–

w imieniu Verein für Konsumenteninformation – S. Langer, Rechtsanwalt,

–

w imieniu BAWAG P.S.K. Bank für Arbeit und Wirtschaft und Österreichische Postsparkasse AG – M. Kellner oraz F. Liebel, Rechtsanwälte,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – B.-R. Killmann oraz P. Vanden Heede, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/17/UE z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie konsumenckich umów o kredyt związanych z nieruchomościami mieszkalnymi i zmieniającej dyrektywy 2008/48/WE i 2013/36/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 (Dz.U. 2014, L 60, s. 34).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Verein für Konsumenteninformation, austriackim stowarzyszeniem ochrony konsumentów (zwanym dalej „VKI”), a BAWAG P.S.K. Bank für Arbeit und Wirtschaft und Österreichische Postsparkasse AG (zwanym dalej „BAWAG‑iem”), bankiem austriackim, w przedmiocie braku wskazania w informacjach ogólnych przekazanych przez ten bank konsumentom reprezentatywnych przykładów umowy o kredyt o stałym oprocentowaniu oraz umowy o kredyt o naprzemiennie zmiennym i stałym oprocentowaniu.

3

Motywy 15, 20, 38 i 53 dyrektywy 2014/17 mają następujące brzmienie:

[…]

[…]

[…]

4

Artykuł 13 tej dyrektywy, zatytułowany „Informacje ogólne”, przewiduje w ust. 1:

„Państwa członkowskie zapewniają, by klarowne i zrozumiałe informacje ogólne o umowach o kredyt były udostępniane przez kredytodawców lub, w stosownych przypadkach, przez powiązanych pośredników kredytowych lub ich wyznaczonych przedstawicieli w każdym momencie w postaci papierowej lub na innym trwałym nośniku lub w postaci elektronicznej. Dodatkowo państwa członkowskie mogą przewidzieć, by informacje ogólne były udostępniane przez niepowiązanych pośredników kredytowych.

Takie informacje ogólne obejmują co najmniej następujące elementy:

[…]

[…]

[…]”.

5

Artykuł 14 ust. 1 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Informacje ogólne”, przewiduje:

„Państwa członkowskie zapewniają, by kredytodawca i w stosownych przypadkach pośrednik kredytowy lub wyznaczony przedstawiciel udzielali konsumentowi zindywidualizowanych informacji, niezbędnych do porównania kredytów dostępnych na rynku, oceny ich konsekwencji i podjęcia świadomej decyzji, czy zawrzeć umowę o kredyt:

6

Artykuł 7 dyrektywy 2005/29, zatytułowany „Zaniechania wprowadzające w błąd”, stanowi w ust. 1:

„Praktykę handlową uznaje się za wprowadzającą w błąd, jeżeli w konkretnym przypadku, biorąc pod uwagę wszystkie jej cechy i okoliczności oraz ograniczenia środka przekazu, pomija ona istotne informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi, stosownie do okoliczności, do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej transakcji i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej transakcji, której inaczej by nie podjął”.

7

Paragraf 7 pkt 7 Bundesgesetz über Hypothekar- und Immobilienkreditverträge und sonstige Kreditierungen zu Gunsten von Verbrauchern (Hypothekar- und Immobilienkreditgesetz) [federalnej ustawy o umowach kredytu hipotecznego i nieruchomości oraz innych kredytów konsumenckich (ustawy o kredycie hipotecznym i o kredycie na zakup nieruchomości)] z dnia 26 listopada 2015 r. (BGBl. I, 135/2015), w brzmieniu mającym zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym (zwanej dalej „ustawą o kredycie hipotecznym i kredycie na zakup nieruchomości”), transponuje w identyczny sposób art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2014/17.

8

BAWAG jest instytucją bankową i oferuje swoje usługi na całym terytorium Austrii. W „arkuszu informacyjnym produktu dla kredytów związanych z nieruchomościami mieszkalnymi” bank ten przekazuje konsumentom informacje ogólne na temat oferowanych przez siebie umów o kredyt hipoteczny i na zakup nieruchomości.

