(1)

Zgodnie z art. 13 rozporządzenia (UE) 2021/2115 państwa członkowskie mają zapewnić, aby wszystkie użytki rolne, w tym grunty, które nie są już wykorzystywane do celów produkcyjnych, były utrzymywane w dobrej kulturze rolnej zgodnej z ochroną środowiska oraz mają ustalić, na szczeblu krajowym lub regionalnym, minimalne normy dla rolników i innych beneficjentów w odniesieniu do każdej normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (normy GAEC) wymienionej w załączniku III do tego rozporządzenia zgodnie z głównymi celami tych norm, o których mowa w tym załączniku. Normy GAEC mają zastosowanie od roku składania wniosków 2023, z wyjątkiem normy GAEC 2, która może mieć zastosowanie wyłącznie od roku składania wniosków 2024 lub 2025, jeżeli jest to należycie uzasadnione.

(2)

W swoim komunikacie pt. „Zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego i zwiększenie odporności systemów żywnościowych” (2) Komisja przedstawiła poważne konsekwencje rosyjskiej inwazji na Ukrainę dla światowego bezpieczeństwa żywnościowego. Rosyjska inwazja na Ukrainę spowodowała gwałtowny wzrost cen towarów i miała wpływ na podaż produktów rolnych i popyt na te produkty na rynkach światowych. Przede wszystkim zagrożona jest globalna produkcja pszenicy zarówno na skutek szoku podażowego wynikającego z wielkości udziału Ukrainy i Rosji w rynkach pszenicy, jak i szoku spowodowanego kosztami nakładów – zwłaszcza gazu ziemnego, nawozów azotowych i tlenu. Istnieje wysoki poziom niepewności w odniesieniu do sytuacji w zakresie dostaw żywności na świecie, a to budzi obawy co do światowego bezpieczeństwa żywnościowego. Aby przyczynić się do szybkiego rozwiązania tej sytuacji i utrzymać dostawy żywności, należy utrzymać potencjał unijnej produkcji żywności, zapewniając jednocześnie średnio- i długoterminową stabilność dostaw żywności dzięki dalszemu przechodzeniu na zrównoważoną produkcję żywności, jak określono w strategii „od pola do stołu” i strategii na rzecz bioróżnorodności.

(3)

Zarówno norma GAEC 7 „Zmianowanie upraw na gruntach ornych, z wyjątkiem roślin rosnących pod wodą”, jak i pierwszy wymóg określony w normie GAEC 8 „Minimalny udział powierzchni użytków rolnych wykorzystanej na elementy lub obszary nieprodukcyjne”, wymienione w załączniku III do rozporządzenia (UE) 2021/2115, które mają zastosowanie od roku składania wniosków 2023, mają wpływ na wykorzystanie gruntów ornych do celów produkcyjnych. Norma GAEC 7 może mieć wpływ na wybór upraw przez rolników, z uwagi na fakt, że określa ona minimalne wymogi dotyczące różnorodności w czasie i przestrzeni w odniesieniu do różnych upraw, aby zachować potencjał gleby i zwiększyć jej żyzność celem zapewnienia długoterminowej wydajności. Na podstawie wymogu, zgodnie z którym minimalny odsetek gruntów ornych jest przeznaczany na obszary lub elementy nieprodukcyjne w celu poprawy różnorodności biologicznej w gospodarstwach – niezbędnej dla zdrowych i produktywnych ekosystemów – zgodnie z pierwszym wymogiem normy GAEC 8 rolnicy mogą, obok zachowania elementów krajobrazu, przeznaczyć pewną część gruntów ornych na grunty ugorowane do celów różnorodności biologicznej.

(4)

Z uwagi na konieczność stawienia czoła wyzwaniom związanym z bezpieczeństwem żywnościowym, które są wynikiem problemów z dostępnością i przystępnością cenową żywności na światowych rynkach oraz aby utrzymać unijny potencjał produkcji żywności, a jednocześnie realizować cele Europejskiego Zielonego Ładu, w szczególności strategii „od pola do stołu” i strategii na rzecz bioróżnorodności, należy wyjątkowo zezwolić rolnikom na elastyczność w wykorzystywaniu dostępnych im gruntów ornych do produkcji żywności, przy jednoczesnym łagodzeniu negatywnego wpływu tych wyborów na środowisko i zmianę klimatu. Należy zatem upoważnić państwa członkowskie do odstępstwa od stosowania w odniesieniu do roku składania wniosków 2023, normy GAEC 7 oraz pierwszego wymogu normy GAEC 8 wymienionych w załączniku III do rozporządzenia (UE) 2021/2115, jak zostało to określone w ich planach strategicznych WPR. Biorąc pod uwagę, że odstępstwo ma na celu przyczynienie się do rozwiązania problemów związanych z bezpieczeństwem żywnościowym w perspektywie krótkoterminowej, należy ustalić, że grunty orne, które nie zostałyby przeznaczone na obszary nieprodukcyjne w wyniku odstępstwa od pierwszego wymogu w ramach normy GAEC 8 wymienionego w załączniku III do rozporządzenia (UE) 2021/2115, jak zostało to określone przez państwa członkowskie w ich planach strategicznych WPR, nie powinny być wykorzystywane do uprawy kukurydzy i nasion soi, z uwagi na fakt, że uprawy te nie są w większości przeznaczone do produkcji żywności. Ponadto państwa członkowskie korzystające z odstępstw od norm GAEC 7 lub 8 powinny ogólnie promować wykorzystywanie upraw do produkcji żywności, a także stosowanie ekoschematów i środków rolno-środowiskowo-klimatycznych zaplanowanych w ich planach strategicznych WPR, których celem jest poprawa różnorodności biologicznej w gospodarstwach i zachowanie potencjału gleby.

