[pic] | KOMISJA EUROPEJSKA |

Bruksela, dnia 30.9.2010

KOM(2010) 516 wersja ostateczna

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Przegląd śródokresowy rozporządzenia LIFE+

SEK(2010) 1120

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Przegląd śródokresowy rozporządzenia LIFE+

1. WPROWADZENIE

Ustanowiony w 1992 r. program LIFE jest jedną z flagowych inicjatyw w zakresie ochrony środowiska finansowanych przez Unię. W jego ramach sfinansowano realizację 3115 projektów, których wkład w ochronę środowiska wyniósł 2,2 mld EUR. Najnowszy instrument finansowy na rzecz środowiska (LIFE+) został przyjęty na mocy rozporządzenia (WE) nr 614/2007 (zwanego dalej „rozporządzeniem”)[1].

Celem rozporządzenia jest przyczynianie się do wdrażania, aktualizacji i rozwoju unijnej polityki i unijnego prawodawstwa w dziedzinie środowiska, a tym samym działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju (art. 1 ust. 2). Innym celem jest przyczynianie się do propagowania i rozpowszechniania problematyki dotyczącej środowiska w całej UE.

Rozporządzenie stosuje się w okresie 2007-2013, zaś pula środków finansowych przewidziana w jego ramach wynosi 2,14 mld EUR. Parlament Europejski zapewnił dodatkowy przydział środków w celu zwiększenia budżetu do 2,17 mld EUR. W ramach LIFE+ możliwe są trzy formy wsparcia:

- dotacje na działania , stanowiące tradycyjny program LIFE i 78 % budżetu;

- dotacje operacyjne dla organizacji pozarządowych (NGO) , stanowiące wcześniejszy program NGO i 3 % budżetu;

- zamówienia publiczne na świadczenie usług, stanowiące 19 % budżetu.

Zgodnie z art. 15 ust. 2 rozporządzenia Komisja musi przedłożyć Parlamentowi Europejskiemu i komitetowi LIFE+ wyniki przeglądu śródokresowego nie później niż w dniu 30 września 2010 r. Komisja musi również składać sprawozdanie z działań podejmowanych w celu zapewnienia komplementarności z pozostałymi unijnymi instrumentami finansowymi (art. 9 rozporządzenia).

W ramach przygotowania niniejszego przeglądu Komisja zleciła sporządzenie oceny zewnętrznej, która została opublikowana w czerwcu 2010 r. (zwanej dalej „oceną”)[2].

Po wejściu w życie rozporządzenia w czerwcu 2007 r. pierwsze zaproszenia do składania wniosków mogły zostać ogłoszone dopiero w październiku 2007 r., a realizacja projektów rozpoczęła się w styczniu 2009 r. Informacje na temat rezultatów są zatem ograniczone. Wnioski z oceny należy uznać za mające charakter orientacyjny i potwierdzić je w najbliższych latach.

2. WYNIKI I DOTYCHCZASOWE DOśWIADCZENIA

W okresie objętym sprawozdaniem program LIFE+ był skutecznym narzędziem wdrażania priorytetów określonych w szóstym programie działań w zakresie środowiska naturalnego (6 EAP)[3]. W poniższych sekcjach dokonano analizy skuteczności poszczególnych form wsparcia.

2.1. Uproszczenie

Niemal wszystkie wydatki DG ds. środowiska przeznaczone na ochronę środowiska[4] zostały połączone w jednym instrumencie finansowym LIFE+. W rozporządzeniu skojarzono ponadto dwie formy wsparcia, tj. zamówienia publiczne i dotacje, tak by zwiększyć elastyczność w zakresie wyboru formy wsparcia w zależności od potrzeb politycznych, jak określono w załączniku II do rozporządzenia.

Główną zaletą tego połączenia jest stworzenie możliwości udoskonalonego planowania strategicznego . W ocenie doceniono wysiłki na rzecz wzmocnienia synergii między dotacjami na działania a rozwojem i aktualizacją polityki, zwracając jednocześnie uwagę na możliwość poprawy. Wynika to z faktu, że wyniki realizacji projektów są dostępne po 3-5 latach, co sprawia, że dotacje na działania są bardziej odpowiednie do wspierania działań związanych z wdrażaniem polityki raczej niż z jej rozwojem.

Zauważono jednak pewne wady, w szczególności w przypadku Forest Focus . Choć finansowanie Forest Focus zostało utrzymane w ramach LIFE+, program ten opierał się wcześniej na scentralizowanym systemie pośredniego zarządzania, w którym część wsparcia finansowego przydzielana była krajowym agencjom na zasadach niekonkurencyjnych. Obecnie już z tego zrezygnowano. W ocenie zaleca się przeprowadzenie konsultacji z państwami członkowskimi na temat tej oczywistej wady LIFE+.

