12.12.2007 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 300/6 |
Konkluzje Rady i przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w Radzie z dnia 15 listopada 2007 r. na temat poprawy jakości kształcenia nauczycieli (1)
(2007/C 300/07)
RADA UNII EUROPEJSKIEJ I PRZEDSTAWICIELE RZĄDÓW PAŃSTW CZŁONKOWSKICH ZEBRANI W RADZIE,
UWZGLĘDNIAJĄC:
1) |
Konkluzje z posiedzenia Rady Europejskiej w Lizbonie w dniach 23–24 marca 2000 r., w których podkreślono, że inwestowanie w kapitał ludzki w zasadniczy sposób wpływa na miejsce Europy w gospodarce opartej na wiedzy, i w których wezwano państwa członkowskie by „podjęły działania zmierzające do usunięcia przeszkód ograniczających mobilność nauczycieli oraz do przyciągnięcia do zawodu nauczyciela osób o wysokim poziomie wykształcenia” (2). |
2) |
Przedstawione Radzie Europejskiej sprawozdanie Rady ds. Edukacji z lutego 2001 roku w sprawie konkretnych przyszłych celów stawianych systemom edukacji i szkolenia; w sprawozdaniu tym podkreślono ewoluującą rolę nauczycieli, którzy przekazując wiedzę, jednocześnie „odgrywają rolę opiekuna-przewodnika, który wskazuje uczniom drogę w ich podróży ku wiedzy” (3). |
3) |
Cel 1.1 programu prac „Edukacja i szkolenie 2010” — Poprawa jakości kształcenia i szkoleń nauczycieli i instruktorów — który zwraca uwagę na znaczenie: zachęcania osób mających silną motywację i wysokie kwalifikacje do podejmowania pracy w zawodzie nauczyciela i do pozostania w tym zawodzie; określania umiejętności, które umożliwią nauczycielom sprostanie zmieniającym się potrzebom społeczeństwa; tworzenia warunków, które pomogą nauczycielom przejść przez etap kształcenia i doskonalenia zawodowego, a także przyciągania do zawodu nauczyciela i instruktora kandydatów posiadających doświadczenie zawodowe w innych dziedzinach (4). |
4) |
Rezolucję Rady z dnia 27 czerwca 2002 r. w sprawie uczenia się przez całe życie, w której zwrócono się do państw członkowskich o poprawienie jakości kształcenia i szkoleń nauczycieli biorących udział w procesie uczenia się przez całe życie, tak aby nabyli oni umiejętności niezbędne w społeczeństwie wiedzy (5). |
5) |
Wspólne sprawozdanie okresowe Rady i Komisji z dnia 26 lutego 2004 r. w sprawie postępów w realizacji celów strategii lizbońskiej w dziedzinie kształcenia i szkoleń (6), w którym za priorytetowe uznano opracowanie wspólnych europejskich zasad w odniesieniu do kompetencji i kwalifikacji potrzebnych nauczycielom, aby mogli dostosować się do zmian, jakim ulega ich rola w społeczeństwie wiedzy (7). |
6) |
Wspólne sprawozdanie okresowe Rady i Komisji z dnia 23 lutego 2006 r. z postępów w realizacji programu prac „Edukacja i szkolenie 2010”, w którym podkreślono, że „inwestycje w szkolenia nauczycieli i instruktorów oraz wzmocnienie przewodnictwa instytucji edukacyjnych i szkoleniowych są kluczowe dla poprawy skuteczności systemów edukacji i szkoleń” (8). |
7) |
Konkluzje Rady i przedstawicieli rządów państw członkowskich zgromadzonych w Radzie z dnia 14 listopada 2006 r. w sprawie skuteczności edukacji i szkoleń i równego dostępu do nich, w których stwierdzono, że „motywacja, umiejętności i kompetencje nauczycieli, szkoleniowców, pozostałego personelu nauczającego oraz poradnictwo i pomoc społeczna, a także jakość zarządzania szkołami są kluczowymi czynnikami przyczyniającymi się do osiągania wysokiej jakości wyników w nauce” oraz że „starania personelu nauczającego powinny być wspierane przez ciągłe doskonalenie umiejętności zawodowych”. |
8) |
Konkluzje Rady i przedstawicieli rządów państw członkowskich zgromadzonych w Radzie z dnia 14 listopada 2006 r. w sprawie przyszłych priorytetów ściślejszej europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego, w których podkreślono, że potrzebni są wysoko wykwalifikowani nauczyciele ustawicznie doskonalący swoje umiejętności zawodowe (9). |
