21.7.2012   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

L 194/39

(1)

W komunikacie Komisji dotyczącym strategii „Europa 2020” (1) jako jeden z priorytetów określono rozwój gospodarki opartej na wiedzy oraz innowacji.

(2)

Cele określone w strategii „Europa 2020” są przedstawione bardziej szczegółowo w inicjatywach przewodnich Europejska agenda cyfrowa (2) i Unia innowacji (3). Zgodnie z jednym z działań przewidzianych w Europejskiej agendzie cyfrowej wyniki badań finansowanych ze środków publicznych powinny być szeroko rozpowszechniane za pośrednictwem otwartego dostępu do publikacji danych naukowych i referatów. W ramach inicjatywy Unia innowacji wezwano do utworzenia ram dla europejskiej przestrzeni badawczej w celu usunięcia przeszkód w zakresie mobilności i współpracy transgranicznej. W myśl tej inicjatywy należy promować powszechny dostęp do publikacji i danych uzyskanych w wyniku badań finansowanych ze środków publicznych, a dostęp do publikacji powinien być ogólną zasadą projektów finansowanych z pomocą środków unijnych programów ramowych w zakresie badań.

(3)

Dnia 14 lutego 2007 r. Komisja przyjęła komunikat w sprawie informacji naukowej w epoce cyfrowej: dostęp, rozpowszechnianie i konserwacja (4), któremu towarzyszył dokument roboczy służb Komisji. Zawarto w nim przegląd sytuacji w Europie w zakresie publikowania i ochrony wyników badań oraz dokonano analizy odnośnych zagadnień organizacyjnych, prawnych, technicznych i finansowych.

(4)

W listopadzie 2007 roku przyjęte zostały konkluzje Rady w sprawie informacji naukowej w epoce cyfrowej uwzględniające zagadnienia dostępu, rozpowszechniania i ochrony. W konkluzjach Rada wezwała Komisję do podejmowania eksperymentów z zapewnianiem otwartego dostępu do publikacji naukowych będących rezultatami projektów finansowanych ze środków unijnych programów ramowych w zakresie badań i określiła działania, które powinny podjąć państwa członkowskie. W niektórych dziedzinach uwzględnionych w konkluzjach odnotowano postępy, ale nie zrealizowano wszystkich celów i skala postępów jest różna w różnych państwach członkowskich. W celu maksymalnego wykorzystania potencjału badawczego Europy potrzebne jest działanie Unii Europejskiej.

(5)

Celem polityki otwartego dostępu jest udostępnienie czytelnikom zrecenzowanych publikacji naukowych i wyników badań naukowych bezpłatnie i na możliwie jak najwcześniejszym etapie procesu rozpowszechniania oraz umożliwienie wykorzystywania i ponownego wykorzystywania wyników badań naukowych. Taką politykę należy wdrażać z uwzględnieniem kwestii ochrony praw własności intelektualnej.

(6)

Polityka otwartego dostępu do wyników badań naukowych powinna dotyczyć wszystkich badań korzystających z finansowania ze środków publicznych. Oczekuje się, że poprawi ona warunki prowadzenia badań, eliminując powielanie działań oraz minimalizując nakład czasu przeznaczanego na poszukiwanie informacji i uzyskiwanie do nich dostępu. Przyspieszy to postęp naukowy i ułatwi współpracę w ramach Unii Europejskiej oraz ponad jej granicami. Taka polityka będzie też stanowiła odpowiedź na apele społeczności naukowej o zapewnienie szerszego dostępu do informacji naukowej.

(7)

Zapewnienie współdziałania wszystkich podmiotów społecznych w cyklu badawczym podnosi jakość, znaczenie, akceptację i trwałość wyników procesu innowacji dzięki połączeniu oczekiwań, potrzeb, interesów i korzyści społecznych. Dzięki udostępnieniu wszystkim zainteresowanym wyników badań i ułatwieniu społecznego zaangażowania otwarty dostęp jest też kluczowym elementem strategii państw członkowskich odnoszących się do odpowiedzialnych badań i innowacji.