9

Strony 2–4 arkusza informacyjnego dotyczą kredytów związanych z budową lokalu mieszkalnego niezabezpieczonych hipoteką, a na ich końcu znajduje się „reprezentatywny przykład”. Strony 5–7 arkusza informacyjnego dotyczą kredytów związanych z budową lokalu mieszkalnego zabezpieczonych hipoteką, a na ich końcu znajduje się „reprezentatywny przykład”. Jako reprezentatywny przykład kredytu związanego z budową lokalu mieszkalnego niezabezpieczonego hipoteką podano kredyt w wysokości 35000 EUR na okres 180 miesięcy i ze zmienną roczną nominalną stopą procentową w wysokości 4,58 %. Jako reprezentatywny przykład kredytu mieszkaniowego zabezpieczonego hipoteką podano kredyt w wysokości 200000 EUR na okres 240 miesięcy i ze zmienną roczną nominalną stopą procentową w wysokości 0,5 %. Oba przykłady zawierają informacje na temat kwoty należnych odsetek, efektywnej stopy oprocentowania i całkowitego kosztu.

10

W ramach proponowanych produktów BAWAG oferuje, poza umowami o kredyt wyłącznie o zmiennym oprocentowaniu, umowy o kredyt wyłącznie o stałym oprocentowaniu, a także umowy o kredyt z okresami naprzemiennie zmiennego i stałego oprocentowania.

11

VKI wniosło powództwo o zakazanie BAWAG‑owi zamieszczenia w arkuszu informacyjnym, o którym mowa w pkt 8 niniejszego wyroku, wyłącznie przykładu umowy o kredyt o zmiennym oprocentowaniu, bez podania przy tym również przykładu umowy o kredyt o stałym oprocentowaniu i przykładu umowy o kredyt o mieszanym oprocentowaniu, podczas gdy oferuje on te trzy rodzaje oprocentowania dla owych umów o kredyt.

12

W odpowiedzi BAWAG podniósł, że celem tego arkusza informacyjnego nie jest dostarczenie konsumentom szczegółowych informacji przed zawarciem umowy dostosowanych do indywidualnych przypadków i konkretnych klientów. Jego zdaniem nie można wymagać, aby we wspomnianym arkuszu informacyjnym dla każdej możliwej formy oprocentowania zamieszczony był odrębny przykład.

13

Sąd pierwszej instancji uznał, że w tym samym arkuszu informacyjnym należało umieścić przykład kredytu o stałym oprocentowaniu, i częściowo uwzględnił roszczenia VKI.

14

Sąd apelacyjny orzekł natomiast, że § 7 pkt 7 ustawy o kredycie hipotecznym i kredycie na zakup nieruchomości wymagał tylko jednego reprezentatywnego przykładu na poparcie informacji wymienionych w arkuszu informacyjnym, a zatem BAWAG nie był zobowiązany do podania w arkuszu informacyjnym również przykładu umowy o kredyt o stałym oprocentowaniu.

15

VKI wniosło do Oberster Gerichtshof (sądu najwyższego, Austria), który jest sądem odsyłającym, skargę rewizyjną na wyrok sądu apelacyjnego.

16

Sąd odsyłający uważa, że wymóg przedstawienia reprezentatywnych przykładów dla każdego z trzech rodzajów oferowanych umów o kredyt wykraczałby poza to, co powinny zawierać informacje ogólne, lecz przyznaje, że taka wykładnia art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2014/17 niekoniecznie musi mieć zastosowanie.

17

W tych okolicznościach Oberster Gerichtshof (sąd najwyższy) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy [2014/17] należy interpretować w ten sposób, że nie stanowi jego naruszenia sytuacja, w której kredytodawca oferujący kredyty mieszkaniowe bez hipoteki i z hipoteką, każdorazowo w kilku wariantach [a) kredyty z okresami wyłącznie stałego oprocentowania, b) kredyty z okresami naprzemiennie zmiennego i stałego oprocentowania oraz c) kredyty z okresami wyłącznie zmiennego oprocentowania], podaje każdorazowo jeden (jedyny) reprezentatywny przykład kredytu mieszkaniowego bez hipoteki i kredytu mieszkaniowego z hipoteką, czy też zgodnie z tym postanowieniem wymagane jest, aby dla każdego rodzaju oprocentowania podać każdorazowo reprezentatywny przykład?”.

