(1)

W ciągu ostatniego dziesięciolecia diametralnie zmieniła się sytuacja geopolityczna Unii. Sytuacja w regionach sąsiadujących z Europą jest niestabilna, a Unia stoi w obliczu złożonych i trudnych wyzwań związanych zarówno z występowaniem nowych zagrożeń, takich jak ataki hybrydowe i cyberataki, jak i z ponownym pojawieniem się bardziej tradycyjnych zagrożeń. W tym kontekście zarówno obywatele Europy, jak i ich polityczni przywódcy podzielają pogląd, że należy podjąć więcej wspólnych działań w dziedzinie obronności.

(2)

Sektor obronności cechują rosnące koszty wyposażenia wojskowego i wysokie koszty badań i rozwoju, które utrudniają uruchamianie nowych programów w dziedzinie obronności i bezpośrednio wpływają na konkurencyjność i zdolności innowacyjne europejskiej bazy technologiczno-przemysłowej sektora obronnego (EDTIB). W związku z tym wzrostem kosztów należy wspierać na szczeblu Unii rozwój nowej generacji kluczowych systemów obronnych oraz nowych technologii obronnych, aby zacieśnić współpracę między państwami członkowskimi w zakresie inwestycji w wyposażenie obronne.

(3)

W komunikacie z dnia 30 listopada 2016 r. zatytułowanym: „Europejski plan działań w sektorze obrony”, Komisja zobowiązała się do uzupełniania, lewarowania i konsolidowania wspólnych wysiłków państw członkowskich na rzecz rozbudowy zdolności technologicznych i przemysłowych w dziedzinie obronności z myślą o reagowaniu na wyzwania związane z bezpieczeństwem, jak również dla wsparcia konkurencyjnego, innowacyjnego i wydajnego europejskiego przemysłu obronnego w całej Unii oraz poza nią. Ponadto, Komisja zobowiązała się do wspierania utworzenia bardziej zintegrowanego rynku obronnego w Unii oraz efektywniejszego wprowadzania na rynek wewnętrzny europejskich produktów i technologii obronnych, zwiększając tym samym uniezależnienie od źródeł spoza Unii. Komisja zaproponowała w szczególności uruchomienie Europejskiego Funduszu Obronnego w celu wspierania inwestycji we wspólne badania naukowe i wspólny rozwój produktów i technologii obronnych, a co za tym idzie, wspierania synergii i opłacalności, a także promowania wspólnych zakupów i wspólnego utrzymania wyposażenia obronnego przez państwa członkowskie. Europejski Fundusz Obronny powinien uzupełniać przeznaczone już na ten cel finansowanie krajowe i działać jako zachęta dla państw członkowskich do większej współpracy i większych inwestycji w dziedzinie obronności oraz wspierać współpracę w trakcie całego cyklu życia produktów i technologii obronnych.

(4)

Europejski Fundusz Obronny powinien przyczyniać się do silnej, konkurencyjnej i innowacyjnej europejskiej bazy technologiczno-przemysłowej sektora obronnego (EDTIB) oraz uzupełniać inicjatywy unijne na rzecz bardziej zintegrowanego europejskiego rynku obronnego, a w szczególności przyjęte w 2009 r. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/43/WE (3) i 2009/81/WE (4) w sprawie unijnych transferów oraz zamówień publicznych w sektorze obronności.

(5)

W celu przyczynienia się do zwiększenia konkurencyjności i potencjału innowacyjnego unijnego przemysłu obronnego należy ustanowić Europejski Fundusz Obronny (zwany dalej „Funduszem”) na okres siedmiu lat w celu dostosowania jego czasu trwania do okresu obowiązywania wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027 (zwanych dalej „WRF na lata 2021–2027”) określonych w rozporządzeniu Rady (UE, Euratom) 2020/2093 (5) w oparciu o zintegrowane podejście. Celem Funduszu jest zwiększenie konkurencyjności, innowacyjności, wydajności oraz autonomii technologicznej unijnego przemysłu obronnego, przyczyniając się w ten sposób do osiągnięcia autonomii strategicznej Unii poprzez wspieranie współpracy transgranicznej między państwami członkowskimi a także współpracy między przedsiębiorstwami, ośrodkami badawczymi, administracjami krajowymi, organizacjami międzynarodowymi i szkołami wyższymi w całej Unii, zarówno w fazie badawczej, jak i w fazie rozwoju produktów i technologii obronnych. Aby osiągnąć bardziej innowacyjne rozwiązania i zwiększyć otwarcie rynku wewnętrznego, Fundusz powinien wspierać i ułatwiać rozszerzenie transgranicznej współpracy działających w sektorze obronności małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) oraz spółek o średniej kapitalizacji. W obrębie Unii wspólne braki w zakresie zdolności obronnych są wskazywane w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, w szczególności za pośrednictwem Planu rozwoju zdolności (CDP), podczas gdy Ramowy strategiczny plan badań (OSRA) określa również wspólne cele dotyczące badań w dziedzinie obronności.

Inne procesy unijne, takie jak skoordynowany roczny przegląd w zakresie obronności (CARD) i stała współpraca strukturalna (PESCO) maja na celu wspieranie realizacji odpowiednich priorytetów poprzez wskazywanie i wykorzystywanie możliwości wzmocnionej współpracy, z myślą o osiągnięciu unijnego poziomu ambicji w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony. W stosownych przypadkach można również uwzględnić priorytety regionalne i międzynarodowe, w tym w ramach Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO), jeżeli są one zgodne z priorytetami Unii i nie uniemożliwiają udziału żadnemu państwu członkowskiemu ani państwu stowarzyszonemu, dążąc przy tym do unikania zbędnego powielania działań.

