy siecią europejską i państwami
ościennymi ze szczególnym uwzględnieniem Afryki Północnej (w
celu jak najlepszego wykorzystania potencjału Sahary w zakresie energii
słonecznej). UE musi również podjąć
kwestię importu energii o wysokiej emisyjności, w szczególności
energii elektrycznej. Z uwagi na fakt, iż
obroty handlowe się zwiększają, a kwestia ucieczki emisji gazów
cieplarnianych wysuwa się na pierwszy plan, konieczna jest wzmożona
współpraca w celu ustanowienia równych zasad działania w odniesieniu
do rynku i regulacji emisji dwutlenku węgla.
4.
Perspektywy
Plan działania w zakresie energii do roku
2050 wskazuje, że dekarbonizacja jest możliwa do wykonania.
Bez względu na wybór scenariusza pojawia się szereg opcji „no
regrets”, które mogą efektywnie zmniejszyć emisje w opłacalny
sposób. Transformacja europejskiego systemu
energetycznego jest bezwzględnie konieczna ze względów
związanych z klimatem, bezpieczeństwem i gospodarką. Podejmowane obecnie decyzje wpływają na
kształt, jaki będzie miał system energetyczny w roku 2050. Aby terminowo zrealizować konieczną
transformację systemu energetycznego, UE potrzebuje znacznie większej
dozy ambicji politycznej i większego tempa działań. Komisja omówi podstawy niniejszego planu
działania z innymi instytucjami UE, państwami członkowskimi i
zainteresowanymi stronami. Komisja będzie
okresowo aktualizować plan działania, przeprowadzając w
świetle postępów ponowną ocenę niezbędnych elementów,
oraz wprowadzi powtarzający się proces z udziałem państw
członkowskich w ramach strategii krajowych i UE, przynoszący skutki w
postaci terminowych działań w celu realizacji transformacji systemu
energetycznego skutkującego dekarbonizacją, wzmocnionym
bezpieczeństwem dostaw i zwiększoną konkurencyjnością
zapewniającą korzyści wszystkim. Ogólne koszty transformacji systemu
energetycznego są podobne we wszystkich scenariuszach. Wspólne unijne podejście może zapewnić utrzymanie
kosztów na niskim poziomie. Ceny energii rosną na całym
świecie. W planie działania
wskazano, że pomimo wzrostu cen do roku 2030, nowe systemy energetyczne
mogą prowadzić do obniżenia cen w dalszej perspektywie czasowej. Należy unikać zakłóceń rynku
wewnętrznego, w tym zakłóceń spowodowanych przez sztucznie
regulowane niskie ceny, ponieważ dawałyby one rynkom
niewłaściwe impulsy i likwidowałyby zachęty do
oszczędności energii i innych inwestycji niskoemisyjnych – to
powoduje wstrzymanie przekształceń, które ostatecznie
przyniosłyby obniżenie cen w perspektywie długoterminowej.
Społeczeństwo musi być przygotowane na wyższe ceny energii
i dostosować się do nich w nadchodzących latach. Konsumenci
wymagający szczególnej ochrony i gałęzie przemysłu o
dużym zużyciu energii mogą potrzebować wsparcia w okresie
przejściowym. Jednoznaczne przesłanie daje pewność, że
inwestycje się zwrócą pod względem wzrostu, zatrudnienia,
większego bezpieczeństwa energetycznego i niższych cen paliw.
Transformacja tworzy nową sytuację dla przemysłu europejskiego i
może spowodować zwiększenie konkurencyjności. Aby przejść na ten nowy system
energetyczny, należy spełnić następujące warunki:
1) Najbliższym priorytetem jest
pełne wdrożenie strategii UE „Energia 2020”. Muszą zostać wprowadzone wszystkie
obowiązujące przepisy, a obecnie omawiane propozycje, zwłaszcza
te dotyczące efektywności energetycznej, infrastruktury,
bezpieczeństwa i współpracy międzynarodowej, wymagają
sprawnego przyjęcia. Droga do nowego
systemu energetycznego ma również wymiar społeczny; Komisja
będzie nadal zachęcać do prowadzenia dialogu społecznego i
zaangażowania partnerów społecznych w celu pomocy w sprawiedliwej
transformacji i sprawnego zarządzania zmianą. 2) System energetyczny i
społeczeństwo jako całość muszą się
charakteryzować znacznie większą efektywnością
energetyczną. Korzyści dodatkowe wynikające z uzyskania
efektywności energetycznej w szerzej zakrojonym programie
efektywności energetycznej powinny przyczynić się do szybszej
realizacji celów przy niższych kosztach. 3) Szczególną uwagę
należy nadal zwracać na rozwój źródeł energii
odnawialnej. Ich tempo rozwoju, wpływ na rynek i szybko
zwiększający się udział w zapotrzebowaniu na energię
wymagają unowocześnienia ram polityki. Cel UE dotyczący 20 %
udziału energii ze źródeł odnawialnych okazał się
dotychczas skuteczną siłą napędową dla odnawialnych
źródeł energii w UE, a główne etapy dotyczące opcji na rok 2030
powinny zostać rozważone w odpowiednim terminie. 4) Większe inwestycje publiczne i
prywatne w badania i rozwój oraz innowacje technologiczne są
kluczowe dla przyspieszenia komercjalizacji wszystkich rozwiązań
niskoemisyjnych. 5) UE jest zdecydowana, aby do roku 2014
wprowadzić w pełni zintegrowany rynek. Oprócz zidentyfikowanych
braków środków technicznych występują nieprawidłowości
regulacyjne i strukturalne, które trzeba zlikwidować.