(5)

Biorąc pod uwagę znaczenie wyżej wymienionych norm GAEC 7 i 8 dla celów zachowania potencjału gleby i poprawy różnorodności biologicznej w gospodarstwach rolnych w ramach długoterminowego zrównoważonego rozwoju sektora oraz utrzymania potencjału produkcji żywności, okres trwania odstępstwa obejmuje jedynie rok składania wniosków 2023 i nie ma ono wpływu na przepisy w latach po 2023 r. oraz powinno ograniczać się do tego, co jest absolutnie niezbędne do rozwiązania globalnych problemów związanych z bezpieczeństwem żywnościowym. W związku z tym pozostałe trzy wymogi w ramach normy GAEC 8 wymienione w załączniku III do rozporządzenia (UE) 2021/2115, w tym wymóg zachowania elementów krajobrazu, nadal mają zastosowanie w odniesieniu do roku składania wniosków 2023 jako zabezpieczenie służące realizacji głównego celu normy, jakim jest poprawa różnorodności biologicznej w gospodarstwach rolnych.

(6)

Możliwość odstępstwa od stosowania tych norm GAEC określonych przez państwa członkowskie w ich planach strategicznych WPR pozostaje bez uszczerbku dla obowiązku przewidzianego w art. 109 ust. 2 lit. a) ppkt (i) rozporządzenia (UE) 2021/2115 dotyczącego włączenia przez państwa członkowskie do ich planów strategicznych WPR opisu wdrażania i powiązanych elementów każdej normy GAEC wymienionej w załączniku III do tego rozporządzenia.

(7)

Ponieważ normy GAEC stanowią część warunków bazowych ekoschematów oraz zobowiązań rolno-środowiskowych, związanych z klimatem i innych zobowiązań w zakresie zarządzania, należy ustanowić przepisy dotyczące przestrzegania poziomu bazowego, w przypadku gdy państwo członkowskie korzysta z odstępstw w odniesieniu do stosowania normy GAEC 7 lub pierwszego wymogu w ramach normy GAEC 8. W celu zapewnienia stabilności planów strategicznych WPR i zachowania zakładanego poziomu interwencji, które stanowią część zielonej architektury wspólnej polityki rolnej (WPR) od 2023 r., poziom bazowy powinien pozostać bez zmian niezależnie od zastosowanego odstępstwa. W szczególności należy nadal przestrzegać podstawowych wymogów normy GAEC 7 lub pierwszego wymogu w ramach normy GAEC 8 w celu otrzymania wsparcia interwencyjnego, w przypadku gdy zobowiązania obejmują te podstawowe wymogi lub opierają się na nich.

(8)

Monitorowanie wpływu tych odstępstw na światowe bezpieczeństwo żywnościowe oraz na środowisko i zmianę klimatu ma zasadnicze znaczenie, państwa członkowskie powinny zatem ocenić wdrożenie tych odstępstw i przedstawić Komisji sprawozdanie na ten temat.

(9)

Aby zapewnić skuteczność odstępstw dozwolonych na podstawie niniejszego rozporządzenia pod kątem ich celu oraz biorąc pod uwagę, że rolnicy podejmują decyzje dotyczące siewu w odniesieniu do zbiorów w 2023 r. począwszy od lata 2022 r., decyzję o skorzystaniu z odstępstw należy podjąć w trybie pilnym. W związku z tym państwa członkowskie powinny podjąć decyzje i powiadomić o nich Komisję w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie niniejszego rozporządzenia za pomocą systemu informacji udostępnionego przez Komisję na podstawie rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2017/1185 (3). Decyzje te należy włączyć do planów strategicznych WPR przy pierwszej sposobności: albo przy ponownym przedłożeniu planu strategicznego WPR zgodnie z art. 118 ust. 3 akapit drugi rozporządzenia (UE) 2021/2115, albo w pierwszym wniosku o zmianę planu strategicznego WPR zgodnie z art. 119 tego rozporządzenia. Ze względu na potrzebę zapewnienia terminowego wdrożenia decyzje nie powinny podlegać zatwierdzeniu przez Komisję.

(10)

Z uwagi na fakt, że państwa członkowskie muszą podjąć decyzje z odpowiednim wyprzedzeniem, zanim rolnicy podejmą decyzje w sprawie siewu, niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie w trybie pilnym następnego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej,

(11)

Środki przewidziane w niniejszym rozporządzeniu są zgodne z opinią Komitetu ds. Wspólnej Polityki Rolnej,