(6)

Faza badawcza związana z rozwojem zdolności obronnych jest kluczowa, ponieważ warunkuje zdolności i autonomię europejskiego przemysłu w zakresie rozwoju produktów obronnych oraz niezależność państw członkowskich jako użytkowników końcowych takich produktów. Faza badawcza może obejmować istotne ryzyka, w szczególności związane z niskim poziomem dojrzałości oraz z przełomowym charakterem technologii. Faza rozwoju, która zwykle następuje po fazie badawczej, pociąga za sobą również istotne ryzyka i koszty, które utrudniają dalsze wykorzystywanie wyników badań i niekorzystnie wpływają na konkurencyjność i innowacyjność unijnego przemysłu obronnego. Fundusz powinien zatem zwiększać powiązanie między fazą badawczą a fazą rozwoju.

(7)

Fundusz nie wspiera badań podstawowych, które powinny być wspierane przez inne programy zapewniające finansowanie, jego wsparcie może jednak dotyczyć badań podstawowych ukierunkowanych na obronność, które mogą stworzyć podstawy opracowania rozwiązań dostrzeżonych lub spodziewanych problemów bądź stworzyć nowe możliwości.

(8)

Fundusz mógłby wspierać działania odnoszące się zarówno do tworzenia nowych, jak i modernizacji istniejących produktów i technologii obronnych, w tym ich interoperacyjności. Działania służące modernizacji już istniejących produktów i technologii obronnych powinny kwalifikować się do wsparcia jedynie wtedy, gdy istniejące wcześniej informacje potrzebne do przeprowadzenia danego działania nie są objęte żadnymi ograniczeniami ze strony niestowarzyszonego państwa trzeciego lub podmiotu z niestowarzyszonego państwa trzeciego w sposób uniemożliwiający przeprowadzenie danego działania. W przypadku ubiegania się o finansowanie unijne podmioty prawne powinny mieć obowiązek przekazywania stosownych informacji w celu stwierdzenia braku ograniczeń. W przypadku braku takich informacji finansowanie unijne nie powinno być udzielane.

(9)

Fundusz powinien wspierać działania sprzyjające rozwojowi przełomowych technologii obronnych. Ponieważ przełomowe technologie mogą opierać się na koncepcjach lub pomysłach pochodzących od nietradycyjnych podmiotów działających w dziedzinie obronności, Fundusz powinien zapewniać wystarczającą elastyczność w zakresie konsultacji z zainteresowanymi stronami i przeprowadzania takich działań.

(10)

Aby podczas wdrażania niniejszego rozporządzenia zapewnić przestrzeganie międzynarodowych zobowiązań Unii i jej państw członkowskich, działania związane z produktami lub technologiami obronnymi, których stosowanie, rozwój lub produkcja są zakazane na mocy prawa międzynarodowego, nie powinny otrzymywać wsparcia z Funduszu. W związku z tym kwalifikowalność działań w zakresie nowych produktów lub technologii obronnych powinna również być uzależniona od zmian w prawie międzynarodowym. Ponadto, działania służące opracowywaniu śmiercionośnej broni autonomicznej bez zapewnienia możliwości sprawowania przez człowieka merytorycznej kontroli nad decyzjami w sprawie wyboru i zaatakowania celu przy przeprowadzaniu ataków na ludzi, również nie powinny kwalifikować się do wsparcia z Funduszu, bez uszczerbku dla możliwości zapewnienia finansowania działań służących opracowaniu systemów wczesnego ostrzegania i środków przeciwdziałania do celów obronnych.

(11)

Trudności związane z uzgodnieniem zharmonizowanych wymogów dotyczących zdolności obronnych i wspólnych specyfikacji technicznych lub norm przeszkadzają we współpracy transgranicznej między państwami członkowskimi oraz między podmiotami prawnymi mającymi siedziby w różnych państwach członkowskich. Brak takich wymogów, specyfikacji i norm doprowadził do zwiększonej fragmentacji sektora obronności, złożoności technicznej, opóźnień, nadmiernych kosztów, zbędnego powielania działań, a także zmniejszonej interoperacyjności. Uzgodnienie wspólnych specyfikacji technicznych powinno być warunkiem wstępnym działań wiążących się z wyższym poziomem gotowości technologicznej. Działalność prowadząca do wypracowania zharmonizowanych wymogów w zakresie zdolności obronnych, a także działalność mająca na celu wspieranie tworzenia wspólnej definicji specyfikacji technicznych lub norm powinny się również kwalifikować do wsparcia z Funduszu, zwłaszcza jeśli wspierają one interoperacyjność.

(12)

Ponieważ celem Funduszu jest wspieranie konkurencyjności, wydajności i innowacyjności przemysłu obronnego Unii poprzez lewarowanie i uzupełnienie opartej na współpracy działalności w dziedzinie badań i technologii obronnych oraz ograniczanie ryzyka dotyczącego fazy rozwoju wspólnych projektów, działania związane z badaniami i rozwojem produktów lub technologii obronnych powinny kwalifikować się do wsparcia z Funduszu.

(13)

Mając na uwadze cel Funduszu, jakim jest w szczególności wzmocnienie współpracy między podmiotami prawnymi i państwami członkowskimi w całej Unii, dane działanie powinno się kwalifikować do otrzymania finansowania tylko w przypadku, gdy jest podejmowane przez podmioty prawne współpracujące w ramach konsorcjum złożonego z co najmniej trzech kwalifikujących się podmiotów prawnych z siedzibą w co najmniej trzech różnych państwach członkowskich lub państwach stowarzyszonych. Co najmniej trzy z tych kwalifikujących się podmiotów prawnych mających siedzibę w co najmniej dwóch różnych państwach członkowskich lub państwach stowarzyszonych nie powinny w trakcie całego okresu przeprowadzania działania być kontrolowane, bezpośrednio lub pośrednio, przez ten sam podmiot prawny ani nie powinny kontrolować siebie nawzajem. W tym kontekście kontrolę należy rozumieć jako zdolność do wywierania decydującego wpływu na podmiot prawny, bezpośrednio lub pośrednio, poprzez co najmniej jeden pośredniczący podmiot prawny. Biorąc pod uwagę szczególne cechy technologii przełomowych w dziedzinie obronności, jak również szczególne cechy prac studyjnych, działania takie mogłyby być prowadzone przez pojedynczy podmiot prawny. W celu pobudzenia współpracy między państwami członkowskimi, powinna również istnieć możliwość wspierania w ramach Funduszu wspólnych zamówień przedkomercyjnych.