18

Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2014/17 należy interpretować w ten sposób, że kredytodawca, który do celów finansowania budowy lokalu mieszkalnego oferuje umowy o kredyt zabezpieczony hipoteką lub niezabezpieczony hipoteką, o stałym lub zmiennym oprocentowaniu, względnie z okresami naprzemiennie stałego i zmiennego oprocentowania, powinien przedstawić reprezentatywny przykład dla każdego z trzech rodzajów oferowanych umów o kredyt.

19

Na wstępie należy przypomnieć, że dyrektywa 2014/17 ma na celu, jak wynika z jej art. 1, określenie wspólnych ram dla konsumenckich umów o kredyt związanych z nieruchomościami mieszkalnymi.

20

Artykuł 13 tej dyrektywy, zatytułowany „Informacje ogólne”, wymienia w ust. 1 informacje ogólne dotyczące umów o kredyt związanych z nieruchomościami mieszkalnymi, a państwa członkowskie powinny zapewnić, aby owe informacje były udostępniane przez kredytodawców konsumentom.

21

W ramach tych informacji ogólnych ów art. 13 ust. 1 w lit. g) przewiduje, że kredytodawca powinien w szczególności przedstawić „reprezentatywny przykład całkowitej kwoty kredytu, całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta, całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta oraz RRSO”.

22

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału przy dokonywaniu wykładni przepisu prawa Unii należy uwzględnić nie tylko jego brzmienie, lecz także jego kontekst oraz cele regulacji, której część on stanowi (wyrok z dnia 14 marca 2024 r., VR Bank Ravensburg‑Weingarten, C‑536/22, EU:C:2024:234, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo).

23

W pierwszej kolejności – brzmienie art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2014/17 sugeruje, poprzez użycie rodzajnika nieokreślonego (w języku francuskim „un”), że od kredytodawców oczekuje się jedynie, aby w swoich informacjach ogólnych podawali konsumentom tylko jeden przykład. Ponadto w artykule tym wyjaśniono, że przykład ten powinien być „reprezentatywny” nie w odniesieniu do różnych rodzajów umów o kredyt oferowanych przez kredytodawcę, lecz w odniesieniu do „całkowitej kwoty kredytu, całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta, całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta i RRSO”.

24

Wynika z tego, że funkcją przedstawionego reprezentatywnego przykładu nie wydaje się być zilustrowanie różnorodności umów o kredyt oferowanych przez kredytodawcę, lecz umożliwienie konsumentom zrozumienia, w celu uzyskania ogólnej informacji, znaczenia i związku różnych pojęć dotyczących kredytu.

25

W drugiej kolejności kontekst, w jaki wpisuje się art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2014/17, potwierdza tę wykładnię literalną.

26

Po pierwsze, o ile art. 13 ust. 1 lit. e) tej dyrektywy wymaga, aby „informacje ogólne” zawierały wzmiankę dotyczącą „rodzaj[ów] dostępnej stopy oprocentowania kredytu, ze wskazaniem, czy jest to stopa stała, [czy] zmienna”, o tyle art. 13 ust. 1 lit. g) nie zawiera żadnej wskazówki, że dla każdego rodzaju oferowanej umowy o kredyt należy podać reprezentatywny przykład. Tymczasem należy uznać, że gdyby prawodawca Unii zamierzał zobowiązać kredytodawców do przedstawienia reprezentatywnego przykładu dla wszystkich rodzajów stóp oprocentowania, wyraźnie by to przewidział.

27

Po drugie, z lektury dyrektywy 2014/17 jako całości wynika, że ustanawia ona, z korzyścią dla konsumentów, dwupoziomowy obowiązkowy system informacyjny.

28

Pierwszy poziom obejmuje „informacje ogólne”, o których mowa w art. 13 tej dyrektywy. Zgodnie z brzmieniem motywu 38 tej dyrektywy informacje te powinny umożliwiać konsumentom podjęcie w pełni świadomej decyzji „w kwestii szerokiej gamy oferowanych produktów i usług i ich najważniejszych cech. Konsumenci powinni zatem mieć w każdym momencie dostęp do informacji ogólnych na temat oferowanych produktów kredytowych”.