9) |
Decyzję nr 1720/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 listopada 2006 r. ustanawiającą program działań w zakresie uczenia się przez całe życie, który w ramach swojego komponentu, programu Comenius, przewiduje poprawę jakości i zwiększanie europejskiego wymiaru kształcenia nauczycieli (10). |
10) |
Zalecenie 2006/961/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie (11); w zaleceniu tym określono minimalny zakres wiedzy, umiejętności i postaw, które każdy uczeń powinien nabyć przed ukończeniem kształcenia i szkoleń, aby móc funkcjonować w społeczeństwie wiedzy, i które ze względu na swój przekrojowy charakter wymagają zacieśnienia współpracy między nauczycielami i zwiększenia ich pracy zespołowej oraz zastosowania w nauczaniu podejścia wykraczającego poza tradycyjne ramy, |
Z ZADOWOLENIEM PRZYJMUJĄ komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego z dnia 23 sierpnia 2007 r. w sprawie poprawy jakości kształcenia nauczycieli (12), w którym stwierdzono, że jakość nauczania i kształcenie nauczycieli mają podstawowe znaczenie dla poprawy ogólnego poziomu wykształcenia i dla osiągnięcia celów strategii lizbońskiej, oraz w którym zamieszczono odpowiednie propozycje, jak utrzymać lub podnieść ten poziom.
POTWIERDZAJĄ, że chociaż odpowiedzialność za organizację systemów kształcenia i szkoleń, za przekazywane treści oraz za osiągnięcie celu 1.1 programu prac „Edukacja i szkolenie 2010” spoczywa na poszczególnych państwach członkowskich i że chociaż w wielu państwach członkowskich szkoły cieszą się znaczną autonomią, to w sprostaniu wspólnym wyzwaniom przydatna może się okazać współpraca europejska, a zwłaszcza zastosowanie otwartej metody koordynacji, która przewiduje opracowanie wspólnych zasad i celów oraz wspólnych inicjatyw, takich jak uczenie się w grupach koleżeńskich, wymiana doświadczeń i sprawdzonych rozwiązań oraz wzajemna obserwacja.
UWAŻAJĄ, że:
1) |
Wysoka jakość nauczania to warunek, od którego zależą wysokiej jakości kształcenie i szkolenia, a one z kolei stanowią zasadniczy czynnik warunkujący w dłuższej perspektywie — w powiązaniu z innymi stosownymi obszarami polityki, takimi jak polityka gospodarcza i społeczna oraz badania naukowe — europejską konkurencyjność oraz umiejętność tworzenia większej liczby miejsc pracy i pobudzania wzrostu gospodarczego zgodnie z celami strategii lizbońskiej. |
2) |
Co równie istotne, nauczyciele świadczą usługi o dużym znaczeniu społecznym: odgrywają zasadniczą rolę, umożliwiając ludziom odkrywanie i rozwijanie talentów, wykorzystywanie potencjału w zakresie rozwoju osobistego i wysokiej jakości życia, a także pomagając im w zdobywaniu szerokiej wiedzy oraz umiejętności i kluczowych kompetencji przydatnych im jako obywatelom w życiu osobistym, społecznym i zawodowym. |
3) |
Umiejętność sprostania przez nauczycieli wyzwaniom związanym z coraz większym zróżnicowaniem społecznym i kulturowym, z jakim spotykają się w szkołach, ma zasadnicze znaczenie dla tworzenia sprawiedliwszych systemów edukacji i dla czynienia postępów w zapewnianiu wszystkim równych szans. |
4) |
Kształcenie i szkolenie nauczycieli to zasadniczy element modernizacji europejskich systemów kształcenia i szkoleń, a do przyszłej poprawy ogólnego poziomu wykształcenia i tempa realizacji wspólnych celów określonych w programie prac „Edukacja i szkolenie 2010” przyczyni się istnienie efektywnych systemów kształcenia nauczycieli. |
5) |
W świetle powyższych uwag państwa członkowskie powinny uznać za priorytet poprawę jakości kształcenia nauczycieli na wszystkich etapach ich kariery zawodowej. |
ODNOTOWUJĄ, że:
1) |