(14)

Zgodnie z decyzją Rady 2013/755/UE (6) podmioty z siedzibą w krajach lub terytoriach zamorskich kwalifikują się do otrzymania finansowania, z zastrzeżeniem zasad i celów Funduszu oraz ewentualnych uzgodnień mających zastosowanie do państwa członkowskiego, z którym dany kraj zamorski lub dane terytorium zamorskie są powiązane.

(15)

Ponieważ Fundusz ma na celu zwiększenie konkurencyjności i wydajności unijnego przemysłu obronnego, do otrzymania wsparcia powinny zasadniczo kwalifikować się wyłącznie podmioty prawne, które mają siedzibę w Unii lub w państwach stowarzyszonych i które nie są kontrolowane przez niestowarzyszone państwa trzecie ani podmioty z niestowarzyszonych państw trzecich. W tym kontekście kontrolę należy rozumieć jako zdolność do wywierania decydującego wpływu na podmiot prawny, bezpośrednio lub pośrednio, poprzez co najmniej jeden pośredniczący podmiot prawny. Ponadto – w celu zapewnienia ochrony podstawowych interesów Unii i jej państw członkowskich w zakresie bezpieczeństwa i obrony – infrastruktura, obiekty, aktywa i zasoby odbiorców i podwykonawców uczestniczących w działaniach wspieranych z Funduszu powinny być zlokalizowane na terytorium państwa członkowskiego lub stowarzyszonego państwa trzeciego przez cały czas trwania działania, a odbiorcy i podwykonawcy uczestniczący w działaniu powinni posiadać zarządcze struktury wykonawcze w Unii lub w państwie stowarzyszonym. W związku z tym podmiot prawny mający siedzibę w niestowarzyszonym państwie trzecim lub podmiot prawny mający siedzibę w Unii lub w stowarzyszonym państwie trzecim, ale którego zarządcze struktury wykonawcze znajdują się w niestowarzyszonym państwie trzecim, nie powinien kwalifikować się do tego, by być odbiorcą lub podwykonawcą uczestniczącym w danym działaniu. W celu zapewnienia ochrony podstawowych interesów Unii i jej państw członkowskich w zakresie bezpieczeństwa i obrony wspomniane kryteria kwalifikowalności powinny mieć również zastosowanie do finansowania zapewnianego w drodze udzielania zamówienia, na zasadzie odstępstwa od art. 176 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 (7) (zwanego dalej „rozporządzeniem finansowym”).

(16)

W pewnych okolicznościach powinno być możliwe odstąpienie od zasady, zgodnie z którą odbiorcy i podwykonawcy uczestniczący w działaniu wspieranym z Funduszu nie podlegają kontroli niestowarzyszonych państw trzecich ani podmiotów z niestowarzyszonych państw trzecich. W tym kontekście podmioty prawne z siedzibą w Unii lub w państwie stowarzyszonym, które są kontrolowane przez niestowarzyszone państwo trzecie lub przez podmiot z niestowarzyszonego państwa trzeciego, powinny kwalifikować się do tego, by być odbiorcą lub podwykonawcą uczestniczącym w działaniu, o ile zostały spełnione restrykcyjne warunki dotyczące interesów Unii i jej państw członkowskich w zakresie bezpieczeństwa i obrony. Udział takich podmiotów prawnych nie powinien być sprzeczny z celami Funduszu. Wnioskodawcy powinni przedstawić wszelkie odpowiednie informacje na temat infrastruktury, obiektów, aktywów i zasobów przeznaczonych do wykorzystania w ramach działania. W tym kontekście należy również uwzględnić obawy państw członkowskich dotyczące bezpieczeństwa dostaw.

(17)

W ramach unijnych środków ograniczających przyjętych na podstawie art. 29 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) i art. 215 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), środki finansowe ani zasoby gospodarcze nie mogą być udostępniane, bezpośrednio lub pośrednio, dla lub na rzecz wyznaczonych osób prawnych, podmiotów lub organów. Takie wyznaczone podmioty oraz podmioty będące ich własnością lub przez nie kontrolowane nie mogą być zatem wspierane z Funduszu.

(18)

Finansowanie unijne powinno być przyznawane na podstawie konkurencyjnych zaproszeń do składania wniosków, ogłaszanych zgodnie z rozporządzeniem finansowym. Jednak w niektórych należycie uzasadnionych i wyjątkowych okolicznościach, powinna również istnieć możliwość przyznawania finansowania unijnego bez zaproszenia do składania wniosków zgodnie z art. 195 akapit pierwszy lit. e) rozporządzenia finansowego. Ponieważ przyznawanie finansowania zgodnie z art. 195 akapit pierwszy lit. e) rozporządzenia finansowego stanowi odstępstwo od ogólnej zasady, zgodnie z którą finansowanie jest przyznawane na podstawie konkurencyjnych zaproszeń do składania wniosków, te wyjątkowe okoliczności należy interpretować w sposób ścisły. W tym kontekście, aby dotacja została udzielona bez zaproszenia do składania wniosków, Komisja, wspomagana przez komitet państw członkowskich (zwany dalej „komitetem”) powinna ocenić stopień, w jakim proponowane działanie jest zgodne z celami Funduszu w odniesieniu do transgranicznej współpracy przemysłowej i konkurencji w ramach całego łańcucha dostaw.

(19)

Jeżeli w jednym z działań kwalifikowalnych pragnie uczestniczyć konsorcjum, a unijne wsparcie ma mieć formę dotacji, konsorcjum takie powinno wyznaczyć jednego ze swoich członków na koordynatora. Koordynator powinien stanowić główny punkt kontaktowy w relacjach konsorcjum z Komisją.