W ramach oceny zbadano również skutki stosowania art. 1 ust. 2 rozporządzenia , który stanowi, że wszystkie działania objęte finansowaniem muszą nieść korzyść dla państw członkowskich. Ścisła interpretacja tego przepisu uniemożliwia finansowanie działań poza UE, co wiąże się z koniecznością szukania kompromisów. W przypadku dotacji na działania przepis ten ogranicza możliwość finansowania projektów dotyczących transgranicznych problemów w zakresie ochrony środowiska poza UE. W przypadku wspierania organizacji pozarządowych ma on niekorzystny wpływ na międzynarodowy wymiar ich działalności, np. budowanie potencjału członków. Z kolei w przypadku zamówień publicznych ogranicza możliwość prowadzenia działań komunikacyjnych, takich jak organizacja międzynarodowych imprez poza UE.

2.2. Dotacje na działania

Dotacje na działania są następcami instrumentu LIFE III. W rozporządzeniu wprowadzono jednak zmiany: komponent „Przyroda” uzupełniono o różnorodność biologiczną i poszerzono zakres komponentu dotyczącego środowiska, tak by uzgodnić go z priorytetami 6 EAP. Usunięto komponent dotyczący krajów trzecich, zaś należące do niego działania uwzględniono w innych instrumentach. W celu poprawy informowania na temat zagadnień związanych z ochroną środowiska utworzono nowy komponent „Informacja i komunikacja”.

Komponenty LIFE+ Przyroda i różnorodność biologiczna: projekty przyczyniające się do wdrażania dyrektywy ptasiej i siedliskowej oraz komunikatu dotyczącego powstrzymania procesu utraty różnorodności biologicznej do roku 2010. Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska: innowacyjne lub demonstracyjne projekty związane z unijnymi celami dotyczącymi środowiska. Informacja i komunikacja: kampanie informacyjne i kampanie na rzecz zwiększania świadomości społecznej w zakresie unijnej polityki w dziedzinie środowiska i pożarów lasów. |

Poziom współfinansowania wynosi 50 % kosztów kwalifikowalnych, jednak maksymalny poziom współfinansowania w przypadku projektów w ramach komponentu „Przyroda” może wynieść do 75 % jeśli dany projekt dotyczy priorytetowych gatunków lub siedlisk.

W okresie objętym sprawozdaniem sfinansowano realizację 547 projektów. Projekty realizowane w ramach komponentu „Przyroda i różnorodność biologiczna” pochłaniają około 51 % budżetu na dotacje na działania, co jest zgodnie z wymogiem przeznaczenia co najmniej 50 % zasobów finansowych tych dotacji na działania dotyczące przyrody i różnorodności biologicznej.

Podczas gdy główną rolę w LIFE odgrywają w dalszym ciągu tradycyjne komponenty (tj. LIFE „Przyroda” i LIFE „Środowisko”), dwa nowe komponenty nie miały łatwego startu. Jest to zjawisko normalne, gdyż potencjalni beneficjenci muszą najpierw zapoznać się z nowymi procedurami, zasadami i wymogami dotyczącymi wyboru. Także kryzys finansowy miał wpływ na zaproszenia do składania wniosków. Uzyskanie współfinansowania przez prywatnych beneficjentów i organizacje pozarządowe było trudniejsze i w szeregu przypadków podmioty prywatne wycofały swoje wsparcie. Ten sam problem dotyczył wnioskodawców publicznych w związku z ograniczeniami budżetowymi wynikającymi z przyjęcia środków służących przezwyciężeniu kryzysu.

W odniesieniu do projektów finansowanych przez państwa członkowskie w rozporządzeniu wprowadzono orientacyjne krajowe przydziały finansowe w celu wspierania proporcjonalnego rozdziału projektów w całej Unii. Krajowe przydziały finansowe zapewniły poprawę – choć nieznaczną – w zakresie geograficznego rozmieszczenia projektów. Większe środki finansowe z puli LIFE+ otrzymują w dalszym ciągu Włochy, Hiszpania i Niemcy. Nowe państwa członkowskie mają w tym zakresie mniej powodzenia. W badaniu zewnętrznym zidentyfikowano szereg przyczyn tej sytuacji, takich jak aktywne wspieranie wnioskodawców przez władze krajowe lub dostęp do funduszy komplementarnych.

Z oceny wynika, że krajowe przydziały finansowe mogą prowadzić do wyboru gorszych jakościowo projektów, co mogłoby mieć wpływ na skuteczność tworzenia w ramach programu unijnej wartości dodanej.