Zachodzące w społeczeństwie liczne zmiany o charakterze społecznym, kulturowym, gospodarczym i technologicznym stawiają przed zawodem nauczyciela nowe wyzwania oraz wywołują potrzebę wypracowania takiego podejścia do nauczania, które w większym stopniu będzie się skupiać na kompetencjach i jednocześnie położy silniejszy nacisk na wyniki w nauce. Coraz częściej oczekuje się, że uczniowie w trakcie zdobywania kompetencji mających w życiu kluczowe znaczenie w większym stopniu opanują umiejętność samodzielnej nauki i wezmą na siebie odpowiedzialność za proces uczenia się. Ponadto zdarza się, że uczniowie w obrębie jednej klasy pochodzą z coraz bardziej zróżnicowanych środowisk, a ich umiejętności są zdecydowanie różnorodne. Aby umożliwić nauczycielom dostosowywanie metod nauczania do zmieniających się potrzeb uczniów, należy zapewnić im możliwość regularnego doskonalenia umiejętności już posiadanych lub nabywania umiejętności nowych. |
2) |
Nowe wyzwania, przed którymi stają nauczyciele, wiążą się nie tylko z koniecznością tworzenia nowych warunków uczenia się i z koniecznością wypracowywania nowych podejść do kwestii nauczania, lecz także z potrzebą wysokiego poziomu profesjonalizmu. W związku z faktem, że szkoły stają się coraz bardziej samodzielne i otwarte, nauczyciele w coraz większym stopniu stają się odpowiedzialni za treść, organizację i monitorowanie procesu uczenia się, a także za własny rozwój zawodowy na kolejnych etapach kariery. |
3) |
To z kolei powoduje, że przed instytucjami kształcenia nauczycieli, osobami kształcącymi nauczycieli oraz szkołami pojawiają się nowe wyzwania związane z opracowywaniem lub realizacją programów przeznaczonych zarówno dla osób przygotowujących się do zawodu nauczyciela, jak i dla osób już pracujących w tym zawodzie. Aby systemy kształcenia nauczycieli mogły sprostać tym wyzwaniom, należy zwiększyć koordynację między różnymi etapami kształcenia nauczycieli — od kształcenia, przez dodatkowe wsparcie ułatwiające start w zawodzie (staż) (13), po doskonalenie zawodowe. Co więcej, konieczne jest z jednej strony zwiększanie zachęt dla nauczycieli do stałego podnoszenia umiejętności na kolejnych etapach kariery zawodowej, a z drugiej — podejmowanie działań, które zagwarantują, że doskonalenie zawodowe będzie dostosowane do potrzeb nauczycieli zarówno pod względem jakości, jak i ilości szkoleń. |
4) |
W kilku państwach członkowskich pojawia się potrzeba nie tylko zachęcenia nowych osób, w tym osób z odpowiednimi kwalifikacjami i z doświadczeniem w innych zawodach, do podjęcia zawodu nauczyciela, lecz także przekonania doświadczonych nauczycieli do pozostania w zawodzie — wielu z nich wybiera bowiem przejście na wcześniejszą emeryturę lub zmianę zawodu. Poprawa jakości kształcenia nauczycieli może być jednym ze sposobów, by nauczanie stało się atrakcyjną ścieżką zawodową. |
ZGADZAJĄ SIĘ, w ramach własnych kompetencji:
1) |
Dołożyć starań, aby nauczyciele:
|
2) |
Dołożyć starań, aby nauczyciele pełniący funkcje kierownicze i posiadający umiejętności i doświadczenie w zakresie nauczania mieli także dostęp do wysokiej jakości szkoleń dotyczących zarządzania szkołą oraz szkoleń rozwijających umiejętności kierownicze. |
3) |
Dążyć do zapewnienia skoordynowanej, spójnej, dysponującej odpowiednimi zasobami i cechującej się odpowiednią jakością oferty kształcenia, wsparcia ułatwiającego start w zawodzie i dalszego rozwoju zawodowego nauczycieli. |
4) |
Rozważyć możliwość podjęcia działań służących podniesieniu poziomu kwalifikacji i poziomu praktycznego doświadczenia, których wymaga się od nowo zatrudnianych nauczycieli. |
5) |