(20)

Jeżeli działanie wspierane z Funduszu jest zarządzane przez wyznaczonego przez państwa członkowskie lub państwa stowarzyszone kierownika projektu, przed dokonaniem płatności na rzecz odbiorców Komisja powinna skonsultować się z kierownikiem projektu w sprawie postępów w realizacji działania, tak aby mógł on zapewnić przestrzeganie ram czasowych przez odbiorców. Kierownik projektu powinien przedstawić Komisji uwagi na temat postępów w realizacji działania, tak aby Komisja mogła stwierdzić, czy zostały spełnione warunki do dokonania płatności.

(21)

Fundusz powinien być wdrażany w ramach zarządzania bezpośredniego, tak aby zmaksymalizować skuteczność i efektywność realizacji oraz zapewnić pełną spójność z innymi inicjatywami Unii. W związku z tym Komisja powinna pozostać odpowiedzialna za procedury kwalifikacji i wyboru, w tym w odniesieniu do przeglądu i oceny pod względem etyczności. W uzasadnionych przypadkach Komisja powinna jednak mieć możliwość powierzenia zadań związanych z wykonywaniem budżetu w odniesieniu do konkretnych działań wspieranych z Funduszu organom, o których mowa w art. 62 ust. 1 akapit pierwszy lit. c) rozporządzenia finansowego, na przykład, gdy kierownik projektu został powołany przez państwa członkowskie współfinansujące działanie, pod warunkiem spełnienia wymogów rozporządzenia finansowego. Takie powierzenie zadań związanych z wykonywaniem budżetu pomogłoby usprawnić zarządzanie współfinansowanymi działaniami i zapewnić sprawne skoordynowanie umowy w sprawie finansowania z umową podpisaną przez konsorcjum i kierownika projektu powołanego przez państwa członkowskie współfinansujące działanie.

(22)

W celu zapewnienia, by finansowane działania rozwojowe były finansowo opłacalne, konieczne jest, aby wnioskodawcy wykazali, że koszty działania nieobjęte finansowaniem unijnym są pokrywane z innych źródeł.

(23)

Państwa członkowskie powinny mieć do dyspozycji różne rodzaje rozwiązań finansowych na potrzeby wspólnego rozwoju i nabywania zdolności obronnych. Komisja mogłaby oferować różne rodzaje rozwiązań, które państwa członkowskie mogłyby wykorzystywać na zasadzie dobrowolności, aby sprostać wyzwaniom związanym z finansowaniem w zakresie wspólnego rozwoju i udzielania zamówień. Stosowanie takich rozwiązań finansowych mogłoby dodatkowo sprzyjać uruchamianiu opartych na współpracy transgranicznych projektów w dziedzinie obronności i zwiększyć efektywność wydatków na obronność, również w odniesieniu do projektów wspieranych z Funduszu.

(24)

Biorąc pod uwagę specyfikę przemysłu obronnego, gdzie popyt pochodzi prawie wyłącznie ze strony państw członkowskich i państw stowarzyszonych, które także kontrolują całość zakupów produktów i technologii związanych z obronnością, w tym ich eksport, do sektora obronności nie mają zastosowania konwencjonalne zasady i modele biznesowe, które obowiązują na bardziej tradycyjnych rynkach. W związku z tym sektor ten nie może podejmować znaczących projektów badawczo-rozwojowych finansowanych ze środków własnych, a państwa członkowskie i państwa stowarzyszone często w pełni pokrywają wszystkie koszty badań i rozwoju. Aby osiągnąć cele Funduszu, w szczególności wzmacniać współpracę między podmiotami prawnymi z różnych państw członkowskich i państw stowarzyszonych, uwzględniając specyfikę sektora obronności, w przypadku działań, które mają miejsce przed fazą prototypu pokrywana powinna być nawet całość kosztów kwalifikowalnych.

(25)

Faza prototypu stanowi kluczowy etap, w którym państwa członkowskie lub państwa stowarzyszone zazwyczaj podejmują decyzję w sprawie wieloletnich inwestycji i rozpoczynają proces nabywania przyszłych produktów lub technologii obronnych. Z tego względu na tym szczególnym etapie państwa członkowskie i państwa stowarzyszone uzgadniają niezbędne zobowiązania, w tym kwestie podziału kosztów i własności projektu. Aby zapewnić wiarygodność ich zaangażowania, wsparcie z Funduszu nie powinno zwykle przekraczać 20 % kosztów kwalifikowalnych.

(26)

W odniesieniu do działań wykraczających poza fazę prototypu należy przewidzieć finansowanie do maksymalnego poziomu 80 %. Takie działania, które są bardziej zbliżone do finalizacji produktów i technologii, mogą nadal wiązać się z dużymi kosztami.

(27)

Zainteresowane strony działające w sektorze obronności ponoszą szczególne koszty pośrednie związane z ochroną. Ponadto zainteresowane strony działają na specyficznym rynku, na którym – bez popytu ze strony nabywców – nie mogą odzyskać kosztów badań i rozwoju, jak ma to miejsce w sektorze cywilnym. W związku z tym uzasadnione jest dopuszczenie stawki zryczałtowanej wynoszącej 25 % łącznych kwalifikowalnych bezpośrednich kosztów działania, jak również możliwości naliczania kwalifikowalnych kosztów pośrednich określonych zgodnie ze zwyczajowymi praktykami księgowania kosztów stosowanymi przez odbiorców, jeżeli takie praktyki są akceptowane przez ich organy krajowe w przypadku porównywalnej działalności w dziedzinie obronności oraz jeżeli odbiorca powiadomił o nich Komisję.

(28)

Działania z udziałem transgranicznych MŚP i spółek o średniej kapitalizacji wspierają otwarcie łańcuchów dostaw i przyczyniają się do osiągania celów Funduszu. Takie działania powinny zatem kwalifikować się do zastosowania podwyższonej stopy finansowania, z której skorzystają wszystkie uczestniczące podmioty prawne.