Wartość dodana w skali UE

Zgodnie z wnioskiem z oceny LIFE+ ma w dalszym ciągu istotne znaczenie jako jedyny unijny instrument finansowy koncentrujący się na kwestiach związanych z ochroną środowiska: „Program staje się nawet jeszcze bardziej potrzebny ze względu na nieosiągnięcie celów UE w zakresie różnorodności biologicznej oraz na potrzebę wzmocnienia kapitału naturalnego i gospodarki ekologicznej oraz inwestycji w tym zakresie”.

Program tworzy wartość dodaną poprzez przyczynianie się do lepszego wdrażania unijnej polityki w dziedzinie środowiska na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym oraz poprzez zapewnianie wymiany informacji w całej UE. Dodanie nowych tematów i komponentów zwiększyło znaczenie programu i jego zdolność do tworzenia wartości dodanej w skali UE. Zarówno beneficjenci, jak i państwa członkowskie uważają, że program należy w dalszym ciągu realizować, gdyż ma on zasadnicze znaczenie dla wdrażania unijnej polityki w dziedzinie środowiska. LIFE+ ma szerokie poparcie wszystkich zainteresowanych stron.

Wnioski z oceny pokazują, że obecne systemy wyboru, zarządzania i monitorowania są skuteczne, efektywne i odpowiednio skonstruowane, by tworzyć wartość dodaną w skali UE.

W rozporządzeniu wartość dodaną w odniesieniu do komponentu „ Przyroda i różnorodność biologiczna ” określa się jako wdrożenie unijnego prawodawstwa jako takiego. Z oceny wynika, że LIFE+ jest skutecznym instrumentem zapewniającym osiągnięcie celów UE w zakresie przyrody i różnorodności biologicznej. Wielu wnioskodawców jest zdania, że jest on kluczowym mechanizmem finansowania na potrzeby wspierania i zapewniania ochrony przyrody w całej Unii. Ochrona przyrody jest bowiem jego podstawowym celem, podczas gdy w innych programach cel ten jest tylko dodatkowy. Stymulujący efekt projektów realizowanych w ramach LIFE+ prowadzi do lepszego wdrażania polityki w dziedzinie środowiska w państwach członkowskich.

LIFE+ jest pomocny w przyjmowaniu planów zarządzania, w restytucji cennych siedlisk, odbudowie typowych gatunków i rozwoju sieci Natura 2000. Pomaga on również w tworzeniu platform współpracy, które wzmacniają partnerstwa, przyczyniając się tym samym do transferu najlepszych praktyk między zainteresowanymi stronami i decydentami. Komponent dotyczący różnorodności biologicznej jest najważniejszym instrumentem finansowania w szczególności procesu wdrażania Planu działania na rzecz różnorodności biologicznej skupiającego się w przeważającej mierze na jej ochronie. Projekty w dziedzinie różnorodności biologicznej dotyczyły dotychczas przede wszystkim kwestii zwalczania inwazyjnych gatunków obcych, wspierania zielonej infrastruktury lub roli rolnictwa w ochronie różnorodności biologicznej. Należy jednak w jeszcze większym stopniu wykorzystać wszystkie możliwości w ramach tego komponentu: z dużej liczby otrzymanych wniosków do finansowania wybrano tylko 24 projekty. Mimo to odsetek wniosków dotyczących projektów w dziedzinie różnorodności biologicznej zwiększył się z 13 % w ramach zaproszenia do składania wniosków w 2007 r. do 38 % w roku 2009. Wymogi w ramach tego komponentu są bardziej surowe, co częściowo tłumaczy niewielkie powodzenie tych projektów. Dziedzina różnorodności biologicznej ma również większy zakres niż dziedzina zajmująca się ochroną przyrody, a zarazem jest mniej skonsolidowana, co wiąże się z koniecznością większych nakładów w zakresie propagowania omawianego komponentu.

W ocenie zaleca się zwiększenie elastyczności komponentu i intensyfikację wysiłków w celu przyciągnięcia większej liczby podmiotów zainteresowanych różnorodnością biologiczną. Zaleca się również, by w następnym okresie programowania dopasować wymogi dotyczące różnorodności biologicznej do wymogów dotyczących przyrody oraz podnieść poziom współfinansowania, tak by zwiększyć liczbę i jakość wniosków.