29

Drugi poziom informacji, z których powinni korzystać konsumenci, obejmuje „informacje przedumowne”, o których mowa w art. 14 tej dyrektywy. Ów art. 14 stanowi w ust. 1, że są to „zindywidualizowan[e] informacj[e], niezbędn[e] do porównania kredytów dostępnych na rynku, oceny ich konsekwencji i podjęcia świadomej decyzji, czy zawrzeć umowę o kredyt”.

30

Tak więc, jak podkreślają BAWAG i Komisja Europejska w uwagach przedłożonych Trybunałowi, celem „informacji ogólnych” nie jest dostarczenie konsumentom szczegółowych wyjaśnień dostosowanych do każdego rodzaju umowy o kredyt oferowanej przez kredytodawcę i do każdego konkretnego przypadku, które to wyjaśnienia powinny być im przekazane jako „informacje przedumowne”. Mają one jedynie na celu udzielenie konsumentom wyjaśnień w poszukiwaniu kredytu na wstępnym etapie refleksji. W konsekwencji przyjęcie wykładni art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2014/17 wymagającej, aby informacje te były wyczerpujące, byłoby niewłaściwe. Taka wykładnia mogłaby również podważyć dokonane przez prawodawcę Unii rozróżnienie między informacjami ogólnymi a informacjami przedumownymi.

31

W trzeciej kolejności, co się tyczy celów realizowanych przez dyrektywę 2014/17, należy przypomnieć, że dyrektywa ta ma na celu, zgodnie z jej motywem 15, zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów zawierających umowy o kredyt związane z nieruchomościami.

32

W tym względzie w motywie 53 dyrektywy 2014/17 podkreślono w szczególności, że reprezentatywne przykłady nie powinny być sprzeczne z wymogami dyrektywy 2005/29.

33

Ta ostatnia dyrektywa, która ma na celu zwalczanie nieuczciwych praktyk handlowych wobec konsumentów, przewiduje w art. 7 ust. 1, że „[p]raktykę handlową uznaje się za wprowadzającą w błąd, jeżeli w konkretnym przypadku, biorąc pod uwagę wszystkie jej cechy i okoliczności oraz ograniczenia środka przekazu, pomija ona istotne informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi, stosownie do okoliczności, do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej transakcji i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej transakcji, której inaczej by nie podjął”.

34

W niniejszej sprawie przedstawienie w odniesieniu do umów o kredyt zabezpieczonych hipoteką reprezentatywnego przykładu dotyczącego kredytu o zmiennym oprocentowaniu, a w przypadku umów niezabezpieczonych hipoteką – reprezentatywnego przykładu również dotyczącego kredytu o zmiennym oprocentowaniu, nie wydaje się pozbawiać konsumenta istotnych informacji w rozumieniu art. 7 ust. 1 dyrektywy 2005/29.

35

W tym względzie należy zauważyć, że informacje ogólne, których potrzebuje konsument, aby dokonać świadomego wyboru kredytu o stałym oprocentowaniu, kredytu o zmiennym oprocentowaniu lub kredytu o mieszanym oprocentowaniem, nie są związane z informacjami, które powinien zawierać reprezentatywny przykład, a mianowicie całkowitą kwotą kredytu, całkowitym kosztem kredytu ponoszonego przez konsumenta, całkowitą kwotą do zapłaty przez konsumenta i RRSO, lecz z okolicznością, że informacje te są pewne w ramach pierwszego rodzaju kredytu i niepewne w ramach dwóch pozostałych.

36

Te zasadnicze cechy umów o kredyt o stałym lub zmiennym oprocentowaniu powinny być podane w reprezentatywnym przykładzie w informacjach ogólnych stosownie do art. 13 ust. 1 lit. e), a nie zgodnie z art. 13 ust. 1 lit. g).

37

Reprezentatywny przykład ma bowiem na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów w połączeniu, z jednej strony, z innymi informacjami ogólnymi wymienionymi w art. 13 ust. 1 dyrektywy 2014/17, a z drugiej strony, z informacjami przedumownymi dostosowanymi do indywidualnej sytuacji każdego konsumenta z osobna.