(29)

W celu zapewnienia, aby finansowane działania przyczyniały się do konkurencyjności i wydajności europejskiego przemysłu obronnego, ważne jest, aby państwa członkowskie miały zamiar wspólnie zakupić produkt końcowy lub korzystać z technologii, w szczególności poprzez wspólne transgraniczne zamówienia, gdy organizują one wspólnie swoje postępowania o udzielenie zamówienia, w szczególności z wykorzystaniem centralnej jednostki zakupującej.

(30)

W celu zapewnienia, by działania wspierane z Funduszu przyczyniały się do zwiększenia konkurencyjności i wydajności europejskiego przemysłu obronnego, powinny być one zorientowane na rynek, uzależnione od popytu i rentowne w perspektywie średnio- i długoterminowej. Kryteria kwalifikowalności w odniesieniu do działań rozwojowych powinny zatem uwzględniać fakt, że państwa członkowskie zamierzają, w tym w drodze memorandum o porozumieniu lub listu intencyjnego, w skoordynowany sposób zamawiać produkt końcowy lub korzystać z technologii. Kryteria przyznawania finansowania w odniesieniu do działań rozwojowych powinny ponadto uwzględniać fakt, że państwa członkowskie zobowiązały się politycznie lub prawnie, że w skoordynowany sposób będą wspólnie wykorzystywać, posiadać lub utrzymywać produkt końcowy lub końcową technologię.

(31)

Promowanie innowacyjności i rozwoju technologicznego w unijnym przemyśle obronnym powinno odbywać się w sposób spójny z interesami Unii w zakresie bezpieczeństwa i obrony. W związku z tym jednym z kryteriów przyznawania finansowania powinno być przyczynianie się danego działania do realizacji tych interesów oraz wspólnie uzgodnionych przez państwa członkowskie priorytetów w zakresie badań w dziedzinie obronności i zdolności obronnych.

(32)

Działania kwalifikowalne realizowane w kontekście projektów PESCO w ramach instytucjonalnych Unii powinny zapewnić ciągłość wzmocnionej współpracy między podmiotami prawnymi w różnych państwach członkowskich i w ten sposób powinny bezpośrednio przyczyniać się do realizacji celów Funduszu. W przypadku ich wyboru takie działania powinny zatem kwalifikować się do uzyskania podwyższonej stopy finansowania.

(33)

Komisja weźmie pod uwagę inną działalność finansowaną w ramach programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont Europa” ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/695 (8), aby uniknąć zbędnego powielania działań oraz zapewnić wzajemne inspirowanie się i synergie między badaniami cywilnymi a badaniami w dziedzinie obronności.

(34)

Cyberbezpieczeństwo i cyberobrona to wyzwania o coraz większym znaczeniu, a Komisja i Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa uznali konieczność stworzenia synergii między działaniami dotyczącymi cyberobrony objętymi zakresem niniejszego rozporządzenia a unijnymi inicjatywami w dziedzinie cyberbezpieczeństwa, takimi jak inicjatywy ogłoszone we wspólnym komunikacie Komisji z dnia 13 września 2017 r. zatytułowanym: „Odporność, prewencja i obrona: budowa solidnego bezpieczeństwa cybernetycznego Unii Europejskiej”. W szczególności zainteresowane strony powinny dążyć do uzyskania synergii między wymiarem cywilnym a wymiarem obronnym cyberbezpieczeństwa w celu zwiększenia odporności w zakresie cyberbezpieczeństwa.

(35)

Należy zapewnić zintegrowane podejście poprzez połączenie zadań objętych działaniem przygotowawczym w dziedzinie badań obronnych (PADR), zainicjowanym przez Komisję zgodnie z art. 58 ust. 2 lit. b) rozporządzenia finansowego, z Europejskim programem rozwoju przemysłu obronnego (EDIDP) ustanowionym rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1092 (9), a także poprzez harmonizację warunków uczestnictwa. Takie zintegrowane podejście powinno stworzyć bardziej spójny zestaw instrumentów oraz zwiększyć efekty Funduszu w zakresie innowacji, współpracy i gospodarki, przy jednoczesnym unikaniu zbędnego powielania i fragmentacji działań. Przyczyniłoby się ono również do lepszego wykorzystania wyników badań w dziedzinie obronności, likwidując lukę między fazą badawczą a fazą rozwoju, z uwzględnieniem specyfiki sektora obronności, oraz wspierając wszystkie formy innowacji, w tym przełomowe technologie w dziedzinie obronności. Ponadto w stosownych przypadkach można również oczekiwać pozytywnych skutków ubocznych w sektorze cywilnym.

(36)

W stosownych przypadkach, ze względu na specyfikę danego działania, cele Funduszu powinny być również realizowane za pomocą instrumentów finansowych i gwarancji budżetowych w ramach funduszu InvestEU ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/523 (10).

(37)

Wsparcie z Funduszu należy wykorzystywać w celu odpowiadania na niedoskonałości rynku lub niedostateczny poziom inwestycji na rynku w proporcjonalny sposób, a działania nie powinny powielać ani wypierać finansowania prywatnego ani też zakłócać konkurencji na rynku wewnętrznym. Działania powinny charakteryzować się wyraźną wartością dodaną dla Unii.

(38)

Wybór form unijnego finansowania i metod wdrażania Funduszu powinien opierać się na ocenie ich zdatności do osiągnięcia szczegółowych celów działań i zapewnienia rezultatów, przy uwzględnieniu w szczególności kosztów kontroli, obciążenia administracyjnego oraz spodziewanego ryzyka nieprzestrzegania przepisów. Przy dokonywaniu takiego wyboru należy m.in. rozważyć wykorzystanie płatności ryczałtowych, finansowania według stawek zryczałtowanych i kosztów jednostkowych, a także finansowania niepowiązanego z kosztami, o którym mowa w art. 125 ust. 1 rozporządzenia finansowego.