W przypadku komponentu „ Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska ” LIFE+ daje możliwość finansowania projektów w obszarach, które nie są objęte innym rodzajem finansowania (hałas, powietrze, chemikalia, koncepcje strategiczne). Wartość dodana wiąże się z możliwością powielania projektu, która przyczyni się do poprawy w zakresie wdrażania unijnych strategii politycznych. W ramach przeprowadzonej w procesie selekcji oceny wartości dodanej w skali UE te dalekosiężne skutki zostały określone jako średnie lub duże.

Spośród wszystkich projektów finansowanych w ramach omawianego komponentu 71 % dotyczy odpadów i zasobów naturalnych, zmiany klimatu oraz wody. W zaproszeniach do składania wniosków w 2008 i 2009 r. odnotowano jednak rosnącą tendencję w zakresie liczby wniosków i projektów dotyczących nowych zagadnień.

Komponent „Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska” stanowi bodziec dla przechodzenia na bardziej trwałe metody produkcji, tworząc pomost między badaniami a rozwojem zastosowań komercyjnych na dużą skalę. Jest on skutecznym narzędziem służącym wspieraniu kluczowych sektorów w osiąganiu konkurencyjnej przewagi poprzez wprowadzanie zasobooszczędnych i ekologicznych procesów produkcyjnych. Dzięki współfinansowaniu w ramach LIFE opracowano szereg najlepszych dostępnych technik (BAT) i dokumentów referencyjnych dotyczących najlepszych dostępnych technik (BREF).

Stanowi on również znaczące wsparcie dla ekoinnowacji w prywatnym i publicznym sektorze: coraz większy odsetek projektów (około dwóch trzecich) dotyczy metod innowacyjnego zarządzania lub prowadzenia działalności.

Omawiany komponent jest również skutecznym instrumentem służącym wymianie najlepszych praktyk i wiedzy między starymi i nowymi państwami członkowskimi. Stanowi on bowiem doskonałą platformę dla projektów międzynarodowych, w ramach której przedstawiciele przedsiębiorstw spotykają się i dzielą doświadczeniami.

W rozporządzeniu nie przedstawiono jednak rozwiązania największego problemu zidentyfikowanego w ramach oceny ex post programu, jakim jest brak wyraźnego ukierunkowania strategii w ramach tego komponentu na realizację priorytetów polityki w dziedzinie środowiska. Załącznik II do rozporządzenia nie pozwala na określenie bardziej konkretnych priorytetów, przez co potencjalnie ogranicza możliwość wywierania skutków poza indywidualnym projektem i możliwość oceny wyników na poziomie danego zagadnienia.

W ocenie zaleca się dokonanie większej priorytetyzacji i większy stopień ukierunkowania w odniesieniu do poszczególnych zagadnień. Zaproponowano w niej wyznaczenie na następny okres programowania kluczowych dziedzin na każdy rok lub skoncentrowanie się na tych interesach unijnej polityki, których zapewnienie w ramach programu jest bardziej prawdopodobne i które są najbardziej wartościowe.

Ocena komponentu LIFE+ „Informacja i komunikacja” pokazuje, że finansowanie kampanii informacyjnych i kampanii na rzecz zwiększania świadomości społecznej wiąże się ze znacznymi trudnościami na poziomie krajowym i lokalnym. Komponent ten oferuje zatem wyjątkową możliwość przezwyciężenia tych trudności i szerokiego propagowania zagadnień związanych ze środowiskiem. Dotychczas finansowanie przyznano jednak tylko 38 projektom. W 2007 r. znaczną liczbę projektów zgłoszonych w ramach zaproszenia odrzucono ze względu na niedostatecznie ambitne cele lub brak jasno określonych celów w zakresie środowiska. By przedstawić większą liczbę przykładów projektów odpowiadających temu komponentowi, zmodyfikowano przewodnik dla wnioskodawców. W rezultacie poprawiła się ogólna jakość projektów, jednak wyniki są w dalszym ciągu mierne w porównaniu do innych komponentów. Ponadto projekty objęte finansowaniem dotyczą szerokiego zakresu zagadnień i skierowane są do bardzo różnych grup odbiorców oraz są ukierunkowane na problemy lokalne lub regionalne, co ogranicza ich wartość dodaną w skali UE. Niektóre projekty mają jednak większe oddziaływanie na poziomie UE.

W ocenie zaleca się bardziej precyzyjne zdefiniowanie komponentu w celu lepszego przygotowania wnioskodawców i poprawy jakości wniosków. Na następny okres programowania zaleca się podniesienie poziomu współfinansowania, tak by umożliwić organizację kampanii o szerszym zakresie i uzyskanie większej liczby wniosków.