38

W tych okolicznościach fakt, że kredytodawca oferujący umowy o kredyt o stałym, zmiennym i mieszanym oprocentowaniu podaje w swoich informacjach ogólnych jedynie reprezentatywny przykład umowy o kredyt o zmiennym oprocentowaniu zabezpieczony hipoteką oraz reprezentatywny przykład umowy o kredyt o zmiennym oprocentowaniu niezabezpieczony hipoteką, nie świadczy o pozbawieniu konsumenta istotnych informacji i w związku z tym nie można owego faktu uznać za wskazówkę dotyczącą wprowadzającej w błąd praktyki handlowej kredytodawcy w rozumieniu art. 7 ust. 1 dyrektywy 2005/29. W związku z tym przedstawienie w informacjach ogólnych jednego tylko reprezentatywnego przykładu jest zgodne z celem dyrektywy 2014/17.

39

Wreszcie należy podkreślić, że przykład, o którym mowa w art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2014/17, powinien, jak wskazano w pkt 23 niniejszego wyroku, być „reprezentatywny”.

40

W tym względzie motyw 53 dyrektywy 2014/17 stanowi, że „[p]rzy ustalaniu reprezentatywnego przykładu należy również uwzględnić dominację określonych rodzajów umów o kredyt na konkretnym rynku. Pożądane może być, by każdy kredytodawca opierał reprezentatywny przykład na kwocie kredytu, jaka jest reprezentatywna dla wachlarza produktów tego kredytodawcy i dla zakładanej przez niego bazy klientów, ponieważ w tym względzie mogą występować znaczne różnice pomiędzy kredytodawcami”.

41

Z motywu tego wynika zatem, że w ramach oceny reprezentatywnego charakteru przykładu, który ma zostać podany, mogą być brane pod uwagę niektóre elementy, a mianowicie na przykład średni okres trwania i średnia całkowita kwota kredytu udzielanego w przypadku rozważanego rodzaju umowy o kredyt, a także dominacja określonych rodzajów umów o kredyt na konkretnym rynku. W odniesieniu do RRSO podanej w znormalizowanym arkuszu informacyjnym należy w miarę możliwości wziąć pod uwagę preferencje i informacje zadeklarowane przez konsumenta, a kredytodawca lub pośrednik kredytowy powinni jednoznacznie wskazać, czy przedstawione informacje mają charakter przykładowy, czy też odzwierciedlają zadeklarowane preferencje i przekazane informacje. W każdym wypadku, jak wskazano w pkt 32 niniejszego wyroku, reprezentatywne przykłady nie powinny być sprzeczne z wymogami dyrektywy 2005/29.

42

Do sądu odsyłającego należy dokonanie oceny, w szczególności w świetle tych informacji, czy przykład podany przez BAWAG w informacjach ogólnych na podstawie art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2014/17 jest reprezentatywny.

43

W świetle powyższych rozważań na zadane pytanie trzeba odpowiedzieć, iż art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2014/17 należy interpretować w ten sposób, że kredytodawca, który do celów finansowania budowy lokalu mieszkalnego oferuje umowy o kredyt zabezpieczony hipoteką lub niezabezpieczony hipoteką, o stałym lub zmiennym oprocentowaniu względnie z okresami naprzemiennie stałego i zmiennego oprocentowania, ma obowiązek przedstawienia w informacjach ogólnych tylko jednego przykładu spośród oferowanych przez niego kredytów, pod warunkiem że przykład ten będzie reprezentatywny.

44

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/17/UE z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie konsumenckich umów o kredyt związanych z nieruchomościami mieszkalnymi i zmieniającej dyrektywy 2008/48/WE i 2013/36/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 1093/2010

należy interpretować w ten sposób, że:

kredytodawca, który do celów finansowania budowy lokalu mieszkalnego oferuje umowy o kredyt zabezpieczony hipoteką lub niezabezpieczony hipoteką, o stałym lub zmiennym oprocentowaniu względnie z okresami naprzemiennie stałego i zmiennego oprocentowania, ma obowiązek przedstawienia w informacjach ogólnych tylko jednego przykładu spośród oferowanych przez niego kredytów, pod warunkiem że przykład ten będzie reprezentatywny.