(39)

Komisja powinna w drodze aktów wykonawczych przyjmować roczne programy prac zgodnie z celami Funduszu i z uwzględnieniem wstępnych doświadczeń i wniosków wyciągniętych z Europejskiego programu rozwoju przemysłu obronnego oraz działania przygotowawczego w dziedzinie badań obronnych. Przy ustanawianiu programu prac Komisję powinien wspierać komitet. Komisja powinna dążyć do wypracowania takich rozwiązań, które zyskałyby możliwie największe poparcie w ramach komitetu. W tym kontekście komitet powinien być w stanie obradować w składzie krajowych ekspertów w dziedzinie obrony i bezpieczeństwa w celu udzielania Komisji konkretnej pomocy, w tym porad w zakresie ochrony informacji niejawnych w ramach przeprowadzanych działań. Do państw członkowskich należy wyznaczenie swoich przedstawicieli w tym komitecie. Członkowie komitetu powinni mieć wystarczająco dużo czasu i stosowne warunki, by mogli właściwie przeanalizować projekty aktów wykonawczych i wyrazić swoje opinie.

(40)

Kategorie określone w programach prac powinny w stosownych przypadkach zawierać wymogi funkcjonalne w celu wyjaśnienia podmiotom z odnośnego sektora, jakie funkcje i zadania mają być wykonywane w ramach zdolności, które mają być rozwijane. Wymogi takie powinny jasno określać spodziewane wyniki działania, ale nie powinny być nakierowane na konkretne rozwiązania ani skierowane do konkretnych podmiotów prawnych oraz nie powinny uniemożliwiać konkurencji na poziomie zaproszeń do składania wniosków.

(41)

Podczas opracowywania programów prac Komisja powinna również zapewnić, w drodze stosownych konsultacji z komitetem, by proponowane działania w zakresie badań lub rozwoju nie były niepotrzebnie powielane. W tym kontekście Komisja może przeprowadzić wstępną ocenę ewentualnych przypadków powielania z istniejącymi zdolnościami lub już finansowanymi projektami badawczymi lub rozwojowymi w Unii.

(42)

Komisja powinna zapewnić spójność programów prac na wszystkich etapach cyklu życia przemysłowego produktów i technologii obronnych.

(43)

W programach prac należy również zapewnić przeznaczenie wiarygodnej części całkowitego budżetu na działania umożliwiające transgraniczne uczestnictwo MŚP.

(44)

Aby umożliwić korzystanie z fachowej wiedzy Europejskiej Agencji Obrony w sektorze obronności, powinna ona uzyskać status obserwatora w komitecie. Mając na względzie specyfikę obszaru obronności, Europejska Służba Działań Zewnętrznych powinna również uczestniczyć w pracach komitetu.

(45)

W celu zapewnienia efektywności niniejszego rozporządzenia, należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE w celu zmiany załącznika do niniejszego rozporządzenia w odniesieniu do wskaźników w przypadkach, gdy jest to uznawane za konieczne oraz w celu uzupełniania niniejszego rozporządzenia o przepisy dotyczące ustanowienia ram monitorowania i ewaluacji. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa (11). W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(46)

W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonania niniejszego rozporządzenia Komisji należy powierzyć uprawnienia wykonawcze w odniesieniu do przyjmowania programów prac oraz przyznawania finansowania na wybrane działania badawcze i rozwojowe. W szczególności przy przeprowadzaniu działań badawczych i rozwojowych należy wziąć pod uwagę specyfikę sektora obronności, a zwłaszcza odpowiedzialność państw członkowskich lub państw stowarzyszonych w zakresie procesu planowania oraz nabywania. Te uprawnienia powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (12).

(47)

Komisja powinna stworzyć wykaz niezależnych ekspertów. Dane uwierzytelniające tych niezależnych ekspertów powinny zostać potwierdzone przez odnośne państwa członkowskie. Wykaz ten nie powinien być podawany do wiadomości publicznej. Niezależni eksperci powinni być wybierani na podstawie ich umiejętności, doświadczenia i wiedzy, z uwzględnieniem zadań, które mają im zostać powierzone. Przy powoływaniu niezależnych ekspertów Komisja powinna w zakresie, w jakim jest to możliwe podejmować właściwe środki, by dążyć do osiągnięcia wyważonego składu grup niezależnych ekspertów i paneli oceniających pod względem zróżnicowania umiejętności, doświadczenia, wiedzy, pochodzenia geograficznego i płci, uwzględniając sytuację w obszarze danego działania. Należy również dążyć do zapewnienia odpowiedniej rotacji niezależnych ekspertów i odpowiedniej równowagi między sektorem prywatnym a publicznym.

(48)

Niezależni eksperci nie powinni dokonywać ocen ani udzielać porad lub pomocy w sprawach, w przypadku których znajdują się w sytuacji konfliktu interesów, szczególnie ze względu na stanowiska zajmowane przez nich w czasie dokonywania oceny. W szczególności nie powinni oni się znaleźć w sytuacji, w której mogliby wykorzystać uzyskane informacje na niekorzyść ocenianego przez nich konsorcjum.

(49)

Po dokonaniu oceny wniosków z pomocą niezależnych ekspertów Komisja powinna dokonać wyboru działań, które mają uzyskać wsparcie z Funduszu. Państwa członkowskie powinny być informowane o wynikach oceny wraz z rankingiem wybranych działań i o postępach w realizacji finansowanych działań.

(50)

Przy proponowaniu nowych produktów lub technologii obronnych lub modernizacji już istniejących produktów lub technologii obronnych wnioskodawcy powinni zobowiązać się do przestrzegania zasad etyki, takich jak zasady dotyczące dobrostanu ludzi i ochrony ludzkiego genomu, które znajdują również odzwierciedlenie w odpowiednim prawie unijnym, krajowym i międzynarodowym, w tym w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej i Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz, w stosownych przypadkach, w protokołach do niej. Komisja powinna systematycznie poddawać wnioski przeglądowi w celu wskazania działań, które rodzą poważne wątpliwości natury etycznej. W stosownych przypadkach takie wnioski powinny podlegać ocenie pod względem etyczności.