Komplementarność

W ramach LIFE+ nie powinny być finansowane działania, które mogą być finansowane przy pomocy innych unijnych funduszy (art. 9 rozporządzenia). Ten ścisły przepis wymaga wyraźnego rozdziału między LIFE+ a pozostałymi funduszami. W ocenie doceniono wysiłki podejmowane na rzecz zapewnienia komplementarności. W formularzu wniosku wymagane są informacje dotyczące wskazanych we wniosku działań, które mogłyby być finansowane w ramach innych programów wsparcia. Wnioskodawcy muszą wyjaśnić, dlaczego ich zdaniem działania te nie wchodzą w zakres alternatywnych instrumentów i potwierdzić, że na realizację wymienionych we wniosku działań nie otrzymują ani nie będą otrzymywać wsparcia w ramach żadnego innego unijnego instrumentu.

Komisja uzgadnia, które z projektów mogą być finansowane w ramach innych unijnych funduszy. By określić najodpowiedniejszy instrument dla danego działania, opracowano protokół rozpatrywania wniosków w ramach programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji (CIP) i LIFE+ „Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska”. Inne środki to zgodzenie się przez państwa członkowskie na zapewnianie potencjalnym wnioskodawcom dodatkowych wytycznych.

Komisja usiłuje zapobiegać przypadkom podwójnego finansowania, lecz jednocześnie stara się przyjąć bardziej pozytywne podejście do komplementarności poprzez przyznawanie dodatkowych punktów projektom wykazującym synergie z innymi instrumentami finansowania, bądź charakteryzującym się zintegrowanym podejściem do wykorzystywania środków pochodzących z różnych instrumentów. Tworzenie i wzmacnianie synergii z innymi programami jest jednak bardziej wymagającym zadaniem, jeśli programy te są zdecentralizowane lub zarządzane wspólnie przez władze krajowe, regionalne bądź lokalne. Ponadto wnioskodawcy skłaniają się do wyboru funduszu, który znają najlepiej.

Należy wzmóc wysiłki zmierzające do zwiększenia synergii między siódmym programem ramowym w dziedzinie badań, LIFE+ „Środowisko”, CIP, EFRROW, funduszami strukturalnymi i Funduszem Spójności oraz asystować przy realizacji innowacyjnych pomysłów na etapie projektowania, testowania i demonstracji oraz komercjalizacji i szerokiego upowszechniania.

W ocenie zaleca się połączenie w następnym okresie programowania komponentu CIP dotyczącego ekoinnowacji i komponentu LIFE+ „Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska”, tworząc jeden mechanizm finansowania ekoinnowacji. Przemawia za tym rola, jaką DG ds. środowiska – za pośrednictwem Agencji Wykonawczej ds. Konkurencyjności i Innowacyjności – odgrywa w zakresie nadzorowania powielania technologii i doradztwa dotyczącego zaproszeń do składania wniosków oraz ścisłe powiązania między celami LIFE+ i CIP.

W ocenie uwydatnia się wyzwania wynikające ze zintegrowanego podejścia, zgodnie z którym należy przeznaczyć wystarczające środki finansowe na potrzeby związane z ochroną środowiska. Z niedawnych badań dotyczących finansowania sieci Natura 2000 wynika, że w dalszym ciągu istnieje możliwość poprawy w zakresie absorpcji środków w ramach poszczególnych unijnych instrumentów w celu zaspokojenia finansowych potrzeb sieci. LIFE+ mógłby zostać wykorzystany w celu zwiększenia absorpcji środków poprzez bardziej przychylny stosunek do komplementarności i skuteczne propagowanie idei łącznego wykorzystywania różnych unijnych funduszy.

W ramach oceny przeanalizowano wstępnie skutki likwidacji komponentu LIFE „Kraje trzecie”. Choć niezbędne są dalsze analizy, wnioski z oceny pokazują, że LIFE „Kraje trzecie” był komponentem nieskomplikowanym i elastycznym oraz że wnioskodawcy i projekty, którzy mogliby uzyskać finansowanie w ramach poprzednich programów LIFE, nie zawsze mogą na to liczyć w ramach instrumentów alternatywnych. Instrumenty te zapewniają finansowanie w ramach znacznie szerszej agendy rozwoju, co skutkuje osłabieniem priorytetów związanych z ochroną środowiska i tworzeniem się potencjalnych rozbieżności pod względem tematycznym i geograficznym. Z drugiej strony przeprowadzona w 2009 r. ocena zewnętrzna tematycznego programu na rzecz środowiska i zrównoważonego zarządzania zasobami naturalnymi (ENRTP) pokazała, że program ten pozwala na wdrażanie unijnej polityki w dziedzinie środowiska w skali światowej.