Właściwie opracowane instrumenty struktury rynku oraz nowe sposoby
współpracy są potrzebne, aby wewnętrzny rynek energii
zrealizował swój pełny potencjał w miarę pojawiania
się na rynku energii nowych inwestycji i zmian koszyka energetycznego. 6) Ceny energii powinny lepiej
odzwierciedlać koszty, zwłaszcza nowych inwestycji potrzebnych w
całym systemie energetycznym. Im wcześniej koszty będą
stanowić odzwierciedlenie cen, tym łatwiejsza będzie
transformacja w perspektywie długoterminowej. Należy zwrócić szczególną
uwagę na grupy najbardziej wymagające szczególnej ochrony, dla
których poradzenie sobie z transformacją systemu energetycznego
będzie stanowić wyzwanie. Na poziomie krajowym należy
ustalić szczególne środki w celu uniknięcia ubóstwa
energetycznego. 7) Nowe poczucie konieczności
pilnego podjęcia działań i zbiorowa odpowiedzialność
muszą zostać wprowadzone, aby miały wpływ na rozwój nowej
infrastruktury energetycznej i zdolności magazynowych w całej
Europie i w krajach ościennych. 8) Nie będzie zagrożenia dla
bezpieczeństwa i pewności tradycyjnych lub nowych źródeł
energii. UE musi nadal wzmacniać ramy bezpieczeństwa i ochrony
oraz spełniać wiodącą rolę w międzynarodowych
działaniach w tej dziedzinie. 9) Normą musi się stać
bardziej szerokie i skoordynowane podejście UE do międzynarodowych
stosunków w dziedzinie energii, z uwzględnieniem podwojenia
starań w celu wzmocnienia międzynarodowych działań w
zakresie klimatu. 10) Państwa
członkowskie i inwestorzy potrzebują wytyczenia
głównych etapów. W planie
działania dotyczącym przejścia na gospodarkę niskoemisyjną
określono już główne etapy w zakresie emisji gazów
cieplarnianych. Następnym krokiem jest
określenie możliwie przewidywalnych ram strategicznych do roku 2030,
na których koncentruje się obecnie większość
inwestorów. Na tej podstawie w przyszłym roku Komisja
będzie nadal przedstawiać inicjatywy, poczynając od
kompleksowych wniosków dotyczących rynku wewnętrznego, odnawialnych
źródeł energii i bezpieczeństwa jądrowego. [1] Posiedzenie Rady Europejskiej, październik 2009 r. [2] COM(2011) 112 z 8.3.2011. [3] COM(2011) 144 z 28.3.2011. [4] Nadzwyczajne posiedzenie Rady Europejskiej w dniu 4
lutego 2011 r. [5] Posiedzenie Rady Europejskiej w dniach 8-9 marca 2007 r.