(51)

Aby wspierać otwarty rynek wewnętrzny, należy zachęcać transgraniczne MŚP i spółki o średniej kapitalizacji do udziału w charakterze członków konsorcjów, podwykonawców lub innych podmiotów prawnych w łańcuchu dostaw.

(52)

Komisja powinna dążyć do utrzymania dialogu z państwami członkowskimi i odnośnym sektorem w celu zapewnienia powodzenia Funduszu. Jako współprawodawca i jeden z kluczowych zainteresowanych podmiotów włączany w ten proces powinien być też Parlament Europejski.

(53)

W niniejszym rozporządzeniu określono pulę środków finansowych Funduszu, która podczas rocznej procedury budżetowej ma stanowić dla Parlamentu Europejskiego i Rady główną kwotę odniesienia w rozumieniu pkt 18 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 16 grudnia 2020 r. pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą i Komisją Europejską w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i należytego zarządzania finansami oraz w sprawie nowych zasobów własnych, w tym również harmonogramu wprowadzania nowych zasobów własnych (13) (zwanego dalej „porozumieniem międzyinstytucjonalnym z dnia 16 grudnia 2020 r.). Komisja powinna zapewnić, aby procedury administracyjne były jak najprostsze i wiązały się z minimalnymi dodatkowymi wydatkami.

(54)

O ile nie określono inaczej, do Funduszu stosuje się rozporządzenie finansowe. Rozporządzenie finansowe określa zasady wykonania budżetu Unii, w tym zasady dotyczące dotacji, nagród, zamówień, zarządzania pośredniego, instrumentów finansowych, gwarancji budżetowych i pomocy finansowej.

(55)

Do niniejszego rozporządzenia zastosowanie mają horyzontalne zasady finansowe przyjęte przez Parlament Europejski i Radę na podstawie art. 322 TFUE. Zasady te zostały określone w rozporządzeniu finansowym i określają w szczególności procedurę uchwalania i wykonywania budżetu w drodze dotacji, nagród, zamówień i wykonania pośredniego oraz przewidują kontrolę odpowiedzialności podmiotów upoważnionych do działań finansowych. Zasady przyjęte na podstawie art. 322 TFUE obejmują także ogólny system warunkowości służący ochronie budżetu Unii.

(56)

Zgodnie z rozporządzeniem finansowym, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 (14) i rozporządzeniami Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 (15), (Euratom, WE) nr 2185/96 (16) i (UE) 2017/1939 (17) interesy finansowe Unii należy chronić za pomocą proporcjonalnych środków, w tym środków zapobiegania nieprawidłowościom – w tym nadużyciom finansowym – ich wykrywania, korygowania i prowadzenia w ich sprawie postępowań, odzyskiwania środków utraconych, nienależnie wypłaconych lub nieodpowiednio wykorzystanych oraz, w stosownych przypadkach, nakładania kar administracyjnych. W szczególności, zgodnie z rozporządzeniami (Euratom, WE) nr 2185/96 i (UE, Euratom) nr 883/2013, Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) jest uprawniony do prowadzenia dochodzeń administracyjnych, w tym kontroli na miejscu i inspekcji, w celu ustalenia, czy miały miejsce nadużycia finansowe, korupcja lub wszelka inna nielegalna działalność na szkodę interesów finansowych Unii.

Zgodnie z rozporządzeniem Rady (UE) 2017/1939 Prokuratura Europejska (EPPO) jest uprawniona do prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz wnoszenia i popierania oskarżeń w sprawie przestępstw naruszających interesy finansowe Unii, jak przewidziano w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 (18). Zgodnie z rozporządzeniem finansowym każda osoba lub podmiot, które otrzymują środki finansowe Unii, mają w pełni współpracować w celu ochrony interesów finansowych Unii, przyznać Komisji, OLAF, Trybunałowi Obrachunkowemu oraz, w przypadku państw członkowskich, które uczestniczą we wzmocnionej współpracy na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/1939, EPPO, niezbędne prawa i dostęp, a także zapewniać, aby wszelkie osoby trzecie uczestniczące w wykonywaniu środków finansowych Unii przyznały tym organom równoważne prawa.

(57)

Państwa trzecie będące członkami Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) mogą uczestniczyć w programach unijnych w ramach współpracy ustanowionej na mocy Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (19), które przewiduje realizację programów w drodze decyzji wydanej na mocy tego porozumienia. W niniejszym rozporządzeniu należy wprowadzić przepis szczególny zobowiązujący te państwa trzecie do przyznania właściwemu urzędnikowi zatwierdzającemu, OLAF oraz Trybunałowi Obrachunkowemu praw i dostępu niezbędnych do wykonywania w pełni ich odpowiednich kompetencji.

(58)