(8)

Także przedsiębiorstwa skorzystają na szerszym dostępie do wyników badań naukowych. W szczególności wzrośnie potencjał innowacyjny małych i średnich przedsiębiorstw. Dlatego polityka otwartego dostępu do informacji naukowej powinna również ułatwić dostęp do niej przedsiębiorstwom prywatnym.

(9)

Internet zasadniczo zmienił sferę nauki i badań. Przykładowo, środowiska naukowe eksperymentują z nowymi sposobami rejestrowania, certyfikowania, rozpowszechniania i ochrony publikacji naukowych. Politykę w zakresie badań naukowych oraz politykę finansowania należy dostosować do tego nowego otoczenia. Należy zalecić państwom członkowskim przyjęcie i rozwijanie polityki otwartego dostępu do publikacji naukowych.

(10)

Otwarty dostęp do wyników badań naukowych podnosi jakość danych, ogranicza konieczność powielania badań, przyspiesza postęp naukowy i pomaga walczyć z nadużyciami w dziedzinie nauki. W końcowym sprawozdaniu pt. Riding the wave. How Europe can gain from the rising tide of scientific data  (5), opublikowanym w październiku 2010 r., grupa ekspertów wysokiego szczebla ds. danych naukowych podkreśliła kluczowe znaczenie udostępniania i ochrony wiarygodnych danych wytworzonych w toku procesu naukowego. Dlatego też działania polityczne w zakresie dostępu do danych są sprawą pilną i państwom członkowskim należy zalecić ich podjęcie.

(11)

Ochrona wyników badań naukowych leży w interesie publicznym. Tradycyjnie pozostawała w gestii bibliotek, zwłaszcza bibliotek na poziomie krajowym gromadzących egzemplarze obowiązkowe. Odnotowuje się ogromny przyrost uzyskiwanych wyników badań. Potrzebne są mechanizmy, infrastruktura i rozwiązania w zakresie oprogramowania umożliwiające długoterminową ochronę wyników badań w formie cyfrowej. Długoterminowe finansowanie ochrony ma podstawowe znaczenie, bo koszty przechowywania treści w formie cyfrowej są stosunkowo wysokie. Z uwagi na znaczenie ochrony wyników badań naukowych w perspektywie ich przyszłego wykorzystania należy zalecić państwom członkowskim ustanowienie lub wzmocnienie strategii w tym obszarze.

(12)

Strategie opracowywane przez państwa członkowskie powinny zostać zdefiniowane na poziomie krajowym lub na poziomie niższym niż poziom krajowy, zależnie od uwarunkowań konstytucyjnych i podziału kompetencji w zakresie polityki badawczej.

(13)

Solidna e-infrastruktura wspierająca system informacji naukowej poprawi dostęp do informacji naukowej i jej długoterminową ochronę. Pobudzi to badania realizowane w ramach współpracy. Zgodnie z komunikatem Komisji pt. „Infrastruktury TIK dla e-nauki” (6) przez e-infrastruktury należy rozumieć „środowisko, w którym można z łatwością dzielić się zasobami naukowymi (sprzęt, oprogramowanie i dane); dostęp do tych danych istnieje z dowolnego miejsca; celem jest wspieranie jakości i wydajności badań naukowych”. Dlatego zaleca się dalszy rozwój takich infrastruktur i ich wzajemne powiązanie na poziomie europejskim.

(14)

Zwrot w kierunku otwartego dostępu jest przedsięwzięciem ogólnoświatowym, czego potwierdzeniem jest „Strategia dotycząca udziału UNESCO w działaniach na rzecz otwartego dostępu do informacji i badań naukowych” (Revised strategy on UNESCO’s contribution to the promotion of open access to scientific information and research  (7)) oraz deklaracja OECD w sprawie dostępu do danych uzyskanych w toku badań finansowanych ze środków publicznych (OECD Declaration on Access to Research Data From Public Funding  (8)). Państwa członkowskie powinny stać się uczestnikami tego globalnego przedsięwzięcia i powinny dawać przykład wspierając otwarte, gotowe do współpracy globalne środowisko badawcze.

