(1)

W dniu 15 października 2020 r. do Komisji wpłynął wniosek o rejestrację europejskiej inicjatywy obywatelskiej „Civil society initiative for a ban on biometric mass surveillance practices” („Inicjatywa społeczeństwa obywatelskiego na rzecz zakazu praktyk masowej inwigilacji biometrycznej”). W dniu 11 listopada 2020 r. Komisja poinformowała grupę organizatorów o swojej ocenie (2), zgodnie z którą inicjatywa ta nie mogła zostać zarejestrowana w całości, ponieważ niektóre z zaproponowanych w niej środków nie spełniały wymogu określonego w art. 6 ust. 3 lit. c) rozporządzenia (UE) 2019/788. Komisja została poproszona o przyjęcie zalecenia Komisji, wszczęcie postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego oraz przeprowadzenie kompleksowej analizy, podczas gdy na podstawie rozporządzenia do Komisji można zwracać się jedynie o przedkładanie wniosków dotyczących aktów prawnych Unii.

(2)

W związku z tym w dniu 7 grudnia 2020 r. przedstawiono Komisji zmienioną wersję inicjatywy.

(3)

Cele zmienionej inicjatywy określono w następujący sposób: „Wzywamy Komisję Europejską do ścisłego uregulowania kwestii wykorzystania technologii biometrycznych, aby uniknąć niepotrzebnej ingerencji w prawa podstawowe. W szczególności zwracamy się do Komisji o zakazanie, w prawie i w praktyce, zbiorowego lub arbitralnie ukierunkowanego wykorzystywania danych biometrycznych, co może prowadzić do bezprawnej masowej inwigilacji. Należy zakazać opracowywania, wdrażania (nawet eksperymentalnie) i wykorzystywania przez podmioty publiczne lub prywatne takich inwazyjnych systemów, o ile mogą one prowadzić do niepotrzebnej lub nieproporcjonalnej ingerencji w podstawowe prawa człowieka. Dowody wskazują, że stosowanie masowej inwigilacji biometrycznej w państwach członkowskich i przez agencje UE spowodowało naruszenia unijnych przepisów o ochronie danych i nadmiernie ograniczało prawa człowieka, w tym prawo do prywatności, prawo do wolności słowa, prawo do protestu i do niedyskryminacji. Powszechne stosowanie nadzoru biometrycznego, profilowania i prognozowania stanowi zagrożenie dla praworządności i naszych najbardziej podstawowych wolności. W związku z tym apelujemy do Komisji o przedłożenie wniosku dotyczącego aktu prawnego, który będzie opierał się na ogólnych zakazach zawartych w ogólnym rozporządzeniu o ochronie danych (3) i w dyrektywie o ochronie danych w sprawach karnych (4), i w pełni tych zakazów przestrzegał, w celu zagwarantowania, że prawo UE wyraźnie i konkretnie zakazuje masowej inwigilacji biometrycznej”.

(4)

W załączniku przedstawiono dalsze szczegółowe informacje dotyczące przedmiotu, celów i kontekstu inicjatywy obywatelskiej oraz zwrócono uwagę, że dane biometryczne są w coraz większym stopniu wykorzystywane przez publiczne, krajowe i unijne organy ścigania oraz podmioty prywatne do identyfikacji lub profilowania osób w przestrzeniach publicznych, co stanowi „z natury niepotrzebną i nieproporcjonalną ingerencję w szeroki zakres praw podstawowych, w tym w prawo do prywatności i ochrony danych”. W załączniku zauważono ponadto, że chociaż „istniejące ramy prawne UE wyjaśniają [...], że wykorzystywanie danych biometrycznych ogranicza się do tego, co jest absolutnie niezbędne w odniesieniu do prawnie uzasadnionego wyznaczonego celu, z zastrzeżeniem zasady proporcjonalności [...] takie ogólne zasady przewidują wiele wyjątków”.

(5)

Organizatorzy przedłożyli dodatkowe informacje na temat ich wniosku dotyczącego aktu prawnego Unii i ewentualnych środków towarzyszących, a także projekt aktu prawnego.

(6)

W zmienionej inicjatywie zachęca się Komisję do przedstawienia wniosku dotyczącego aktu prawnego zakazującego zbiorowego wykorzystywania danych biometrycznych, co może prowadzić do masowej inwigilacji. Już w swojej ocenie z dnia 11 listopada 2020 r. Komisja poinformowała organizatorów, że wniosek ten mógłby opierać się na art. 16 ust. 2 lub art. 114 Traktatu, lub na obu tych podstawach, w zależności od tego, czy korzystanie z danych biometrycznych byłoby zakazane czy ściśle uregulowane. Art. 16 ust. 2 Traktatu zapewnia Komisji podstawę prawną do przedkładania wniosków dotyczących aktów prawnych odnoszących się do ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii oraz przez państwa członkowskie podczas wykonywania działań wchodzących w zakres stosowania prawa Unii, a także zasad dotyczących swobodnego przepływu takich danych. Art. 114 Traktatu stanowi podstawę prawną proponowania przez Komisję środków służących zbliżeniu przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich, które mają na celu ustanowienie i funkcjonowanie rynku wewnętrznego.

(7)

Z powyższych względów żadna z części przedmiotowej inicjatywy nie wykracza w sposób oczywisty poza kompetencje Komisji w zakresie przedkładania wniosku dotyczącego aktu prawnego Unii w celu wprowadzenia w życie Traktatów, zgodnie z wymogami art. 6 ust. 3 lit. c) rozporządzenia (UE) 2019/788.

(8)

Załącznik do inicjatywy odnosi się do czterech możliwych środków towarzyszących. Ponieważ od Komisji nie wymaga się przedłożenia wniosku dotyczącego aktu prawnego Unii w odniesieniu do któregokolwiek z tych środków, środki te nie spełniają warunku określonego w art. 6 ust. 3 lit. c) rozporządzenia, aby mogły zostać zarejestrowane jako część przedmiotu inicjatywy. Środki te nie wchodzą zatem w zakres niniejszej decyzji w sprawie rejestracji. Jeżeli Komisja uzna jednak za stosowne przyjąć wniosek dotyczący aktu prawnego w dziedzinie objętej inicjatywą, mogłaby również rozważyć możliwość uwzględnienia w tym wniosku niektórych ze wspomnianych środków, w szczególności odnoszących się do konieczności zapewnienia państwom członkowskim wytycznych dotyczących wdrażania przepisów, zaangażowania organów ochrony danych w stosowanie takich przepisów oraz treści i założeń wytycznych w zakresie etyki przygotowanych przez grupę ekspertów wysokiego szczebla ds. AI (AI HLEG) (5).

(9)

Grupa organizatorów przedstawiła odpowiednie dowody na to, że spełnia wymogi określone w art. 5 ust. 1 i 2 rozporządzenia (UE) 2019/788, i wskazała osoby wyznaczone do kontaktów zgodnie z art. 5 ust. 3 akapit pierwszy tego rozporządzenia.

(10)

Proponowana inicjatywa nie jest oczywistym nadużyciem, nie jest w sposób oczywisty niepoważna, dokuczliwa lub sprzeczna z wartościami Unii określonymi w art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej ani z prawami zapisanymi w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej.

(11)

Podsumowując, inicjatywa „Civil society initiative for a ban on biometric mass surveillance practices” („Inicjatywa społeczeństwa obywatelskiego na rzecz zakazu praktyk masowej inwigilacji biometrycznej”) spełnia wszystkie wymogi określone w art. 6 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2019/788 i w związku z tym powinna zostać zarejestrowana,