Zgodnie z pkt 22 i 23 porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa Fundusz powinien być poddany ewaluacji na podstawie informacji zgromadzonych zgodnie ze szczególnymi wymogami dotyczącymi monitorowania, przy czym należy unikać obciążeń administracyjnych, w szczególności dla państw członkowskich, a także nadmiernej regulacji. Wymogi te powinny, w stosownych przypadkach, obejmować mierzalne wskaźniki jako podstawę ewaluacji skutków Funduszu w praktyce. Komisja powinna przeprowadzić śródokresową ewaluację nie później niż cztery lata po rozpoczęciu okresu wdrażania Funduszu, również z myślą o przedłożeniu wniosków dotyczących ewentualnych stosownych zmian w niniejszym rozporządzeniu. Komisja powinna również przeprowadzić ewaluację końcową na zakończenie okresu wdrażania Funduszu, zawierającą analizę działalności finansowej pod względem rezultatów wykonania finansowego oraz, w zakresie, w jakim jest to możliwe w danym momencie, analizę rezultatów wykonania i wpływu Funduszu. W tym kontekście sprawozdanie z ewaluacji końcowej powinno również pomóc określić dziedziny, w których Unia uzależniona jest od państw trzecich pod względem rozwoju produktów i technologii obronnych. W sprawozdaniu końcowym powinien również zostać przeanalizowany transgraniczny udział MŚP i spółek o średniej kapitalizacji w projektach wspieranych z Funduszu, a także udział MŚP i spółek o średniej kapitalizacji w globalnym łańcuchu wartości, jak również wkład Funduszu w eliminowanie braków wskazanych w Planie rozwoju zdolności; sprawozdanie końcowe powinno także zawierać informacje o państwach pochodzenia odbiorców, o liczbie państw członkowskich i państw stowarzyszonych zaangażowanych w poszczególne działania oraz o rozdziale powstałych praw własności intelektualnej. Komisja może również zaproponować zmiany do niniejszego rozporządzenia w celu reakcji na możliwy rozwój sytuacji w trakcie wdrażania Funduszu.

(59)

Komisja powinna regularnie monitorować wdrażanie Funduszu oraz co roku składać Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie z poczynionych postępów, które powinno określać też, w jaki sposób w procesie wdrażania Funduszu uwzględnione zostały doświadczenia i wnioski wyciągnięte z Europejskiego programu rozwoju przemysłu obronnego oraz działania przygotowawczego w dziedzinie badań obronnych. W tym celu Komisja powinna wprowadzić niezbędne mechanizmy monitorowania. Sprawozdanie to nie powinno zawierać informacji wrażliwych.

(60)

Odzwierciedlając znaczenie przeciwdziałania zmianie klimatu zgodnie z zobowiązaniami Unii na rzecz realizacji Porozumienia paryskiego przyjętego na mocy Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (20) i celów Organizacji Narodów Zjednoczonych dotyczących zrównoważonego rozwoju, Fundusz przyczynia się do uwzględnienia działań w dziedzinie klimatu w politykach Unii i do osiągnięcia celu ogólnego zakładającego, że 30 % wydatków budżetowych Unii zostanie przeznaczonych na wspieranie celów klimatycznych. Stosowne działania zostaną określone na etapie przygotowania i wdrażania Funduszu oraz ponownie ocenione w ramach jego ewaluacji śródokresowej.

(61)

Odzwierciedlając znaczenie przeciwdziałania radykalnej utracie różnorodności biologicznej, niniejsze rozporządzenie przyczynia się do uwzględnienia działań na rzecz różnorodności biologicznej w politykach Unii oraz do osiągnięcia ogólnego celu, jakim jest przeznaczenie 7,5 % rocznych wydatków w ramach WRF na lata 2021–2027 na cele w zakresie różnorodności biologicznej w 2024 r. oraz 10 % tych wydatków w 2026 r. i 2027 r., przy jednoczesnym uwzględnieniu obecnego pokrywania się celów w zakresie klimatu i różnorodności biologicznej zgodnie z porozumieniem międzyinstytucjonalnym z dnia 16 grudnia 2020 r.

(62)

W związku z tym, że Fundusz powinien wspierać jedynie fazę badawczą i fazę rozwoju produktów i technologii obronnych, zasadniczo Unia nie powinna posiadać praw własności ani praw własności intelektualnej w stosunku do produktów lub technologii obronnych powstałych w wyniku finansowanych działań, chyba że wsparcie unijne jest udzielane w drodze zamówień publicznych. Jednakże w przypadku działań badawczych, zainteresowane państwa członkowskie i państwa stowarzyszone powinny mieć możliwość korzystania z rezultatów finansowanych działań, aby uczestniczyć w następczych pracach rozwojowych opartych na współpracy.

(63)

Wsparcie unijne nie powinno mieć wpływu na transfer produktów związanych z obronnością w obrębie Unii, zgodnie z dyrektywą 2009/43/WE, ani na eksport produktów, wyposażenia lub technologii. Eksport wyposażenia wojskowego i technologii wojskowych przez państwa członkowskie jest regulowany wspólnym stanowiskiem Rady 2008/944/WPZiB (21).

(64)

Korzystanie z wrażliwych informacji wnoszonych, w tym danych, know-how lub informacji, wytworzonych przed rozpoczęciem funkcjonowania Funduszu lub poza jego ramami, lub dostęp osób nieupoważnionych do rezultatów uzyskanych w związku działaniami wspieranymi z Funduszu, może mieć niekorzystny wpływ na interesy Unii lub co najmniej jednego z państw członkowskich. Przetwarzanie informacji wrażliwych powinno zatem podlegać stosownym przepisom prawa unijnego i krajowego.

(65)

Aby zapewnić wymagany poziom bezpieczeństwa informacji niejawnych, przy podpisywaniu niejawnych umów o finansowaniu i umów w sprawie finansowania należy przestrzegać minimalnych norm w zakresie bezpieczeństwa przemysłowego. W tym celu oraz zgodnie z decyzją Komisji (UE, Euratom) 2015/444 (22) ma ona przekazać w celach doradczych niezależnym ekspertom wyznaczonym przez państwa członkowskie instrukcje bezpieczeństwa programu, w tym przewodnik nadawania klauzul.

(66)

Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 TUE. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(67)

Komisja powinna zarządzać Funduszem z należytym poszanowaniem wymogów poufności i bezpieczeństwa, w szczególności w odniesieniu do informacji wrażliwych, w tym informacji niejawnych.

(68)

Aby zapewniona została ciągłość udzielania wsparcia w odpowiednim obszarze polityki oraz aby umożliwić wdrożenie od początku WRF na lata 2021–2027, niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie w trybie pilnym i powinno być stosowane z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2021 r.

(69)

Należy w związku z tym uchylić rozporządzenie (UE) 2018/1092,