2.3. Dotacje operacyjne dla organizacji pozarządowych

Celem tej formy wsparcia jest umożliwienie organizacjom pozarządowym o charakterze europejskim zajmującym się ochroną środowiska wniesienia zrównoważonego wkładu – jako zainteresowane strony – w proces kształtowania polityki na poziomie UE. Ocena potwierdziła stałe znaczenie tej formy wsparcia.

W latach 2007, 2008 i 2009 wybrano odpowiednio 30, 33 i 32 organizacje pozarządowe. Organizacje te reprezentowały szerokie spektrum tego rodzaju organizacji pozarządowych pod względem wielkości, obszarów zainteresowania i rozmieszczenia geograficznego. Większość finansowanych organizacji pozarządowych ma swoje siedziby w Brukseli lub jej okolicy. Biorą one bowiem aktywny udział w kształtowaniu polityki i potrzebują dostępu do unijnych instytucji. Sieci tych organizacji reprezentują jednak organizacje członkowskie ze wszystkich państw UE i spoza Unii.

Ocena pokazała, że organizacje te zajmują się wszystkimi priorytetami 6 EAP, przy zachowaniu odpowiednich proporcji między rozwojem polityki, jej wdrażaniem i budowaniem potencjału. Wnioski świadczą ponadto o tym, że organizacje pozarządowe wybrane do finansowania wnoszą niezbędny wkład w politykę Unii. Można udoskonalić niektóre aspekty proceduralne i administracyjne, np. harmonogram podejmowania decyzji dotyczących wyboru umożliwia podpisywanie umów dopiero kilka miesięcy po rozpoczęciu danego roku finansowania.

W ocenie zaleca się wprowadzić zmiany w harmonogramie procedury wyboru lub w wieloletnich umowach ramowych o partnerstwie w celu rozwiązania problemów związanych z płynnością finansową i w celu poprawy efektywności pod względem kosztów. W motywie 12 rozporządzenia przewidziano – w odniesieniu do kwalifikowalności organizacji pozarządowych – minimalny wymóg objęcia działaniami co najmniej trzech krajów europejskich . Na następny okres programowania w ocenie proponuje się zwiększyć tę liczbę, tak by wzbogacić proces polityczny o niezbędną sieć i doświadczenia praktyczne.

2.4. Wspieranie procesu opracowywania i wdrażania polityki

Komisja wykorzystuje zamówienia publiczne w celu prowadzenia badań i ocen, organizacji spotkań, warsztatów i seminariów bądź w celu opracowywania i utrzymywania systemów informatycznych (np. strona internetowa poświęcona LIFE lub system informacyjny dotyczący sieci Natura 2000). Ta forma wsparcia jest również wykorzystywana przez Komisję w celu wspierania działań w zakresie informowania, publikowania i upowszechniania, mających centralne znaczenie dla jej celów.

Ocena pokazuje, że zamówienia publiczne opierają się na dobrze funkcjonujących, zadowalających procedurach. Procedury te zapewniają odpowiednie powiązanie finansowania z priorytetami, których zarys przedstawiono w programie prac Komisji, i które to priorytety przyczyniają się bezpośrednio do wdrożenia unijnych strategii politycznych w dziedzinie środowiska. W ocenie stwierdza się również, że udzielanie zamówień publicznych na takie usługi ma zasadnicze znaczenie dla Komisji.

W ocenie zaleca się wzmocnienie mechanizmu informacji zwrotnej dotyczącej jakości usług świadczonych przez wykonawców zewnętrznych oraz zachęcanie do stosowania umów wieloletnich.

3. PRZYSZłE DZIAłANIA

3.1. Działania na pozostałą część okresu finansowania

Komisja zapoznała się z zaleceniami zawartymi w sprawozdaniu doradców i podejmuje niezbędne działania, by przezwyciężyć najbardziej pilne problemy w nim zidentyfikowane. Kilka ważnych zaleceń np. dotyczących krajowych przydziałów finansowych lub poziomu współfinansowania nie może zostać wdrożonych bez konieczności wprowadzenia zmian w rozporządzeniu. Zostaną one jednak uwzględnione przy opracowywaniu instrumentu prawnego na przyszłość. Działania proponowane poniżej mogą zostać wdrożone w obecnych ramach.

Dotychczas Komisja :

- Po ogłoszeniu zaproszenia do składania wniosków organizowała warsztaty dla potencjalnych wnioskodawców, tak by zwiększyć ilość wniosków i poprawić ich jakość.