Zachęcać do nawiązywania bliższych kontaktów i rozwijania partnerstwa między szkołami — w formie „wspólnot edukacyjnych” — a instytucjami kształcenia nauczycieli i jednocześnie dbać o to, by instytucje te oferowały spójne i odpowiednie programy kształcenia nauczycieli, które cechują się wysoką jakością i stanowią skuteczną odpowiedź na ewoluujące potrzeby szkół, nauczycieli i ogółu społeczeństwa. |
6) |
Promować na etapie kształcenia nauczycieli, etapie wsparcia ułatwiającego start w zawodzie i na dalszych etapach ustawicznego rozwoju zawodowego nabywanie kompetencji, które umożliwią nauczycielom:
|
7) |
Wspierać w odpowiedni sposób instytucje kształcenia nauczycieli oraz osoby kształcące nauczycieli, umożliwiając im w ten sposób opracowywanie innowacyjnych rozwiązań w odpowiedzi na nowe wyzwania związane z kształceniem nauczycieli. |
8) |
Wspierać programy mobilności skierowane do nauczycieli, osób przygotowujących się do zawodu nauczyciela oraz osób kształcących nauczycieli, które mają w znacznym stopniu pomóc w ich rozwoju zawodowym, przyczynić się do lepszego zrozumienia różnic kulturowych, a także zwrócić uwagę na europejski wymiar nauczania. |
9) |
Podejmować odpowiednie działania, dzięki którym nauczanie stanie się bardziej atrakcyjną ścieżką zawodową. |
ZACHĘCAJĄ PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE, BY PRZY WSPARCIU KOMISJI:
1) |
Podejmowały wspólne działania służące zacieśnianiu współpracy na szczeblu europejskim w ramach otwartej metody koordynacji — w konsultacji z zainteresowanymi podmiotami oraz zgodnie z przekrojowym celem programu prac „Edukacja i szkolenie 2010” oraz z kolejnym programem — aby wspierać realizację priorytetów polityki w zakresie kształcenia nauczycieli, które wskazano w niniejszych konkluzjach. |
2) |
Stosowały wszelkie dostępne instrumenty, takie jak instrumenty stanowiące część otwartej metody koordynacji, program uczenia się przez całe życie, siódmy program ramowy w zakresie badań i rozwoju technologicznego oraz Europejski Fundusz Społeczny, w celu upowszechniania — przy użyciu zintegrowanego podejścia — opartych na doświadczeniu informacji na temat strategii kształcenia nauczycieli, dalszych inicjatyw na rzecz wzajemnego uczenia się, innowacyjnych projektów w zakresie kształcenia nauczycieli, a także mobilności nauczycieli, osób kształcących nauczycieli oraz osób przygotowujących się do zawodu nauczyciela. |
(1) Konkluzje te odnoszą się do nauczycieli kształcenia ogólnego i nauczycieli kształcenia zawodowego; do celów konkluzji nauczycielem jest osoba, która posiada uznany status nauczyciela (lub równoważną pozycję), zgodnie z ustawodawstwem i praktyką danego państwa członkowskiego. Definicja ta nie obejmuje osób zatrudnionych poza formalnym systemem kształcenia i szkoleń, ponieważ zadania przez nie wykonywane mają inny charakter i kontekst.
(2) Dok. SN 100/1/00 REV 1.
(3) Dok. 5980/01.
(4) Dz.U. C 142 z 14.6.2002, str. 1.
(5) Dz.U. C 163 z 9.7.2002, str. 1.
(6) 6905/04.
(7) Załączniki I oraz II do dok. 12414/07 ADD 1.
(8) Dz.U. C 79 z 1.4.2006, str. 1.
(9) Dz.U. C 298 z 8.12.2006, str. 8.
(10) Dz.U. L 327 z 24.11.2006, str. 45.
(11) Dz.U. L 394 z 30.12.2006, str. 5.
(12) Dok. 12414/07 + ADD 1 + ADD 2.
(13) „Staż” polega na tym, że w niektórych państwach członkowskich nauczycielom świeżo po uzyskaniu kwalifikacji do wykonywania zawodu udziela się w pierwszych latach pracy dodatkowego wsparcia (np. przez opiekę doświadczonego nauczyciela, szkolenia, poradnictwo), które jest im potrzebne, by mogli odpowiednio wywiązywać się z nowych obowiązków zawodowych wynikających z pracy w szkole; staż taki stanowi zatem rodzaj łącznika między kształceniem zawodowym, jakie otrzymał nauczyciel, a faktyczną praktyką zawodową.
(14) A w przypadku nauczycieli zajmujących się kształceniem zawodowym — posiadali wysokie kwalifikacje w nauczanej dziedzinie i odpowiednie kwalifikacje pedagogiczne.
(15) Patrz przypis 11.