(15)

Biorąc pod uwagę fazę przejściową, w której znajduje się sektor wydawniczy, zainteresowane strony powinny połączyć wysiłki w trakcie procesu przekształceń i znaleźć trwałe rozwiązania w zakresie wydawania publikacji naukowych.

(16)

Dnia 12 grudnia 2011 r. Komisja przyjęła pakiet dokumentów złożony z komunikatu Komisji w sprawie otwartych danych, wniosku dotyczącego dyrektywy zmieniającej dyrektywę 2003/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego oraz nowych przepisów dotyczących dokumentów będących w posiadaniu Komisji (9). W pakiecie przedstawiono strategię Komisji w odniesieniu do otwartych danych ujętą w jednolite spójne ramy, wraz z działaniami, wśród których znajduje się niniejsze zalecenie.

(17)

Niniejszemu zaleceniu towarzyszy komunikat, w którym Komisja przedstawia swoją strategię i wizję w odniesieniu do otwartego dostępu do wyników badań naukowych. Zarysowano w nim działania, które Komisja podejmie jako organ zapewniający środki finansowe na badania naukowe z budżetu unijnego.

(18)

Wraz z niniejszym zaleceniem i towarzyszącym mu komunikatem Komisja przyjmuje również komunikat pt. „Wzmocnione partnerstwo w ramach europejskiej przestrzeni badawczej na rzecz doskonałości i wzrostu gospodarczego”, w którym określono priorytety w przedmiocie dokończenia budowania europejskiej przestrzeni badawczej. Jednym z nich jest optymalny obieg wiedzy naukowej, dostęp do niej i jej transfer,

1.

określiły jasne strategie rozpowszechniania i otwartego dostępu do publikacji naukowych, które powstają w wyniku badań finansowanych ze środków publicznych. Strategie te powinny uwzględniać:

Należy zadbać o to, by w efekcie tych strategii:

2.

zagwarantowały wdrożenie tych strategii przez instytucje finansujące badania i odpowiedzialne za zarządzanie publicznymi środkami na badania naukowe oraz przez instytucje akademickie pozyskujące środki publiczne, poprzez:

3.

określiły jasne strategie rozpowszechniania i otwartego dostępu do wyników badań naukowych uzyskanych w wyniku badań finansowanych ze środków publicznych. Strategie te powinny uwzględniać:

Należy zadbać o to, by w rezultacie tych strategii:

4.

wzmocniły ochronę informacji naukowej poprzez:

5.

nadal rozwijały e-infrastruktury stanowiące podstawę działania systemu rozpowszechniania informacji naukowej poprzez:

6.

zapewniły synergię e-infrastruktur krajowych na poziomie europejskim i światowym poprzez:

7.

brały udział w dialogu między wszystkimi zainteresowanymi stronami na poziomie krajowym, europejskim i międzynarodowym na temat sposobów wspierania otwartego dostępu do informacji naukowej i jej ochrony. Uczestnicy tego dialogu powinni w szczególności zwrócić uwagę na:

8.

wskazały do końca roku instytucję właściwą na poziomie krajowym, której zadaniem będzie:

9.

poinformowały Komisję w terminie 18 miesięcy od opublikowania niniejszego zalecenia w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, a następnie w odstępach dwuletnich, o działaniach podjętych w odpowiedzi na różne elementy niniejszego zalecenia zgodnie z trybem formalnym, który zostanie uzgodniony i przyjęty przez grupę roboczą. Na tej podstawie Komisja dokona przeglądu postępów osiągniętych w całej Unii i oceni, czy realizacja celów określonych w niniejszym zaleceniu wymaga podjęcia dalszych działań.