- Gruntownie przeredagowała wskazówki dla wnioskodawców w ramach zaproszenia z 2010 r. dotyczącego dotacji na działania, przedstawiając więcej przykładów i elastycznych koncepcji, również w celu uzyskania większych stawek współfinansowania w granicach określonych w rozporządzeniu. W odniesieniu do każdego zagadnienia w ramach LIFE+ „Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska” określono orientacyjne wykazy preferowanych dziedzin, odzwierciedlających priorytety polityczne zawarte w programie prac na 2010 r. Zmiany te mają również na celu zwiększenie udziału tych komponentów LIFE+, które cieszą się mniejszym powodzeniem.

- Skróciła procedurę wyboru projektów bez pogarszania jej jakości.

- Udoskonaliła mechanizm na potrzeby prowadzenia bardziej systematycznych kontroli ex post służących ocenie projektów pod kątem ich wpływu na trwałość środowiska.

- Zwiększyła wysiłki na rzecz wspierania krajowych punktów kontaktowych i państw członkowskich, w których z instrumentu korzysta się w niewielkim stopniu. W 2010 r. Komisja zorganizowała dwudniową sesję szkoleniową mającą na celu wzmocnienie ich roli w wyborze projektów, zarządzaniu nimi i prowadzeniu działań następczych. Komisja opracowała również wytyczne dotyczące działań w zakresie komunikacji przeznaczone dla krajowych punktów kontaktowych.

Komisja będzie w dalszym ciągu :

- Prowadzić działania służące lepszej integracji dotacji na działania z rozwojem i wdrażaniem polityki.

- Wzmacniać i udoskonalać działania związane z upowszechnianiem oraz podejmować większe wysiłki w celu zachęcenia nietypowych wnioskodawców LIFE, w szczególności w zakresie komponentu dotyczącego różnorodności biologicznej oraz nowych zagadnień w ramach komponentu „Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska”. Obejmuje to publikowanie specjalnie przygotowanych broszur tematycznych w celu ukazania sposobu, w jaki projekty LIFE+ zajmują się kwestiami dotyczącymi środowiska, organizowanie konferencji tematycznych służących wymianie doświadczeń i upowszechnianiu wyników danego projektu oraz zwiększenie ilości i poprawę jakości informacji dostępnych na stronie internetowej poświęconej LIFE.

- Zachęcać do tworzenia sieci, m.in. poprzez organizowanie regionalnych i europejskich spotkań projektów w celu dzielenia się doświadczeniami i wiedzą techniczną. Tworzenie sieci stało się obowiązkowe dla projektów. Ustanowiono forum dyskusyjne na potrzeby projektów LIFE+.

- Badać możliwość opracowania wskaźników wyników podobnych do tych przyjętych w ramach CIP.

- Badać nowe metody zwiększania synergii i komplementarności z innymi funduszami. Rozważa się możliwość przyjęcia protokołów rozpatrywania wniosków wspólnych z innymi programami. Zbadane zostaną metody poprawy komunikacji między poszczególnymi służbami Komisji i właściwymi organami oraz kwestia opracowania wytycznych.

- W odniesieniu do programu finansowania organizacji pozarządowych – badać możliwość położenia większego nacisku na priorytety roczne oraz możliwości wprowadzenia oceny zewnętrznej i wieloletnich partnerstw ramowych. Komisja dokona również przeglądu wskaźników monitorowania działań operacyjnych realizowanych przez organizacje pozarządowe. Oceni przy tym w szczególności, czy obecny system przyczynia się skutecznie do lepszego zarządzania środowiskowego poprzez większe zaangażowanie zainteresowanych stron w proces konsultacji i realizacji polityki.

3.2. Przyszłość LIFE+

Zgodnie z art. 15 ust. 3 rozporządzenia Komisja przedstawia, w odpowiednich przypadkach, wniosek w sprawie dalszego rozwoju instrumentu finansowego przeznaczonego wyłącznie na rzecz środowiska, który byłby stosowany począwszy od roku 2014. Komisja prowadzi już szereg badań służących przeanalizowaniu skutecznych sposobów sprostania obecnym i pojawiającym się problemom środowiskowym.

Na obecnym etapie pierwszy i główny wniosek płynący z oceny śródokresowej jest następujący: specjalny instrument na rzecz ochrony środowiska, tj. LIFE, jest ważny i potrzebny, ponieważ przyczynia się do tworzenia wartości dodanej w skali UE w zakresie rozwoju i wdrażania unijnej polityki w dziedzinie środowiska. Niezbędne są jednak dalsze działania mające na celu zidentyfikowanie potrzeb finansowych w zakresie ochrony środowiska oraz głównych przeszkód w ich finansowaniu, tak by na kolejny okres programowania określić alternatywne rozwiązania w zakresie wydatków na te potrzeby.