Do 2020 r. ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 20 % w
porównaniu z poziomem emisji w 1990 r. (30 % w przypadku sprzyjających
warunków międzynarodowych, posiedzenie Rady Europejskiej w dniach 10-11
grudnia 2009 r.); oszczędności rzędu 20 % w zakresie
zużycia energii w UE w porównaniu z prognozami na 2020 r.; udział
energii odnawialnej w zużyciu energii w UE na poziomie 20 %, 10 %
udziału energii odnawialnej w energii zużywanej przez sektor
transportu. [6] Zob. również komunikat „Energia 2020. Strategia na
rzecz konkurencyjnego, zrównoważonego i bezpiecznego sektora
energetycznego.” COM(2010) 639 z listopada 2010 r. [7] IEA (2011) World Energy Outlook 2011 (Globalne
perspektywy energetyczne MAE, 2011 r.). [8] Do tego celu zastosowano model systemu energetycznego
PRIMES. [9] Zob. załącznik „Wybrane scenariusze
zainteresowanych stron” obejmujący scenariusze Międzynarodowej
Agencji Energetycznej, Greenpeace/EREC, the European Climate Foundation i
Eurelectric. Przeprowadzono dokładną analizę dodatkowych studiów
i sprawozdań, np. niezależnego sprawozdania Grupy Doradczej ad hoc
ds. Planu działania w zakresie energii do roku 2050. [10] Niepewność dotyczy m.in. tempa wzrostu
gospodarczego, zakresu globalnych starań w zakresie łagodzenia
skutków zmiany klimatu, rozwoju sytuacji geopolitycznej, poziomu
światowych cen energii, dynamiki rynków, rozwoju technologii w
przyszłości, dostępności zasobów naturalnych, zmian
społecznych i postrzegania kwestii związanych z energią przez
społeczeństwo. [11] Społeczeństwa europejskie mogą
stanąć przed koniecznością ponownego przeanalizowania
sposobu zużycia energii, np. poprzez zmianę zagospodarowania terenów
miejskich i wzorów konsumpcji. Zob. Plan
działania na rzecz zasobooszczędnej Europy, COM(2011)571. [12] Bardziej szczegółowe informacje na temat scenariuszy
znajdują się w ocenie skutków. [13] Koszty systemu energetycznego obecnie i w roku 2050 nie
są bezpośrednio porównywalne. Chociaż koszty remontów są w
pełni ujmowane w rozliczeniach kosztów, to rosnąca wartość
budynków ma związek ze względami dotyczącym aktywów i
kapitału podstawowego, które nie są objęte analizą
dotyczącą energii. Ponieważ w uwzględnionych kosztach
pojazdów nie można oddzielić kosztów dotyczących energii i
innych kosztów, przyjęto najwyższe dane szacunkowe. [14] Np. szacuje się, że ceny energii elektrycznej w
Europie są o 21 % wyższe niż w Stanach Zjednoczonych i o 197 %
wyższe niż w Chinach. [15] Przykładowo w UE można by zaoszczędzić
ponad 5000 petadżuli energii (wartość przekraczająca
zużycie energii w Finlandii w ciągu trzech lat (SEC(2011) 1067)). [16] Dyrektywa 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii
ze źródeł odnawialnych. [17] Ogrzewanie gazowe może mieć jednak
wyższą efektywność energetyczną niż ogrzewanie
elektryczne lub inne formy ogrzewania przy użyciu paliw kopalnych, co
oznacza, że gaz może mieć potencjał wzrostu w sektorze
ciepłowniczym w niektórych państwach członkowskich. [18] W tym koszty dotyczące konieczności
zwiększenia odporności na klęski żywiołowe i
katastrofy spowodowane działalnością człowieka. [19] Ta sytuacja nie została uwzględniona w
scenariuszach. W ramach modelowania mechanizm cenowy został zaprojektowany
w sposób umożliwiający inwestorom otrzymanie pełnego
wynagrodzenia (pełny zwrot kosztów poprzez ceny energii elektrycznej), co
prowadzi do wzrostu cen energii elektrycznej w perspektywie długoterminowej.
[20] Pełna integracja rynku do roku 2014 zgodnie z
decyzją Rady Europejskiej z dnia 4 lutego 2011 r., wspierana
postępami w zakresie infrastruktury oraz pracami technicznymi
dotyczącymi wytycznych ramowych i kodeksów sieci. [21] Wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie
wytycznych dotyczących transeuropejskiej infrastruktury energetycznej
(COM(2011)658) i wniosek dotyczący rozporządzenia
ustanawiającego instrument „Łącząc Europę” (COM(2011) 665). [22] Europejska Sieć Operatorów Systemów
Przesyłowych. [23] Scenariusze dotyczące planu działania dotyczącego
przejścia na gospodarkę niskoemisyjną z marca 2011 r.
określają koszty opóźnienia działań. Również IEA
podaje w dokumencie World Energy Outlook 2011 z 2011 r., że na szczeblu
globalnym dla każdego 1 USD niezainwestowanego w sektor energetyczny przed
rokiem 2020, trzeba będzie wydać 4,3 USD po roku 2020, aby
zrekompensować wyższe emisje. [24] Scenariusz dotyczący aktualnych inicjatyw
strategicznych przynosi skutek w postaci około 50 EUR w roku 2050,
scenariusze dotyczące dekarbonizacji dają znacznie większe
efekty. [25] Komunikat w sprawie bezpieczeństwa dostaw energii i
współpracy międzynarodowej (COM(2011) 539). [26] Zwiększanie wpływu unijnej polityki rozwoju -
Program na rzecz zmian (COM(2011)637 z 13.10.2011).