W ocenie podkreśla się znaczenie zapewnienia odpowiednich ram na potrzeby finansowania sieci Natura 2000 i projektów związanych z różnorodnością biologiczną. Rada Europejska jest zaangażowana w realizację długofalowej wizji dotyczącej różnorodności biologicznej do roku 2050 oraz celu na rok 2020, ustalonego w konkluzjach Rady z dnia 15 marca 2010 r. Obecnie, gdy sieć przybrała już ostateczny kształt, należy się skupić na działaniach w zakresie ochrony i restytucji, co doprowadzi do znacznego wzrostu kosztów ponoszonych przez publiczne i prywatne podmioty zarządzające siecią. Jednocześnie, by zrealizować nową wizję UE w dziedzinie różnorodności biologicznej, należy wziąć pod uwagę potrzebę dalszych inwestycji.

W każdym przyszłym instrumencie należy również rozważyć – w odniesieniu do komponentu LIFE+ „Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska” – konieczność większego ukierunkowania, np. poprzez określenie dla poszczególnych lat dziedzin szczególnego zainteresowania lub priorytetów politycznych, tak by zwiększyć wartość dodaną tego komponentu. By określić najbardziej skuteczną formę unijnego wsparcia na potrzeby przedsiębiorstw i sektora publicznego, należy zbadać mechanizmy jego udzielania inne niż dotacje na działania. Mechanizmami tymi – zgodnie z sugestiami zawartymi w ocenie – mogłyby być inwestycje bezpośrednie, finansowanie inwestycji w celu pobudzenia finansowania przez sektor prywatny, gwarancje kredytowe, kapitał własny oraz łączenie dotacji z innymi instrumentami finansowymi. Komisja oceni również skuteczność zachowania dwóch oddzielnych instrumentów (np. CIP i LIFE+ „Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska”) na potrzeby finansowania innowacyjnych pomysłów na rzecz ochrony środowiska oraz konieczność zastosowania innych specjalnych funduszy (np. specjalny instrument na rzecz klimatu).

Finansowanie unijnych organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną środowiska należy poddać przeglądowi w celu skuteczniejszego wspierania ich roli we wdrażaniu unijnego prawodawstwa w dziedzinie środowiska oraz w tworzeniu podstaw wiedzy dla polityki w tej dziedzinie i w celu wspierania nowych podmiotów i nowych sieci.

Rozważony zostanie również zewnętrzny wymiar polityki w dziedzinie środowiska w oparciu o wnioski z oceny. Dalsza analiza będzie prowadzona w celu zwiększenia skuteczności i wpływu instrumentów, które mogą być stosowane w odniesieniu do zewnętrznego wymiaru polityki w dziedzinie środowiska, oraz w celu zaproponowania najodpowiedniejszych opcji w tym kontekście.

We wrześniu 2010 r. Komisja zapoczątkuje ocenę skutków potencjalnych opcji przeglądu rozporządzenia. Ocena ta będzie się opierać na badaniach dotyczących większej integracji kwestii związanych z ochroną środowiska w unijnych instrumentach wsparcia oraz na ocenach LIFE. Uwzględni się przy tym oceny pozostałych unijnych funduszy.

W ocenie skutków zostanie poddana analizie zasadnicza kwestia najlepszych procedur finansowania potrzeb związanych z ochroną środowiska. Celem jest określenie tych kwestii środowiskowych, w przypadku których najskuteczniejszą metodą finansowania byłby specjalny unijny instrument na rzecz środowiska oraz kwestii, w przypadku których bardziej stosowne byłoby finansowanie w ramach instrumentów innych niż LIFE. Komisja oczekuje, że po zakończeniu oceny będzie posiadać wystarczającą ilość informacji, by określić najbardziej skuteczny mechanizm finansowania ochrony środowiska (instrument, priorytet, cel, przydział budżetowy) w celu maksymalnego zwiększenia wartości dodanej w skali UE.

Wyniki oceny skutków będą dostępne począwszy od trzeciego kwartału 2011 r. i będą stanowić podstawę – jeśli będzie to konieczne – wniosku Komisji w sprawie nowego instrumentu finansowego na rzecz środowiska.

[1] Dz.U. L 149 z 9.6.2007.

[2] http://ec.europa.eu/environment/life/publications/lifepublications/evaluation/index.htm#mte2010

[3] Więcej szczegółów można znaleźć w dokumencie roboczym służb Komisji.

[4] LIFE, program na rzecz trwałego rozwoju miast i programy organizacji pozarządowych, Forest Focus i pozycje w budżecie DG ds. środowiska bez podstawy prawnej.